EEN VOORSTELLING VAN DE TOEKOMST

EEN VOORSTELLING VAN DE TOEKOMST 2017 - 2020

HOFPLEIN ROTTERDAM EEN VOORSTELLING VAN DE TOEKOMST

Meerjarenbeleidsplan 2017-2020

Rotterdam, januari 2016

Inhoudsopgave Voorwoord 1. Hofplein Rotterdam 1.1 Missie, visie & strategie 1.2 Team Hofplein 2. 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5

Wat gaan we doen in 2017-2020? Jeugdtheaterschool Hofplein Theaterbezoek Educatie Opleidingen Talentontwikkeling

3. Publiek 3.1 Bezoekers 3.2 Leerlingen Jeugdtheaterschool 4. Ondernemend Hofplein Nawoord Bijlagen 1. Impact & Relevance 2. Visiedocument: Het goud dat (on)vermogen heet Bijlage Samenwerkingsverbanden

(als los document aangeleverd)

1. Gezamenlijke ambities cultuureducatie in Rotterdam 2. Rotterdamse Tafel van Talentontwikkeling 3. Samenvatting overige samenwerkingsverbanden

Voorwoord Hofplein Rotterdam (hierna te noemen Hofplein) draagt in grote mate bij aan empowerment van kinderen en jongeren in Rotterdam door op unieke wijze hun persoonlijke ontwikkeling te stimuleren en hun leefwereld te verrijken. Het leidt er toe dat Hofplein de basis legt voor de culturele humuslaag van onze stad en daarmee een heldere plek inneemt in de culturele sector. Door kinderen en jongeren te verrijken, wordt hun kans als succesvolle burger vergroot. Dit is en blijft de impact van Hofplein, ook voor de komende cultuurplanperiode. In 2015-2016 viert Hofplein het 30-jarig bestaan van jeugdtheater voor en door kinderen en jongeren in Rotterdam. Uniek in de stad, uniek in Nederland. De Jeugdtheaterschool, opgericht in 1985 in het Hofpleintheater, is het fundament van onze organisatie. In de afgelopen decennia hebben we op deze stevige ondergrond kunnen bouwen aan een prachtig huis waar theater, voorstellingen, educatie en talentontwikkeling elkaar ontmoeten. Met het afscheid van oprichter Louis Lemaire is in 2013 een tijdperk afgerond en een nieuw hoofdstuk voor Hofplein begonnen. Onder leiding van nieuw bestuur en directie is gekozen voor een koers van vernieuwing, samenwerking en experiment. Na een transitieperiode, waarbij professionalisering, kwaliteit, contact en verbinden centraal hebben gestaan, is Hofplein anno 2016 “the place to be” voor het jeugdtheater voor en door kinderen in Rotterdam. Op het fundament van onze Jeugdtheaterschool en het Hofpleintheater zijn de MBO Theaterschool (i.s.m. het Albeda College), de Theaterhavo/vwo (i.s.m. LMC Voortgezet Onderwijs) en een groot programma-aanbod van binnenschoolse cultuureducatie in het primair en voortgezet onderwijs gebouwd. Hofplein neemt hiermee een heldere en structurele plek in de keten van talentontwikkeling in Rotterdam in. We bouwen constant zorgvuldig aan ons netwerk van vrienden, ambassadeurs, vaste partners in (commerciële) verhuur en overige fondsen. Hofplein kent hierdoor een gezonde financiële situatie waarbij we op de gemeente rekenen op een investering en zelf zorg dragen voor de baten van onze activiteiten, respectievelijk 27% vs. 73%. Een voorstelling van de toekomst is een plan op hoofdlijnen en ambities. Het is tot stand gekomen in samenwerking met alle geledingen binnen de organisatie en een aantal externe stakeholders. In de voorbereiding van het schrijven hebben we samen met Carolien van Wersch, Senior Manager Cleantech and Sustainability bij EY, een overzicht gemaakt van de Impact & Relevance van Hofplein (zie bijlage 1). Dit document heeft als basis gediend voor Een voorstelling van de toekomst waarbij ten allen tijde het kind centraal staat. Nu komt het erop aan onze ambities samen met onze partners en de gemeente te verwerkelijken. Samen kinderen en jongeren sterker maken, en daarmee bouwen aan onze stad. Hofplein is er klaar voor! Caroline Pietermaat Algemeen directeur/bestuurder Hofplein Rotterdam

3

1. Hofplein Rotterdam 1.1

Missie, visie & strategie

Hofplein Rotterdam verrijkt levens. Wij geloven dat het leven draait om vrijheid, creativiteit en ontwikkeling. De mogelijkheden zijn eindeloos, zolang je de ruimte krijgt om jezelf te zijn en je ideeën te delen. Door verhalen te vertellen kunnen we samen groeien, grenzen verleggen, plezier maken. Theater weerspiegelt het leven: feestelijk speels, kleurrijk verrassend, uitdagend, verontrustend en verwarrend. Soms geeft theater ons even een moment van troost, rust en saamhorigheid, dan weer waarschuwt ze en schudt ze wakker. Hofplein is een speelplaats waar een kind zichzelf kan zijn, zichzelf kan ontdekken, grenzen kan aftasten, nieuwe horizonnen kan verkennen en confrontaties kan aangaan. Hofplein, de allereerste jeugdtheaterschool van Nederland, wil bouwend op haar stevig fundament de positie in de voorhoede van het jeugdtheater in Nederland bestendigen: met eigentijds theater in lesvorm, educatie en voorstellingen. Met onze Jeugdtheaterschool geven we lessen in de vrije tijd en maken we voorstellingen voor en door kinderen en jongeren. Daarnaast richten we ons op educatie binnen het onderwijs via cultuurcoaches, theaterprojecten en workshops en voeren we twee reguliere opleidingen uit. Voor al onze activiteiten geldt dat het kind of de jongere centraal staat. Artistiek betekent dit dat we het visiestuk “Het goud dat (on)vermogen heet” (zie bijlage 2) verder gaan ontwikkelen en implementeren in het complete programma van de Jeugdtheaterschool (lessen, voorstellingen, presentaties, theater). We gaan aan de slag met onze unieke theatraliteit die hoort bij kinderen en jongeren en daar gaan we samen met onze leerlingen opwindend en energiek theater van maken. Onze voorstellingen spelen zich voornamelijk af in het straks vernieuwde Hofpleintheater, dé plek waar kinderen in Rotterdam op een toegankelijke manier met theater in aanraking komen. Het is het podium voor de jeugd in de stad, een plek waar het bruist met jonge en nieuwe energie en waar mensen elkaar ontmoeten. Het Hofpleintheater is onlosmakelijk verbonden met de Jeugdtheaterschool. Tevens breiden we ons educatieprogramma uit en dragen hiermee intensiever en beter bij aan de ontwikkeling van een groter aantal leerlingen via culturele projecten in het onderwijs. Tot slot investeren we in onze medewerkers door trainingen en coaching (zowel intern als extern), in de kwaliteit van werk- en lesruimtes, en blijven we door een gezond ondernemend karakter een hoog inverdienpercentage van 73% realiseren. Op zijn Rotterdams gezegd: iedere door de gemeente geïnvesteerde euro in Hofplein, brengt drie extra euro’s aan het dansen in de stad.

