deel I: regels in oorlog

deel I: regels in oorlog

LESPAKKET

Lesverloop: foto’s doen leerlingen nadenken over de nood aan bescherming van verschillende categorieën kwetsbare personen en goederen in gewapende conflicten. Ze formuleren zelf regels ter bescherming van deze mensen en goederen. Ze leren ook over het ontstaan van de regels. Ten slotte staan ze stil bij de relatie tussen mensenrechten en internationaal humanitair recht. In het facultatieve deel identificeren leerlingen maatregelen die kunnen worden genomen om schendingen van deze regels te vermijden, in oorlogstijd, zowel als in vredestijd. Werkwijze: groepswerk - klasdiscussie - leerkracht doceert Vak: godsdienst, moraal, Nederlands Tijd: één à twee lesuren Bijkomende informatie: www.icrc.org: Internationale Rode-Kruiscomité, informatie over internationaal humanitair recht (Engels of Frans) www.vormen.org: VORMEN vzw, informatie over mensenrechten www.amnesty.be: Amnesty International België, informatie over mensenrechten

Opmerking: Het is belangrijk er tijdens de discussies waakzaam voor te zijn niet te vervallen in een loutere discussie over het feit of een regel in een bepaald conflict al dan niet werd geschonden. Wat van belang is, is de inhoud van de regels.

1 Grenzen aan geweld Je verdeelt de klas in kleine groepjes (drie à vier personen). Elk groepje krijgt de opdracht één of meer foto’s te bekijken en de antwoorden op de vragen bij die foto’s in te vullen. Je laat hen eventueel ook de bijkomende vragen oplossen. Zie lesmateriaal

2 De regels van het internationaal humanitair recht De groepjes proberen aan de hand van de foto’s regels op te stellen die nodig zijn om mensen en goederen in oorlog te beschermen. Een vertegenwoordiger van elk groepje schrijft de regel(s) op het bord. Vervolgens geef je ‘de basisregels van het internationaal humanitair recht’ aan de leerlingen en vergelijk je die met de regels die op het bord geschreven staan. Zie lesmateriaal

Lespakket • 1

Deel I: Regels in oorlog

Doel: leerlingen kennen de basisregels van het internationaal humanitair recht, begrijpen het belang van die regels voor de bescherming van mensen in oorlog en weten wat de relatie is tussen internationaal humanitair recht en mensenrechten.

Je geeft kort uitleg bij het ontstaan van het internationaal humanitair recht en zijn regels.

3 Internationaal humanitair recht en mensenrechten Je brengt het verband tussen mensenrechten en internationaal humanitair recht onder de aandacht van de leerlingen. Je legt uit dat zowel het internationaal humanitair recht als de mensenrechten een basisbescherming voor mensen verzekeren. Humanitair recht doet dit uitsluitend in tijden van gewapende conflicten omdat het speciaal voor zulke extreme omstandigheden werd ontworpen. Je kan eventueel gebruik maken van de diagrammen met overlappende cirkels om deze twee sets van regels voor te stellen. Je kan de leerlingen vragen voorbeelden van mensenrechten en internationaal humanitair recht in de cirkels te plaatsen. Zie lesmateriaal

4 Mogelijke bijkomende activiteiten Deze activiteiten sluiten in het bijzonder aan bij de les Nederlands of verbale expressie. • Laat de leerlingen in kleine groepjes een radiospot maken die zal worden uitgezonden in een land waar een gewapend conflict aan de gang is. De radiospot is bedoeld om de strijders te wijzen op hun verplichtingen onder het internationaal humanitair recht. Laat de leerlingen hiervoor korte zinnen of slogans ontwikkelen om elk van de basisregels samen te vatten. Bijvoorbeeld ‘dood geen ongewapende strijders’, ‘draag zorg voor de zieken en gewonden’, ... Nadien kan de video ‘basisregels in oorlog’ worden getoond. • De leerlingen zoeken in het persbericht dat ze in de inleidingsles hebben opgezocht naar regels van het internationaal humanitair recht die in deze situatie van toepassing zijn.

Lespakket • 2


Welke regels zijn gelijkaardig aan de regels die ze zelf hadden opgeschreven? Leerlingen geven hun mening over de regels. Gaan ze ermee akkoord dat deze regels noodzakelijk zijn? Laat ze even nadenken over wat er zou gebeuren zonder die regels.

De eerste verantwoordelijken voor de toepassing van de regels van het internationaal humanitair recht, zijn de strijders zelf tijdens de vijandelijkheden. Maar zij zijn niet de enige verantwoordelijken. Je geeft leerlingen volgende stelling: “Hoewel één enkel individu het internationaal humanitair recht kan schenden, vereist het gezamenlijke inspanningen van overheidsfunctionarissen, rechtbanken, militaire leiders en individuele strijders om te verzekeren dat het internationaal humanitair recht wordt nageleefd.” Zie lesmateriaal Je vraagt de leerlingen op welke manier de verschillende groepen verantwoordelijk zijn voor de toepassing en de naleving van de regels van het internationaal humanitair recht. Samen met de klas vul je onderstaande kader aan. In vredestijd

In oorlogstijd

Na het gewapend conflict

De strijdkrachten De overheid Het gerechtelijk apparaat Zie lesmateriaal

Het internationaal humanitair recht biedt een juridische basis om in internationale en interne gewapende conflicten het menselijke leed zoveel mogelijk te verzachten. Het beschermt hen die niet of niet langer deelnemen aan de vijandelijkheden en personen en goederen die getroffen kunnen worden door het conflict. Het beperkt ook het recht van partijen om middelen en methoden van oorlogvoering te kiezen. De belangrijkste regels van het internationaal humanitair recht zijn vastgelegd in de Verdragen van Genève van 1949 en de Aanvullende Protocollen van 1977. Deze verdragen zijn door bijna alle staten ter wereld aanvaard.

Lespakket • 3


5 Facultatieve uitbreiding: wie is verantwoordelijk voor de toepassing en de naleving van het internationaal humanitair recht?

ACHTERGRONDINFORMATIE

Het internationaal humanitair recht Oorlog is verboden, maar in de realiteit zijn in verschillende landen ter wereld gewapende conflicten aan de gang. Het internationaal humanitair recht is gebaseerd op het uitgangspunt dat iedere oorlog of conflict menselijk lijden teweegbrengt. Het humanitair recht heeft tot doel het menselijke leed in oorlogvoering zoveel mogelijk te verzachten door het stellen van normen en regels. Het internationaal humanitair recht maakt evenwel het voeren van oorlog niet onmogelijk. De regels hebben wel tot doel de oorlogvoering zo menselijk mogelijk te laten verlopen. De regels moeten niet alleen door overheden en hun strijdkrachten worden nageleefd, maar ook door gewapende oppositiegroepen en elke andere betrokken partij. Het humanitair recht of oorlogsrecht houdt zich niet bezig met de vraag of de redenen om oorlog te voeren gegrond of terecht zijn en of het gebruik van geweld is toegestaan. Waar zich in de praktijk een conflict afspeelt, is het internationaal humanitair recht van toepassing.

