Drankenkennis 2
Binnenlands gedistilleerd
De Nederlandse distilleerderijen produceren met elkaar niet alleen een grote hoeveelheid, maar ook een enorme variatie aan dranken. De volgende soorten binnenlands gedistilleerd worden hieronder beschreven: 1. jenever a. jonge jenever b. oude jenever c. graan jenever d. korenwijn 2. vieux 3. brandewijn a. inmaakbrandewijn b. vruchtenbrandewijn c. brandewijn producten 4. vruchtenjenever a. bessenjenever b. citroenjenever 5. likeuren a. likeuren op basis van zaden of kruiden b. likeuren op basis van vruchten c. likeuren op basis van pitten 6. bitters a. elixers b. kruidenbitters 1. Jenever
Waar en hoe jenever is uitgevonden blijft vooralsnog een twistpunt tussen Nederland en België. In Nederland is een grote jeneverproductie maar ook in België, met name in Hasselt, is daar sprake van. De geschiedenisboeken willen elkaar nog wel eens tegenspreken voor wat betreft de ontdekking van Jenever. Jenever in Nederland is een ontdekking van de Leidse professor De la Boë Silvius. Hij voegde rond 1660 als eerste jeneverbessen toe aan coorn brandewijn en noemde het product Genièvre, de Franse benaming voor jeneverbes. Evenals de naam veranderde in de loop der tijd ook de samenstelling van het product. Oorspronkelijk kende men alleen jenevers op basis van moutwijn, met toevoeging van jeneverbessen en andere smaakgevende ingrediënten. Na de Eerste Wereldoorlog werd melasse-alcohol uit suikerbieten als goedkoper alternatief ontdekt. Mede door de slechte beschikbaarheid van graan, met name in de Tweede Wereldoorlog, veroverde de melasse-alcohol een groot deel van de markt. Na de oorlog zette deze ontwikkeling zich echter in een versneld tempo voort. In Nederland kennen we een paar producenten die het vermelden meer dan waard zijn. Zo zijn er bijvoorbeeld branderij De Tweelingh waar de Notaris gemaakt wordt, distilleerderij Rutten & Zn. en van Wees te Amsterdam die op een zeer authentieke wijze hun jenevers maken naast een mooi aanbod van andere producten.
Grondstoffen voor jenever Voor neutraal smakende jenever gebruikt men als grondstof melasse-alcohol en graanalcohol, voor meer geprononceerd smakende typen gebruikt men een grotere hoeveelheid moutwijn. Jenever wordt gearomatiseerd met jeneverbessen, maar de smaak daarvan is bij de meeste jenevers niet direct waarneembaar. Nederlandse jenever moet altijd minimaal 35% alcohol bevatten. Belgische jenever mag 30% alcohol bevatten. Tegenwoordig kent men in Nederland ook een product van 30% alcohol, dat heet borrel, in plaats van jenever. Een van de belangrijke grondstoffen in jenever is moutwijn. Moutwijn zorgt voor een perfecte smaak van de jenever. Moutwijn kan worden gemaakt van de granen maïs, tarwe, rogge en gerst. Het mouten van gerst voor de bereiding van de moutwijn vindt tegenwoordig slechts op bescheiden schaal plaats. Thans maakt men voornamelijk gebruik van een mengsel van maïs en tarwe of maïs en rogge. Het karakter van de moutwijn wordt grotendeels bepaald door de samenstelling van het beslag. De onderlinge verhouding van de gebruikte granen is essentieel. Het beslag, dat ongeveer 8% alcohol bevat, wordt na vergisting in drie etappes gedistilleerd tot moutwijn van ongeveer 47%. De eerste distillatie brengt het alcoholgehalte op ongeveer 20%, dit wordt ruwnat genoemd. Het ruwnat wordt bij de tweede distillatie op ongeveer 30% alcohol gebracht en heet enkelnat. Het enkelnat ten slotte wordt gedistilleerd tot bestnat of moutwijn van circa 47% alcohol. Deze moutwijn kan als basis dienen voor de jeneverproductie. Volgt er nog een vierde distillatie tot 72% alcohol, dan spreken we van korenwijn. Jeneverbereiding Jenever kan op verschillende manieren worden bereid. Men onderscheidt de warme en koude methode. Meest toegepast wordt de warme methode van bereiden. • De warme methode Bij de warme methode wordt alcohol in de distilleerketel verwarmd. Een belangrijke factor bij de warme
1
Drankenkennis 2
