DE ZONNEBOllER, EEN WARME TOEKOMST?

DE ZONNEBOllER, EEN WARME TOEKOMST?

Opdrachtcode: Auteur:

95.37.012 ing. C.J.E. Gordijn.

De Bedrijfskundewinkel eerste begeleider: J.A.J.M. Schram tweede begeleider: D. Louwers

Technische Universiteit Eindhoven, januari 1996

SAMENVATTING

De aanleiding voor dit kwalitatief marktonderzoek was de interesse bij de opdrachtgevers naar het marktpotentieel van de zonneboiler op de nederlandse markt. De onderzoeksvragen waren: Wat is er in Nederland over het produkt bekend? Zijn er bestaande rapporten? 1. Welke subsidiemogelijkheden zijn er? 2. Wie zijn de mogelijke afnemers in Nederland en wat zijn hun koopredenen? 3. Wie zijn de aanbieders op dit moment in Nederland en vanuit het buitenland? Aan de hand van interviews van deskundigen en deskresearch is het onderzoek uitgevoerd. De zonneboiler is een volwassen produkt en kan grofweg worden ingedeeld in een viertal typen: de standaard zonneboiler; de ge·integreerde zonneboiler; de cv-zonneboiler; de zonneboiler-combi; De zonneboiler bespaart, omdat het naverwarmingstoestel mirwl.er--9A8J:W.e verbruikt. De financiele besparing bedraagt voor een gewoon gezin ongev{er f 90,:cper jaar. De teru-gverdie-ntiJo is lang en is afhankelijk van type, warmwater.verbrufk, welk vorig warmwatertoestel men in gebruik had, en de hoogte van de subsidie (landelijk het zelfde, per regio verschillend) tussen de 12 en 14 jaar. Indien de energiebelasting van 3,8% wordt illgevoerd kan de terugverdientijd verkort worden tot 8 jaar. De levensduur is ongeveer 1 5 jaar. Op de markt bevinden zich een 1 5-tal producenten en handelsondernemingen. Ze brengen totaal ongeveer 23 produkten op de markt, welke sommige in het buitenland zijn geproduceerd. De produkten zijn allemaal getest door TNO en zijn van een goede kwaliteit. De ontwikkelingen ter verbetering gaan door, vaak in samenwerking met TNO. Kostentechnisch wordt getracht de produktiekosten te verkleinen. Dit loopt niet geheel volgens het Meerjaren Afspraak, die is gemaakt tussen overheidsinstanties, producenten, en energiebedrjjven. Deze afspraak beoogt het behalen van de doelstelling om in 2010 300.000 zonneboilers te hebben geplaatst. De betrokkenen zijn overeengekomen dat, indien in 1997 14.000 zonneboilers zijn geplaatst, de zonneboiler vanaf 1998 in staat is om zonder subsidie te overleven. De markt is dan voor aile betrokkenen, zoals producenten en installateurs interessant geworden. De geplande en afgesproken prijsdaling gaat voornamelijk ten koste van de winstmarge van de producenten. Het technisch marktpotentieel bedraagt 1.955.000 woningen tot 2010. De Overheid steunt de markt door middel van de Nationale Zonneboiler Campagne en subsidie op de aanschaf van de produkt en op de produkten marktontwikkeling. De energie bedrijven, woningcorporaties en andere intermediairs ondersteunen de zonneboiler door interventie-acties. Hoe effectief deze acties van intermediairs en overheid is na nader onderzoek moeilijk te stellen. De persoonlijk inzet van medewerkers van intermediairs blijkt een krachtige factor te zijn in de stimulering van de zonneboiler.

De particulieren staan nog onwennig te opzichte van de zonneboiler. Ze hebben twijfels over de kwaliteit en vinden de zonneboiler nog vaak te duur. CommercitHe instellingen in de bouwen renovatie branche vinden de zonneboiler niet rendabel en passen dit produkt enkel toe indien dat door de overheid verplicht wordt gesteld. De zonneboiler wordt door de overheid niet als belangrijkste energiebesparende produkt gezien.

geconcllJ.!irulrd kan worden dat de zonneboiler volwassen is, maar de zonneboilermarkt nog niet. Wanneer de zonneboiler markt rijp is, valt moeilijk uit de huidige beschikbare informatie te voorspellen. Het verdient de aanbeveling om de ontwikkelingen in de zonneboilermarkt te volgen. De trend in de zonneboiler markt zal over een jaar beter zichtbaar zijn, waarop voorspellingen v~~r in de toekomst kunnen worden gebaseerd.

ii

VOORWOORD

Allereerst wil ik mijn dank uitspreken voor de deskundige adviezen die tijdens de uitvoering van dit onderzoek heb gekregen. Mijn speciale dank gaat uit naar Ton Rombouts, mijn kreun, steun en toeverlaat, die met zjjn opbouwende kritiek een grote bijdrage heeft geleverd aan de rapportage van dit onderzoek. Verder ben ik dr. ir. E. van Zee erg erkentelijk voor zijn tijd en duidelijke compacte adviezen. Tijdens de uitvoering van dit onderzoek bleek elk antwoord weer tot een nieuwe vraag te leiden. Uiteindelijk heb ik de resultaten in de huidige vorm gecomprimeerd. Voor verdere ge'intereseerden verwijs ik naar de reader of organisaties als de Novem en Holland Solar. Naar mijn persoonlijke mening is de zonneboiler een van de beste investeringen die de hedendaagse milieubewuste mens kan doen. Je koopt het en zonder enige verdere moeite bespaar je elke dag energie. Bovendien geef je de omgeving op een zichtbare manier te kennen dat een milieubewuste levenswijze jouw keuze is en dat de nieuwe technische ontwikkelingen dit heel goed mogelijk maken. Daarnaast scheelt het uiteindelijk ook nog in de portemonnee. Als geheel Nederland of tenminste 15 % van de bevolking mijn mening zou delen, dan zou de zonneboiler een hele warme toekomst tegemoet gaan. Lees en huiver!!

Eindhoven, januari 1996. Carla Gordijn,

iii

~BKDRI.Jf'SKt1NDE ~\IV

i n k ..

I

De zonneboiler, een warme toekomst?

-------------------------------------

II\lHOUDSOPGAVE

SAMENV A TTING VOORWOORD

iii

A.ONDERZOEKSOPZET 1 DE AANLEIDING 2 HET PROBLEEM 3 DE OPDRACHT 4 DE ONDERZOEKSMETHODE 5 RAPPORTAGE

2

2 2

3 3 4

B. DE RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK 1 VAN ZON TOT BOILER 1 ., Type zonneboilers 1.2 Rendement 1 .3 Energieprijzen 1 .4 Levensduur 2 PRODUCTIESECTOR 2.1 De producenten 2.20ntwikkelingen 3 SUBSIDIES 3.1 De BSET-regeling 3.2 De praktijk met de subsidies 3.3 Na BSET-regeling 3.4 Producenten subsidie 4 MARKT 4.1 Substituten van de zonneboiler. 4.2 De vraag naar zonneboilers in 1991-1995. 4.3 De rol van energiebedrijven op de vraag 4.4. Het technisch marktpotentiee! 4.5 Consumenten voorkeur 4.6 De europese markt 5. WONINGBOUWVERENIGINGEI\I/WONINGCORPORATIES 5.1 De resultaten van het gedragsonderzoek. 6 ZONNEBOILER CAMPAGNE 7 PROJEKTMATIG PLAATSEN VAN ZONNEBOILERS 7.1 Grote colJectoren 7.2 Projektontwikkelaar 7.3 De architect 7.4 Brabantse zonneboiler markt

5 5 6 6 7 7 8 8

9 11 11 11

12 13 14 14

14 14

15 16 19 20 20 22 23 23 24 24 24

C. CONCLUSIE & AANBEVELINGEN.

26

BRONVERMELDING

28

BIJLAGEN

29

1

I""'BEDRJJFSKtlNDE

~VV'

ink

..


I

A.ONDERZOEKSOPZET

1 DE AANLEIDING

De opdrachtgevers zijn beide werkzaam op de verkoopafdeling een het aluminiumverwerkend bedrijf. Gedurende hun werkzaamheden hebben de opdrachtgevers een stijging in de vraag naar aluminium omlijsting voor zonneboilers geconstateerd in de regio Zuid Duitsland en Oostenrijk. Klaarbljjkelijk stijgt in deze gebieden de vraag naar zonneboilers. Door dit gegeven is bij beide heren de vraag gerezen of er wellicht ook vraag naar dit produkt in Nederland is of nog gaat komen?

2 HET PROBLEEM

De opdrachtgever hebben alvorens De 8edrijfskundewinkel te benaderen, een eerste orientatie op de producentenmarkt voor zonneboilers uitgevoerd. Deze wees uit, dat er in Nederland slechts twee kleine ondernemingen zijn gespecialiseerd in het maken van zonneboilers. Het doel van de opdrachtgevers is, om afhankelijk van de behoefte in de nederlandse markt, een onderneming op te starten gericht op de verkoop en eventueel assemblage van zonneboilers. Om deze stap te nemen zijn er voor de opdrachtgevers nog een groot aantal onduidelijkheden omtrent he(nederla.n.Q.s"marktPPJ~nti~~lvoor zonneboilers. Door hun drukke werkzaamheden hebben beide opdrachtgevers niet de vrijneid en de tijd om deze onduidelijkheden te verhelderen. Daarom hebben zij De 8edrijfskundewinkel ingeschakeld om een aantal brandende vragen voor hen te beantwoorden.

2

De l'onneboiler, een warme toekomst?

----

3 DE OPDRACHT

De opdracht voor de student(e) van de bedrijfskundewinkel betreft het uitvoeren van een onderzoek naar het marktpotentieel voor een zonneboiler-Ieverancier in Nederland.

De onderzoeksvragen van de opdrachtgevers luiden: 1.

Wat is er in Nederland over het produkt bekend? Zijn er bestaande rapporten? Welke subsidiemogelijkheden zijn er?