Het ontstaan Hoewel reeds sinds de Oudheid en doorheen de ganse geschiedenis voorbeelden terug te vinden zijn van overeenkomsten tussen oorlogvoerende partijen over de methoden en middelen van oorlogvoering en de humanitaire aspecten ervan, is het internationaal humanitair recht in zijn huidige vorm redelijk recent. Dergelijke vroegere overeenkomsten, bijvoorbeeld over het verbod op het gebruik van bepaalde wapens of over de behandeling van krijgsgevangenen, werden meestal ad hoc gesloten en waren van tijdelijke aard. De grondlegger van het ‘moderne’ internationaal humanitair recht, zoals we het vandaag kennen, is Henri Dunant, tevens de stichter van het Rode Kruis. In 1859 was hij getuige van een veldslag nabij het Italiaanse Solferino. Daar zag hij dat gewonden op het slagveld stierven omdat er niemand was om voor hen te zorgen. Het was dan misschien wel onvermijdelijk dat een oorlog veel ellende meebracht, maar waarom zouden er mensen moeten lijden en sterven die niet meer in de strijd meevochten? Dunant vond dat die mensen recht hadden op bescherming en verzorging. Daarom pleitte hij voor vaste afspraken daarover tussen staten. Die afspraken kwamen er. Ze zijn vastgelegd in verdragen die regels bevatten over de bescherming van strijders die niet meer meevechten, namelijk gewonden en krijgsgevangenen. In de loop der tijd werden echter steeds meer burgers het slachtoffer van conflicten. Na de Tweede Wereldoorlog, waar heel veel burgers zijn gesneuveld, kwamen er ook regels ter bescherming van burgers in oorlogstijd. De voornaamste instrumenten van het internationaal humanitair recht zijn de Verdragen van Genève van 1949 en hun Aanvullende Protocollen van 1977.

Achtergrondinformatie • 1


Waarom regels in tijden van oorlog? Oorlog is toch verboden?

De Verdragen van Genève van 1949 betekenden een belangrijke stap in de ontwikkeling van het internationaal humanitair recht. Ze bepalen dat burgers en personen die niet meer actief aan de vijandelijkheden deelnemen, zoals gewonde of gevangen genomen strijders, ontzien en menselijk behandeld moeten worden. Elk van de vier verdragen beschermt een specifieke categorie van personen: Het Eerste Verdrag van Genève beschermt gewonden en zieken van de strijdkrachten op het veld. Het Tweede Verdrag van Genève beschermt gewonden, zieken en schipbreukelingen van de strijdkrachten op zee. Het Derde verdrag van Genève beschermt krijgsgevangenen. Het Vierde Verdrag van Genève beschermt burgers. Vandaag zijn vrijwel alle staten ter wereld partij bij de Verdragen van Genève. Zij zijn dan ook gebonden aan de regels ervan. De Verdragen van Genève zijn duidelijk een erfenis van de Tweede Wereldoorlog: ze handelen uitsluitend over humanitaire problemen die het gevolg zijn van conflicten tussen staten, internationale conflicten dus. De Verdragen zeggen ook niets over de methoden en middelen van oorlogvoering. In de periode na de Tweede Wereldoorlog deden zich echter een aantal belangrijke ontwikkelingen voor: • nieuwe technologieën gaven aanleiding tot de ontwikkeling van nieuwe wapens; • de dekolonisatie bracht een nieuw soort conflict aan het licht, namelijk de nationale bevrijdingsoorlogen tegen koloniale regimes; • staten kregen binnen hun landsgrenzen, af te rekenen met guerrillabewegingen die er eigen strategieën op nahielden. Deze ontwikkelingen in de aard van gewapende conflicten en op het vlak van methoden en middelen van oorlogvoering hadden tot gevolg dat een groot aantal regels, opgesteld in de geest van de Tweede Wereldoorlog, al snel minder relevant werd. Vandaar dat reeds tijdens de jaren zestig voorstellen werden geformuleerd om de verdragen van Genève meer in overeenstemming te brengen met de realiteit.

De Aanvullende Protocollen Het antwoord op deze nieuwe ontwikkelingen kwam er in 1977, met de aanvaarding van twee Aanvullende Protocollen bij de Verdragen van Genève. Het Eerste Aanvullend Protocol breidt het aantal conflicten uit waarop de regels voor internationale conflicten van toepassing zijn. Nationale bevrijdingsoorlogen tegen een koloniale macht, een vreemde bezetting of een racistisch regime worden als internationale conflicten beschouwd. Belangrijk is ook dat een aantal fundamentele beginselen inzake de methoden en middelen van oorlogvoering in de protocollen geïntegreerd worden en dat de bescherming van het burgerlijk medisch personeel, van de burgerbevolking en hun goederen tegen de gevolgen van de vijandelijkheden wordt uitgebreid.



De Verdragen van Genève



Het Tweede Aanvullend Protocol is volledig gewijd aan niet-internationale of interne gewapende conflicten. Gezien het aantal interne conflicten, is het Tweede Aanvullend Protocol dan ook een belangrijke aanvulling op de Verdragen van Genève. Bovendien is het een welkome bijdrage tot het verstevigen van de humanitaire bescherming in interne conflicten. Het is wel opvallend dat de regels die gelden in interne conflicten veel minder omvangrijk zijn dan de regels voor internationale conflicten. Staten zijn immers weigerachtig om internationale regels te aanvaarden die beperkingen stellen aan de uitoefening van de macht op hun eigen grondgebied.

De regels van het internationaal humanitair recht De kern van de bescherming die het internationaal humanitair recht biedt, is dat personen die niet of niet langer aan de vijandelijkheden deelnemen, moeten worden beschermd tegen de gevaren die voortvloeien uit het conflict en tegen de willekeur van de partij die hen in haar macht heeft. Deze personen moeten de garantie hebben om, ondanks de moeilijke oorlogsomstandigheden, een zo normaal mogelijk leven te leiden. Zo is bepaald dat men een tegenstrever die zich overgeeft niet mag doden of verwonden. Als strijder heeft hij recht op het statuut van krijgsgevangene, waardoor hij niet gestraft kan en mag worden voor het feit dat hij de wapens heeft opgenomen. Zodra de vijandelijkheden zijn beëindigd, moet hij dan ook worden vrijgelaten. Krijgsgevangenen moeten op een veilige plaats worden ondergebracht, ver van de vijandelijkheden. De gevangenhoudende mogendheid moet de nodige garanties kunnen bieden voor hun huisvesting, hygiëne en medische verzorging. Gewonden, zieken en schipbreukelingen moeten worden verzorgd, ongeacht tot welke partij zij behoren. Het medische personeel dat instaat voor de verzorging van die personen wordt, net zoals hun voertuigen en ziekenhuizen, beschermd en mag in geen geval het voorwerp van een aanval vormen. Ook de burgerbevolking geniet bescherming tegen de gevolgen van de vijandelijkheden en de ontberingen waaraan ze als gevolg van een conflict wordt blootgesteld. Want vooral burgers lijden onder gewapende conflicten: er is voedselschaarste, toegangswegen worden afgesloten, elektriciteitscentrales gebombardeerd en de economie raakt ontwricht. Burgers worden ook steeds meer het slachtoffer van directe aanvallen op hun leven en bezittingen. Het internationaal humanitair recht bevat ook specifieke bepalingen met betrekking tot gedetineerde burgers. Zij hebben het recht om bezocht te worden door het Internationale Rode-Kruiscomité dat hen registreert en toezicht houdt op hun levensomstandigheden. Gevangenen hebben ook het recht om post te ontvangen en te verzenden naar de buitenwereld.