methode is de kruidensamenstelling. Jeneverbessen worden gemengd met een scala van kruiden, vruchten en zaden, zoals koriander, angelica, gember, kruidnagel en zoethout. De receptuur van dit kruidenmengsel is het geheim van de distillateur. De zak met kruiden wordt in de koperen distilleerketel gehangen waarin graanalcohol, melasse-alcohol, moutwijn of een mengsel hiervan zit. Na een aantal dagen zijn de kruiden voldoende in de alcohol getrokken en kan het mengsel worden afgestookt. De geurige, smaakvolle bestanddelen verdampen door de hitte, worden opgevangen en condenseren. Dit noemt men het kruidendistillaat. Tijdens het stoken zorgt het koper van de distilleerketel ervoor dat ongewenste geuren door de elektrisch geladen koperdeeltjes achterblijven in de ketel. Het kruidendistillaat wordt vervolgens met een, afhankelijk van de receptuur, verschillend percentage graanalcohol, melassealcohol of moutwijn in de lagertanks met zacht water op de juiste drinksterkte gebracht. Na enkele weken huwen kan tot botteling worden overgegaan. Deze productiewijze, de warme methode, is een combinatie van stoken en mengen. • De koude methode Bij de koude methode mengt de producent neutrale alcohol, van graan of melasse, met een extract van jeneverbessen en eventueel andere kruiden. Op kleine schaal kan distillatie plaats vinden waarbij alle grondstoffen, neutrale alcohol, moutwijn, jeneverbessen en eventueel kruiden, gezamenlijk worden gestookt in een distilleerketel. De jeneverbessen worden bovenin de ketel gehangen en de alcoholdampen trekken door de bessen. Het distillaat wordt vervolgens met zacht water versneden tot de gewenste sterkte. Soorten jenevers In Nederland kennen we diverse soorten jenever. Enkele gegevens over de verschillende soorten jenevers komen uit een verordening van het Nederlandse Productschap. Deze verordering is een verdere uitwerking van de EU- voorschriften.
2
a. Jonge jenever Jonge jenever is een jenever die bereid is met ethylalcohol en voor minder dan 15% bestaat uit granen, eau de vie van granen en/of granendistillaat. De jenever kan gezoet zijn tot een maximum van 10 gram suiker per liter. Jonge jenever heeft een alcohol gehalte van ten minste 35% en is kleurloos. b. Oude jenever Oude jenever is een jenever die bereid is met ethylalcohol en voor minstens 15% bestaat uit granen, eau de vie van granen en/of granendistillaat. Oude jenever is lichtgeel of lichtbruin van kleur en kan door karamel zijn bijgekleurd. Het gebruik van zoethout is toegestaan, dit geeft tevens een gele kleur. Oude jenever kan voor minder dan 20 gram suiker per liter gezoet zijn en heeft een alcoholgehalte van ten minste 35%. Oude jenever heeft de organoleptische eigenschappen van de jeneverbes. c. Graanjenever Graanjenever is bereid met ethylalcohol afkomstig van granen en/of eau de vie van granen en/of granendistillaat. Graanjenever kan zijn bijgekleurd met karamel en kan gezoet zijn tot een maximum van 20 gram suiker per liter. Het is kleurloos, lichtgeel of lichtbruin van kleur en heeft een alcoholgehalte heeft van ten minste 35%. d. Korenwijn Korenwijn is een gedistilleerde drank die bereid is met ethylalcohol uitsluitend van granen of producten afkomstig van granen. Korenwijn moet voor minstens 40% uit eau de vie van granen en/of granendistillaat bestaan. Korenwijn kan zijn bijgekleurd met uitsluitend karamel en mag voor minder dan 20 gram suiker per liter gezoet zijn. Korenwijn is kleurloos, lichtgeel of lichtbruin van kleur en heeft een alcoholgehalte van ten minste 38%. 2. Vieux
Vieux is, in tegenstelling tot zijn naam, een typisch Nederlandse drank. Het is ontstaan als vervanging voor de Franse cognac. Beide producten hebben echter geen smaakovereenkomst en ook qua grondstoffen en productietechniek hebben ze niets gemeen. Het product is ouder dan zijn naam. Aanvankelijk noemde men de drank cognac of konjak, maar sinds 1956 is de benaming cognac beschermd en mag deze naam alleen worden gebruikt voor de wijndistillaten uit de gelijknamige Franse streek. Als alternatief heeft men toen de naam Vieux bedacht. De betere Vieux wordt verkregen door neutrale alcohol te mengen met een eau de vie de vin, al of niet met natuurlijke extracten, zoals bijvoorbeeld van eikenkrullen. De bruine kleur kan afkomstig zijn van karamel of van kunstmatige bruine kleurstof. Vieux mag maximaal 20% suiker bevatten. De andere Vieux worden gemaakt met neutrale alcohol en essence. Het mini-
Drankenkennis 2
mum alcoholgehalte is 35%. Vieux kan puur gedronken worden maar ook gebruikt worden als ingrediënt in longdrinks.