2.

Wie zijn de mogelijke afnemers in Nederland en wat zijn hun koopredenen?

3.

Wie zijn de aanbieders op dit moment in Nederland en vanuit het buitenland?

4 DE ONDERZOEKSMETHODE

Dit marktonderzoek beperkt zich tot het kwalitatieve gedeelte van een regulier marktonderzoek. De gehanteerde methode is het verzamelen en verwerken van cijfers en visies van deskundigen. Zie bijlage 1 voor het plan van aanpak. Door middel van het verzamelen van informatie en het interviewen van enkele deskundigen is getracht de bovenstaande onderzoeksvragen te beantwoorden. Spoedig bleek dat er een schat aan informatie voorhanden is. Hierdoor was een kwantitatief onderzoek voor de beantwoording van de onderzoeksvragen niet nodig. De onderstaande instanties en ondernemingen zijn in dit onderzoek benaderd. Overheidsinstanties oa Novem 11 , Holland Solar, Senter Energie bedrijven Branche verenigingen Centraal bureau v~~r statistiek Informatiecentrum van het Ministerie van Economische Zaken Informatiecentrum van het Ministerie van Volksgezondheid en Milieu Produktie bedrijven Kamer van Koophandel Handelsondernemingen Woningbouwverenigingen Proje ktontwi kkelaars Adviesbureaus 1

1

Novem, Nederlandse Onderneming voor energie en milieu

3

1"tlr 81!DltIJ F'SKUND£


p!vvinkel

5 RAPPORTAGE

Dit rapport bestaat uit drie gedeeltes. A.

De aanleiding en aanpak van het onderzoek. Hierin wordt de de aanleiding, probleemstelling aanpak en onderzoeksmethode verduidelijkt.

B.

De resultaten. In dit gedeelte worden de resultaten van het kwalitatieve onderzoek gerapporteerd. De onderzoeksvragen worden in dit gedeelte beantwoord.

C.

De conclusies en aanbevelingen. In de conclusies en aanbevelingen wordt kort uiteengezet of er gesproken kan worden van een warme toekomst voor de zonneboiler.

4

I~BEDRIJFSKUNDE


~vvinkel on

d c ~ OIeme rllad T

ie II e n

B. DE RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK

1 VAN ZON TOT BOILER

De zonneboiler verwarmt water met behulp van een zonne-energie. De standaardzonneboiler bestaat uit een zonnecollector, een ge·isoleerd voorraadvat en een circulatiepomp met de regelapparatuur. De zonnecollector vangt het zonlicht op, zet het licht om in warmte en geeft het af aan het langsstromend water. De collector is een ondiepe bak met een oppervlakte van gemiddeld 3 m 2 en bestaat uit drie lagen. Een glazen afdeklaag, een absorber en isolatie materiaal. De absorber bestaat uit een of meerdere metal en platen die onder invloed van het zonlicht opgewarmd worden. In deze platen zijn kanaaltjes aangebracht waar water doorheen stroomt. Het door de collector opgewarmde water stroomt door de warmtewisselaar, die de opgenomen warmte afstaat aan het water in het voorraadvat. Het water uit het collector circuit is gescheiden van het water in het voorraadvat. Het meest gang bare type zonneboiler gebruikt gewoon water voor de warmte-overdracht. Dit water wordt met een elektrisch pompje rondgepompt. De pomp wordt aangestuurd door een elektronisch regelsysteem. Deze is aangesloten op twee temperatuursensoren in het voorraadvat en op de absorberplaat. In geval de temperatuur van de collector hoger is dan die van het voorraadvat slaat de pomp aan. Indien de temperatuur in de collector lager is, stopt de pomp en loop de collector leeg. Hierdoor wordt voorkomen dat het water uit het voorraadvat warmte afstaat aan het water uit de collector en kan het circuitwater 's winter niet bevriezen. Ais het water in het voorraadvat een temperatuur heeft van 90 graden celsius, stopt de pomp om oververhitting te voorkomen. Er is niet altijd voldoende zonlicht om het water voldoende te verwarmen. De temperatuur van het water in het voorraadvat schommelt tussen de 10 en 90 graden celsius. Dit betekent dat een naverwarmer noodzakelijk is indien het water te koud is. Daarom wordt een zonneboiler altijd aangesloten op een gewoon warmwatertoestel om het yvater bij te verwarmen. Er bestaan vele soorten warmwatertoestellen, zoals gasgeisers, gasboilers, elektrische boiler (deze heeft een slecht rendement) en combiketels. Aile gewone warmwatertoestellen, met uitzondering van de keukengeiser, zijn geschikt als naverwarmer van de zonneboiler.

5

!Wf'BEDRI.ll'SKlfNDE ~vv i: r""I k ... I

een warme toekomst?

De

1 .1 Type zonneboilers Grofweg kunnen de type zonneboilers in vier groepen worden ingedeeld. Uit het rapport van Sasburg Vissers en Aarts (SV&A) blijkt dat 77% van de geplaatste zonneboilers met een gastoestel wordt naverwarmd en 15 % elektrisch.

De vier groepen waarin de zonneboilers kunnen worden ingedeeld.

Tabel 1:

Type

opp in m'

voorraadvat

standaard zonneboiler

3 tot 4

80 tot 120

navsrwarming

prois

ev-ketel met tapspiraal

2000 tot4000

idem

combiketel

2000 tot 3000

idem

met ge·'ntegree,de naver-

3000 tot 4500

rondgepompt in gesloten circuit

compacta zonneboiler

idem

geen.diract in collector

verw~

a,md cv~zonneboiler

zonneboller combi

3 tot 4

idem

110 tot 240, in voorraadvat exIra warmle wisselaa, van ev-ketel, geen extra naverwarmloeslel nodig voorraadvat en cv bralnder gE.integree,d zijn

warmrng

I

warm water oak VOO(

e naver-

6000

centrale verwarming

1.2 Rendement In de bijlage 2 wordt een overzicht gegeven van een lijst met type zonneboilers en bijbehorend rendement en naam van de leverancier. De energetische opbrengst loopt uiteen van 1,9 tot 4,9 GJ/jr (met een collector opperv"lak.te varierend"f,2 tot 4,3), Bij de meest verkochte zonneboiler waarvan het oppervlakte van 2,5 tot 3 m 2 collector kan varieren, bedraagt het verschil ongeveer 30% tussen de laagste en hoogste opbrengst. De zonneboiler bespaart energie omdat de naverwarmer minder energie verbruikt. De energielevering is afhankelijk van 1 De gr.ootte van de collector ten opzichte van het warmwaterverbruik. 2 De helling en orientatie waaronder de collector is geplaatst. Per 50 liter warmwaterverbruik per dag dient de collector 1 m 2 te zijn. Een persoon gebruikt per dag gemiddeld 30 liter water. De energielevering is optimaal bij een orientatie op het zuiden en een hellingshoek tussen de 30 0 en 50°. De energiebesparing voor een particulier is afhankeljjk van het aantal personen per huishouden, het warmwater gebruik, diameter van de waterleidingen in huis, het gewenste comfort en het naverwarmingstoestel. Het gemiddelde "financiele voordeel voor een gemiddelde vierpersoonsgezin is gering en bedraagt nu ongeveer tussen de f 90,- f 100,- per jaar.[2]

a

6

De

een warme toekomst?

1 .3 Energieprijzen De huidige terugverdientijd van de zonneboiler is afhankelijk van drie aspekten. Ten eerste het type zonneboiler. Wat is de prijs en wat is het rendement ervan? Ten tweede is de terugverdientijd athankelijk van welk ander warmwatertoestel men v66r de zonneboiler in gebruik heett gehad. Welke besparing levert de zonneboiler op ten opzichte van het oude apparaat. Als laatste is de hoogte van de subsidie een belangrijke factor. Uit eerder gepubliceerde rapporten en uit intervieuws blijkt dat gemiddeld genomen de terugverdientijd van een zonneboiler op 1 3 a 14 jaar geschat mag worden (dit is een waarde exclusief subsidies). De energieprijs bedraagt voor de particulieren huishoudens 50 cent per m 2 gas. Tot en met 1998 wordt een stijging van 11,2 cent per m 2 verwacht. Oit laatste is de energiebelasting van 3,8%. De gemiddelde terugverdientijd van de zonneboiler zal daardoor van 12 (met subsidie) naar ongeveer 8 jaar dalen. Bij een nog groter stijging van de energieprijs, zal de terugverdientijd korter worden. De energieprijs is voor industrie veelal lager, omdat voor groot-verbruik (boven 170.000 m 2 gas) een lager tarief geldt. ,(

1 .4 Levensduur In verschillende woningbouwprojecten zijn 10 tot 15 jaar geleden de eerste zonneboilers geplaatst. Op enkele uitzonderingen na functioneren deze nog allemaal. Met de huidige produktietechnieken en verbeterde materialen kan gesproken worden van een levensduur van tenminste 1 5 jaar.

7

~BRDKO"SKUNDE

,p.VV

ink

e


I

ond C.f ftC m~l"lIl1 d "-' •• '1"('

2 PRODUCTIESECTOR

De fabrikanten richten zich voornamelijk op de energiedistributie bedrijven en op opdrachtgevers in de projectmatige bouw. De marketingactiviteiten van de fabrikanten staan los van de zonneboilercampagne die door en overheid en door de energiebedrijven afzonderlijk wordt gevoerd. In dit hoofdstuk worden de huidige situatie en de o,ntwikkelingen in e produktie van de zonneboiler kort uiteengezet.

2.1 De producenten Momenteel zijn ongeveer 1 5-tal producenten en handelsondernemingen actief op de zonneboilermarkt. Bijlage 3 bevat een overzicht van aile gevonden namen van producenten en handelsondernemingen, die eind 1995 actief op de zonneboilermarkt aanwezig waren. Enkele belangrijke producenten en hun produkten worden hieronder in het kort besproken.