Methoden en middelen Het internationaal humanitair recht legt ook beperkingen op aan de conflictpartijen om de methoden en middelen van oorlogvoering van hun keuze te gebruiken. Een basisprincipe in het internationaal humanitair recht is het onderscheid tussen burgers en strijders. Enkel strijders en militaire doelen mogen worden aangevallen. Burgers en burgerlijke goederen moeten worden ontzien en mogen niet worden aangevallen. Wapens of methoden van oorlogvoering die dit principe niet respecteren, zijn verboden. Zo zijn zogenaamde ‘tapijtbombardementen’ waarbij volledige dorpen en steden met de grond gelijk worden gemaakt, verboden. Een ander belangrijk principe is het verbod op onnodig leed. Conflictpartijen mogen niet meer geweld dan nodig gebruiken om de vijand uit te schakelen. Het is dan ook verboden wapens, projectielen, stoffen en methoden van oorlogvoering te gebruiken die naar hun aard onnodig leed veroorzaken. Op basis van dit principe werden in specifieke verdragen beperkingen opgelegd inzake het gebruik van bepaalde wapens en werden zelfs een aantal wapens verboden, zoals chemische en biologische wapens en antipersoonsmijnen.



Bescherming en bijstand

Het internationaal humanitair recht heeft niet alleen tot doel bijstand te verlenen aan personen, en deze personen en goederen te beschermen tegen de gevaren die conflicten met zich meebrengen. Het vervult ook een preventieve rol. Door de regels van het internationaal humanitair recht na te leven en dus de fundamentele menselijke waarden waarop dit recht is gebaseerd te respecteren, vermijden de conflictpartijen dat zij in een eindeloze spiraal van geweld belanden. Samenvatting De belangrijkste Verdragen waarin het internationaal humanitair recht is vastgelegd, zijn de Verdragen van Genève van 1949 en de Aanvullende Protocollen van 1977. Deze verdragen zijn universeel erkend door bijna alle staten ter wereld. Dat komt omdat de regels van het internationaal humanitair recht zijn ontsproten uit een algemeen idee van menselijkheid, waarmee het merendeel van de staten zich akkoord kon verklaren. De kern van het internationaal humanitair recht is dat iedereen die niet of niet meer aan de strijd deelneemt, moet worden beschermd tegen oorlogsgeweld. Die mensen mogen niet worden gedood, gewond of gemarteld en hebben recht op een menswaardige behandeling. Zelfs in de chaos van een oorlog zijn er dus grenzen aan geweld.



Preventie

Hoewel het internationaal humanitair recht bestaat uit een complexe set van regels, kan de kern van dit recht worden samengevat in een aantal fundamentele principes. 1 De burgerbevolking en de burgerlijke goederen moeten worden ontzien. Daarom moeten de strijdende partijen steeds een onderscheid maken tussen burgers en strijders. Burgers en hun bezittingen mogen niet worden aangevallen. Aanvallen mogen enkel gericht zijn tegen militaire doelwitten. 2 Personen die niet of niet meer deelnemen aan de vijandelijkheden hebben recht op respect voor hun leven en voor hun fysieke en mentale integriteit. Deze personen moeten in alle omstandigheden worden beschermd en menselijk worden behandeld, tot welke partij zij ook behoren. 3 Een vijandig strijder die zich overgeeft of niet meer deelneemt aan de strijd, mag niet worden gedood of verwond. 4 Strijders en burgers die gevangen genomen zijn, hebben recht op respect voor hun leven, hun waardigheid, hun persoonlijke rechten en hun politieke, religieuze en andere overtuigingen. Ze moeten worden beschermd tegen alle daden van geweld en vergeldingsmaatregelen. Ze hebben het recht om nieuws uit te wisselen met familieleden en hulp te ontvangen. Ze genieten de fundamentele juridische waarborgen. 5 De oorlogvoerende partijen moeten de zieken en gewonden samenbrengen, verzorgen en beschermen. Ook artsen en verpleegkundigen, ziekenhuizen en ambulances moeten worden beschermd tegen aanvallen. De emblemen van het rode kruis en de rode halve maan worden gebruikt als symbool voor die bescherming. 6 Voor de partijen bij het conflict is de keuze van de methoden en middelen van oorlogvoering beperkt. Het is verboden wapens en methoden van oorlogvoeren te gebruiken die geen onderscheid maken tussen burgers en strijders en die naar alle waarschijnlijkheid onnodig leed zullen veroorzaken.



De basisregels van het internationaal humanitair recht

De zes basisregels toegepast op de fotoreportage

Foto: © CICR/FJORTOFT, Bjorn

Een gewonde stijder wordt weggedragen van het strijdveld voor verzorging door medewerkers van het Rode Kruis.

Basisregel 2 & 5. Het internationaal humanitair recht heeft tot doel het menselijke leed in oorlogvoering zoveel mogelijk te verzachten door het stellen van normen en regels. Het internationaal humanitair recht maakt evenwel het voeren van oorlog niet onmogelijk. De regels moeten de oorlogvoering zo menselijk mogelijk laten verlopen. Het is nu eenmaal de bedoeling van de partijen bij een gewapend conflict, teneinde de oorlog te kunnen winnen, om de vijandige strijders uit te schakelen. Het internationaal humanitair recht verbiedt dat ook niet. Het is een andere zaak wanneer strijders die gewond of gevangen genomen zijn en niet meer actief deelnemen aan de vijandelijkheden, worden gedood of gemarteld. Op dat moment vormen zij immers geen bedreiging meer voor de tegenpartij. Om die personen te beschermen tegen de willekeur van de partij die hen in haar macht heeft, zijn er de regels van het internationaal humanitair recht. Die zijn erop gericht de menselijkheid te bewaren in dergelijke extreme omstandigheden.



Foto 1

Foto: Raymond Depardon/Magnum Photos

Een strijder die gevangen genomen is door een rebellenbeweging. Hij is de enige overlevende van de aanval op zijn stad. Zijn lot hangt af van de bevelen die de officier aan zijn strijders geeft.

Basisregel 2, 3 & 4. Zie antwoord foto 1. Strijders die gevangen worden genomen door de strijdkrachten van de vijandelijke staat zijn krijgsgevangenen. Burgers mogen slechts onder bepaalde omstandigheden gevangen genomen worden (omwille van dringende vereisten van veiligheid). Zowel strijders als burgers die gevangen genomen zijn, moeten menselijk worden behandeld. Het martelen van gevangen genomen strijders om informatie te verkrijgen, is verboden door het internationaal humanitair recht. Krijgsgevangenen zijn enkel verplicht hun naam, rang, legernummer en geboortedatum bekend te maken.