1.2

Team Hofplein

Hofplein is een grote organisatie in de culturele sector in Rotterdam. Er werken 270 medewerkers, 120 fte. Naast vaste en tijdelijke krachten werken er freelancers en vrijwilligers en is er een breed scala aan stagemogelijkheden. Hofplein is een mensenbedrijf. De medewerkers zijn ons belangrijkste kapitaal. Bestuur en directie Hofplein kent een dagelijkse directie met vier leden: Algemeen directeur (Caroline Pietermaat), directeur Jeugdtheater en Educatie (Dennis van Galen), Financieel directeur (Marnix Keeven) en directeur Onderwijs (Annette Lecomte). De Algemeen directeur is tevens statutair bestuurder en legt in die hoedanigheid verantwoording af aan de raad van toezicht. Artistieke team Het artistieke team van Hofplein is de afgelopen twee jaar stevig uitgebreid. Steeds meer nieuwe makers weten onder aanvoering van Dennis van Galen en programmaleider Erik Willems de weg naar Hofplein te vinden. Voorbeelden hiervan zijn: Gregory Caers, Victor Mentink, Alexandra Broeder (tevens oud-leerling Hofplein), Sophie de Vries en Hanke Sjamsoedin. Daarnaast werken we al jaren samen met decor- en kostuumontwerpers zoals Babette van den Berg, Albert Diederik en Nele Ceustermans. Medewerkers en docenten Het team van medewerkers en docenten van Hofplein is gedreven om zich iedere dag voor de kinderen van Rotterdam in te zetten. De meerderheid van de kantoormedewerkers werkt fulltime bij Hofplein. Docenten, 4

afgestudeerd aan de diverse kunstvakopleidingen, zijn veelal ZZP-ers die ook elders in de stad aan talentontwikkeling van kinderen en jongeren werken. Vrijwilligers Hofplein werkt veel met vrijwilligers. Op diverse plekken in de organisatie ondersteunen zij Hofplein bij activiteiten, zoals backstage bij de grime en het kleden tijdens voorstellingen. Een bekend fenomeen binnen Hofplein zijn de “kookouders”. Iedere vrijdag- en zaterdagavond wanneer er voorstellingen in het Hofpleintheater zijn, wordt er gekookt voor de spelers door deze club vrijwilligers. In totaal werken er per seizoen zo’n 85 vrijwilligers bij Hofplein. Stagiaires De gehele organisatie biedt stageplekken voor diverse afdelingen binnen de organisatie. Studenten en leerlingen van binnen en buiten Hofplein vinden met regelmaat een plek om te leren en te ontwikkelen. Opleidingen die ieder jaar stagiaires bij Hofplein onderbrengen zijn: ArtEZ, Toneelacademie Maastricht en Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Raad van Toezicht Hofplein heeft in de cultuurplanperiode 2013-2016 geïnvesteerd in een gezonde relatie tussen het bestuur en de raad van toezicht (RvT). De RvT van Hofplein bestaat uit vier leden onder leiding van voorzitter mevrouw prof. mr. dr. W.S.R. Stoter (Dean Erasmus School of Law). Het bestuur en de RvT onderhouden een actieve en open relatie, waarbij de balans tussen de buitenwereld en de binnenwereld van Hofplein steeds gezocht en gevonden wordt. Transparantie, vertrouwen en verbinding staan hierbij centraal.

5

2. Wat gaan we doen in 2017-2020? Talentontwikkeling is de rode draad binnen alle activiteiten van Hofplein. We bieden deze activiteiten zowel in de vrije tijd (de Jeugdtheaterschool) als binnen het onderwijs (Educatie en Opleidingen) aan. Educatieprogramma’s vinden met name plaats op scholen in het primair en voortgezet onderwijs. Onder opleidingen verstaan we de MBO Theaterschool en de Theaterhavo/vwo. Dit zijn twee scholen die Hofplein in z’n geheel uitvoert voor respectievelijk het Albeda College en het LMC Voortgezet Onderwijs. Het totale onderwijsprogramma van de studenten en leerlingen van deze opleidingen vindt plaats op de Theaterschool van Hofplein in Delfshaven. Op jaarbasis bereiken we hiermee in totaal gemiddeld 12.800 deelnemers, uitgroeiend naar 13.500 in 20192020. Afhankelijk van het traject dat zij volgen binnen de verschillende activiteiten, varieert de contacttijd van 2 uur durende workshops tot reguliere opleidingen van 1.152 uur; een gemiddelde contacttijd van 356 uur per deelnemer. Naast de actieve deelnemers ontvangen we jaarlijks 60.500 bezoekers bij voorstellingen en presentaties op diverse locaties, waarbij het Hofpleintheater onze hoofdlocatie is en de Jeugdtheaterschool de hofleverancier van voorstellingen. Bovenop de 60.500 bezoekers van ons reguliere aanbod vinden nog eens 12.000 bezoekers hun weg naar het Hofpleintheater en de Theaterschool via congressen, verhuringen en events. In totaal komt dit neer op 72.500 bezoekers voor Hofplein in de cultuurplanperiode 2017-2020.

2.1

Jeugdtheaterschool Hofplein

Het theater van de 21ste eeuw is anders dan ten tijde van de oprichting van de Jeugdtheaterschool 30 jaar geleden, en dat vraagt van Hofplein een vernieuwde aanpak. Hybridisering, digitalisering, globalisering zijn inmiddels gegevens voor zowel de jonge doelgroepen van Hofplein als de kunsten zelf. Hofplein heeft in de afgelopen periode de uitdaging op zich genomen om van binnenuit de Jeugdtheaterschool verder te ontwikkelen en kijkt vanuit alle expertise en ervaring die er in huis is vooruit. Het doel: een uitdagende theatrale speelplaats in Rotterdam die aansluit bij de leefwereld en belevingswereld van jonge Rotterdammers van 2 tot 25. Ieder kind en iedere jongere van Rotterdam kan de komende jaren bij Hofplein op prikkelende en speelse manier kennismaken met en zich verdiepen in theater in al haar verschijningsvormen. Het is de instapplek in de keten van culturele instellingen in de stad. Steeds opnieuw heten we nieuwe generaties, en diens families en vrienden, welkom die hun eerste kennismaking hebben met theater: laagdrempelig, toegankelijk en toch uitdagend. Het beleven van bijzondere lessen, workshops en voorstellingen (zowel als speler en als toeschouwer) slaat ook de brug naar andere voorstellingen en ook andere podia in de stad, bijvoorbeeld naar het RO Theater, het Luxor, de Rotterdamse Schouwburg, maar ook de Kunsthal, het IFFR en WORM.

6

2.1.1. Programma Jeugdtheaterschool

De Jeugdtheaterschool verzorgt theater-, dans- en zanglessen voor jonge Rotterdammers van 2 tot en met 25 jaar, die graag met theater bezig willen zijn en iedere week weer met veel plezier naar hún Hofplein-leslocatie gaan. De leerlijn van de Jeugdtheaterschool is gericht op ontwikkeling en groei van iedere leerling afzonderlijk. Een groei die verder kan reiken dan vrijetijdsbesteding op de Jeugdtheaterschool en die binnen Hofplein gefaciliteerd en verder ontwikkeld kan worden (Oriëntatieklas, Theaterhavo/vwo, MBO Theaterschool). De functie van theatraal instaphuis met alle routes die je kan volgen, is wat onze Jeugdtheaterschool onderscheidend maakt van andere jeugdtheaterscholen in het land; een theaterplein met vele aftakkingen voor iedereen. We laten alle leerlingen, hoe jong of op welk niveau ook, de kracht en betovering van theater in al zijn verschijningsvormen beleven en ervaren. De lessen en de voorstellingen zijn de plekken waar gegroeid wordt, grenzen worden verlegd, plezier wordt gemaakt. Toegankelijk maar altijd uitdagend én met kwaliteit. Peuters en kleuters Voor de allerjongsten (en hun ouders) zijn er de Peuter en Kleuterlessen: kortlopende workshops (8 lessen) waarin peuters, mét een ouder. en kleuters in een 45 minuten durende les, op fantasievolle wijze met theater in aanraking komen. De peuter- en kleuterlessen vormen de allereerste stappen richting de eerste groep van de Jeugdtheaterschool. Kinderen en jongeren in de les Als leerlingen in groep 3 van de bassischool komen, start voor hen op de Jeugdtheaterschool een theaterlestraject waarin vanuit een brede basis van spel, zang en dans gebouwd wordt aan skills, technieken en theatraliteit. Leerlingen krijgen stap voor stap vaardigheden en kwaliteiten aangeleerd en maken kennis met verschillende manieren om theater te maken. Dat kan middels tekst, beweging, muziek, zang, geluid, beeld, vormgeving, scenografie in elke denkbare combinatie. Elk lesjaar sluit af met theatrale (werkplaats)presentaties voor eigen publiek op het podium van het Hofpleintheater. Kinderen en jongeren in voorstellingen Hofplein maakt niet alleen theater in het leslokaal: het spelen in een Hofpleinvoorstelling is een integraal onderdeel van het Jeugdtheaterschoolleerplan. Leerlingen ouder dan 12 komen in aanmerking om in een voorstelling te spelen. Ze worden daarop voorbereid in een voorbereidend lesjaar. Dan volgt het spelen in een voorstelling (het ‘On Stage’-jaar) waarna het T-Lab volgt. Na de verdieping en exploratie van T-Lab volgt weer een On Stage jaar. Het maken van een voorstelling bij Hofplein is een uitdagende en leerzame theaterervaring. Om met een groep medeleerlingen en een inspirerende theatermaker samen te onderzoeken, materiaal te ontwikkelen, te perfectioneren en te selecteren en uiteindelijk te monteren tot een uitvoering is een theatraal avontuur op zich. Het spelen in een voorstelling op het podium van het Hofpleintheater is een levenservaring die leerlingen nooit vergeten. Bijzondere kinderen Hofplein is er voor ieder kind, en is dus ook een plek die toegankelijk is voor kinderen met een verstandelijke beperking én voor kinderen met autisme. Voor hen zijn speciaal op maat gemaakte theaterlesprogramma’s. Ook voor deze groep zijn de theaterlessen waardevol om de eigen creatieve en sociale mogelijkheden te vinden, te ontwikkelen en optimaal te benutten. Speciaal voor de groep met een verstandelijke beperking organiseren we ieder jaar een eigen festival: het Theaterfestival van de onbeperkte fantasie (TOF), met als doel hen een plek te bieden waarmee ze hun trots, creativiteit en zelfvertrouwen kunnen verstevigen. Toptalent Naast een instaphuis voor diverse beginners vormt Hofplein ook een brug voor ambitieuze leerlingen met talent. Voor hen zijn de Oriëntatieklassen ontwikkeld (Oriëntatieklas Dans, Theater en Zang). Deze jonge talenten volgen een extra traject waarin zij les krijgen van gastdocenten van de diverse HBOkunstvakopleidingen en van theatermakers - docenten uit het werkveld. Verder is er de vooropleiding in samenwerking met Codarts, waar jongeren die een vervolgstap willen maken in de richting Muziektheater en Musical terecht kunnen. Op die manier begeleidt Hofplein ook hen naar een mogelijk volgende stap in het kunstvakonderwijs. Hofplein-leerlingen die uiteindelijk kunstprofessional zijn geworden, kom je door het hele land tegen binnen de podiumkunsten. Zij zijn inspirerende theaterambassadeurs van en voor Rotterdam.