AGPO/ZEN AGPO is de handelsonderneming en is gevestigd in Breda. ZEN produceert voor AGPO is gevestigd in Eindhoven. AGPO heeft 75 personeelsleden en ZEN 3. AGPOIZEN heeft de AGPO AQUA SOL op de markt gebracht. De AQUA SOL kan als voorloper worden gezien van een ge'integreerd systeem. Voordelen: beperkte afmetingen van het voorraadvat vormgeving van het voorraadvat die goed aansluit bij de vormgeving van cvketels. Het produkt kan makkelijk naast een cv-ketel worden geplaatst.

Luigjes Zonne Energie (LZE) LZE is gevestigd in Barneveld en heeft 11 personeelsleden. Het bedrijf is opgericht in 1977 en mag bij de voorlopers in de ontwikkeling van zonneboilers worden gerekend. Het nieuwste produkt van LZE is de zonnegascombi is een volledig ge'integreerd systeem van de cv-ketel en de zonneboiler. Dit is het type 4 uit tabel 1. De aanschaf van cv-ketel is bij dit type overbodig geworden.

Solistor Dit bedrijf is opgericht in 1992 en gevestigd in Veldhoven. Solistor heeft de Solistor solar hotwater cassette op de markt gebracht. Hierbij zijn de voorraadvat en de collector ge'integreerd. Het zogenoemde Integrated Collector Storage System (lCS). De "cassette" wordt in geheel op het dak geplaatst. De voordelen hiervan zijn: geen voorraadvat in huis nodig; de installatiekosten zijn lager; geen pomp of regeling nodig.

8

ItfrBEDRJJVSKlJNDE

~Vv i

'"'

k


.. I

Solahart Solahart brengt het thermosifonsysteem op de markt. Dit produkt maakt gebruik van de natuurlijke circulatie in het collectorcircuit in plaats van gedwongen circulatie door mid del van een pompje. Daartoe moet het opslagvat boven de collector worden geplaatst. Volgens het principe dat vloeistoffen bij verwarming uitzetten en daardoor lichter worden per volume-eenheid komt de circulatie vanzelf tot stand zodra de temperatuur van het water in de collector door de zon warmer wordt dan het water in het opslagvat.

Solution Energy Systems Solution Energy Systems levert onder de naam Solution een systeem waarbij de collector en voorraadvat zijn ge'integreerd (leS). Het werkt volgens het principe van de warmtepijp en is opgebouwd uit modules. Dit produkt is door ASES ontwikkeld.

2.2 Ontwikkelingen

Produkttechnisch

Technisch gezien is de zonneboiler een volwassen produkt. Er zijn geen kinderziektes meer. Het overgrote dee I van de huidige gebruikers is zeer tevreden over het gebruik van de zonneboiler. In 1994 heeft TNO 34 systemen getest. Het uitvoeren van een dergelijke test kost de fabrikant ongeveer f 1S.000,-Zonder een dergelijke test komt een produkt niet in aanmerking voor BSET-subsidie (zie hoofdstuk 3 Subsidies). Zonneboilers met een relatief slechte opbrengst krijgen met de Gigajoule-regeling weinig subsidie. De invoering van dit subsidiebeleid heeft er toegeleid dat het marktassortiment aan zonneboilertypen/merken is gedaald tot 23 verschillende produkten. TNO heeft in 1994 verschillende onderzoeken gedaan, vaak in samenwerking met fabrikanten. De onderzoeken betroffen de onderstaande onderwerpen: De mogelijkheden naar kostprijsverlagingen van de collectorbak. Door het profiel iets te wijzigen kan de kostprijs iets worden gereduceerd. Een nieuw opslagsysteem waarbij een opslagvat volledig in een ander opslagvat wordt geplaatst om warmte verliezen zoveel mogelijk te verminderen. Op laboratorium is aangetoond dat dit principe werkt en kan leiden tot een rendementsverbetering van 25 procent. De vraag of zelflerende regelingen tot een verbetering van het rendement kunnen leiden. De warmtegelaagdichtheid in het boilervat. Dit om de verbeteringen van de vorm van warmtewisselaar in kaart te brengen. ATON he eft in 1994 in samenwerking met NUON een proefprojekt uitgevoerd, waarbij bestaande elektrische boilers zijn omgebouwd tot zonneboilers. Het elektrische element wordt al dan niet ter plaatse vervangen door een warmtewisselaar die op de zonnecollector kan worden aangesloten. In Nederland functioneert nog een groot aantal

9

Iti(BEDRUP'SKtJNDE ~v.rink_1

De

ZOl1inel)OlI/~r,

een warme toekomst?

elektrische boilers. Ombouw is dan ook een interessante mogelijkheid om de markt voor zonneboilers te vergroten. Kostentechnisch In de Meerjaren Afspraken (MJA) zijn het Ministerie van Economische Zaken, EnergieNed, Holland Solar, NOVEM, energiebedrijven en zonneboiler-industrie overeengekomen dat eind 1997 de kostprijs van de zonneboiler moet zijn verlaagd van f 3850 in 1991 naar f 2350 (inclusief installatie, exclusief BTW). De daarvoor benodigde prijsdaling loopt tot nu toe volgens planning. Deze prijsdaling wordt echter voornamelijk veroorzaakt door een marge verkleinen van de leverancier in plaats van een verbetering van de efficientie en effectiviteit van het produktieproces. Ten opzichte van de produkten in land en om ~ns heen kan Nederland zich qua prijs en kwaliteit vergelijken met Denemarken. Ten opzichte van andere europese landen zijn de Nederland goedkoop en kwalitatief even goed. Produkten uit Griekenland hebben vaker een lager rendement en zijn niet altijd even goed bestand tegen vorst.

10


---

3 SUBSIDIES

3.1 De BSET -regeling Bij aankoop van een zonneboiler is extra financiele ondersteuning mogelijk. Dit kan worden ingediend bij het Ministerie van Economische Zaken door middel van de BSETregeling subsidie (Besluit Subsidies EnergiebesparingsTechnieken). De subsidie-regeling is sinds 1 988 van kracht. Eveneens kan daarboven op nog bij energiebedrijven en gemeenten een extra financiele ondersteuning worden aangevraagd. De BSET-regeling subsidie heeft betrekking op zonnecollectoren met het bijbehorende vloeistofopslagvat, waarbij sprake is van duurzaam afgedekte en ge'isoleerde collectoren. Op deze systemen bedraagt de subsidie f 275,- per Giga Joule (GJ) voor de eerste 4 GJ energie en f 125,- per GJ energie voor het meerdere. Voor zonnecollectoren in andere dan waterverwarmingsystemen voor huishoudelijk gebruik geldt een subsidie van f 35,-. Deze subsidie geldt niet indien: de kosten voor aanvraag lager dan f 2000,- bedragen; de onderdelen of componenten "tweede-hands" zijn; bij de zonneboiler geen bijbehorend vloeistof opslagvat wordt aangeschaft; de zonnecollectoren niet door een onderneming worden ge'installeerd; het systeem buiten Nederland wordt ge'installeerd; In de bijlage 4 wordt een overzicht gegeven van de extra financiele ondersteuning die door de verschillende energiebedrijven en gemeenten wordt geboden.

3.2 De praktijk met de subsidies De administratieve afhandeling van de subsidies is in het verleden erg traag gebleken en heett er in een aantal gevallen toegeleid dat zonneboiler projekten zijn geschrapt. Vaar 1995 is een budget van f8 miljaen beschikbaar geweest. Vaor 1996 en 1997 kamt naar verwachting f6 miljaen beschikbaar. De subsidie is de laatste jaren gezakt van gemiddeld f 1800,- in 1993 naar f 1350,- in 1994 tot f 1000,- in 1995.

11

1tiM'8KDRJJ"SKV~DE i n k IS I

Jf!!JIvv


3.3 Na BSET-regeling De BSET-subsidie zal tot 1998 duren. Dan verwacht de overheid dat de zonneboilerindustrie geheel op eigen benen moet kunnen staan. Zowel projektontwikkelaars, energiebdrijven, woningcorporaties, adviesbureaus en andere intermediairs hebben hun twijfels of de zonneboiler vanaf 1998 in staat is om zonder subsidie te overleven. De overheid is momenteel bezig met het ontwerpen van een tweetal maatregelingen die op langer termijn moeten bijdrage aan een blijvend goede marktpositie van de zonneboiler: Regulerende energieheffing. Dit houdt in dat mocht er op 1 januari 1996 geen europese heffing t.a.v. energiebesparende doelstellingen mogelijk blijken, dan zal Nederland, en mogelijk nog enkele andere europese landen, op die datum in ieder geval een kleinverbruikersheffing op energie invoeren. Een kleinverbruikersheffing zal een bijdrage leveren aan het bereiken van de NMP2 doelstellingen (Nationaal Milieu Plan 2). De prijsverhoging van niet-duurzame energie moet het gebruik van duurzame energiebronnen aantrekkelijker maken. Energie Prestatie Norm De ministeries van Volkshuisvesting Ruimtelijk ordening en Milieubeheer en van Economische Zaken bereiden samen de introductie van de Energie Prestatie Norm (EPN) voor. De doelstelling hiervan is het terugdringen van het energieverbruik in nieuwbouw met 15 procent. In het bouwbesluit van 1995 zal voor nieuw te bouwen gebouwen vastgelegd worden welke energie; prestatiecoefficient (EP) maximaal is toegestaan. Deze coefficient geeft een 9rove'lndicaire-van~ de energie-efficientie van nog te bouwen gebouwen. De wijze waarop de EP in gebouwen wordt berekend is vastgelegd in normen: NEN 2916 voor utiliteitsgebouwen en NEN 5128 voor woningen. Momenteel wordt per 15 december de EP verplicht gesteld op 1,4. Een doorsnee woning komt nu op een gemiddelde van L6 uit. Met een zonneboiler krijgt een doorsnee woning al een 1,4. De waarden die voor de zonneboiler worden gehanteert, zijn enigszins aan de conservatieve kant. Dit om de markt de kans te geven met betere waarden te komen voor systemen die dat verdienen; bijvoorbeeld via een kwaliteitsverklaring. Per 1998 wordt de EP op 1,2 verplicht gesteld.