Foto 2

Foto 3

Foto: © Reuters / Jeremiah Kamau


Mensen op de vlucht voor oorlogsgeweld.

Basisregel 1. Mensen hebben zwaar te lijden onder de gevolgen van gewapende conflicten. In hedendaagse conflicten wordt de burgerbevolking vaak hard getroffen, soms zelfs als een rechtstreeks doelwit. Massamoorden, gijzelingen, seksueel geweld, verdrijving, gedwongen verplaatsingen en plundering, alsook het opzettelijk ontzeggen van water-, voedsel-, en sanitaire voorzieningen zijn methoden om angst en leed onder de burgerbevolking te verspreiden. Ze laten burgers geen andere keuze dan op de vlucht te slaan. Het internationaal humanitair recht stoelt op het beginsel van vrijwaring van de burgerbevolking. Personen die niet deelnemen aan de vijandelijkheden mogen onder geen beding worden aangevallen, maar moeten worden ontzien en beschermd.


Foto 4

Foto: © CICR/MEISSNER Ursula


Verwoeste waterinstallatie.

Basisregel 1. Eén van de basisprincipes van het internationaal humanitair recht is het onderscheid tussen militaire doelwitten en burgerlijke goederen. Enkel militaire doelwitten mogen worden aangevallen. Goederen die noodzakelijk zijn voor het overleven van de burgerbevolking, zoals water en voedselvoorraden, moeten in het bijzonder worden beschermd en mogen niet worden aangevallen.


Foto 5

Foto: © 1999-2003 Palestine Red Crescent Society


Beschadigde ziekenwagen van de Rode Halve Maan.

Basisregel 1 & 5. Ziekenhuizen en medische posten, geneeskundig personeel en ambulances mogen onder geen enkele omstandigheid worden aangevallen en moeten steeds worden beschermd. Het Rode Kruis is een organisatie die hulp biedt aan slachtoffers van gewapende conflicten. Het rode kruis en de rode halve maan zijn in de ganse wereld gekende symbolen voor de bescherming van zieken en gewonden én de mensen die voor hen zorgen. Het embleem aangebracht op ziekenhuizen en ambulances, armbanden en kleding van medisch personeel, betekent dan: NIET SCHIETEN, dit zijn mensen die gewond zijn en hulp nodig hebben.


Foto 6

Foto: © Reuters / Suhaib Salem


Huis verwoest door het leger.

Basisregel 1. Burgerlijke goederen mogen niet worden aangevallen en moeten steeds worden beschermd. Wanneer burgerlijke goederen echter voor militaire doeleinden worden gebruikt, vormen ze door dit gebruik een wettig doelwit en mogen ze worden aangevallen.


Foto 7

Foto: Mich Dumalin


Vernielde boeddhabeelden.

Basisregel 1 & 6. Culturele goederen, zoals monumenten, kunstwerken, sites die van historisch belang zijn, genieten speciale bescherming onder het internationaal humanitair recht. Zij mogen niet worden aangevallen en moeten steeds worden beschermd. Deze metershoge boeddhabeelden werden tijdens de oorlog in Afghanistan verwoest. Ze werden 1500 jaar geleden uitgehouwen uit een rotswand en behoren tot het culturele erfgoed van Afghanistan.


Foto 8

Foto: © ICRC


Vrouw en kinderen schrijven via het Rode Kruis een brief aan hun echtgenoot en vader, die gevangen genomen is tijdens het conflict.

Basisregel 4. Krijgsgevangenen en andere personen die gevangen genomen zijn in de context van een gewapend conflict hebben het recht om contact te houden met hun naaste familieleden. In de meeste gevallen worden hiervoor zogenaamde ‘Rode-Kruisberichten’ gebruikt. Dat zijn korte berichten van strikt persoonlijke aard die aan censuur zijn onderworpen.


Foto 9

Foto: © Reuters / Finbarr O’ Reilly


Kindsoldaat.

Basisregel 1. Volgens het internationaal humanitair recht is het verboden kinderen, jonger dan 15 jaar, in te zetten als soldaat. In 2000 werd een optioneel protocol bij het Kinderrechtenverdrag aangenomen dat de inzet van kinderen jonger dan 18 jaar in de strijd verbiedt. België heeft dit optioneel protocol aanvaard, maar niet alle staten zijn daartoe bereid.


Foto 10

Foto: ICRC-Adrian Brooks Orthopaedics


Landmijnenslachtoffer. Zie deel II, wapens in oorlog

Basisregel 1 & 6. Het internationaal humanitair recht legt beperkingen op aan de conflictpartijen om de methoden en middelen van oorlogvoering van hun keuze te gebruiken. Er gelden daarbij twee principes. Eén: de verplichting steeds een onderscheid te maken tussen burgers en strijders. Twee: het verbod op het veroorzaken van onnodig leed. Dat laatste betekent dat de conflictpartijen niet meer geweld dan nodig mogen gebruiken om de vijand uit te schakelen. Het is dan ook verboden wapens, projectielen, stoffen en methoden van oorlogvoering te gebruiken die naar hun aard onnodig leed veroorzaken. Op basis van dit principe werden in specifieke verdragen beperkingen opgelegd op het gebruik van bepaalde wapens en werden zelfs een aantal wapens verboden, zoals chemische en biologische wapens en antipersoonsmijnen.


Foto1: Met welke uitspraak ga je akkoord? • Vijandige strijders die gewond zijn, moeten we meteen doodschieten. Op die manier is het zeker dat ze uitgeschakeld zijn en kunnen ze niemand van onze strijders nog doden. • Vijandige strijders die gewond zijn, betekenen geen gevaar meer voor ons. Hen doodschieten zou volledig nutteloos zijn. We kunnen ze beter verzorgen en gevangen houden tot het einde van de oorlog. Als ik gewond op het slagveld lig, zou ik ook willen dat de tegenpartij mij zo behandelt. Foto 2: Welke bevelen zou jij als officier aan je strijders geven? Bijkomende vragen: • Stel je voor dat de gevangene jouw broer is. Hoe zou je willen dat hij wordt behandeld? Waarom? • Stel je voor dat de gevangene jouw vriend heeft gedood tijdens de strijd. Hoe zou je willen dat hij wordt behandeld? Waarom? • Maakt het uit of de gevangene een burger is of een strijder? • Veronderstel dat de gevangene over belangrijke informatie beschikt, heeft dit een invloed op hoe hij moet worden behandeld? Is het geoorloofd een gevangene te martelen om informatie te verkrijgen? Zo ja, onder welke omstandigheden? Foto 3: Geef enkele redenen waarom mensen in oorlog op de vlucht slaan? Foto 4: Vind je het geoorloofd dat strijders tijdens een oorlog waterinstallaties en voedselvoorraden vernielen? Argumenteer je antwoord. Foto 5: Vind je het geoorloofd om op een Rode-Kruisziekenwagen te schieten? Argumenteer je antwoord. Bijkomende vragen: • Wat is de taak van het Rode Kruis in oorlogstijd? • Hoe zijn hulpverleners van het Rode Kruis herkenbaar? Foto 6: Vind je het geoorloofd dat huizen van burgers worden vernield? Argumenteer je antwoord. Bijkomende vraag: Wat als er zich in dit huis een commandopost van het leger bevindt? Foto 7: Is het geoorloofd om gebouwen en monumenten van religieus of historisch belang aan te vallen? Argumenteer je antwoord. Foto 8: Vind je dat krijgsgevangenen en andere gevangenen in oorlog het recht moeten hebben om met hun familieleden te communiceren? Foto 9: Vind je het geoorloofd om kinderen als soldaat te gebruiken? Argumenteer je antwoord. Foto 10: Mag in een oorlog gelijk welk wapen worden gebruikt of moeten er beperkingen worden gesteld? Argumenteer je antwoord.



