INHOUDSOPGAVE DEEL I. REGELS GEMEENSCHAPPELIJK AAN ALLE SOORTEN VERZEKERINGEN Hoofdstuk I. De verzekeringsovereenkomst... 1

INHOUDSOPGAVE DEEL I. REGELS GEMEENSCHAPPELIJK AAN ALLE SOORTEN VERZEKERINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Hoofdstuk I. De verzekeringsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Afdeling 1. Begripsomschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Afdeling 2. Wezenlijke bestanddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 § 1. Het risico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 • Kanscontract . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 • Kwalificatie van verzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 § 2. Het verzekerbaar belang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 § 3. De premie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 A. Tariefvrijheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 B. Segmentering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 § 4. De verzekeringsprestatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Afdeling 3. Verzekering tegen premie versus onderlinge verzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Afdeling 4. Toepasselijke wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Hoofdstuk II. Totstandkoming van de verzekeringsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Afdeling 1. Gemeenrechtelijke beginselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. De toestemming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De bekwaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Het voorwerp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. De oorzaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

23 24 24 25 26

Afdeling 2. Het verzekeringsvoorstel, de verzekeringsaanvraag en de voorafgetekende polis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Het verzekeringsvoorstel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De verzekeringsaanvraag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. De voorafgetekende polis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Aanbod uitgaande van de verzekeringnemer . . . . . . . . . . . . . § 5. De verzekeringsovereenkomst op afstand . . . . . . . . . . . . . . .

27 27 28 30 31 32

v

Algemene beginselen van het Belgisch verzekeringsrecht

Hoofdstuk III. Bewijs en interpretatie van de verzekeringsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Afdeling 1. Bewijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Tussen partijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Het geschrift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De buitengerechtelijke bekentenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Het bewijs door getuigen of vermoedens . . . . . . . . . . . . § 2. Jegens derden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

34 34 35 36 37 37

Afdeling 2. Interpretatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Hoofdstuk IV. Verplichtingen van de verzekeringnemer . . . . . . 41 Afdeling 1. Juiste opgave van het risico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Het beginsel van de spontane mededelingsplicht . . . . . . . . . . § 2. Door de verzekeraar gekende omstandigheden . . . . . . . . . . . . § 3. Vragenlijst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Sanctionering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Opzettelijk onjuiste opgave van het risico . . . . . . . . . . . . A.1. Bewijslast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A.2. Nietigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Onopzettelijke onjuiste opgave van het risico . . . . . . . . . B.1. Ontdekt bij schadegeval . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B.2. Ontdekt vóór schadegeval . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

41 41 43 44 45 46 47 48 49 49 50

Afdeling 2. Betaling van de premie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Wanneer? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Door wie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Aan wie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Kenmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Sanctionering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Schorsing van de dekking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Opzegging van de overeenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

51 51 52 52 53 54 55 56

Afdeling 3. Aangifte van risicoverzwaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Mededelingsplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Sanctionering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Risicovermindering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

57 57 59 61 62

Afdeling 4. Maatregelen ter voorkoming en beperking van de schadereddingskosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 § 1. Beperking van de ontstane schade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 § 2. Voorkoming van schadegeval . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Afdeling 5. Melding van schadegeval . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 vi

Inhoudsopgave

Hoofdstuk V. Verplichting van de verzekeraar . . . . . . . . . . . . . 72 Afdeling 1. De verzekeringsprestatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 • • •

Te leveren bewijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 Uitsluitingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 Verval van recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

Afdeling 2. Bevrijdingsgronden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Opzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Grove schuld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Oorlog, burgeroorlog, gelijkaardige feiten en catastrofale risico’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Begripsomschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Bewijslast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

76 76 82 85 86 87

Hoofdstuk VI. Einde van de verzekeringsovereenkomst . . . . . . 90 Afdeling 1. Duur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Tariefwijziging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • Eenzijdige wijziging van de polisvoorwaarden . . . . . . . . . . . • Afwijkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

90 91 92 93

Afdeling 2. Opzegging na schadegeval . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Afdeling 3. Nietigheid en ontbinding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Afdeling 4. Faillissement en akkoord door boedelafstand van de verzekeringnemer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Faillissement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemene regel in geval van faillissement van de verzekeringnemer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Persoonsverzekeringen en kredietverzekeringen . . . . . . § 2. Akkoord door boedelafstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Andere samenloopsituaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

102 102 102 106 108 109

Hoofdstuk VII. Contentieux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 Afdeling 1. De verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Welke vorderingen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Vertrekpunt van de verjaringstermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Schorsing en stuiting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Schorsing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Stuiting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