12

fti(8EORUFSKUNDE ~'vvinkel


De volgende energiebesparings maatregelingen zijn het meest effectief om tot een lage EP te komen. 1. 2.

3.

Geen koeling. - Extra thermische isolatie - HR warmte-opwekking - Warmte-terugwinning uit ventilatielucht - Energiezuinige verlichting De zonneboiler.

3.4 Producenten subsidie Voor produktontwikkeling is een subsidie van 50% van de ontwikkelkosten beschikbaar. Voor marktintroduktie is een subsidie van 25% beschikbaar. Deze subsidies kunnen worden aangevraagd bij Novem. Deze regelingen zijn vanaf 1991 en tot minimaal 1998 van kracht.

13

tWf"BEDIUJFSKUNDE

De ZOf1'nellOlll~r. een warme toekomst?

pj...,.,lnk.t

4MARKT

4.1 Substituten van de zonneboiler. Warmwater toestellen zoals de geiser, een combi-ketel, een gasboiler of een elektrische boiler zjjn substituten van de zonneboiler. Met uitzondering de zonneboilercombi is er altijd nog een cv ketel nodig voor het verwarmen van het centrale verwarmingswater. De aanschafprijs van en cv ketel varieert met een oplopend warm water comfort van f 2000,- tot f 4000,-. Hierbij komen eveneens de installatiekosten van f 1000,- tot f 1500,-.

4.2 De vraag naar zonneboilers in 1991-1995. Op grond van de subsidie bestanden van Senter is de vraag naar zonneboilers in de voorgaande jaren bepaald.

Tabel 2: Vraag naar zonneboilers per jaar op basis van Senter-bestanden

# zonneboilers

1991

1992

1993

1994

1995

individueel

1843

1497

678

31800

???

411

493

424

3650

???

totaal

2254

1990

1102

32450

"3200

% individueel van totaal

82%

75%

62%

overig

Iprojaktan) ad.

II

4.3 De rol van energiebedrijven op de vraag Uit het onderzoek van SV&A blijkt dat de vraag naar zonneboilers waarneembaar stijgt, waar en aanvullende subsidie wordt gegeven en waar het energiebedrijven intensief met de doelgroepen communiceren. Interventie-acties van het energiebedrijf ten gunste van de zonneboiler zoals campagne voeren, het geven van intensieve voorlichtingen en het plaatsen van zonneboilers bij het personeel van het energiebedrijf om een olievlekwerking te bewerkstelligen, zijn van belang v~~r het stimuleren van de vraag. 23

2

Dit aantal is een gemiddelde van de schatting die Senter begin januari 1996 heeft gedaan.

3

Deze cijfers zijn niet afkomstig van Senter, maar globale schattingen uit [1 J.

14

De

7nnJ~"hrlll"r

een warme toekomst?

In 1994 zorgden de energiebedrijven voor het grootste gedeelte van de afzet: bij ruim driekwart van aile zonneboilers waarvoor subsidie werd toegezegd, was een energiebedrijf betrokken. Door energiebedrijven wordt aangegeven dat interventies niet zeer effectief zijn geweest, voor zover het gaat om het overhalen van individuele beslisser. De inspanningen van het energiebedrjjf voor een individuele verkoop of verhuur van een zonneboiler zijn groot. Door onbekendheid van de zonneboiler kost het geven van voorlichting ongeveer een dag per plaatsing van een zonneboiler ten opzichte van een uur voor een ander warmwatertoestel. Individuele huur krijgt door de energiebedrijven minder aandacht dan verkoop. Vaak is dit voor particulieren financieel minder aantrekkelijk. Veel energiebedrijven gaan zich steeds meer richten op projecten, voornamelijk nieuwbouw. Ook zijn er door energiebedrijven projecten uitgevoerd bij utiliteitsgebouwen, gestapelde woningbouw, hotels en dergelijke. Door schaalvergroting kan op installatie en plaatsingskosten worden bespaard. In de marktbenadering zullen de energiebedrijven zich meer gaan richten op de emotionele aspekten van de zonneboiler: het is leuk een zonneboiler te bezitten.

4.4. Het technisch marktpotentieel Het aantal woningen waar het technisch mogelijk is om een zonneboiler te plaatsen, is het technische marktpotentieel. Dit hangt voornamelijk af van: Type woning: eengezins-woningen Meergezinswoningen hebben een gezamelijk dak. De indeling van de woning: woningen met 4 of meer kamers. Woningen met minder kamers hebben hoogstwaarschijnlijk een te laag warmwaterverbruik. De orientatie van de woning Er wordt geschat dat ongeveer de helft van de woningen een voor zonneboiler gunstige orientatie hebben. Het werkelijke marktpotentieel wordt behalve door het technische potentieel ook door andere factoren bepaald. Zo spelen de consumentenvoorkeuren een rol. Bovendien is de zonneboiler niet voor iedereen economisch interessant. Dit hangt samen met het warmwatergebruik, dat weer wordt bepaald door aantal personen per huishouden en het gewenste comfort. Daarnaast be'invloedt de energieprijs weer het rendement van de investering. Het technisch potentieel voor de bestaande bouw in koopwoningen bedraagt 925.000 woningen. Het technisch potentieel voor de bestaande bouw in huurwoningen bedraagt 530.000 woningen. In de bijlage 5 wordt een overzicht gegeven van het technische potentieel per provincie. Noord-Brabant neemt 18% van de huurwoningen voor zijn rekening en 17 % van de koopwoningen. Het technisch potentieel in de nieuwbouw tussen 1995 en 1998 ligt tussen de 100.000 en 140.000. In 2010 zullen er na schatting 500.000 woningen na 1995 worden gebouwd, die in principe geschikt zijn voor plaatsing van een zonneboiler. Tot 2010 bedraagt het technisch potentieel 1.955.000 woningen. In onderstaande tabel wordt het aantal geplaatste zonneboilers per gebied weergegeven in verhouding met het technisch marktpotentieel in die gebieden.

15

!'tiIfBEDlt1JPSKVl\IDE .j1!!jtvvinkel

een warme toekomst?

De

Geplaatste zonneboilers in gebied. Het absolute cijfer en het aantal geplaatste zonneboilers op het technische potentieel (in 1000)

Tabel3:

aantal 1993

aantal 1992

zb pctentieel koopwo· ning

aantal 1991

abs.

abs

zb!1 000

abs

zbl 1000

abs

zbil000

LB ZL

118904

28

0.24

27

0.23

19

0.16

PEN

90242

74

0.82

51

0.57

26

0.29

Salland

3489

20

5.73

5

1.43

2

0.57

RED

37525

27

0.72

7

0.19

12

0.32

Frigem

5249

15

2.86

4

0.76

4

0.76

EMGO

3103

2

I

0.32

1

0.32

Usselmij

67569

194

2.87

103

1.52

43

0.64

NUON Gld.

123937

860

6.94

665

5.37

192

1.55

NUON fr.

37143

96

2.58

220

5.92

108

2.91

REMU

64386

29

0.45

72

1. 12

40

0.62

Utrecht

64076

29

0.45

72

1.12

40

0.62

Friesland

42188

1I 1

2.63

224

5.31

112

2.65

Overijssel

70424

214

3.04

108

1.53

28

0.40

Lemmer

850

2

2.35

a

0.00

I

1.18

Veere

550

0

0.00

a

0.00

I

1.82

Usselmuiden

980

3

3.06

a

0.00

a

0.00

ZW'Indrecht

1750

a

0.00

1

0.57

a

0.00

gebled

I

I

0.64

I

4.5 Consumenten voorkeur

In april 1 995 is door SV &A een gedragsonderzoek uitgevoerd naar de beslissingsprocessen van huishoudens en woningcorporaties. In de onderstaande paragrafen worden de resultaten van de huishoudens samengevat. Bij het onderzoek zijn drie groepen huishoudens te onderscheiden:

2 3

Huishoudens die de zonneboiler in gebruik hebben genom en, de zonneboilergebruiker. Huishoudens die interesse hebben getoond in de zonneboiler (Deze huishoudens hebben informatie aangevraagd bij Holland solar, een voorlichtingscentrum). Een willekeurige steekproef onder de Nederlandse huishoudens.

16

_BEDRIJFSKtJNDE ~\Nink.1


In 1995 hebben in totaal ongeveer 7000 huishoudens interesse getoond voor de zonneboiler. Volgens Holland solar zit er een stijging in deze interesse.

Profief zonneboilergebruiker

Uit het onderzoek van SV &A blijkt dat ten op zichte van huishoudens die in 1 989 en zonneboiler hebben aangeschaft, de aanschaffers in 1993 minder elitair zijn (qua inkomen en opleiding) en minder door milieu-oogpunt worden bewogen. De kostenbesparing en de techniek spelen bij deze huishoudens een grotere rol. De typische zonneboilergebruiker is hoogopgeleid, heeft vaker dan de overige groepen een technische opleiding afgerond en is vrijwel altijd een eigenhuis bezitter. De leeftijd ligt tussen de 35 - 49 jaar, een of twee kinderen wonen nog thuis. De helft van de zonneboilergebruikers valt in de hoogste sociale klasse en beschikt over een netto gezinsinkomen van meer dan f 4000,- per maand. De mensen die interesse hebben getoond in een zonneboiler, lijken in veel opzichten op de zonneboilergebruiker. De huishoudens die nog nooit interesse hebben getoond in de zonneboiler, zijn gemiddeld uit een lagere sociale klasse afkomstig en hebben minder vaak een technische opleiding voltooid.

