10-12-2014
De Zuidelijke Westhoek, WO II en mondelinge geschiedenis Vormingssessie Ieper 24 november 2014
Vanavond • ‘Mondelinge geschiedenis’ • Eigenheid van dit project • Het interview
• Maar eerst: even kennismaken
1
10-12-2014
Eigen ervaringen • Vrouwelijke religieuzen (Zusters van Liefde, Zusters Kindsheid Jesu) • Gentse bakkers • Noord-Limburg tijdens WO II (‘Soldatenlaarzen en kauwgom’) • CRAB’s
Wat is mondelinge geschiedenis? (1) • Onderzoeksmethode die bestaat uit een aantal stappen • Altijd al bestaan, maar had lange tijd een negatief imago • Jaren 1950-1960: MG wordt wetenschappelijke discipline • Eind jaren 1970: introductie in België • 1990-2014: explosie • Tweede Wereldoorlog erg populair
2
10-12-2014
Wat is mondelinge geschiedenis? (2) • Voorbereiding (lezen, getuigen zoeken, vragen bedenken) • Interviewen en documenteren • Verwerken (transcriptie) • Bewaren • Ontsluiten (boek, DVD, tentoonstelling, databank…)
In veel projecten loopt het wel érgens mis!
Wat is mondelinge geschiedenis? (3) Een manier om iets te leren over het verleden: • Zeer nuttig als geschreven bronnen ontbreken • Een bron als een ander • Historische kritiek is mogelijk • Kinderjaren / emotionele gebeurtenissen zijn weerbarstig
Een experiment…
3
10-12-2014
Wat is mondelinge geschiedenis? (4) Een manier om iets te leren over herinnering en geheugen: • Vervorming van de historische werkelijkheid • Invloed van collectief geheugen en het heden • Kijk op bepaalde zaken kan veranderen • Herinnering is smalle basis voor historisch onderzoek
Een experiment…
Maar mondelinge geschiedenis is zoveel meer! • De warmte van een gezellige namiddag • Het plezier van een sterk verhaal • Verwarring bij emoties • Frustratie bij technische problemen • Soms: blijvende contacten
4
10-12-2014
Mondelinge geschiedenis = zelf bronnen creëren • Geluidsfragment / Bilmopname ≠ mondelinge bron • Mondelingen bron = opname + RANDDOCUMENTEN
Dit project: Algemeen • Stand van zaken? • Doelstellingen: • ‘Laatste getuigen van WO II’ • Volledige regio • Petite histoire, anekdotes • DVD + brochure • Bewaring volgens regels van de kunst
5
10-12-2014
Dit project: Waarover? – Wie? – Hoe? • Wat is typisch voor de Zuidelijke Westhoek? • Werken met thema’s (= RANDDOCUMENT 1) • Brainstorm
Dit project: Waarover? – Wie? – Hoe? Mondelinge geschiedenis over WO II anno 2014: - Lokaal en persoonlijk - Flarden, impressies - Zintuigelijk - Uit tweede hand (ouders) - Veralgemeningen (‘de Witten’) - Mythes
6
10-12-2014
Dit project: Waarover? – Wie? – Hoe? • Streef diversiteit na • Zal niet representatief zijn • ° vóór 1938 (maar liefst voor 1930) • Bij voorkeur nog niet geïnterviewd • Goede verteller, verhaal ∼ één van de thema’s
Dit project: Waarover? – Wie? – Hoe? Een goede voorbereiding: • Inlezen • Opstellen identificatiefiche (= RANDDOCUMENT 2) Contactopname met de respondent: • Vertrouwensrelatie • Project uitleggen • Desnoods via de kinderen • Vragen naar foto’s, documenten…
7
10-12-2014
Dit project: Waarover? – Wie? – Hoe? Eerst geluid, dan film Themalijst ⇨ Vragenlijst (= RANDDOCUMENT 3) Oefening
Het interview: Op voorhand • Zelfreflectie - Wat zijn mijn kwaliteiten? - Hoe betrokken ben ik? • Praktische voorbereiding - Plaats en tijdstip bevestigen - Opnameapparaat testen - Themalijst en vragenlijst goed bestuderen
8
10-12-2014
Het interview: Op voorhand • Wat neem je mee? - Opnameapparaat - ‘Spiekbriefje’ (thema’s + enkele kernwoorden) - Identificatiefiche - Eventueel fotomateriaal - Fototoestel - Geschenkje - Pen en papier (= RANDDOCUMENT 4) - Overeenkomst (= RANDDOCUMENT 5)
Het interview: INTERVIEWFICHE • Context van het gesprek • Hoe ben ik ontvangen? • Non-verbaal gedrag tijdens het interview • Incidenten tijdens het interview • Juiste spelling van namen • Informatie na de uitschakeling van het opnameapparaat • Heeft de getuige interessante foto’s of documenten? • Verwijst de respondent door naar andere getuigen?
9
10-12-2014
Het interview: OVEREENKOMST • Toestemming voor gebruik van interview • Eigendom wordt overgedragen • Volledige of gedeeltelijke vrijgave • Privacy van de respondent primeert! • Respondent mag niet worden geschaad in zijn/haar functioneren in de lokale en sociale gemeenschap • Twee exemplaren (voor getuige, voor CO7)
Het interview: OMSTANDIGHEDEN • Vertrouwde omgeving • Op locatie? • Interviewen als teamwork? • Bij voorkeur één gesprekspartner • Aanwezige derden hebben een ondergeschikte rol • Meerdere gesprekspartners: pro en contra
10
10-12-2014
Het interview: BIJ DE KOFFIE • Licht het project nog eens toe • Vertel iets over jezelf • Doe niet gewichtig over opnameapparatuur • Vermeld de overeenkomst (die na het interview wordt ingevuld) • Glas water binnen handbereik
Het interview: TIPS VOOR EEN GOED GESPREK • “Interview van x met x op x te x” • Eerst: gemakkelijke, concrete, biografische vragen • Cycli van open vragen (thema aansnijden) en specifieke vragen (thema verdiepen) • Gebruik enkel je spiekbriefje • Gevoelige thema’s: niet in het begin, maar ook niet helemaal op het eind • Moedig aan, maar non-verbaal • Eenvoudige taal, geen vakjargon • Niet corrigeren, wel sturen
11
10-12-2014
Het interview: TIPS VOOR EEN GOED GESPREK • Blijf wakker / alert • Maximale duur? • Wat met emoties?
Het interview: AFRONDEN EN AFSLUITEN • Overloop je spiekbriefje nog eens • Bedank de respondent (geschenkje) • Ga niet direct naar huis • Laat je contactgegevens achter • Overeenkomst invullen
12
10-12-2014
Verwerken: TRANSCRIPTIE • Tijdsintensief (1/8) • Best volledig uitgeschreven • Best door de interviewer zelf, kort na het interview • Dialect of AN? = moeilijk realiseerbaar
Verwerken: TRANSCRIPTIE Alternatieven: • Eventueel door andere vrijwilligers • Samenvatting • Citaten uitlichten • Bandinhoudsfiche
13
10-12-2014
Tot slot: LAAT JULLIE INSPIREREN
Tot slot: LAAT JULLIE INSPIREREN
14
10-12-2014
Tot slot: LAAT JULLIE INSPIREREN
Tot slot Een mondelinge bron = Opname + Themalijst + Vragenlijst + Interviewfiche + Identificatiefiche + Overeenkomst + Transcriptie
15