7

2.1.2. Ontwikkeling

Hofpleinvoorstellingen worden al jaren door het publiek ervaren als toegankelijk en hebben de naam naast bevlogen jonge spelers op het podium een mix van theaterelementen te bevatten. In de ontwikkeling van de Jeugdtheaterschool past ook dat we vaker innovatieve theatermakers en regisseurs uit het werkveld, die gewend zijn met kinderen en jongeren te werken, in huis halen om nieuwe artistieke en theater-pedagogische impulsen te geven. In het visiestuk “Het goud dat (on)vermogen heet” (zie bijlage 2) pleiten we dan ook voor een artistieke dialoog tussen leerlingen/spelers en makers/docenten. We blijven daarbij het Rotterdamse instaptheater voor iedereen (spelers, leerlingen én ons vaste publiek). We starten een leslocatie ín het Hofpleintheater in Noord en willen we meer aanbod in Rotterdam Zuid ontwikkelen om zo het potentieel van Zuid beter te bedienen, ook op plekken waar het minder vanzelfsprekend is dat kinderen op een hobby zitten. We doen dit in gesprek met bewoners en organisaties in de wijk om hiermee een bijdrage te leveren aan het culturele klimaat én helpen de (cultuur)participatie te bevorderen van de jonge bewoners in de wijk, de heartbeat van onze stad. SKVR en Hofplein bedienen met hun aanbod in de vrije tijd deels dezelfde jonge Rotterdammers. Hofplein opereert vanuit de kwaliteit van eigentijdse jeugdtheaterschool en de SKVR vanuit haar opzet als multidisciplinair aanbieder van kunsteducatie. SKVR en Hofplein delen expertise en faciliteiten waar het gaat om theater voor kinderen en jongeren. Afstemming tussen beide organisaties vindt plaats op inhoud, ontwikkeling en spreiding waarbij meerdere dwarsverbanden worden gevormd. Doel hierbij is de totstandkoming van een gezamenlijke visie en aanbod waarmee de keten van instap/basis tot de top geborgd wordt. Tot slot verwachten we buiten Rotterdam afscheid te moeten nemen van twee leslocaties (niet meer rendabel), maar binnen Rotterdam een groei te realiseren van 14% t.o.v. 2015-2016.

2.1.3. Terugblik en vooruitblik in cijfers

Het leerlingaantal op de Jeugdtheaterschool steeg in de cultuurplanperiode 2013-2016 door de introductie van Peuter & Kleuter theaterlessen. Dit compenseerde de daling van de oudere leerlingen. De gemiddelde contacttijd is hierdoor iets lager geworden. In seizoen 2015-2016 daalt het aantal leerlingen (11%). Deze daling hing samen met de overige leslocaties in regio Rijnmond. In Rotterdam zijn we in 2013-2014 een leslocatie gestart op Zuid en in 2015-2016 in Hillegersberg. Uit eigen onderzoek blijkt dat een deel van de daling samenhangt met het standaard lesaanbod van spel, zang en dans en het voor sommige leerjaren relatief hoge aantal lesuren per dag. Ook de contributie bleek van invloed te zijn op de keus om wel of niet door te gaan met de Jeugdtheaterschool. We merkten dat het innen van lesgelden steeds lastiger werd. In een aantal leslocaties buiten Rotterdam waren we door het wegvallen van plaatselijke subsidies genoodzaakt het lesgeld iets te verhogen. Dit had direct impact op het aantal deelnemers. Deelnemers Jeugdtheaterschool*

2012-2013

2013-2014

2014-2015

2015-2016

Langlopend

reëel

reëel

reëel

prognose

Jeugdtheaterschool Rotterdam

1.657

2.131

1.953

1.955

Jeugdtheaterschool regio Rijnmond en overig

1.917

1.895

1.938

1.520

3.574

4.026

3.891

3.475

95

104

81

80

Contacturen

* De cijfers van eerdere jaarverslagen zijn voor een betere vergelijking met de vooruitblik gecorrigeerd met de Peuter & Kleuterlessen.

De komende jaren staan in het teken van ontwikkeling van de lesinhoud en het beter in de wijk bereikbaar zijn van theaterlessen, met een leslocatie in het Hofpleintheater en extra aanbod op Rotterdam Zuid. Daarnaast is de Jeugdtheaterschool gestart met workshopdagen in de vakanties, het theatrale Chaosweekend en verzorgen docenten theatrale kinderfeestjes. In 2017-2020 bereiken wij op de Jeugdtheaterschool jaarlijks gemiddeld 5.150 deelnemers met een gemiddelde contacttijd van 51 uur. Hieronder de uitsplitsing van deze deelnemers naar langlopende en korte projecten.