Bekendheid

Op vraag of men wei eens van een zonneboiler heeft gehoord beantwoorden 72 % van de willekeurige groep huishoudens met ja. In 6% van de gevallen wordt de zonneboiler spontaan genoemd als gevraagd wordt welke warmwatertoestellen men kent. 60% van de ge"interesseerde huishoudens zou graag meer informatie hebben over vrijwel aile aspecten van de zonneboiler. Uit een onderzoek van NIPO uit 1993 blijkt dat 60 pro cent van de ondervraagden niet weet dat er subsidieregelingen bestaan voor zonneboilers. De vraag over hoeveel kubieke meter gas men per jaar zou kunnen besparen, beantwoordt 62 procent met :"weet ik niet" of "geen idee".

Houding ten opzichte van milieu, energiebesparing en de zonneboiler

De houding ten opzichte van het milieu komt bij de geTnteresseerde groep huishoudens overeen met die van de zonneboilergebruikers. De derde groep huishoudens onderscheidt op zich in houding ten opzichte van het milieu van de andere twee groepen. Voor de huidige gebruikers van zonneboilers is de milieuvriendelijkheid de belangrijkste eigenschap, gevolgd door lage kosten van verbruik. De helft van de huidige gebruikers zou de zonneboiler ook hebben aangeschaft als de subsidie de helft lager was geweest. Het meest voorkomende aanschafmotief is het willen bijdragen aan het verminderen van de milieuproblematiek, gevolgd door het financieel voordeel en iets nieuws willen toepassen.

17

~BEDRIJFSKtJNDE

.p4vv

ink

e

De 7flJ1lfll'l/lflll••r. een warme toekomst?

I

onde ,ftC me ,sad vie z en

De huishoudens die interesse hebben getoond in de zonneboiler vinden lage kosten van verbruik en comfort belangrijkere eigenschappen dan milieuvriendelijkheido De belangrijkste reden voor de geOinteresseerde huishoudens om geen zonneboiler te nemen is, de hoge aanschafprijs. Bovendien heeft de helft van de ondervraagden twijfels over de kwaliteit van de zonneboiler. Voor de laatste groep huishoudens zijn gebrek aan kennis en "te duur" de belangrijkste redenen om geen zonneboiler te nemen.

Barriere

De grootste barrieres voor de aanschaf van een zonneboiler blijken de kosten (lite duur") of installatieproblemen te zijn.

Keuze informatiebron

In geval mensen een nieuw warmwatertoestel willen aanschaffen, zijn het energiebedrijf, de installateur en verhuurder de belangrijkste informatiebronnen. Het energiebedrijf, de installateur en de consumentenorganisatie worden als meest betrouwbare informatiebronnen beschouwd.

Sociaal economische omgeving

Zonneboilergebruikerskennen vaker zonneboilersgebruikers uit hun omgeving dan mensen die geen zonneboiler hebben aangeschaft. Bovendien is de zonneboilergebruiker minder gevoelig voor het sociale risico dat vooroplopen met een nieuw produkt met zich meebrengt.

Argumenten ten aanzien van energiebesparing onder de Nederlandse bevolking

In 1993 heeft NIPO in opdracht van Novem een onderzoek uitgevoerd naar de argumenten die bij de bevolking leven om al dan niet energiezuinig gedrag te ontplooien. Op grond hiervan zijn de huidige energiebesparingscampagnes opgezet. De belangrijkste resultaten uit dat onderzoek waren dat de belangstelling voor energiebesparing onder de bevolking nog te wensen over laat. Men vindt dat men voldoende op de hoogte is van mogelijkheden van energiebesparing. Er ontbreekt vaak de drive om actief op zoek te gaan naar informatie. Men staat wei open voor nieuwe informatie. Vervolgens is gebleken dat energiebesparing niet teveel moeite mag kosten en zeker niet ten koste mag gaan van het comfort. Bovendien is men gefixeerd op de financiele consequenties van energiebesparing.

18

~BEDRJJFSKUNDE

~"" i n k e


I

on d erne me r •• d Tie III n

Uit het NIPO uit 1993 onderzoek bleken ook de onderstaande resultaten: Personen met een huur of koopwoning vinden energiebesparing even belangrijk. Personen uit lagere welzijnsklasse denken minder goed op de hoogte te zijn van de mogelijkheden. Zuinigheid en zorg voor het milieu zijn de voornaamste redenen om energie te besparen. Bij jongeren is het opraken van de natuurlijk reserves vaker de belangrijkste drijfveer dan andere leeftijdscategorieen. Vijftigers geven vaker financiele gronden op als belangrijkste drijfveer voor enegriebesparing en vijfenzestigplussers, de zorg voor milieu. Personen in de zuidelijk provincies besparen energie vaker op grond van kostenbesparing, in de grote steden vaker omwille van het milieu. Hoe ouder de personen zijn, hoe meer moeite men heeft om energie te besparen. Bewoners met koopwoningen hebben meer moeite met energiebesparing. Driekwart van de respondenten denkt zuinig met energie om te gaan. 80% is van plan in de toekomst het energiegebruik te matigen. Hoge welzijnsklassen zijn optimistischer over de mogelijkheden van energiebesparing en eigenhuisbezitters denken vaker dat het energiegebruik kan worden teruggedrongen. Vrouwen blijken over het algemeen zuiniger met energie om te gaan dan mannen. Ouderen gaan doordachtiger met energie om. De respondenten verwachten dat financiele prikkels het meest effect hebben, om energiezuinig gedrag te stimuleren. Indien de informatie over energiebesparing relevant, bruikbaar, actueel en geloofwaardig is, wordt het opgepikt en gebruikt. Bij voorkeur worden de respondenten ge·informeerd door het energiebedrijf.

4.6 De europese markt In landen als Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland lijkt in de toekomst marktpotentieel te zitten voor de zonneboiler uit Nederland. In deze landen is vaak sprake van meer zonuren waardoor een hog ere besparing kan worden gerealiseerd. Bovendien is het percentage mensen dat geen gasaansluiting heeft groter dan in Nederland. De zonneboilers die in Duitsland zelf worden geproduceerd zijn vaak 2x zo duur als de Nederlandse. In Australie worden collectoren geproduceerd, die goedkoper zijn dan de nederlandse collectoren.

19

1~8EDR:IJFSKUNDE k ~ I

~"'" f n


5. WONINGBOUWVERENIGINGEN/WONINGCORPORA TIES

Volgens recente schattingen is ongeveer 70% van de in 1994 geplaatste zonneboilers in projekten van corporaties geplaatst. Redenen waarom corporaties een belangrijke rol spelen zijn: projectmatige plaatsing kan schaalvergroting opleveren; in een vroeg stadium wordt al rekening gehouden met plaatsing; vanuit strategisch oogpunt hebben corporaties steeds meer belang bij energiezuinig en milieuvriendelijk bouwen; . vanuit hun maatschappelijke doelstellingen hebben corporaties mogelijk meer geld over voor het milieu dan de consument;

8elangrijke doelgroepen voor de corporaties zijn: nieuwbouw; verketeling (vervanging van warmwatertoestel); renovatie;

5.1 De resultaten van het gedragsonderzoek. De resultaten van het onderzoek van SV&A betreffend het gedragsonderzoek naar de beslissingsprocessen van corporaties worden in de onderstaande paragrafen samengevat.

Initiatief

De meeste projekten ontstaan op initiatief van de corporatie zeit. Een groot gedeelte van de projekten is tot stand gekomen door individueel enthousiasme. Verketeling is het belangrijkste aangrijpingspunt voor plaatsing van zonneboilers. Ongeveer de helft van de projekten is eenmalig. De belangrijkste reden om geen projekten meer uit te voeren is dat de kosten te hoog zijn geworden.

Mo tie ven

De belangrijkste motieven om zonneboileractiviteiten te ontplooien zijn milieu en energiebesparing. Daarnaast spelen voor veel corporaties ook P.R., marketingoverwegingen en interesse in het produkt zonneboiler een rol. Corporaties gebruiken heel' bewust de uitstraling van de zonneboiler voor eigen doelen, bijvoorbeeld om meerwaarde aan de woning te geven of om publicitaire redenen.

20


Informatiebron

De meest geraadpleegde energiebron is het energiebedrijf. Kn elp un ten

De belangrijkste knelpunten die eorporaties moeten overwinnen zijn: de kosten en het overtuigen van huurders. Vrijwel aile aetieve eorporaties hebben het eerste knelpunt opgelost door ereatief op zoek te gaan naar aanvullende middelen. Bijvoorbeeld bij de overheid, de gemeente, het energiebedrijf of bij de eigen organisatie. In veel gevallen is de huurverhoging als gevolg van de zonneboiler niet berekend op basis van de werkelijke kosten, maar is men uitgegaan van een streefhuur. Zonder aanvullende bijdragen vinden aile eorporaties de kosten van de zonneboiler te hoog. De kosten/baten verhouding moet volgens de corporaties dan ook verbeteren, het is niet voldoende wanneer de prjjsdaling gelijk is aan de afname van de Senter-subsidie Het wegnemen van het tweede knelpunt, het overtuigen van bewoners, lukt niet aile corporaties even goed. Opvallend daarbij is dat dit zelfs geldt voor corporaties die zonneboilers praktiseh cadeau doen. Hiervoor kunnen een aantaJ redenen zijn: desinteresse van de bewoners nieuwheid/onbekendheid van de zonneboiler wantrouwen van de bewoners bij de corporaties:"ze zullen er wei beter van worden" Sommige corporaties willen of durven hun bewoners er niet van te overtuigen, omdat ze'vinden dat het niet hun taak is om klanten op te voeden, omdat ze denken dat dat juist averechts zaJ werken, of omdat ze bang zijn dat de voorgespiegelde besparingen in de praktijk niet gerealiseerd worden.

Uit het onderzoek van SV&A blijkt dat 84% van de toestellen in bezit is van de gebruiker, 16% wordt van het energiebedrijf gehuurd. In bijJage 5 worden de financiEHe en juridische aspekten hiervan kort uiteengezet.