112 112 113 115 115 116

Afdeling 2. De territoriaal bevoegde rechtbank . . . . . . . . . . . . . . 117 Afdeling 3. Scheidsrechterlijke bedingen (arbitrage) . . . . . . . . . . 120 vii

Algemene beginselen van het Belgisch verzekeringsrecht

Hoofdstuk VIII. Medeverzekering en herverzekering . . . . . . . 122 Afdeling 1. Medeverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Afdeling 2. Herverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 DEEL II. REGELS EIGEN AAN DE VERSCHILLENDE SOORTEN VAN VERZEKERINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Hoofdstuk I. Regels eigen aan schadeverzekeringen (zaak- en aansprakelijkheidsverzekeringen) . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Afdeling 1. Verzekerbaar belang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Afdeling 2. Indemnitair beginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 Afdeling 3. Indeplaatsstelling (subrogatie) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 § 1. Wettelijke regeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 § 2. Tegenwerpelijke excepties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Afdeling 4. Oververzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 § 1. Oververzekering te kwader trouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 § 2. Oververzekering te goeder trouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 Afdeling 5. Samenloop of pluralitet van verzekeringen . . . . . . . . . § 1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Welke verzekeraar aanspreken? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Verdeling van de schadelast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Bepaalbare verzekerbare waarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Onbepaalbare verzekerbare waarde . . . . . . . . . . . . . . . . C. Quid wanneer één of meer verzekeraars niet in staat zijn hun aandeel te betalen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

137 137 138 139 139 140 142

Afdeling 6. Onderverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 Afdeling 7. Overgang ingevolge overlijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 § 1. Algemene regel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 § 2. Overeenkomsten intuitu personae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 Afdeling 8. Reddingskosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 Hoofdstuk II. Regels eigen aan zaakverzekeringen . . . . . . . . . . 147 Afdeling 1. Waardebepaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 Afdeling 2. Overdracht onder de levenden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 § 1. Onroerende goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 viii

Inhoudsopgave

§ 2. Roerende goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 Afdeling 3. Zakelijke subrogatie ten voordele van hyptohecaire en bevoorrechte schuldeisers . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 Afdeling 4. Voorrecht van de verzekeraar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 Hoofdstuk III. Regels eigen aan aansprakelijkheidsverzekeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 Afdeling 1. Gedekte schade en posterioriteitsdekking . . . . . . . . . . § 1. Het oorspronkelijke artikel 78 Verz.W. . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Het nieuwe artikel 78 Verz. W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De algemene regel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De uitzonderingsregeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De “voorgevallen schade” (loss occurence) . . . . . . . . . D. Het instellen van de aansprakelijkheidsvordering (claims made) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Posterioriteitsdekking en verjaring . . . . . . . . . . . . . . . .

156 156 157 157 158 160 163 165

Afdeling 2. Leiding van het geschil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 Afdeling 3. Door de verzekeraar verschuldigde schadevergoeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Betaling van de hoofdsom, interesten en (gerechts)kosten . . § 2. Vrij beschikkingsrecht over de schadevergoeding . . . . . . . . § 3. Kwitantie ter afrekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

171 171 173 173

Afdeling 4. Eigen recht van de benadeelde (rechtstreekse vordering) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 § 1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 § 2. Gevolgen ten aanzien van het voorrecht ingesteld door artikel 20, 9/ Hyp. W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180 Afdeling 5. Tegenwerpelijke excepties en verhaalrecht (regresvordering) van de verzekeraar tegen de verzekeringnemer of de verzekerde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Verplichte aansprakelijkheidsverzekeringen . . . . . . . . . . . . § 2. Niet verplichte aansprakelijkheidsverzekeringen . . . . . . . . . § 3. Verhaalrecht (regresvordering) van de verzekeraar . . . . . . . • Gezag van gewijsde van de strafrechterlijke beslissing

183 183 186 187 194

Afdeling 6. Tegenwerpelijkheid van het vonnis en tussenkomst in de rechtspleging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 § 1. Tegenwerpelijkheid van het vonnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 § 2. Tussenkomst in de rechtspleging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197

ix

Algemene beginselen van het Belgisch verzekeringsrecht

Hoofdstuk IV. Regels eigen aan persoonsverzekeringen . . . . . 201 Afdeling 1. Verzekerbaar belang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 Afdeling 2. Geen indeplaatsstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 Afdeling 3. Samenloop van verzekeringen en vergoedingen . . . . . 204 Afdeling 4. Medische informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 ALGEMENE BIBLIOGRAFIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 I. Boeken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 II. Artikels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 TREFWOORDENREGISTER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213

x