8

Deelnemers Jeugdtheaterschool

2017-2020

Gemiddeld per jaar

prognose

Jeugdtheaterschool, langlopend Jeugdtheaterschool Rotterdam

2.175

Jeugdtheaterschool regio Rijnmond en overig

1.375 3.550

Contacturen

72

Jeugdtheaterschool, kortlopend Workshops in de vrije tijd

1.600 1.600 Contacturen

Totaal Jeugdtheaterschool Contacturen

2.2

3 5.150 51

Theaterbezoek

In de binnenstad van Rotterdam is het Hofpleintheater al dertig jaar de plek waar theater voor en door jonge mensen centraal staat en vervult Hofplein een spilfunctie binnen de Rotterdamse jeugd-podiumkunsten; een onmisbare schakel als instaptheater voor kinderen en jongeren uit de stad en als ‘uitvalsbasis’ voor culturele initiatieven in de wijk. Het hoofddoel van het theater is het presenteren van een artistiek hoogwaardig en een voor alle lagen uit de bevolking toegankelijk jeugdtheateraanbod. Voor dit aanbod gaan we nog meer jonge bezoekers vinden en aan het theater binden. Hierbij ligt de keuze voor jeugdtheatervoorstellingen variërend van 2 tot 25 jaar voor de hand, waarbij we zoeken naar een grote verscheidenheid. Naast de voorstellingen en presentaties van onze eigen Jeugdtheaterschool, de Theaterhavo/vwo en de MBO Theaterschool biedt het Hofpleintheater ook ruimte voor congressen, verhuringen en events. Dat varieert van diploma-uitreikingen tot grote symposia via Rotterdam Partners, tot eindmusicals van basisscholen en ruimte voor initiatieven uit de wijk in samenspraak met de gebiedscommissie Noord. Voorstellingen Jeugdtheaterschool Vanaf 2015 is het Hofpleintheater dé hoofdlocatie van alle voorstellingen van de Jeugdtheaterschool (met uitzondering van de locatievoorstellingen). Op die manier bundelen we alle voorstellingen; één ‘voorhuis’ waar het publiek al het werk dat vanuit Hofplein komt, kan komen bekijken, beleven, bewonderen: de peuter/kleuter-programmering (2+ en 4+), de familievoorstellingen (6+), de jeugdvoorstellingen (10+) en de jongerenvoorstellingen (12+). In de komende jaren werken we hiervoor naar een speelsysteem waarbij de zaal enerzijds bespeeld wordt zoals we hem kennen, voor de grotere voorstellingen, maar ook waar we kleinere voorstellingen of presentaties spelen met een tribune op de vloer. De meest intieme voorstellingen (bijvoorbeeld 2+ of de jongeren-voorstellingen) worden gespeeld in de repetitieruimte, die gaat fungeren als een multifunctionele zwarte doos. Appel meets Maaskant meets de Urbanisten Het Hofpleintheater is een ontmoetingsplek die past bij de uitnodigende en levendige binnenstad die Rotterdam is. In het licht van het rijk gekleurde kunstwerk van Karel Appel is het theater aan het Waterplein een speelplaats van innovatie, kunst en architectuur in het hart van de stad én de wijk waar kinderen, jongeren, wijkbewoners, studenten, toeristen en theaterbezoekers met elkaar in contact kunnen komen en waar jong talent de kans krijgt. Sinds dit jaar heeft Hofplein volledige beschikking over de entree van het theater, en deelt deze niet meer met het Zadkine en Grafisch Lyceum. De nieuwe foyer (gebouwd in zomer 2016), direct gelegen aan het Waterplein wordt de plek waar overdag en ‘s avonds de gelegenheid bestaat iets te drinken en waar presentaties en kleine evenementen kunnen worden georganiseerd. Het is tevens een gastvrije omgeving waar bezoekers elkaar ontmoeten met een levendig ‘clubhuis’ gevoel. De Theaterschool In de zalen op de Theaterschool in Delfshaven wordt geëxperimenteerd door leerlingen en studenten van de verschillende opleidingen. Daarnaast zijn er kleinschalige presentaties en voorspeelavond te zien. In een bijzonder geval fungeert de Theaterschool als locatie voor een voorstelling van de Jeugdtheaterschool. De Theaterschool is door haar historische functie en bijzondere ambiance een zeer geliefde locatie voor verhuringen en events. 9

On the road Tot slot speelt een aantal voorstellingen van Hofplein buiten onze eigen locaties. We spelen schoolvoorstellingen op scholen en presenteren onze voorstellingen en werkplaatsen van de leslocaties van de Jeugdtheaterschool elders in de regio, bijvoorbeeld in Theater het Kruispunt in Barendrecht en Schouwburg de Kring in Roosendaal.

2.2.1. Terugblik en vooruitblik in cijfers

In de periode 2013-2016 daalde het aantal bezoekers inclusief verhuringen van 91.438 in 2012-2013 naar 75.009 in 2014-2015. Dat is een daling van 18%. In seizoen 2015-2016 verwachten we een licht herstel. De daling zit met name bij de voorstellingen van de Jeugdtheaterschool. We denken dat deze daling samenhangt met een combinatie van interne en externe factoren. Ten eerste is het aanbod van familievoorstellingen de laatste jaren verder toegenomen. Ten tweede verwachten we dat een deel samenhangt met het uitstellen van vernieuwingen binnen het artistieke concept. Pas in 2015-2016 zijn de eerste contouren van de nieuwe artistieke route zichtbaar. Ten derde hebben we besloten om minder voorstellingen te spelen. Hierachter liggen inhoudelijke redenen, dit heeft ook gevolgen voor de kosten van begeleiding en organisatie, waardoor we meer middelen kunnen investeren in educatieve projecten. In de cultuurplanperiode 2013-2016 lukte het ons niet om de gewenste voorstellingen op scholen te realiseren. De expertise was en is aanwezig binnen het docententeam en bij oud-leerlingen, maar er was geen focus op vanuit de toenmalige artistieke leiding en er was geen zelfstandige educatie-afdeling. Met het investeren in een volwaardige educatie-afdeling is in 2015-2016 een begin gemaakt om meer voorstellingen op scholen te kunnen spelen. Hierdoor ambieren wij jaarlijks rond de 5.000 extra kinderen te bereiken. De daling binnen de opleidingen hangt samen met aanpassingen van de leerplannen en het verlagen van het aantal speelbeurten. In 2017-2020 zal dit aandeel nog iets kleiner worden. Van verhuringen zal het aandeel de komende jaren licht stijgen.

Verloop samenstelling bezoekers per categorie 100.000 90.000 80.000 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 2012-2013

2.3

2013-2014

2014-2015

Jeugdtheaterschool

Ingekochte programmering

Voorstellingen op scholen

Verhuringen

2015-2016

Opleidingen

Educatie

Cultuureducatie bouwt aan persoonlijke ontwikkeling (21st century skills) en draagt bij aan een betere toekomst van kinderen en jongeren. Het belangrijkste doel van theatereducatie voor Hofplein is het stimuleren van- en ruimte bieden aan verbeelding en het bijdragen aan de ontwikkeling van creativiteit. Creatief leren denken is een van de belangrijkste leerdoelen bij kunsteducatie als middel en als doel. We werken vanuit kunst als bron (intrinsieke kunsteducatie) en dragen daarmee bij aan de ontwikkeling van taalvaardigheden, sociale en emotionele vaardigheden, empathisch vermogen en het vermogen tot samenwerken.

10

Om ook die doelgroepen te bereiken die niet vanzelfsprekend met theater in aanraking komen gaan wij actief naar de kinderen en jongeren toe door ons aanbod op scholen en in de wijken te vergroten. Door met kunsteducatie een stevige plek in het onderwijs te verwerven krijgen alle kinderen en jongeren gelijke kansen. Mede door de educatieprojecten en voorstellingen van Hofplein dragen wij bij aan gelijke kansen op kennis, op persoonlijke ontwikkeling en gelijke economische kansen en sluiten onze doelen naadloos aan bij de kerndoelen van Leren Loont, het Rotterdamse Onderwijsbeleid 2015-2018.

2.3.1. Educatie bij voorstellingen

Bij Hofplein zien we niets liever dan dat een kind na een voorstelling enthousiast en verwonderd honderd vragen stelt aan een ouder of grootouder. Theatereducatie van Hofplein laat kinderen, jongeren, ouders en grootouders binnen in de wereld van de verbeelding. Alles in het theater staat in het teken van het thema van de voorstelling of het theaterproject. Kinderen en jongeren worden op een zintuigelijke manier geprikkeld, verrast, nieuwsgierig gemaakt en aan het denken gezet. Ze worden verleid om zich even in een andere werkelijkheid te begeven en zich te verplaatsen en herkennen in een ander. Educatie kan gaan van de vormgeving van je theaterkaartje met een kleurplaat of een prikkelende vraag erop tot de inrichting van de foyer als je binnenkomt en de activiteiten die je daar onverwacht aangeboden worden. Waar in de oude schouwburgen van weleer het rode pluche en de kroonluchters je in de museale, haast koninklijke stemming bracht voor Vondel en Molière is het Hofpleintheater een plek waar de omgeving je verwelkomt als een speels en kleurrijk dorpsplein vol activiteiten en impulsen die je - soms haast ongemerkt- voorbereiden op de voorstellingen en performances in de zaal.