3. Brandewijn
Eeuwen geleden werd brandewijn uit wijn gestookt. Nu wordt brandewijn van neutrale alcohol gemaakt. Deze alcohol wordt bewerkt met zuurmakende stoffen, amandelen, perzikpitten en kruiden. Brandewijn kan minder dan 20% suiker bevatten. Soorten brandewijn Er zijn twee soorten brandewijn namelijk: inmaakbrandewijn en vruchtenbrandewijn. a. Inmaakbrandewijn Inmaakbrandewijn is een aparte nagenoeg kleurloze drank die wel meer dan 200 gram suiker per liter kan bevatten. Hierdoor is deze brandewijn bijzonder geschikt voor het inmaken van vruchten. Deze drank heeft veelal een vanillesmaak en moet een minimaal alcoholgehalte van 28% hebben. b. Vruchtenbrandewijn Er zijn verschillende soorten vruchtenbrandewijn en vruchtenjenever in de handel. Deze producten worden hier samen behandeld, omdat ze qua productie grote gelijkenis vertonen. Het minimale alcoholgehalte van alle vruchtenbrandewijn en vruchtenjenever is 20%. • Citroenbrandewijn Citroenbrandewijn is op basis van brandewijn gemaakt en is gezoet en heldergeel van kleur. Een oude benaming van citroenbrandewijn is schilletje. • Andere vruchtenbrandewijn Naast de citroenbrandewijn kennen we ook kersen-, frambozen-, sinaasappel- en cranberrybrandewijn. c. Brandewijn producten Brandewijn speelt ook een grote rol als ingrediënt bij advocaat, boerenjongens en boerenmeisjes. Om die reden worden deze dranken hieronder beschreven.
• Advocaat Een typisch, al zeer oude, Nederlandse drank is advocaat. Deze wordt vervaardigd van brandewijn, kippeneieren en suiker of honing. Er bestaan twee typen, de algemeen bekende dikke kwaliteit en de dunne schenkadvocaat. De eerste vindt vooral afzet op de Nederlandse markt, terwijl de schenkadvocaat hoofdzakelijk wordt geëxporteerd. Schenkadvocaat is Nederlands grootste exportartikel op het gebied van gedistilleerd. Volgens de wet mogen voor advocaat alleen kippeneieren worden gebruikt. Het minimale alcoholgehalte is 14% en het heeft een gele kleur. Dikke advocaat wordt gemaakt van hele eieren, dooier plus eiwit. Voor dunne advocaat wordt alleen de dooier gebruikt. De wet staat toe dat men ook neutrale alcohol gebruikt. • Boerenjongens Boerenjongens is een eveneens typisch Nederlandse drank op basis van brandewijn, rozijnen en met suiker gezoet. Het alcoholgehalte bedraagt tenminste 12%, hierdoor behoort deze tot de categorie zwak gedistilleerde dranken. • Boerenmeisjes Boerenmeisjes is een drank gemaakt op basis van abrikozen. Het alcoholgehalte is eveneens ten minste 12%.
Vruchtenjenevers vormen net als vruchtenbrandewijn een aparte groep onder het binnenlands gedistilleerd. De meest bekende worden hieronder beschreven. a. Bessenjenever Bessenjenever is de grootste van deze categorie. Het wordt gemaakt van alcohol en zwarte bessen. Het is een zeer populaire drank met een rode kleur, gezoet en minimaal 20% alcohol. Bessenjenever is onder de vruchtendranken het meest gevoelig voor kwaliteitsverlies. De drank verliest namelijk op termijn haar smaak en geur. b. Citroenjenever Citroenjenever is op basis van jenever gemaakt en is licht gezoet en heldergeel van kleur. Een oude benaming voor citroenjenever is citroenbitter.