21

~BEDRlJFSKUNDE i n k eo I

~""


o nd II: 1".11: inC rllad v ie I II: Q

6 ZONNEBOILER CAMPAGNE

In 1994 is een meerjaren afspraak gemaakt tussen de zonneboiler industrie, het Ministerie van Economische zaken, vijf energiebedrijven, EnergieNed, Holland solar en Novem. Het doe I is tot een dusdanige groei van de markt en een reductie van de prijs te komen, dat de zonneboiler zonder verder subsidie op de markt kan worden afgezet. Na een jaar blijkt dat de prijs is gedaald volgens de verwachting en het aantal per jaar geplaatste zonneboilers is gestegen. De daling van de prijs gaat echter voornamelijk ten koste van de marges van de zonneboilerfabrikanten. De stijging van het aantal geplaatste zonneboilers blijft wat achter bij de doelstellingen (14.000 geplaatste zonneboilers per jaar in 1997) daar bij grote projekten een lange doorlooptijd hebben tussen de aanvraag van de subsidie en plaatsing van de boiler. De nationale zonneboilercampagne van Novem en Holland solar heeft tot doel te komen tot een plaatsing van 300.000 zonneboilers in Nederland in 2010. Totaal zijn er midden 19950ngeveer 10.000 zonneboilers geplaatst. De nationale zonneboiler campagne is gericht op de huishoudens en op de intermediairs, waaronder de fabrikanten, installateurs, energiebedrijven, gemeente/provincie, projektontwikkelaars en architect. De doelstelling van 300.000 zonneboilers in 2010 is ongeveer 15% van het totale technisch marktpotentieel.

22

!tifI"BKD1lIJ FSKUNDE ink e I

Jl!MVV


7 PROJEKTMA TIG PLAA TSEN VAN ZONNEBOILERS

Van aile thermische zonne-energie systemen is de zonneboiler in 1994 het meest populair. Vijfennegentig procent waarvoor subsidie wordt vastgesteld is een zonneboiler, met een collector kleiner dan 6 vierkante meter. Slecht 1 procent betrof een zonneboiler met een grotere collector en in 4 procent van de gevallen betrof het overige systemen.

7.1 Grote collectoren Grote collectoren (meer dan 6 m 2 ) kunnen worden toegepast voor de bereiding van warmwater in de collectieve woningbouw, in gebouwen voor ouderenzorgen, gezondheidszorg en in de recreatiesector. Een duidelijk toename in de realisatie is niet zichtbaar door: de geringe subsidiering in vergelijking met de standaard boiler; de huidige tariefstruktuur. Hierdoor zijn grootverbruikers per kubieke meter gas minder geld kwijt. De kostenbesparing is daarom gering; geen standaard-produkten; Vaak worden meerdere leveranciers ingeschakeld en wordt vaak voor elk afzonderlijk projekt een zonneboiler worden ontworpen. De dimensionering en warmte-opbrengsten kunnen meer worden afgestemd op de lokale mogelijkheden en de specifieke wensen van de opdrachtgever. Dit houdt oak een risico in voor een minder goede werking. Het aantal grate zonneboilers bedraagt per jaar ongeveer 1 % van het totaal aantal geplaatste zonneboilers.

Sectoren die interessant zjjn voor een grote zonneboilers zijn o.a. ziekenhuizen, horeca, collectieve woningen, kantoren, ouderen woningen en bejaardenhuizen. Onderzoek ten aanzien van deze grate collectoren toont aan dat de gemiddelde dekkingsgraad schorn melt tussen de 45 - 20 % (ten opzichte van gem. 50% van de standaard zonneboiler). De warmte-opbrengst bedroeg 1,45 GJ per m 2 collector per jaar. (ten opzichte van 1,14 GJ van de standaard collector) Hoewel echter de subsidie lager is, is de economische rentabiliteit niet altijd minder, aangezien grate systemen per m 2 een hogere warmte-opbrengst bezitten bij een lagere investering. Door diverse oorzaken, zoals dimensionering, kwaliteit en uitvoering, bestaan grate verschillen in de warmte opbrengst per m 2 per collector. Verbetering van de ontwerpen, de kwaliteit en de uitvoering is noodzakelijk.

23

ttil(8EDRUFSKUND£ pI...,."inkel


7.2 Projektontwikkelaar Projektontwikkelaars richten zich ten opzichte van energiebedrijven, woningcorporaties, voorlichtingscentra, enzovoorts, meer op de commerciale aspekten van de zonneboiler. De subsidies van de overheid nemen steeds meer af en de energiebesparende produkten zullen steeds meer op eigen benen komen te staan. Marktontwikkelingen volgens een projektontwikkelaar: De consument wordt steed kritischer en mondiger, waardoor meer nadruk komt te liggen op marktconform ontwikkelen en de vraag of het produkt wei bereikbaar is voor de betreffende doelgroep. De grondprijzen zijn door de concurrentie flink opgelopen. De bouwprijzen zullen de komende jaren steeds verder stijgen door de verzwaring van eisen ten aanzien van kwaliteit, veiligheid en milieubewustzijn. Het budget om te wonen zal de komende jaren niet toenemen. Gevolg hiervan is dat de verkoopprijzen zullen blijven stijgen, de druk op ontwikkelaars en bouwers om zeer commercieel te ontwikkelen en realiseren zal toenemen. Hierdoor zal de ruimte voor experimenten en niet-commerciale projekten niet toenemen. V~~r de invoering van energiebesparende maatregelingen als zonne-energie zijn de onderstaande punten van essentieel belang: Bewustwording van de consument dat energiebesparing absoluut nodig is. Energiebesparing moet bijdragen aan een verhoging van het wooncomfort. De kosten voor energievoorziening die bij de stichtingskosten terecht komen, moeten minimaal corresponderen met de verhoging van de marktwaarde. Methode van introduktie van nieuwe energiebesparende produkten. Volgens projektontwikkelaars is het vooralsnog niet rendabel om actieve systemen, waaronder de zonneboiler valt, toe te passen in de nieuwbouw. Pas als de systemen door optimalisatie van de produktie fors in prijs zullen dalen, zal het voor de seriematige nieuwbouwwoningen op grote schaal interessant worden. Indien het overheidsubsidiebeleid zich wijzigt ten gunste van de energiebesparende produkten, zal het tijdstip waarop toepassing rendabel zijn in de tijd naar voren verschuiven. De prijs van de zonneboiler kan aanzienlijk kunnen worden gereduceerd door projektmatige grootschalige toepassingen. Grootschalige marktintroduktie is technische gezien geen probleem meer. De zonneboiler is echter nog een nieuw element in het ontwerpen bouwproces en heeft daarom van aile betrokken partijen nog extra aandacht nodig. Het aantal projektmatig geplaatste zonneboilers neemt vanaf 1993 met 23 % toe tot 70% in 1995.

7.3 De architect Toepassing van zonnecollectoren is op zich vrij eenvoudig, maar vraagt in een vroeg stadium in het ontwerp de aandacht van de architect.

24


7.4 Brabantse zonneboiler markt Dankzij het PON-projekt Zonne-energie Brabant is er in Noord-Brabant een draagvlak ontstaan voor toepassing van zonneboilers. Het aantal zonneboilers is in Noord-Brabant achtergebleven bij de rest van Nederland. Het uitblijven van zon-aetieve energiebedrijven is een van de aangewezen oorzaken hiervoor. Vanaf januari 1996 is er bij de energiebedrijven PNEM (f350,-) en NRE (f200) extra subsidie besehikbaar per geplaatste zonneboiler. De PNEM verhuurt in tegenstelling tot de NRE geen zonneboilers. Echter wordt door NRE het verhuren van zonneboilers als niet finaneieel aantrekkelijk ervaren v~~r de gebruiker. Beide energiebedrijven riehten zieh ook projektmatige plaatsing omdat de plaatsings- en installatiekosten per zonneboiler hierdoor dalen.

25

ItJ(B£DRJJI'SKUNDE

De zonneboifer, een warme toekomst?

pAv.rlnkel

C. CONCLUSIE & AANBEVELINGEN.

Zonneboilers kunnen worden toegepast bij vervanging in de bestaande bouw en in de nieuwbouw. In beide gevallen kan dat individueel plaatsvinden, maar vooral ook op projektmatige basis. In nieuwbouwwoningen bepaalt in veel gevallen de opdrachtgever (projektontwikkelaar, woningbouwvereniging) wat voor soort warmwatertoestel wordt aangeschaft. Particulieren hebben in beperkte mate invloed op de keuze die de professionele opdrachtgevers maken. In het meest gunstige geval kan de particulier kiezen uit een aantal varianten van warmwatertoestellen. Bij vervangingsprojekten he eft de particulier meer invloed op de keuze. Indien de prijs van de zonneboiler hoger is dan andere warmwatertoestellen, is de keuze van de partikulier vaak negatief voor de zonneboiler. Behalve dat partikulieren vaak weinig bekend zijn met de zonneboiler, leven er ook nog veel twijfels over de kwaliteit ervan. En dit terwijl de totale terugverdientijd lang is. Hierdoor spelen de aanschafkosten bij deze keuze nog de belangrijkste rol. Projektontwikkelaars zullen in de meeste gevallen pas overgaan tot het plaatsen van zonneboilers indien dit voor hen rendabel is of door de overheid (EP, "duurzaam bouwen") verplicht wordt gesteld. De zonneboilers worden door de projektontwikkelaars niet rendabel beschouwd. Het EPN is per 15 december 1995 ingesteld en het zal minimaal een jaar duren voordat er echt mee gewerkt zal worden. Bovendien hebben ander energiebesparende maatregelingen een groter effect op de EPN dan de zonneboiler. Bij woningbouwvereningen spelen de commerciale belangen minder en zijn de belangrijkste motieven om zonneboileractiviteiten te ontplooien milieu en energiebesparing. Echter zal de exploitatie ervan op termijn kostendekkend moeten zijn. De corporatie dient bij verbeteringen altijd toestemming te vragen van de huurder, zeker als hierdoor de huur- of servicekosten stijgen. Bij nieuwbouw kan de zonneboiler eveneens enkel worden geplaatst indien dit op termijn kostendekkend is. De huurder zal overtuigd moeten worden dat de plaatsing van een zonneboiler een verbetering is of wei in kosten, iets hogere huur ten opzichte van lagere energiekosten dan wei in comfort. In sommige gevallen geldt zelfs be ide. De onbekendheid en twijfels over de kwaliteit bij particulieren spelen hier eveneens een belangijke rol. Wil de marktpotentie van de zonneboiler flink toenemen, dan zal als eerste vereiste de onbekendheid en twijfels over de kwaliteit bij partikulieren moeten afnemen. De meest geschikte intermediairs zijn de energiebedrijven, consumentenorganisatie, woningcorporaties, architekten, de fabrikanten, en de installateurs. De energiebedrijven en consumentenorganisatie worden als meest betrouwbare informnatiebronnen beschouwd. Steeds meer energiebedrijven ondernemen activiteiten ter stimulering van de zonneboiler, echter kan de consument nog lang niet bij aile energiebedrijven terecht voor informatie. Fabrikanten benaderen de consumentenmarkt niet of nauwelijks en over de informatie van de installateurs is de helft van de consumenten niet tevreden. De overheid zal tot 1 998 de zonneboiler blijven steunen met de nation ale campagne en