Fotoreportage: vragenblad

Internationaal humanitair recht en mensenrechten zijn complementair. Beide rechtstakken beschermen de menselijke waardigheid, zij het in verschillende omstandigheden en op verschillende manieren. Mensenrechten zijn te allen tijde en in alle omstandigheden van toepassing op alle personen die onder de wetgeving vallen van een staat. De bedoeling is om individuen te beschermen tegen de willekeur van de staat. Mensenrechten blijven daarom ook gelden in tijden van gewapende conflicten. Wel is het mogelijk onder mensenrechtenverdragen af te wijken van bepaalde rechten, zij het onder strenge voorwaarden. Dat kan in tijden van ‘een algemene noodtoestand die een bedreiging vormt voor het bestaan van het volk’. Een gewapend conflict is hier in elk geval een voorbeeld van. Er blijft niettemin een harde kern van rechten die nooit mogen worden opgeheven. In tijden van een gewapend conflict komt aan de andere kant wel een speciaal rechtssysteem in werking, het internationaal humanitair recht. Dit recht bestaat uit een set van regels die speciaal zijn aangepast aan de context van een gewapend conflict. De doelstelling ervan is de bescherming van het leven, de gezondheid en de menselijke waardigheid van niet-strijders of strijders die niet meer betrokken zijn bij de vijandelijkheden (gevangen genomen, gewonde of zieke strijders). Daarnaast stellen die regels zich ook tot doel het recht te beperken van de partijen bij een conflict om de methoden en middelen van hun keuze te gebruiken. Op die manier kunnen we stellen dat het internationaal humanitair recht meer in detail de harde kern van mensenrechten beschermt in oorlogstijd. Dit omvat het recht op leven, het verbod op slavernij, het verbod op foltering en onmenselijke behandeling. In tegenstelling tot andere (mensen)rechten (zoals de vrijheid van meningsuiting, van beweging of vereniging) waarvan kan worden afgeweken in tijden van nationale noodtoestand, kan de basisbescherming die het internationaal humanitair recht biedt nooit opgeheven worden. Als al deze rechten waarvan niet kan worden afgeweken, samen gebracht worden, dan is het duidelijk dat de essentiële basisrechten gegarandeerd worden door zowel het internationaal humanitair recht als de mensenrechten. Rechten gemeenschappelijk aan het internationaal humanitair recht en de mensenrechten: • recht op leven; • verbod op discriminatie gebaseerd op ras, huidskleur, geslacht of godsdienst; • verbod op marteling; • verbod op wrede behandeling; • verbod op vernederende behandeling; • verbod op slavernij; • verbod van retroactieve toepassing van de wet. Mensenrechten: • slavernij en slavenhandel in iedere vorm zijn verboden; • iedereen heeft recht op vrijheid van mening en meningsuiting; • iedereen heeft recht op onderwijs; • elk kind heeft recht op bescherming tegen mishandeling door ouders of voogd; • iedereen heeft recht op werk. Internationaal humanitair recht: Zie besproken regels



Internationaal humanitair recht en mensenrechten


Mensenrechten - internationaal humanitair recht


In vredestijd

In oorlogstijd


De strijdkrachten

Opleiding van de militairen en hun bevelhebbers in de regels van het IHR

Bevelhebbers geven duidelijke bevelen aan de strijders, houden toezicht op de naleving van de regels en maken een einde aan schendingen

Verlenen hun medewerking aan de berechting van schuldigen aan inbreuken op het IHR

De overheid

- Bekendmaking van de regels van het IHR bij de bevolking - Opvolging van nieuwe ontwikkelingen - Ratificatie van nieuwe verdragen - Omzetting regels in nationaal recht - Lobbying bij andere staten

Politieke autoriteiten Verlenen hun steun geven duidelijke be- aan de berechting velen en de nodige van schuldigen middelen (materieel en financieel) aan de strijdkrachten

Het gerechtelijk apparaat

Vastleggen van duidelijke straffen voor schendingen van het IHR

Bereidheid en mogelijkheid van het gerecht om schenders te bestraffen

IHR: internationaal humanitair recht


- Opstarten van een proces op nationaal of internationaal niveau - Compensatie (financieel) voor de geleden schade aan slachtoffers


Wie is verantwoordelijk voor de toepassing en de naleving van het internationaal humanitair recht?

Militairen moeten van hun oversten duidelijke bevelen krijgen over de regels die ze moeten naleven. Deze bevelen hebben bijvoorbeeld betrekking op krijgsgevangenen: Hoe moeten ze geëvacueerd worden? Hoe moeten ze behandeld worden? Welke bezittingen kan je hen ontnemen?... De bevelen die de militairen van hun oversten krijgen, moeten steeds in overeenstemming zijn met het internationaal humanitair recht. De oversten hebben ook de verantwoordelijkheid om erop toe te zien dat de regels worden nageleefd. Wanneer dit niet het geval is, moeten ze ingrijpen, de inbreuken beëindigen en degenen die de inbreuken hebben begaan, bestraffen en de slachtoffers vergoeden voor de schade die ze hebben geleden. Een kolonel uit Zimbabwe: “Militairen, wanneer ze goed zijn getraind en de nodige discipline hebben, zullen nog steeds doden, dat is nu eenmaal onlosmakelijk verbonden met oorlog. Maar het is de controle door hun leiders die ervoor zorgt dat het doden niet omslaat in een willekeurige slachtpartij. Wanneer je bevelhebbers de regels niet begrijpen, ze niet toepassen en er niet op aandringen dat ze worden nageleefd, blijft er niets over dan een meute wilde beesten op het strijdveld. De beste bevelhebbers hebben de beste soldaten. Het zijn niet de beste soldaten die de beste bevelhebbers hebben”. Ook de politieke oversten dragen een verantwoordelijkheid. Wanneer een staat partij wordt bij de Verdragen van Genève verbindt die staat er zich toe de regels toe te passen. Zij hebben de verplichting hun militairen te onderrichten en op te leiden in de basisregels van het internationaal humanitair recht en om het internationaal humanitair recht na te leven in de planning en de uitvoering van hun militaire operaties. Het is ook belangrijk dat er mechanismen bestaan om personen die het internationaal humanitair recht schenden of het bevel daartoe geven, te straffen voor hun daden. Dit is de verantwoordelijkheid van het gerecht. Samenvatting De eerste verantwoordelijkheid voor wat gebeurt in een gewapend conflict ligt in de handen van de strijders en hun leiders (militair en politiek). Wanneer een staat partij wordt bij de verdragen over internationaal humanitair recht, verbinden zij zich ertoe in hun land de nodige wetgeving uit te voeren om hun strijdkrachten te verplichten het internationaal humanitair recht na te leven. De staten beloven hun soldaten te onderrichten en te trainen in de basisregels van het internationaal humanitair recht en dat recht na te leven in de planning van hun militaire operaties en de uitvoering ervan. Staten hebben ook de verplichting om personen die het internationaal humanitair recht schenden, te bestraffen. Opdat het internationaal humanitair recht zou worden gerespecteerd, moeten veel mensen hun verantwoordelijkheid opnemen: hoewel één enkel individu het internationaal humanitair recht kan schenden, vereist het gezamenlijke inspanningen van overheidsfunctionarissen, militaire leiders en individuele strijders om te verzekeren dat het internationaal humanitair recht wordt nageleefd.