Alhoewel likeuren hier worden genoemd in de groep binnenlands gedistilleerd komen ze niet uitsluitend van oorsprong uit Nederland. Wel heeft ons land een grote naam in de wereld verworven met deze producten. Dit komt door de rol die de Verenigde Oostindische Compagnie heeft gespeeld in de wereldhandel in de zeventiende eeuw. Uit verre landen namen de zeevaarders specerijen en kruiden mee, die als basis gingen dienen voor de bereiding van zeer veel likeu-
3
Drankenkennis 2
ren. Op het gebied van likeurbereiding bekleedt Nederland een vooraanstaande plaats in de wereld. Samen met Frankrijk kent ons land de oudste en beste tradities op dit gebied. Het assortiment omvatte op een gegeven moment tientallen likeuren en elke stoker had weer zo zijn eigen variaties. Als we naar het huidige assortiment Nederlandse likeuren kijken, dan kunnen we vaststellen, dat er vele nog uit die vroege tijd stammen. Ook het principe van het likeur stoken is al die eeuwen in wezen ongewijzigd gebleven. Deze zogeheten Oud-Hollandse likeuren, waarvan het recept teruggaat tot de zeventiende eeuw, dragen vaak schilderachtige benamingen als Hansje in de Kelder, Hempje licht op, Hoe Langer Hoe Liever en Eau de ma Tante. Dit zijn vrijwel altijd samengestelde likeuren.
Soorten likeuren Likeuren kunnen worden ingedeeld op alcoholgehalte. De traditionele likeuren kennen alcoholgehaltes van 25% tot 40%. De nieuwe producten zijn doorgaans lager in percentage. Producten met een alcoholgehalte van minder dan 15% worden likorette genoemd. In de EU zijn ook voorbereidingen aan de gang voor productomschrijvingen van deze dranken onder 15%. Likeuren kunnen ook op een andere wijze worden ingedeeld. Men onderscheidt likeuren van vruchten, likeuren van zaden en pitten en likeuren van schillen en kruiden. Een likeur, bereid uit één van de genoemde grondstoffen, wordt een enkelvoudige likeur genoemd. Een likeur met een combinatie van twee of meer soorten van de voorgaande ingrediënten heet een samengestelde likeur. Veruit de meeste likeuren worden gemaakt met verschillende smaak grondstoffen en behoren dus tot de samengestelde likeuren. De meeste likeuren kennen verschillende producenten die andere alcoholpercentages kunnen hanteren. Wij vermelden deze alleen als er één producent is, dus dan staat het percentage vast, of als het om een andere reden het vermelden waard is. Ook kunnen de door de producenten gehanteerde recepten verschillen. Beschouw de vermelde ingrediënten daarom slechts als een indicatie. Beroemde Nederlandse likeurstokers zijn onder andere Bols, de Kuyper en van Wees. a. Likeuren op basis van zaden of kruiden
Bij de bereiding van likeuren gaat men uit van een neutrale alcohol, eventueel gemengd met een distillaat van vruchten of kruiden of specerijen. De methode van bereiding, die wordt toegepast, hangt af van de te verwerken grondstoffen. Bij de likeurbereiding komen in feite alle reeds besproken technieken, het infuseren, percoleren, distilleren en de koude weg methode, aan de orde en soms combinaties daarvan. Likeur moet ten minste 100 gram suiker per liter bevatten. De naam ‘Crème de..’ wordt gevolgd door de naam van de vrucht of een andere gebruikte grondstof. Deze naam mag alleen worden gebruikt als die likeur tenminste 250 gram suiker per liter bevat. Crème de Cassis moet