2.3.2. Educatie in het onderwijs

Scholen bezoeken onder reguliere schooltijd onze Jeugdtheaterschoolproducties in het Hofpleintheater. We stemmen het aanbod af op de doelgroep en ontwikkelen daarbij educatief materiaal. Hofplein helpt de leerkrachten en leerlingen zich voor te bereiden op de voorstellingen van Hofplein en biedt na afloop ruimte om te reflecteren. De voorstellingen van de Jeugdtheaterschool zijn geschikt voor het primair en het voortgezet onderwijs. De kracht van Hofplein voor het onderwijs is de relatief kleine afstand tussen de belevingswereld van de spelers en die van het jonge publiek en spreekt daardoor tot de verbeelding van de jonge Rotterdammers. Ook voor het MBO onderwijs heeft Hofplein uniek peer-to-peer aanbod met het gezelschap TG Vers Vlees van de MBO theaterschool. De voorstellingen van TG Vers Vlees zijn geschikt voor jongeren vanaf 14 jaar. Actuele thema’s en grote maatschappelijke vraagstukken zijn onderwerpen voor het repertoire van Vers Vlees. Alle kunst-educatieve activiteiten van Hofplein binnen het onderwijs, hebben in 2017-2020 een koppeling met een van de drie domeinen van essentiële kennis: natuur en technologie, mens en maatschappij en taal en cultuur (advies Platform 2032). Primair onderwijs Hofplein laat kinderen in voorschoolse 0-groepen kennismaken met theater aan de hand van een minitheater met vertelplaten, fysieke opdrachten en muziek. De thema’s van de lessen sluiten aan bij de belevingswereld van de kinderen en dragen bij aan hun taalontwikkeling. We verzorgen langlopende leerlijnen theater (spel en dans) in het primair onderwijs. Met kunst en cultuur als vertrekpunt maken de cultuurcoaches in hun activiteiten een verbinding met doelstellingen die de scholen nastreven in het onderwijs voor hun leerlingen. Dit gebeurt juist in wijken waar deelname aan activiteiten op het gebied van cultuur niet vanzelfsprekend is voor leerlingen. In de langlopende leerlijn ‘taaltheater’ krijgen de kinderen één keer per week spellessen in het kader van taalontwikkeling. De kinderen gaan met de theaterdocent op een actieve en creatieve manier aan de slag met hun taalvaardigheden. Voortgezet onderwijs We verzorgen langlopende leerlijnen theater (spel, zang & dans) in het voortgezet onderwijs. Daarbij ligt de nadruk in de lessen op plezier, kennismaking met theater, verdieping in het vak (spel, zang, dans) en het ontdekken en ontplooien van talent in de breedste zin van het woord. Daarnaast organiseert Hofplein het #EAF (voorheen Scholieren Eenakterfestival), een jaarlijks 4-daags Scholierentheaterfestival voor het voortgezet onderwijs in het Hofpleintheater. Het festival kent in 2016 haar e 30 editie en staat elk jaar in het teken van een gezamenlijk thema. In 2016 is dat Wederopbouw. Het festival kent een jongerenjury en een vakjury. De scholen strijden om de “Fred van der Hilst Wisseltrofee”. In 20172020 breidt het festival zich uit naar een langere periode (6 dagen), met meer deelnemende scholen en een bredere maatschappelijke functie: o.a. door het voeren van debatten tijdens het festival. 11

MBO onderwijs De voorstellingen van TG Vers Vlees zijn interdisciplinair, eigentijds en verrassend en sluiten aan bij de belevingswereld van jongeren. Door workshops, rollenspellen, debatten en andere educatieve en innovatieve educatievormen gegeven door de studenten van de MBO Theaterschool kunnen docenten Loopbaan en Burgerschap de thema’s van de voorstellingen direct koppelen aan hun lessen. On the road Hofplein speelt sinds 2016 ook voorstellingen op scholen. De voorstellingen spelen zonder licht en met weinig decor en middelen in de aula, gymzaal of het klaslokaal van de school. De voorstellingen worden gemaakt en gespeeld door jonge theatermakers die als maker en/of docent verbonden zijn aan Hofplein. Deze “kofferbakvoorstellingen” zijn kleinschalig en intiem en een perfecte eerste kennismaking met theater (de kleutervoorstellingen), overrompelend en uitdagend voor jongeren (voorstellingen voor het voortgezet onderwijs) of spannend en confronterend (de interactieve voorstellingen voor het primair-, voortgezet- en MBO-onderwijs). Bij de voorstellingen wordt afhankelijk van het thema en de doelgroep aansluitend een workshop, nagesprek of debat ontwikkeld. Code Groen Code Groen is een samenwerkingsproject van Hofplein Rotterdam, MAAS theater en dans en de SKVR. Code Groen maakt in 2016 deel uit van “Rotterdam viert de stad”. De manifestatie op 18 mei 2016 is de kick off van een educatief kunstproject voor de bovenbouw van het primair onderwijs, waarin burgerschap, creatief denken en mediawijsheid centraal staan. Een bewuste, gezonde en toekomstbestendige samenleving kan alleen door de kinderen nu te activeren, burgerschap mee te geven, ze zelfredzaam te maken en ze mee te laten denken in de oplossingen van de toekomst. Kinderen en jongeren zijn de experts van hun eigen tijd. Daarom gaan we niet over, maar mét deze nieuwe generatie aan de slag, door middel van kunst en theater, debatteren, filosoferen, onderzoeken en reflecteren in de breedste zin van het woord. Dit alles gaan we doen voor de lens van de camera. Club Code Groen Code Groen is een goed voorbeeld van samenwerking in een nieuwe vorm met partners uit het onderwijs, het bedrijfsleven en de culturele sector. Rond het project Code Groen is namelijk Club Code Groen gevormd: samen investeren in de toekomst van onze stad. Deze Club wordt gevormd door bedrijven, fondsen, organisatie, scholen en instellingen die gezamenlijk het project Code Groen omarmen en (financieel)mogelijk maken. Partners in Club Code Groen zijn onder andere Matrans BV, Rabobank Rotterdam, Nedspices BV, COUNT en Sterk Werk Communicatie Groep. Zij hebben zich allemaal voor meerdere jaren aan deze Club gecommitteerd om zo samen te investeren in de toekomst van individuele Rotterdamse kinderen en daarmee in de toekomst van de stad. Naast partners uit het bedrijfsleven steunen ook verschillende stichtingen dit project voor Rotterdamse basisschoolleerlingen, te weten Stichting De Verre Bergen, Stichting Rotterdamsch Onderwijs, Stichting ’t Trekpaert, Van Leeuwen van Lignac Stichting.

2.3.3. Cultuureducatie in samenwerking met maatschappelijke partners

We zijn ervan overtuigd dat de drempel laag moet zijn om zoveel mogelijk kinderen en jongeren te bereiken en dat samenwerken met partners hierin belangrijk is. Naast onze samenwerking met partners in de culturele sector, het bedrijfsleven en het onderwijs, hechten wij groot belang aan de samenwerking met onze maatschappelijke partners (zie bijlage Samenwerkingsverbanden). Aangezien de meeste van deze samenwerkingen gestoeld zijn op ideële en vrijwillige basis, moeten we daar in ons organisatiemodel rekening mee houden. Hiervoor zetten we onder andere in op een verbinding met het bedrijfsleven, die in belangrijke mate een bron van financiering is.

2.3.4. Educatie: terugblik en vooruitblik in cijfers

In de afgelopen cultuurplan periode bereikte Hofplein wel degelijk kinderen middels educatie, maar was het onderdeel van de afdeling marketing en communicatie. Vanaf seizoen 2014-2015 is er een nieuwe afdeling Educatie opgericht met een heldere visie op educatie en is aan de slag gegaan met het ontwikkelen van educatief aanbod. Hieronder zijn de aantallen deelnemers onderwijs in schoolverband weergeven, vanaf de periode seizoen 20122013 tot en met seizoen 2015-2016.