De eerste verantwoordelijken voor de toepassing van de regels van het internationaal humanitair recht, zijn de strijders zelf. Maar zij zijn niet de enige verantwoordelijken. Ook hun leiders, zowel militair als politiek, dragen verantwoordelijkheid bij de toepassing van de regels van het internationaal humanitair recht.

Het Rode Kruis en het internationaal humanitair recht In 1859 was Henri Dunant, de stichter van het Rode Kruis, getuige van een veldslag nabij het Italiaanse Solferino. Daar zag hij dat gewonden op het slagveld stierven omdat er niemand was om voor hen te zorgen. Het was dan misschien onvermijdelijk dat een oorlog veel ellende met zich meebracht, maar waarom moesten er mensen lijden en sterven die niet meer aan de strijd deelnamen? Dunant vond dat deze mensen recht hadden op bescherming en verzorging. Daarom pleitte hij voor vaste afspraken hierover tussen staten. Een tweede voorstel betrof de oprichting van vrijwillige hulpverenigingen om de medische diensten van de strijdkrachten bij te staan in oorlog. Het Internationale Rode Kruis werd in 1863 opgericht om deze twee voorstellen uit te werken. Hetzelfde jaar nog werden de eerste nationale Rode-Kruis- en Rode-Halvemaanverenigingen opgericht. Een jaar later, in 1864, kwam het eerste verdrag over internationaal humanitair recht tot stand. Sinds zijn ontstaan is het Internationale Rode Kruis actief in conflictgebieden over de ganse wereld om bijstand en bescherming te verlenen aan slachtoffers. Op basis van deze concrete ervaringen, maakt het ook praktische voorstellen op het vlak van regels voor het internationaal humanitair recht.

Het werk van het Rode kruis in oorlogstijd Bijstand De activiteiten van het Rode Kruis in conflictgebieden zijn vooral bekend door de voedsel- en medische hulpverleningsactiviteiten. Tijdens gewapende conflicten ontstaat vaak een tekort aan voedsel en andere basisbehoeften, zoals kledij, onderdak en drinkbaar water. Ook is er dikwijls een gebrek aan medicijnen en zijn er onvoldoende artsen en verpleegkundigen. Het Rode Kruis stuurt hulpgoederen en hulpverleners om de acute nood van mensen te lenigen. Ook zet het Rode Kruis speciale programma’s op om slachtoffers die door de oorlog gehandicapt zijn, bij te staan en opnieuw een kans te geven. Het Rode Kruis heeft in oorlogstijd echter ook een aantal bijzondere taken die veel minder bekend zijn en die zijn vastgelegd in het internationaal humanitair recht. Bescherming Het Rode kruis heeft volgens de Verdragen van Genève het mandaat om als neutrale tussenpersoon tussen de slachtoffers en de strijdende partijen op te treden. Het komt op voor de rechten van slachtoffers die zijn vastgelegd in het internationaal humanitair recht. Een belangrijke doelgroep voor het Rode Kruis zijn de oorlogsgevangenen. In oorlogstijd kunnen mensen om verschillende redenen worden opgesloten, bijvoorbeeld als krijgsgevangene of als lid van een vijandige etnische of religieuze groep. Gevangenen



BIJLAGE 1

In de huidige conflicten wordt de burgerbevolking vaak hard getroffen, soms zelfs als een rechtstreeks doelwit: massamoorden, gijzelingen, seksueel geweld, verdrijving, gedwongen verplaatsingen en plundering, alsook de opzettelijke ontzegging van water-, voedsel-, en sanitaire voorzieningen. Dit zijn slechts enkele methoden om angst en leed onder de burgerbevolking te verspreiden. Zoals reeds vermeld, stoelt het humanitair recht op het beginsel van vrijwaring van de burgerbevolking. Het Rode Kruis is voortdurend aanwezig in de gebieden waar de burgers bijzonder gevaar lopen. Het onderhandelt over hun bescherming met alle gewapende partijen, ongeacht of zij behoren tot de gewapende macht, groepen opstandelingen, politie- of paramilitaire eenheden. Een bijzonder kwetsbare groep zijn de vluchtelingen en intern verplaatste personen. Een gewapend conflict loopt immers vaak uit op een grootschalige verplaatsing van de burgerbevolking, zowel over de landsgrenzen heen (vluchtelingen) als daarbinnen (intern verplaatste personen). Meestal hebben deze mensen vrijwel al hun bezittingen moeten achterlaten en hebben zij nood aan bescherming en bijstand. Ook voor vrouwen, kinderen en bejaarden heeft het Rode Kruis bijzondere aandacht. Contactherstel In conflictgebieden vallen traditionele communicatiekanalen, zoals telefoon en post, gewoonlijk stil. Een belangrijke activiteit van het Rode Kruis is familieleden de mogelijkheid geven met elkaar in contact te blijven. Mensen die het adres van hun verwanten kennen, kunnen via rodekruisberichten verder nieuws uitwisselen. In de chaos van een oorlog verliezen familieleden elkaar ook vaak uit het oog. Ze vluchten naar veiliger oorden en raken daarbij het spoor van hun geliefden bijster. Via zijn wereldwijd netwerk van nationale rodekruisverenigingen en zijn internationale structuren tracht het Rode Kruis vermisten op te sporen. Waar mogelijk, herenigt het Rode Kruis familieleden die elkaar als gevolg van de oorlog zijn kwijtgeraakt. Promotie en preventie Onderricht in de regels van het internationaal humanitair recht is van groot belang. Je kan immers enkel die regels naleven die je ook kent! Daarom geven medewerkers van het Rode Kruis, vooral tijdens een gewapend conflict, maar ook in vredestijd, onderwijs aan het leger, de politie en aan andere gewapende groepen. Niet enkel de strijdkrachten maar ook andere groepen moeten worden onderricht in de regels van het internationaal humanitair recht: - de overheid: via zijn humanitaire diplomatie maakt het Internationale Rode Kruis personen die verantwoordelijk zijn voor de besluitvorming en de uitvoering (parlementairen, regeringsleden) bewust van de regels van het internationaal humanitair recht om hun steun voor de toepassing ervan te vinden; - journalisten: zij spelen een belangrijke rol in de vorming van de publieke opinie en zijn in die zin ook een belangrijke doelgroep. Het is van belang dat zij op een genuanceerde manier berichten over conflicten, met kennis van de basisregels van het internationaal humanitair recht;



hebben recht op een menswaardige behandeling. Het Rode Kruis bezoekt en registreert hen. Door die bezoeken te herhalen kan het Rode Kruis vaak voorkomen dat gevangenen ‘verdwijnen’ of worden mishandeld. Door gesprekken aan te gaan met de autoriteiten van de gevangenissen tracht het verbetering te brengen in slechte levensomstandigheden.