echter minstens 400 gram suiker per liter bevatten. In sommige likeuren, zoals zwarte bessen-, kersen-, frambozen- en bramenlikeur, mogen uitsluitend natuurlijke aroma's worden gebruikt. Men mag ook vruchten, vruchtensap en wijn toevoegen. Bij room en cream likeuren zijn melkproducten verwerkt. Het alcoholgehalte van likeuren dient minstens 15% zijn. Likeuren worden vaak puur gedronken. Na een goede maaltijd is een likeurtje vaak een perfecte afsluiting. In de horeca gebruikt men buitengewoon veel likeuren in cocktails en longdrinks. Het aanbod van likeuren, samen met de creativiteit van de bartender, zorgt voor verrassende effecten. Ook in de keuken zorgen veel likeuren voor een perfecte smaak aan diverse producten. 4
• Anisette Anisette is een kleurloze drank op basis van anijszaad. De oliën uit anijszaad geven met koriander en andere kruiden de anisette haar prikkelende geur en smaak. • Crème de Menthe Crème de Menthe wordt gemaakt met de vluchtige olie uit pepermuntblaadjes. Crème de Menthe heeft een frisse smaak. Er is een groene en een kleurloze Crème de Menthe verkrijgbaar. • Kummel Kummel heeft als smaakstof karwijzaad. Dit zaad wordt al meer dan 2000 jaar als geneeskrachtig kruid en genotmiddel gebruikt. Hieraan ontleent deze kleurloze likeur haar naam. Kummel wordt na de maaltijd geserveerd. • Parfait d'Amour Parfait d’Amour is een Oud Hollandse likeur. De naam betekent volmaakte liefde. Deze drank wordt gemaakt met de schillen van de Curaçao appel, een infuus van vanille, koriander, kruidnagel en kaneel. De smaak neigt sterk naar vanille en de kleur is violet. De drank bevat 28% alcohol.
Drankenkennis 2
b. Likeuren op basis van vruchten • Apricot Brandy Apricot brandy wordt gemaakt met kruiden en het vruchtvlees en de pitten van abrikozen. Deze drank heeft een oranjebruine kleur en smaakt naar abrikozen. • Black Berry Brandy Bramenlikeur wordt gemaakt op basis van eau de vie. Black Berry Brandy heeft een roodbruine kleur. • Cherry Brandy Cherry Brandy wordt gemaakt met vruchtvlees en het sap en de pitten van kersen. Het heeft een rode kleur en bevat ongeveer 24% alcohol.
• Mandarine Mandarine wordt gemaakt op basis met een distillaat van mandarijnschillen. De kleur is oranjerood. • Maraschino Maraschino ontleent zijn naam aan de van oorsprong Joegoslavische likeur Maraschino di Zara, gemaakt van kleine, donkere maraska-kersen uit Dalmatië. Hiervan maakt men onder meer een kleurloze likeur met een kersensmaak. • Peachtree Peachtree is een nieuwe, succesvolle likeur op basis van perzik.
• Crème de Bananes Crème de Bananes wordt gemaakt met een sterk geconcentreerd aftreksel van bananenpasta. Deze likeur heeft een gele kleur. • Crème de Cacao Crème de Cacao ontleent haar naam aan de gebrande cacaoboon. Een ander belangrijk ingrediënt is vanille. Door verschil in bereidingswijze is er een kleurloze en een bruine Crème de Cacao. De kleurloze variatie wordt verkregen door distillatie. De bruine variatie door infuseren. • Curaçao Curaçao wordt gemaakt met gedroogde schillen van de Curaçao appel. De drank wordt op de markt gebracht in diverse kleuren. Deze worden verkregen door toevoeging van kleurstoffen. Er is een bruine, groene, blauwe, rode en kleurloze Curaçao. Het alcoholpercentage varieert per soort. Dit percentage kan oplopen tot 39%.