12

Hofplein deelnemers, uitsplitsing

2012-2013

2013-2014

2014-2015

2015-2016

reëel

reëel

reëel

plan

Primair Onderwijs, langlopend

930

988

1.266

590

Primair Onderwijs, kortlopend

1.165

1.826

2.420

1.450

In schoolverband, primair onderwijs

2.040

Lessen, workshops, trainingen

2.095

2.814

3.686

Voortgezet Onderwijs, langlopend -overig

209

48

41

48

Voortgezet Onderwijs, kortlopend

830

810

645

930

Voortgezet Onderwijs, Theaterhavo/vwo

508

496

473

473

Beroepsonderwijs (MBO/DAR)

208

211

219

202

In schoolverband, voortgezet/beroepsonderwijs

1.755

1.565

1.378

1.653

Totaal deelnemers langlopend/kortlopend

3.850

4.379

5.064

3.693

In de periode 2017-2020 gaat Hofplein haar samenwerkingen met het onderwijs verstevigen en uitbreiden. We zetten ons in voor meer afstemming en samenwerking met alle Rotterdamse culturele initiatieven en instellingen die zich bezig houden met cultuureducatie. Hierin heeft het KCR een spilfunctie. We vergroten ons aanbod in het Cultuurtraject KCR in 2017-2020. Concreet betekent dit dat we gemiddeld 4.995 deelnemers in het primair onderwijs (contacttijd: 10 uur) en 2.205 deelnemers in het voortgezet en beroepsonderwijs (contacttijd 356 uur) bereiken. Hofplein deelnemers, uitsplitsing

2017-2020

Lessen, workshops, trainingen

prognose

Primair Onderwijsprojecten Primair Onderwijs, langlopend

1.455 Contacturen

Primair Onderwijs, kortlopend Contacturen Totaal Primair Onderwijsprojecten

26 3.540 3 4.995

Contacturen

10

Voorgezet/ Beroeps Onderwijsprojecten VO - Theaterhavo/vwo

510 Contacturen

1.152 105

Contacturen

89 1.405

Contacturen

2 185

VO, langlopend -overig VO, kortlopend Beroepsonderwijs (MBO/DAR) Contacturen Totaal VO/BO onderwijsprojecten

982 2.205

Contacturen

356

Deelnemende scholen in 2017-2020: Primair onderwijs:

RK Mariaschool - CBS De Sleutel - De Provenier - De Bogermanschool – De Vierambacht - De Bergkristal- Het Landje - OBS Delfshaven - De Bloemhof - De Babylonschool - De Kleine Wereld - De Bergse Zonnebloem

Voortgezet onderwijs:

IJsselcollege - Erasmiaans Gymnasium - Roncalli Mavo - Laurenscollege –Toorop Mavo - Wolfert TTO - Theaterhavo/vwo - Rotterdams Montessori Lyceum - Wolfert Dalton - Rudolf Steiner College - Wolfert Lyceum - SG Spieringshoek - Stedelijk Gymnasium

MBO onderwijs:

Diverse opleidingen van het Albeda College en het Zadkine College komen ieder jaar naar de voorstellingen van TG Vers Vlees kijken en volgen na afloop workshops van de studenten van de MBO Theaterschool.

13

Geografische weergave verwachte deelnemende scholen in 2017-2020 (blauw = primair onderwijs; rood = voortgezet onderwijs; groen= MBO)

2.4

Opleidingen

De MBO Theaterschool De MBO Theaterschool is een samenwerking van Hofplein met het Albeda College en daarmee een stevige verbinding tussen cultuur en onderwijs. Opgericht in 2002 was de MBO Theaterschool destijds de eerste theateropleiding op MBO-niveau, om als brug tussen het VMBO en het HBO-(kunstvak) onderwijs te dienen. Deze samenwerking tussen onderwijs en theater, waarbij alle studenten vanaf dag één van hun opleiding met beide benen in de praktijk staan, is tot op de dag van vandaag uniek in Nederland. Gaby Vink (Branchedirecteur Lifestyle, Sport & Entertainmen): “Het Albeda college voert waar mogelijk opleidingen uit samen met het werkveld waarvoor wordt opgeleid en doet dit bij voorkeur in de context van het beroep. Herkenbaar, aantrekkelijk en kleinschalig onderwijs wordt nagestreefd waarbij MBO studenten tijdens de opleiding vanaf dag één gemotiveerd en uitgedaagd worden. Een omgeving waar studenten les krijgen van vak-experts, voor studenten vaak rolmodellen, die deels tevens werkzaam zijn in het beroep waarvoor opgeleid wordt. Waar ze ook “de mores" van het vak leren en ervaren, een beroepsidentiteit verwerven en beroepstrots ontwikkelen. Voor opleidingen van de MBO Theaterschool, waar Acteurs, Theatervormgevers en Podium- en evenemententechnici opgeleid worden is de samenwerking met Hofplein Rotterdam daarom van bijzonder grote waarde. Samen leiden we al vanaf 2002 succesvol jonge mensen op in een inspirerende, aansprekende leeromgeving die als het ware "theater ademt", inspireert en uitnodigt tot ontwikkeling en samenwerking tussen de verschillende vakdisciplines. Een opleidingsconcept dat binnen en buiten het Albeda en door de studenten zelf gezien wordt als "good practice" van de verbinding tussen onderwijs en werkveld.” De Theaterhavo/vwo De Theaterhavo/vwo viert op het moment van schrijven haar 10-jarig bestaan. Het is een piepjonge school die zich in razend tempo ontwikkelt. Samen met het LMC-voortgezet onderwijs is Hofplein verantwoordelijk voor deze school waar kinderen kunst als integraal onderdeel van hun totale lesprogramma krijgen. Kortom, cultuuronderwijs pur sang. Met de keuze uit alle vier de profielen van het voortgezet onderwijs behoort de Theaterhavo/vwo dan ook tot één van de magneetscholen van Rotterdam. We kijken met het LMC uit naar een groei van deze school de komende periode. Marcel van der Knaap (voorzitter LMC Voortgezet Onderwijs): “LMC heeft een aantal bijzondere scholen voor HAVO en VWO in Rotterdam. De Theaterhavo/vwo is er daar één van. Deze school biedt een volwaardige Havo of VWO-opleiding waarin theater en theatervaardigheden centraal staan. LMC-VO en Hofplein Rotterdam hebben elkaar al lang geleden gevonden in een mooie en zeer constructieve samenwerking. Docenten, 14

ondersteunende medewerkers, directies en besturen van beide organisaties werken nauw samen om de kinderen een zeer bijzondere, unieke theateropleiding in combinatie met een reguliere opleiding van hoge kwaliteit te bieden. De school bereidt voor op een mooie amateurtheaterloopbaan of een vervolg op de HBOopleiding aan bv. de toneelschool. De Theaterhavo/vwo is dan ook een onmisbare parel aan de Rotterdamse ketting van veelkleurige VO-scholen.” De Acteerschool Rotterdam In 2008 is Hofplein gestart met de particuliere deeltijdopleiding De Acteerschool Rotterdam. In 2010 ontstond in samenwerking met de Hogeschool Rotterdam een specialisatie Theater & Maatschappij onder de vlag van Cultureel Maatschappelijke Vorming. De kerngedachte van deze opleiding was en is nog steeds Theater en Maatschappij dichter bij elkaar te brengen. De opleiding heeft sinds het aanstellen van Ilay den Boer als artistiek leider in september 2014 zich kunnen ontwikkelen tot een pilot van een nieuwe kunstvakopleiding Theatermaken in Rotterdam. Dat heeft er toe geleid dat Hofplein zich hard maakt om een omgeving te vinden waar deze opleiding in de toekomst volledig tot z’n recht kan komen, een HBO-kunstvak omgeving. De lang gekoesterde wens van Rotterdam kan hier mee uitkomen. De komst van deze opleiding zal bijdragen aan een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor inspirerende en innovatieve kunstenaars in de stad. Partners in deze ontwikkeling zijn: Hofplein, Codarts, Hogeschool Rotterdam, Theater Rotterdam, Maas TD, Theater Zuidplein, Zina, Stichting Nieuwe Helden, De Veenfabriek, Spektor, Nationaal Toneel en Likeminds.