Opvolging Het Rode Kruis volgt ook de nieuwe ontwikkelingen op in het internationaal humanitair recht (bijvoorbeeld nieuwe wetgeving over kindsoldaten, mijnen, Internationaal Strafhof). Het waakt erover dat de bestaande regels van het internationaal humanitair recht niet worden ondermijnd. Eén van de belangrijkste principes van het Rode Kruis waarop deze activiteiten stoelen, is het principe van neutraliteit. Neutraliteit Het Rode Kruis is een neutrale organisatie die haar werk doet onafhankelijk van overheden en van politieke of godsdienstige stromingen. Het kiest bij oorlogen en burgeroorlogen geen partij, maar komt op voor de slachtoffers, tot welke zijde zij ook behoren. Het is belangrijk dat het Rode Kruis door alle partijen wordt gezien als een neutrale organisatie, omdat het zo aan alle zijden van het conflict de slachtoffers kan bereiken. Door zijn neutraliteit kan het Rode Kruis in gesprek blijven met alle partijen. Het gebruikt deze contacten om op te komen voor de slachtoffers en om er bij alle partijen van het conflict op aan te dringen dat zij zich houden aan de regels van het internationaal humanitair recht. Embleem Het rode kruis als embleem is voor velen een vertrouwd teken. Samen met de rode halve maan, die meestal wordt gebruikt in landen met een islamitische godsdienst, vormt dit teken over de gehele wereld een symbool van onpartijdige hulp en bescherming. In vredestijd wordt het embleem gebruikt om aan te tonen dat iets of iemand verbonden is met de Internationale Rode-Kruis- en Rode-Halvemaanbeweging. Het is dan een teken van herkenning. In oorlogstijd heeft het embleem een andere betekenis. Dan zijn het rode kruis en de rode halve maan een symbool van bescherming voor zieken en gewonden én de mensen die voor hen zorgen. Het embleem, aangebracht op ziekenhuizen en ambulances, armbanden en kleding van medisch personeel, betekent dan: niet schieten, dit zijn mensen die gewond zijn en hulp nodig hebben! Een juist gebruik van het embleem in oorlogssituaties is daarom van levensbelang voor mensen die volgens het internationaal humanitair recht recht hebben op bescherming en voor de uitoefening van de werkzaamheden van het Rode Kruis. Daarom is het gebruik van het embleem aan strikte regels gebonden. Zo is het ten strengste verboden om gewapende troepen en wapens te vervoeren in een ziekenwagen met het Rode-Kruisembleem erop, of om munitie te bewaren in een medicijnendepot dat is gemerkt met het rode kruis of de rode halve maan. Regels in verband met het gebruik en de bescherming van de emblemen zijn vastgelegd in het internationaal humanitair recht, in de Verdragen van Genève en de Aanvullende Protocollen.



- universiteiten, onderwijs: van belang om de beleidsmakers en opinieleiders van morgen te bereiken; - het grote publiek: ook de bevolking moet in conflicten en reeds in vredestijd bewust gemaakt worden voor de gevaren van oorlog en voor het feit dat een aantal fundamentele regels steeds moeten worden gerespecteerd.

Leidraad bij het beantwoorden van vragen door leerlingen Antwoorden op veel gestelde vragen. 1 Wanneer ik als regeringsleider een oorlog aan het winnen ben, waarom zou ik dan gehoorzamen aan regels die beperkingen stellen aan mijn gedrag? a Hou rekening met de voordelen op lange termijn voor je land. Wil je op internationaal vlak beschouwd worden als een crimineel? Hoe moet het dan verder met je land wanneer er gruwelijke misdaden zijn begaan en alles is verwoest? b Wat als jouw land verliest? Wat zal er gebeuren wanneer jouw mensen in handen van de vijand vallen en bescherming nodig hebben? c Andere redenen om de regels te gehoorzamen kunnen zijn: respect voor de menselijke waardigheid, wettelijke verplichting, professionalisme en discipline van de strijdkrachten, grotere vooruitzichten op vrede, schrik voor strafrechtelijke vervolging, steun van de bevolking ter plaatse en van de publieke opinie op het thuisfront of de reactie van andere staten. 2 Als deze regels steeds worden geschonden, wat is dan hun nut? a De regels van het internationaal humanitair recht worden niet steeds geschonden. In veel gevallen worden ze gerespecteerd. In tegenstelling tot schendingen halen regels die worden nageleefd meestal het nieuws niet. b Zelfs wanneer deze regels niet perfect worden nageleefd, beschermen ze veel mensen. c Wanneer regels worden geschonden, is dat vaak omdat strijders geen vrees hebben voor sancties. Daarom is het noodzakelijk voor landen om ervoor te zorgen dat hun militairen en het grote publiek goed onderricht zijn in de regels van het internationaal humanitair recht, dat toezicht wordt gehouden op de naleving ervan en dat bij niet-naleving de schuldigen worden vervolgd en bestraft. d Kan iemand ooit gestraft worden voor dergelijke inbreuken? De Verdragen van Genève vereisen dat elk land nationale wetgeving aanneemt en de nodige procedures doorvoert, zodat iedereen die schendingen van deze verdragen begaat of het bevel daartoe geeft, kan worden bestraft. Zie ook deel III



BIJLAGE 2

4 Strijders kiezen er toch voor oorlog te voeren, dus moeten ze aanvaarden dat ze worden gedood. a Niet iedereen kiest ervoor om zich bij de strijdkrachten aan te sluiten, in vele landen is het een verplichting. b Het is nu eenmaal de bedoeling van de partijen bij een gewapend conflict om de tegenstander uit te schakelen. Dit is ook niet verboden door het internationaal humanitair recht. Het is een andere zaak wanneer gewonde of ongewapende strijders worden gedood of gemarteld. Zij nemen immers niet meer actief deel aan de vijandelijkheden en vormen dus geen bedreiging meer voor de tegenpartij. Om deze personen te beschermen tegen de willekeur van de partij die hen in haar macht heeft, zijn er de regels van het internationaal humanitair recht die erop gericht zijn de menselijkheid te bewaren in dergelijke extreme omstandigheden. 5 Wie zorgt ervoor dat de regels worden toegepast? a Ieder individu is persoonlijk verantwoordelijk voor de naleving van de regels van het internationaal humanitair recht. Individuen die de regels negeren, kunnen hiervoor persoonlijk verantwoordelijk worden gesteld en gestraft. b De eerste verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat de regels worden nageleefd, ligt bij de oorlogvoerende partijen. c Wanneer schendingen plaats vinden, is het de verplichting van elke verdragspartij bij de Verdragen van Genève om de schendingen te voorkomen en te stoppen en personen die ernstige schendingen hebben begaan, te bestraffen. d De statengemeenschap speelt in toenemende mate een rol. De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft in 1993 en in 1994 Internationale Straftribunalen opgericht om personen te vervolgen die verantwoordelijk zijn voor ernstige schendingen van het internationaal humanitair recht, begaan in het voormalige Joegoslavië en Rwanda gedurende de jaren negentig. Op een VN-conferentie in Rome in 1998 werd een Statuut aangenomen voor de oprichting van een permanent Internationaal Strafhof. Sinds 1 juli 2002 is dit gerechtshof een feit. Zie deel III.