• Pisang Ambon Pisang Ambon is een bekende groene bananenlikeur met exotische vruchten en tropische kruiden. Pisang Ambon bevat 21% alcohol. • Roomlikeuren Roomlikeuren verschijnen en verdwijnen. Eén van de blijvers is de Kuyper Peach Cream. Dit is een perziklikeur op basis van room, perzik en aromastoffen. • Triple sec Triple sec is een droge Curaçao van extra kwaliteit. Triple sec wordt gemaakt van onder andere zoete en bittere sinaasappelschillen. Het is kleurloos en bevat een alcoholgehalte van ongeveer 40%. c. Likeuren op basis van pitten • Amaretto Amaretto is een van oorsprong Italiaanse likeur, die ook in Nederland wordt geproduceerd. Deze drank wordt gemaakt met amandelpitten heeft een bruine kleur en licht bittere amandelsmaak. • Persico Persico wordt ook wel crème de Noyaux genoemd. Voor het vervaardigen van deze kleurloze drank gebruikte men als smaakcomponenten oorspronkelijk pitten van perziken en abrikozen. Ook worden amandelen en andere noten gebruikt. Persico heeft een lichte amandelsmaak. 5
Drankenkennis 2
Van bitters, waarvan de geschiedenis vele eeuwen terug gaat, bestaan een groot aantal varianten. Bitters behoren tot de oudste soorten gedistilleerd, want deze komen voort uit het tijdperk, dat men geneeskrachtige kruiden en wortels op alcohol trok voor medicinale doeleinden. Volgens voorschrift moeten bitters een overheersende bittere smaak hebben, verkregen door aromatisering met natuurlijke, natuur-identieke aroma’s of gearomatiseerde preparaten. De naam bitter mag worden verbonden aan andere termen zoals Keizerbitter, Elsbitter en Oranjebitter. Bitters kunnen variëren in alcoholgehalte. Bitters moeten minimaal 15% alcohol bevatten, hoewel dat traditioneel meestal 30% is. Soorten bitters We kunnen de bitters indelen in elixers en kruidenbitters. a. Elixers Elixers zijn dranken van op alcohol getrokken of met alcohol gedistilleerde kruiden. Elixers hebben een hoog alcoholgehalte, zijn zeer aromatisch en niet puur drinkbaar. Elixers worden in kleine flesjes geleverd. Toepassing: druppelsgewijs als smaakmaker in borrel, cocktail en longdrink. Tot deze groep behoren de rode en groene Pommeranz, respectievelijk rood elixer en groen elixer op basis van de citrusvrucht pomerans. Deze dranken bevatten 47% alcohol. Angostura is een soort elixer gemaakt op basis van rum met kruiden en zaden. Deze drank verkrijgt zijn bitter door toevoeging van extract van schors met 43% alcohol. Jenever met een paar druppels Angostura noemt men een jonge of oude Angst. b. Kruidenbitters Kruidenbitters zijn dranken die op basis van neutrale alcohol. Kruidenbitters worden gearomatiseerd met extracten en/of distillaten van kruiden, schillen, wortels en schors. Vaak zijn kruidenbitters elixers, die op drinksterkte zijn gebracht. Bitters waren van oorsprong ongezoet, maar de meeste worden tegenwoordig heel licht tot zelfs vrij sterk gezoet. Bekende kruidenbitters zijn: c. Keizerbitter Keizerbitter komt van oorsprong uit de Krimpenerwaard. Het is een bitter op basis van onder andere citroen, perzik, abrikoos, zoethout en neutrale alcohol. Keizerbitter is lichtbruin van tint. d. Oranjebitter Oranjebitter is een typisch Hollands product, dat vooral veel wordt geschonken op Koninginnedag. Het heeft als belangrijk ingrediënt de schillen van de oranje appel. Dit is een subtropische citrusvrucht, familie van de sinaasappel. De drank wordt gezoet en is oranje van kleur.
6
• Elsbitter Elsbitter is een uit Zuid-Limburg afkomstige kruidenbitter. Men gebruikt bij de bereiding van Elsbitter buitenlandse kruiden. De bekendste kruidenbitter is Els La Vera. Els is een samentrekking van de eerste letters van E. en L. Stijns, twee apothekers, die een bijdrage leverden aan de kruidensamenstelling. La Vera betekent De Echte, omdat er nogal wat namaak kruidenbitters op de markt waren. Elsbitter is lichtbruin van tint. • Be(e)renburger Beerenburger is van oorsprong een Amsterdamse drank, maar met vooral een grote populariteit in Friesland. Daar zitten ook de belangrijkste producenten. Thans bestaan er tientallen echte Beerenburgers. Beerenburger is een product gemaakt van gentiaanwortel, jeneverbes, laurierbladeren en met vele kruiden. Er wordt bij de productie van moderne Beerenburgers vaak een geringe hoeveelheid suiker, maximaal 20 gram per liter toegevoegd. De kleur is licht tot donkerbruin en het alcoholgehalte moet minimaal 30% bedragen.
• Schelvispekel Schelvispekel is een lichtbruin, van oorsprong Vlaardings bitter. De basis is brandewijn met als kenmerkende bestanddelen kaneel en nootmuskaat. Schelvispekel is licht gezoet.