2.5

Talentontwikkeling

Hofplein gelooft en investeert in het talent van de jonge Rotterdammer. Los van het bijdragen aan de ontwikkeling van een creatieve, kritische, ondernemende humuslaag in de stad zorgen wij voor de ontplooiing van het talent dat bij ons komt aankloppen. Zoals hier boven is omschreven, biedt Hofplein een belangrijk traject aan eenieder, van jonge theaterbeginner tot professional; de jeugdtheaterschool verzorgt de kennismaking met theater en aansluitend vinden de ontwikkeling van de theatervaardigheden plaats bij de Oriëntatieklassen en de Theaterhavo/vwo. Met de MBO Theaterschool zetten we de eerste stap waarin talentvolle jongeren zich bekwamen in het theatervak om daarna door te stromen naar de HBO kunstvakopleidingen. Sinds 2014 is Hofplein Festival aan de Maas gestart. Een nieuw festival waarin we de verbinding leggen tussen jonge makers van diverse theater/kunstvakopleidingen en culturele instellingen van Rotterdam; niet alleen bieden we de stad een nieuwe plek waar men het werk van jong theatertalent kan zien, we laten aan dat zelfde talent zien dat Rotterdam een uiterst aantrekkelijke stad is om je in te vestigen. Aankomende jaren gaat Hofplein zich hard maken om meer kwalitatieve samenwerkingen met andere culturele instellingen tot stand te brengen. Samenwerkingen waarin het talent de hoofdrol speelt en wij als culturele instelling dienstbaar zijn aan dat talent. Hierbij kijken we over de schuttingen van de verschillende disciplines heen, zodat de talenten de mogelijkheden en de diversiteit van de stad ervaren. Een belangrijk medium om dit te verwerkelijken is De Rotterdamse Tafel voor Talentontwikkeling, waar Hofplein bij aangesloten is en zorg voor wil dragen. Hieronder staat concreet wat wij bieden aan talentontwikkeling in de verschillende fases zoals benoemd in de bijlage Samenwerkingsverbanden, onder De Rotterdamse Tafel voor Talentontwikkeling. Fase 1 – Kennismaken: Dit is de fase waarin het talent uit eigen beweging een kunstdiscipline onderzoekt. Doel van deze fase is dat het talent kan ontdekken of een bepaalde discipline bij hem/haar past en anderzijds het (h)erkennen van het talent. Hofplein speelt in Rotterdam een grote rol in deze kennismakende fase. De jeugdtheaterschool biedt de ruimte voor veel kinderen en jongeren om te ontdekken of theater bij ze past en ze zich er meer in willen ontwikkelen. Ontluikend talent wordt opgemerkt en krijgt vervolgens ruimte om te rijpen. Fase 2 – Ontwikkelen: Dit is de fase waarin het talent zich serieus ontwikkelt in een bepaalde kunstdiscipline. Doel van deze fase is dat het talent zich oriënteert op de beroepspraktijk en zich voorbereidt op een kunstvakopleiding of een vergelijkbaar traject buiten het reguliere onderwijs aanbod. In deze fase bevindt zich het verdiepende aanbod van de jeugdtheaterschool. Hierin ervaart en leert een speler wat het betekent en van je vraagt om van dit vak je beroep te maken. Zeker als een speler dit wilt en het nodige talent bezit, zorgt de jeugdtheaterschool voor de juiste begeleiding en vervolgstappen. Dit kunnen kleinschalige voorstellingen zijn of een langer lestraject op de jeugdtheaterschool. Speciaal voor deze groep jongeren heeft Hofplein de Oriëntatieklassen ontwikkeld (Oriëntatieklas Dans, Theater en Zang) en een vooropleiding Musical waarin Codarts en de MBO Theaterschool samen het programma vormgeven. Ook de Theaterhavo/vwo bevindt zich 15

in de ontwikkelfase van de Tafel voor Talentontwikkeling. Fase 3 – Bekwamen: Dit is de fase dat het talent een kunstvakopleiding doorloopt of een vergelijkbaar traject buiten het reguliere onderwijs aanbod volgt. Doel van deze fase is om een professioneel kunstenaar te worden. Met de MBO Theaterschool geven wij talentvolle jongeren de mogelijkheid om zich te bekwamen in het theatervak. Een afgestudeerde heeft voldoende mogelijkheden om te starten op de arbeidsmarkt, maar kiest er meestal voor om door te studeren op een HBO kunstvakopleiding. Fase 4 – Excelleren: Dit is de fase waarin uitvoerende en scheppende kunstenaars ondersteund worden om een plek te verwerven in de praktijk. Naast Festival aan de Maas waarin jonge theatermakers hun werk kunnen tonen, Rotterdam leren kennen en eventueel begeleiding krijgen in het creëren of organiseren van hun werk, biedt Hofplein jonge theatermakers en theaterdocenten in haar beroepspraktijk verschillende begeleide mogelijkheden. Voorbeelden zijn het Theatercollectief Macabre binnen de regeling nieuwe makers van het FPK en het aantrekken van makers van verschillende regie- en makersopleiding van de kunstvakopleidingen in Nederland voor de voorstellingen van de Jeugdtheaterschool en de MBO Theaterschool. De begeleiding vanuit Hofplein biedt een stap naar een mogelijk succesvolle plek in het hedendaagse kunstenveld. Ons huis stellen wij waar mogelijk open ter ondersteuning van het Rotterdams talent. Dit kan zijn voor repetities van jonge theatermakers, maar ook ons podium om eigen werk te testen. Voorbeelden van talent dat hier gebruik van maakt, zijn o.a.: Macabre, Onderwater Producties, Joey Schrauwen, Karlijn de Boorder, Helene Binder, ’t Zwarte Schaap.

16

3. Publiek 3.1

Bezoekers Hofplein

Als één van de weinige theaters in Nederland richt Hofplein haar programmering volledig op kinderen en jongeren, met voorstellingen die in de meeste gevallen ook gespeeld worden door kinderen en jongeren. Alle voorstellingen zijn toegankelijk voor zowel vrij publiek als voor scholen en een breed spectrum aan disciplines komt - al dan niet verpakt in verrassende cross overs - aan bod; van toneel, muziektheater, klassiek drama, musical, dans, opera tot beeldend en fysiek theater. Het voornaamste deel van ons publiek bestaat uit jonge bezoekers die, veelal onder begeleiding van een volwassene (ouders, grootouders, leerkrachten etc), uit zichzelf niet zo snel een theater bezoeken. De jonge bezoekers in de zaal en de spelers op het toneel beschouwen wij als een waardevol, nieuw en 'aanstormend' publiek. Ons devies luidt dan ook: 'theater voor jong en oud(er)'. Uit het onderzoek 'Wat wil het publiek? Rotterdam, cultuur en publiek in kaart gebracht' dat in 2015 is uitgevoerd door Rotterdam Festivals is gebleken dat het Hofplein in maar liefst vijf (!) van de acht categorieën doelgroepen bovengemiddeld weet te bereiken; van de ‘Stadse Alleseters’, 'Elitaire kunstminnaars', 'Klassieke kunstminnaars', ‘Actieve Families’ tot de 'Randstedelijke gemakzoekers'. Het toont aan dat het Hofpleintheater diepgeworteld in het DNA van Rotterdam zit. Eigen publieksonderzoeken maken duidelijk dat veel van onze (volwassen) bezoekers een MBO of HBOopleiding hebben, gemiddeld twee maal per jaar het Hofpleintheater bezoeken, de kwaliteit van het aanbod en de gastvrijheid hoog waarderen. Logischerwijs is de grootste groep bezoekers jonger dan 25 jaar en de helft van ons publiek bezoekt een voorstelling met zijn of haar gezin. Ook bezoekers van buiten Rotterdam weten de weg naar het Hofpleintheater te vinden vanwege de programmering, de betrokkenheid van een gezinslid in een voorstelling of vanwege heimwee naar de tijd dat ze zelf ‘op Hofplein zaten’. Een belangrijke groep krachtige ambassadeurs in het aantrekken van nieuwe bezoekers is al dertig jaar de 'Hofpleiners' zelf; de kinderen en jongeren die toneellessen volgen bij of meespelen in voorstellingen van Jeugdtheaterschool Hofplein. Zij vertegenwoordigen wat zij zelf noemen het ‘Hofplein gevoel’; een gevoel dat niet in marketingtermen is te vatten, maar wel deel uitmaakt van ons vocabulaire. Zelfs na al die jaren is deze groep (oud-)'Hofpleiners' een loyale en enthousiaste groeiende groep bezoekers die ondertussen meer dan 25.000 cultuurliefhebbers omvat. PR Voor een doelmatigere bedrijfsvoering op operationeel en serviceniveau zijn per september 2015 het theaterteam en de teams van publieksservice, horeca, marketing en communicatie geformeerd tot één nieuwe afdeling: 'marketing & publiek'. Het opbouwen van een duurzame relatie met ons publiek en onze leerlingen en hen binden aan theater is het doel van onze marketingcommunicatie rondom het Hofpleintheater. Educatie speelt hierin een belangrijke rol: inleidingen, nabesprekingen en openbare repetities betrekken ons publiek bij het maakproces en zorgen zo voor een hogere waardering van de voorstellingen. Ook het deelnemen aan workshops of rondleidingen geeft een extra dimensie aan theaterbezoek. Onze grootste uitdaging is iedere bezoeker te stimuleren terug te komen. Voorwaarde is dat er voldoende en gevarieerd aanbod is waarmee de bezoeker zich kan identificeren en dat de kwaliteit van de service en dienstverlening op orde is. Kortere speelperiodes per voorstelling stellen ons in staat om een gevarieerder aanbod onder de aandacht te brengen. Zo experimenteren we met voorstellingen tijdens 'daluren' en willen we meer bespelers in het theater. Naast een lange termijnprogrammering is er meer ruimte nodig voor korte termijn plannen: om actueel te zijn en om dynamisch te blijven. We focussen ons voortdurend op het vinden en betrekken van nieuw en ander publiek. Partners en collega's in de stad willen we ruimte bieden voor bespeling van het theater. We zijn open in de letterlijke zin en op dagen of avonden zonder programmering een plek voor andere (wijk) activiteiten. Prijs & publieksservice Zoals eerder aangegeven wil het Hofpleintheater een plek zijn voor ieder kind en gezin in Rotterdam en rekent daarom voor haar reguliere voorstellingen gunstige kaartprijzen voor zowel kind als volwassene (van € 10 tot max. € 15). De leeftijd van een kinderkaartje is in september 2015 verhoogd van 12 naar 17 jaar, om hiermee een brug te slaan naar de leeftijdsgroep 12 tot 17 jaar. Publiek dat vaak komt, kan met de speciale Vriendenpas gebruik maken van voordeel om familie en vrienden mee te nemen. Voor bezoekers met minder financiële 17