26

IWaEI>JlI.JFSKUNDE

PI'IN

ink

_

I


het verstrekken van subsidie. In hoeverre dit bijdraagt aan het wegnemen van de onbekendheid en twijfels over de kwaliteit en dus van invloed is op het toekomstige marktpotentieel, is moeilijk te zeggen. Een lichte stijging is merkbaar geweest in het aantal plaatsing en het aantal ge'interesseerde partikulieren in zonneboilers. Voorlopig kunnen uit deze stijgingen geen harde voorspellingen worden gemaakt over het marktpotentieel in de toekomst. Vaak is gebleken dat de persoonlijke inzet van medewerkers van energiebedrijven (ed betrouwbare informatiebron) een belangrijk groot effect te hebben op het aantal in die regio geplaatste zonneboilers.

De grootste groeikansen voor de zonneboiler liggen bij de duurdere particulieren sector in de nieuwbouw en bij de nieuwbouw bij de woningcorporaties. bij grootschalige vervanging bij particulieren alswel bij woningcorporaties. Kansen in de markt voor grootschalig gebruik, zoals industrie, utiliteitsbouw, bejaardenoorden en dergelijke zijn minder groot om een drietal redenen. Ten eerste is de subsidie geringer, ten tweede is het financiele voordeel kleiner door de lagere tariefstruktuur en ten derde richten de intermediairs en overheid zich voorlopig niet op dit gedeelte in de markt.

Het huidige potentieel is voor de huidige producenten te klein om een interessant markt te zijn. De subsidie van overheidswege is hard nodig. Indien de overheidsdoelstelling om in 1997 14.000 zonneboiler systemen per jaar te plaatsen, gehaald wordt, is het voor de fabrikanten en andere betrokkenen zoals installateurs, een interessante markt geworden. Het produkt de zonneboiler is volwassen geworden, de zonneboilermarkt echter nog niet.

Dit onderzoek reikt niet tot het geven van een ad vies ten aanzien van het wei of niet opstarten van een onderneming op de zonneboilermarkt. De huidige marktinformatie niet geschikt om een gefundamenteerde aanbeveling op te kunnen baseren. Voorts zijn aile mogelijkheden in het buitenland niet bekeken. Ais aanbevelingen kan het onderstaande worden opgesomd: Slijf op de hoogte van de ontwikkelingen op de zonneboilermarkt. Organisatie als Novem en Holland Solar geven periodiek nieuwe gegevens uit over de ontwikkelingen op de markt. Het zelf ontwikkeling van een nieuw type zonneboiler is niet de eerste aanbeveling. Richt eventuele activiteiten voor een nieuwe onderneming op een handelsonderneming. Richt de eventuele marktbenadering op de emotionele aspecten van de zonneboiler ("het is leuk om een zonneboiler te hebben") en de voordelen die de zonneboiler kan hebben voor het warmwater comfort.

27

ItfII"'BEDJUJFSKVNDE ~..,." i n k . , I


o nd c 1''' em.,.,. d '" ie leo

BRONVERMELDING

[11

Reader Zonneboiler, Technische Universiteit Eindhoven 1996.

[2]

Brochure "Zonnerboilers, de stand van zaken 1994", in opdracht van Senter en Novem, Ten Kroode & van Zee adviesbureau's.

[3]

Brochure "Zonnerboilers, de stand van zaken 1995", in opdracht van Senter en Novem, Ten Kroode & van Zee adviesbureau's.

[4]

Nederhoed, P., Helder rapporteren, Van log hum Slaterus bv, Deventer.

[5]

Brochure "de zonneboiler", een uitgave van Novem.

[6]

Gedragsonderzoek Zonneboilers, in opdracht van Novem, april 1995, Sasburg Visser & Aarts.

[71

Franckema, D., Inleiding tot de marketing, Wolters-Noordhoff, Groningen, 1987 derde druk.

28

Bijlage 1.

1

Het plan van aanpak

Wat is er in Nederland over het produkt bekend? Zijn er bestaande rapporten? deel vragen: Wat is een zonneboiler? Welke type zonneboilers zijn ontwikkeld? Wat is de prijs en rendement (de terugverdientijd) van deze zonneboilers? Wat zijn de subsidie mogeljjkheden? Het stappenplan. a. welke informatie is noodzakelijk? b. vaststellen informatie bronnen c. inwinnen van informatie/verzamelen van gegevens d. analyse e. rapportage van bevindingen. tijdsduur: 1 6 - 24 uur

2.

Wie zijn de mogelijke afnemers in Nederland en wat zijn hun koopredenen? deelvragen: In welke segmenten kunnen we de markt indelen? Wat zjjn de verschillende koopredenen van deze klanten? Wat is het marktpotentieel per marktsegment? (eventueel) Het stappenplan. a. welke informatie is noodzakelijk? b. vaststellen informatie bronnen c. vaststellen van wijze van inwinnen van informatie: - desk research field research d. inwinnen van informatie/verzamelen van de gegevens. e. analyse d. rapportage van bevindingen. tijdsduur: Kwalitatief onderzoek: 32 - 40 uur Kwalitatief en kwantitatief: 48 - 52 uur

3.

Wie zijn de aanbieders op dit moment in nederland en vanuit het buitenland? Wie zijn de aanbieders van zonneboilers? Wie zijn de aanbieders van substituten? Hoeveel aanbieders zjjn er op de marktensegmenten aanwezig? Wat zijn de ontwikkelingen in de markt? Wat zijn de toetredingsmogelijkheden? Het stappenplan. a. welke informatie is noodzakelijk? b. vaststellen informatie bronnen c. vaststellen van wijze van inwinnen van informatie: - desk research - field research d. inwinnen van informatie/verzamelen van de gegevens. e. analyse d. rapportage van bevindingen. tijdsduur: 32 - 40 uur

Bijlage 2

Leverancier

Overzicht van de belangrijkste leveranciers en hun bij behorende produkten.

merk en type produkt

opp. in m 2

vat volume in I.

voorverwarmer

in GJ/jr

prijs in gulden

geInt. indirekte cv boiler

Qbesp.oatto

agpo/zen, Aqua Sol ZL 10/z115

2.75

87

ja, met gesloten terugloopsysteem

3.6

2.849

nee

agpo/zen LT 100 ZL20/ZL25

2.75

112

idem

3.7

2.812

nee

agpo/zen 1 50 I. stand ZL30 I ZL35

4.12

169

idem

4.3

3.844

nee

agpo/zen LT 180 duo-cv ZL220 IZL225

2.75

107

CV boiler met gesloten terugloopsysteem

3.7

3.443

75 liter

agpo/zen LT180 duo-cv ZL230 I ZL235

4.12

107

idem

4.6

4.094

75 liter

ATON

Aton B100h

2.70

100

ja, gepompt

3.5

2.490

nee

Inventum

Inventum ZB 1 20/TSH

2.83

120

ja

3.3

2.490

nee

Inventum ZB 120

2.83

120

ja

3.2

3.450

nee

Foco Heatpipe, HP 74 I.

1.4

75

Voorverwarmer heatpipe met elektr.

2.5

2.250

nee

Foco Heatpipe, HP 110 I.