3 Waarom middelen en voorraden verspillen om zorg te dragen voor de vijandelijke gevangenen? a Als je de vijandige gevangenen niet goed behandeld, wat betekent dat voor jouw mensen die gevangen gehouden worden door de vijand? b De gevangenen voorzien van water, voedsel en onderdak heeft normaal geen belangrijke invloed op je eigen strijdcapaciteit.

LESMATERIAAL

Met ons fototoestel trokken we door enkele landen waar een gewapend conflict aan de gang was. We stellen jullie hierbij enkele vragen.

Foto1

Foto: © CICR/FJORTOFT, Bjorn

Een gewonde strijder wordt weggedragen van het strijdveld voor verzorging door medewerkers van het Rode Kruis.

Met welke uitspraak ga je akkoord? • Vijandige strijders die gewond zijn, moeten we meteen doodschieten. Op die manier is het zeker dat ze uitgeschakeld zijn en kunnen ze niemand van onze strijders nog doden. • Vijandige strijders die gewond zijn, betekenen geen gevaar meer voor ons. Hen doodschieten zou volledig nutteloos zijn. We kunnen ze beter verzorgen en gevangen houden tot het einde van de oorlog. Als ik gewond op het slagveld lig, zou ik ook willen dat de tegenpartij mij zo behandelt. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

Lesmateriaal • 1


Fotoreportage

Foto: Raymond Depardon/Magnum Photos

Een strijder die gevangen genomen is door een rebellenbeweging. Hij is de enige overlevende van de aanval op zijn stad. Zijn lot hangt af van de bevelen die de officier aan zijn strijders geeft.

Welke bevelen zou jij als officier aan je strijders geven? ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

Lesmateriaal • 2


Foto 2

Foto 3

Foto: © Reuters / Jeremiah Kamau


Mensen op de vlucht voor oorlogsgeweld.

Geef enkele redenen waarom mensen in oorlog op de vlucht slaan? ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

Lesmateriaal • 3

Foto 4

Foto: © CICR/MEISSNER Ursula


Verwoeste waterinstallatie.

Vind je het geoorloofd dat strijders tijdens een oorlog waterinstallaties en voedselvoorraden vernielen? Argumenteer je antwoord. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

Lesmateriaal • 4

Foto 5

Foto: © 1999-2003 Palestine Red Crescent Society


Beschadigde ziekenwagen van de Rode Halve Maan.

Vind je het geoorloofd om op een Rode-Kruisziekenwagen te schieten? Argumenteer je antwoord. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

Lesmateriaal • 5

Foto 6

Foto: © Reuters / Suhaib Salem


Huis verwoest door het leger.

Vind je het geoorloofd dat huizen van burgers worden vernield? Argumenteer je antwoord. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

Lesmateriaal • 6

Foto 7

Foto: Mich Dumalin


Vernielde boeddhabeelden.

Is het geoorloofd om gebouwen en monumenten van religieus of historisch belang aan te vallen? Argumenteer je antwoord. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

Lesmateriaal • 7

Foto 8

Foto: © ICRC


Vrouw en kinderen schrijven via het Rode Kruis een brief aan hun echtgenoot en vader, die is gevangen genomen tijdens het conflict.

Vind je dat krijgsgevangenen en andere gevangenen in oorlog het recht moeten hebben om met hun familieleden te communiceren? ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

Lesmateriaal • 8

Foto 9

Foto: © Reuters / Finbarr O’ Reilly


Kindsoldaat.

Vind je het geoorloofd om kinderen als soldaat te gebruiken? Vanaf welke leeftijd? Argumenteer je antwoord. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

Lesmateriaal • 9

Foto 10

Foto: ICRC-Adrian Brooks Orthopaedics


Landmijnenslachtoffer.

Mag in een oorlog gelijk welk wapen worden gebruikt of moeten er beperkingen worden gesteld? Argumenteer je antwoord. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

Lesmateriaal • 10

Hoewel het internationaal humanitair recht bestaat uit een complexe set van regels, kan de kern van dit recht worden samengevat in een aantal fundamentele principes. 1 De burgerbevolking en de burgerlijke goederen moeten worden ontzien. Daarom moeten de strijdende partijen steeds een onderscheid maken tussen burgers en strijders. Burgers en hun bezittingen mogen niet worden aangevallen. Aanvallen mogen enkel gericht zijn tegen militaire doelwitten. 2 Personen die niet of niet meer deelnemen aan de vijandelijkheden hebben recht op respect voor hun leven en voor hun fysieke en mentale integriteit. Deze personen moeten in alle omstandigheden worden beschermd en menselijk worden behandeld, tot welke partij zij ook behoren. 3 Een vijandig strijder die zich overgeeft of niet meer deelneemt aan de strijd, mag niet worden gedood of verwond. 4 Strijders en burgers die gevangen genomen zijn, hebben recht op respect voor hun leven, hun waardigheid, hun persoonlijke rechten en hun politieke, religieuze en andere overtuigingen. Ze moeten worden beschermd tegen alle daden van geweld en vergeldingsmaatregelen. Ze hebben het recht om nieuws uit te wisselen met familieleden en hulp te ontvangen. Ze genieten de fundamentele juridische waarborgen. 5 De oorlogvoerende partijen moeten de zieken en gewonden samenbrengen, verzorgen en beschermen. Ook artsen en verpleegkundigen, ziekenhuizen en ambulances moeten worden beschermd tegen aanvallen. De emblemen van het rode kruis en de rode halve maan worden gebruikt als symbool voor die bescherming. 6 Voor de partijen bij het conflict is de keuze van de methoden en middelen van oorlogvoering beperkt. Het is verboden wapens en methoden van oorlogvoeren te gebruiken die geen onderscheid maken tussen burgers en strijders en die naar alle waarschijnlijkheid onnodig leed zullen veroorzaken.

Lesmateriaal • 11


De basisregels van het internationaal humanitair recht

Welke verantwoordelijkheid hebben ze? “Hoewel één enkel individu het internationaal humanitair recht kan schenden, vereist het gezamenlijke inspanningen van overheidsfunctionarissen, rechtbanken, militaire leiders en individuele strijders om te verzekeren dat het internationaal humanitair recht wordt nageleefd.”

Lesmateriaal • 12


Toepassing en naleving van het internationaal humanitair recht

In vredestijd

In oorlogstijd



De strijdkrachten

De overheid

Het gerechtelijk apparaat

Lesmateriaal • 13

deel I: regels in oorlog

Recommend Documents