1.75

110

idem

2.9

2.850

nee

LZE standaard 10.001

2.83

120

ja, met gesloten terugloopsysteem

3.8

3.105

nee

LZE standaard horizontaal 10.010

2.83

120

idem

3.8

3.105

nee

LZE Hottop 10.1002

2.83

200

CV-boiler met gesloten terugloopsysteem

3.7

3.425

ja

LZE HotToD 10.003

2.83

240

idem

3.1

3.980

ja

AGPOIZEN

Jirlumar

Luigjes Zonne Energie

_everancier

merk en type produkt

opp in m 2

vatvolume in liters

voorverwarmer met g6s10ten terugloopsysteem

in GJ/jr ll

prijs in gulden

geInt. indirekte cv boiler

Qbesp,nettQ

LZE HotTop 10.004

2.83

200

electr. boiler met gesloten terugloopsysteem

3.1

3.520

geInt. electr .boiler

LZE HotTop 10.005

2.83

240

idem

3.6

3.520

geInt. electr .boiler

LZE standaard 10.0011

2.73

120

idem

3.8

3.105

nee

4.23

120

voorverwarmer met

4.4

3.710

nee

4.23

200

combiketel met

4.6

4.030

ja

4.23

240

CV-boiler met

4.1

4.585

ja

2.73

240

4.0

5.675

4.23

240

4.8

6.280

Solahart 151 JK

1.86

150

ja, met thermosiphon

2.8

2.115

nee

Solahart 182 JK

2*1.86 3.72

180

idem

4.0

2.640

nee

Solahart 303 JK

3* 1.86 = 5.58

300

idem

5.0

3.939

nee

Solistor

Solistor Hot Store I

2.20

170

ja, met ICS

3.6

2.750

nee

Solution

Solution ICS

2*4.41 2.82

2*70= 140

ja, met ICS

3.4

2.850

nee

10.100 LZE standaard 10.0011

10.100

LZE HotTop

10.002/10.102 LZE HotTop

10.003/10.102 ZonneGasCombi

10.006 ZonneGasCombi

10.006/10.102 Solahart

Bijlage 3

Overzichtlijst producenten en handelsondernemingen op de zonneboilermarkt

1 AGPOIZEN maakt zelf zonneboilers Konijnenberg 24 4825 Breda sinds 1954 personeel: 75 2ATON maakt zelf zonneboilers 3 Breman maakt aileen collectoren en levert die aan Inventum toe. 4 BST importeert collectoren en richt zich vooral op grote systemen. 51nventum maakt zelf zonneboilers 6 Jirlumar post bus 3068 5930 AB Tegelen importeert Griekse zonneboilers van het merk Foco heatpipe 7 LZE maakt zelf zonneboilers Gildeweg 15 3771 NB Barneveld 0342-41 31 35 opgericht in 1977 Personeel: 11 8 Noordegraaf importeert Griekse zonneboilers van het merk Fyrogenis 9 Solahart importeert zonneboilers van het Austratlische moederbedrijf 10 Solistor De run 5504 5504 DH Veldhoven maakt zelf zonneboilers (Integrated Collector Storage Systeem) die door solpro zijn ontwikkeld. 11 Van der Beek Zonne-energie Amsterdam Verkopen zonnepanelen voor de opwekking van electrische energie. 12 Solution maakt zelf zonneboilers (lCS) die door ASES zijn ontwikkeld.

1 3 Stiebel Eltron importeert zonneboilers van het Duitse moederbedrijf Vacuum collector en vlakke plaatcollectoren. De prijzen zijn ongeveer twee keer zo hoog als van de overige zonneboilers op de Nederlandse markt 14 TED importeert Engelse zonneboilers 15 USE maakt zelf zonneboilers en VEGRO verzorgt de distributie in Nederland 16 V ADO Installaties importeert Engelse zonneboilers van het merk Thermomax 17 Commans v/d Vinne BV Karreweg 118 5995 ME Kessel 077-4621700 maken zonnecollectoren voor zwembaden. Dit zijn collectoren met een groot oppervlakte, welke minder goed zijn ge'isoleerd dan de collectoren voor de standaardzonneboiler. Het rendement is lager dan bij een standaard zonneboiler. De haalbare temperatuurstijging van het water door de collector schommelt, afhankelijk van de hoeveelheid zonlicht, tussen de 5°C en 10°C.

1 8 Inducon BV postbus 64 9430 AB Westerbork 0593-332181 maken zonnecollectoren van zwembaden. 1 9 Europe Engineering BV postbus 42 3860 AA Nijkerk 033- 4699811 20 Bouw en Isolatie bedrijf postbus 7 2810 AA Gouderak 0182-510111 verwijst naar de producent ZEN uit eindhoven 21 Pooltechnics BV sluisweg 30 a 5145 PE Waalwijk 0416331549 verwijst naar LZE uit Barneveld

Bijlage 4

Overzicht van de extra financiele ondersteuning die door de verschillende energiebedrijven en gemeenten wordt geboden

)edrijf/instantie

VERKOOP Aanvullende subsidies (niet BSET subsidies)

~nergiebedrijf

f 500 per zb

Rijswijk leidsch-

VERHUUR Aanvullende subsidies

~ndam

\Jutsbedrijf Westland

Bijdrage Westland wordt per projekt of geval bepaald.

Energiebedrijf Midden holland BV

Geeft een bijdrage in de plaatsingskosten van max. f 700,- bij nieuw en bestaande bouw. Tevens is er mogelijkheid tot financiering bjj aankoop tegen f 18,41 per maand over 10 jaar

EMGO

f 11 O,-/GJ voor de eerste 4 GJ f 50,- over het meerdere

EMECO

f 11 O,-/GJ voor de eerste 4 GJ f 50,- over het meerdere

3asbedr. Centraal Nederland :GBC)

60% totale kosten zb tot een max. van f600,-

\flV REMU


3asdistributie Zeist en omstre<en


\Jutsbedrijf Regio Eindhoven

Pergeval bekeken, nog geen definitief besluit

\JUOM {Arnhem}

f 250,-/zb (1995) f 125,- /zb (1996)

\flV PNEIvt

bedrag nog niet bekend

Bijlage 5

Het technisch markt potentieel van zonneboilers

totaal woningen (a)

eensgezins woningen (b)

eensgezins woningen (c)

zb potentieel (c* 40%)

% van totaal potentieel (dId tot)

% van totaal woningen (d/a)

groningen

231.080

93.980

78.400

31.360

3A

13,6

friesland

241.460

126.470

105.470

42.188

4,6

17,5

drenthe

173.450

90.900

78.790

31.516

3A

18,2

overijssel

384.681

192.500

176.060

70.424

7,6

18,3

gelderland

681.630

332.840

298.540

119.416

12,9

17,5

utrecht

405.070

180.320

160.190

64.076

6,9

15,8

N-holland

1.033.130

337.130

293.690

117.467

12,7

11A

Z-Holland

1.361.720

443

389.120

155.648

16,8

11A

zeeland

152.110

78.260

31.304

3A

20A

N-brabant

848.980

438.390

402.320

160.928

17A

19,0

limburg

439.170

235.650

219.000

87.600

I 9,5

19,9

flevoland

91.100

37.800

34.140

13.656

1,5

15,0

totaal

6.044.430

2.600.120

2.313.980

925.592

100

15,3

1

I 91.090

Tabel 5.1 Technische markt p otentieel zonneboilers; koo p wonin 9 en Per Provincie

totaal woningen (a)

eensgezins woningen (b)

eensgezins woningen (c)

zb potentieel (e* 40%)

% van totaal potentieel (did tot)

% van totaal woningen (d/a)

groningen

231.080

70.350

53.640

21.456

4,0

9,3

friesland

241.460

84.930

66.400

26.560

5,0

11,0

drenthe

173.450

63.640

50.810

20.324

3,8

11,7

overijssel

384.530

126.680

103.630

41.452

7,8

10,8

gelderland

681.630

239.870

194.880

77.952

14,7

11,4

utrecht

405.070

102.880

82.200

32.880

6,2

8,1

N-holland

1033.130

234.720

174.220

69.688

13,1

6,7

Z-Holland

1361.720

250.480

195.200

78.080

14,7

5,7

zeeland

153.110

43.540

34.840

13.936

2,6

9,1

N-brabant

848.980

286.070

237.920

95.168

17,9

11,2

limburg

439.170

119.640

99.730

39.892

7,5

9,1

flevoland

91.100

39.810

32.970

13.188

2,5

14,5

1.662.610

1.326.440

530.576

IUU

8,8

I totaal

I 6.044.430

I

Tabel 5.2 Technische marktpotentieel zonneboilers; huurwoningen per provincie, bestaande bouw

I 1995 I 40% ~O%

I

I

1997

1996

'95 tim '98

1998

40%

60%

40%

60%

40%

60%

1

40 %

60%

groningen

207

311

230

346

230

346

230

346

899

1348

friesland

456

684

513

769

513

769

513

769

1994

2990

drenthe

509

763

568

853

598

898

598

898

2274

3411

overijssel

1545

2318

1633

2449

1691

2537

1662

2493

6532

9798

gelderland

3248

4872

3451

5176

3538

5307

3480

5220

13717

20575

utrecht

2002

3003

2074

3111

2098

3148

2002

3003

8177

12265

N-holland

3397

5095

3452

5178

3470

5205

3397

5095

19715

20572

Z-Holland

3634

5451

3775

5662

3828

5742

3740

5610

14976

22465

zeeland

148

223

148

223

148

223

148

223

594

890

N-brabant

4614

6922

4916

7374

5037

7555

4916

7374

19483

29225

limburg

1475

2212

1562

2343

1620

2429

1591

2386

6247

9370

flevoland

1376

2064

1464

2196

1493

2240

1464

2196

5797

8696

totaal

22612

33917

23787

35680

24265

3639

35611

94404

Tabel 5.3 Technische marktpotentieel zonneboilers: toekomstige bouw

3741

141606

Bijlage 6

De zonneboiler en huurwoningen

Bij de toepassing van zonneboilers in huurwoningen kunnen de volgende drie belangrijkste exploitatievarianten worden onderscheiden.

A. B. C.

Aanleg en exploitatie van de woningcorporatie Aanleg en exploitatie door derden, bijvoorbeeld het nutsbedrijf. Aanleg en exploitatie door de huurder.

variant

financiele aspecten

jYflolsche aspecten

A

Bedrijfsri.ico volledig bij woningcorporatia.

In bestaande woningen zal plaat.ing "nkel kunnen plaatsvinden na Qvereenstemming tussen huurder en verhuurder over de huurverhoging. Varder geen juridischa consequenties

B

geen risico bij corporatie

Indien ar aan derden, zoals hat energiedistributiebedrijf werden gemaakt.

C

geen risico bij corporatie

Op aanvraag van de individuele huurder. De woningcorporatie zal aan huurder voerwaarden moelen stellan over er zeker van ta zij dat de inslallatie goed wordt aangalagd en sr juist onderhoud wordt gepleegd. Daarbij behoren ar alspraken te worden gemaakl in gaval de huurovereenkomst wordt beeindigd

dienen sr met deze goeds afspraken Ie

Woonlast bij huurwoningen. Ingeval van exploitatievariant A zal de woning corporatie een berekening moeten maken v~~r een kostendekkende exploitatie op termijn. De vraaghuur zal echter mede worden bepaald door de markthuur. Hierbij kunnen zowel de mate van besparing ten opzichte van andere warmtapwatersystemen als een door de concurrenten gevraagde huur een rol spelen.

DE ZONNEBOllER, EEN WARME TOEKOMST?

Recommend Documents