draagkracht biedt de 'voordeel-vrijdag' uitkomst, waarmee tegen een standaard gereduceerd tarief een voorstelling bezocht kan worden. Bij voorstellingen waar de verwachte kaartverkoopresultaten achterblijven wordt in enkele gevallen een speciaal aanbod samengesteld voor specifiek geselecteerde (en besloten) doelgroepen zoals bijvoorbeeld wijkbewoners of amateurverenigingen. In een wereld vol keuzes en waar de vrije tijd onder druk staat, komen we onze actieve doelgroepen tegemoet door zaken meer op hun leefsituatie aan te passen met variabele aanvangstijden, eenvoudig online reserveren en betalen, uitgebreide kassatijden. Daarnaast delen we ook de actualiteit rondom Hofplein via whatsappgroepen en Twitter. Het stimuleren van word of mouth blijft evenzeer een belangrijk thema. Er is ruimschoots aandacht voor het stimuleren van groepsbezoek, het aanbieden van arrangementen voor bedrijven en we organiseren regelmatig culturele bijeenkomsten voor relaties en partners. CRM Er worden stappen gezet voor het verbeteren van ons CRM- en kaartverkoopsysteem. Hoewel in alle uitingen online kaartverkoop wordt gestimuleerd (en hierin ook een gestage groei wordt opgemerkt) blijft ook de traditionele manier van telefonische kaartverkoop en verkoop aan de kassa bestaan. We willen de hoogst haalbare resultaten bereiken op het gebied van service, kwaliteit, klantvriendelijkheid en gastvrijheid. Van 'virtuele adviseurs' op de website tot het uitreiken van stoelverhogers in de zaal. En van het telefonisch informeren over voorstellingen tot persoonlijke begeleiding bij groepsbezoek. Verdeling bezoekers per zaal naar activiteit 2017-2020

Voorstellingen JTS

Hofpleintheater

Voorstellingen Opleidingen Programmering

Theaterschool

Presentaties JTS/Opleidingen

Overig Rotterdam

Verhuringen

Buiten Rotterdam 0%

3.2

50%

100%

Leerlingen Jeugdtheaterschool

De Jeugdtheaterschool is dé plek voor ieder kind en creatieve jongere om te ontdekken hoe theater, interessant en verrijkend kan zijn. Iedereen kan meedoen: peuters, kleuters, tieners, jongeren, jongvolwassenen. Maar ook kinderen met een verstandelijke beperking of autisme. Aan de jeugdtheaterlessen doen relatief veel kinderen van hoger opgeleide ouders (MBO en HBO) mee. Omdat niet alle doelgroepen de weg naar de jeugdtheaterlessen makkelijk weten te vinden, spannen we ons in om juist ook kinderen wiens ouders minder financiële mogelijkheden hebben, te bereiken. We doen dit door activiteiten op locatie aan te bieden. Van gratis proeflessen, 'vriendje in de les', korte presentaties en workshops op scholen met een grote culturele diversiteit. Het Jeugdcultuurfonds is hierin een belangrijke partner. Uit postcodeonderzoek blijkt dat onder de Rotterdamse leerlingen van de Jeugdtheaterschool bijna alle stadsgebieden vertegenwoordigd zijn. Prins Alexander heeft het grootste aandeel (21%). Daarna volgen Hillegersberg-Schiebroek (17%) en Delfshaven(13%). Feyenoord, Kralingen-Crooswijk en Noord hebben eenzelfde aandeel van 8-9%. Door het starten van een nieuwe leslocatie op Noord en extra aanbod op Zuid, verwachten we dat het aandeel van leerlingen uit IJsselmonde, Charlois, Centrum en Noord zal toenemen.

18

PR Jeugdtheaterschool Voor alle activiteiten van de Jeugdtheaterschool voeren we een actief promotiebeleid, waarbij met name free publicity van onschatbare waarde is. We slagen er door het intensief onderhouden van onze contacten in onze berichtgeving in de belangstelling te houden; van De Havenloods, Metro, Ouders van Nu, Trouw tot Algemeen Dagblad. Ook neemt het aantal online volgers via Facebook, Instagram en Twitter nog wekelijks toe. Met culturele instellingen met aansluitende doelgroepen zoeken we actief samenwerking om theater en cultuur op een actieve wijze een plek te geven in de mindset van kinderen en ouders. Voor de komende periode gaan we de marketingcommunicatie van de Jeugdtheaterschool meer richten op specifieke doelgroepen per wijk. De postercampagnes in de wijken van de leslocaties blijven een bijdrage leveren aan onze zichtbaarheid. En personalisatie gaat in onze marketingcommunicatie een rol van betekenis spelen. De Hofpleiners worden het 'gezicht' in de campagnes, want met hun verhalen zijn zij veruit de beste ambassadeurs van jeugdtheater in Rotterdam. De Hofplein amateurbeoefenaars van toen en nu participeren actief, wonen in iedere wijk van de stad en zijn hiermee ‘producerend’ aan de cultuur van onze stad. Storytelling Theater en storytelling gaan hand in hand. Nieuwsbrieven, posters, flyers, magazines, social media, trailers, backstage reportages, rechtenvrije interviews, advertenties in dag- en maandbladen of het gratis aanbieden van inleidingen voorafgaand aan voorstellingen helpen de zichtbaarheid van het theater en het verhaal van de voorstellingen groter en breder onder de aandacht te brengen. Vanuit een co-creatie gedachte vragen we onze grootste fans ervaringen te delen, recensies te schrijven of vlogs te posten van 'hun wereld achter de schermen'. We stimuleren niet alleen om informatie over voorstellingen of activiteiten te delen in de vriendenkring, maar bieden ook volop interactie rondom (en zélfs tijdens) voorstellingen, een bezoek aan het Hofpleintheater moet immers garant staan voor een unieke belevenis. We nodigen jongeren uit om in het theater en online te 'speeddaten' met karakters uit een toneelvoorstelling, organiseren speciale social media premières voor actieve twitteraars, instagrammers, vloggers en bloggers en we gaan echt 'social' door als eerste theaterzaal in Nederland standaard bij iedere voorstelling twee 'Tweet Seats' te verkopen. In 2014 zijn we gestart met een eigen online TV kanaal waar kijkers korte journaals, reportages en door jongeren gemaakte vlogs en video's kunnen bekijken en delen. De komende jaren breiden we dit kanaal verder uit met 'on demand' registraties van voorstellingen, live streams of online inleidingen voor scholen. Partners We vinden met uiteenlopende partijen en collega-instellingen mogelijkheden voor aansprekende joint promotions. Op deze manier waren we afgelopen periode volop 'zichtbaar' bij o.a. het jaarlijkse Lezersfeest in de Centrale Bibliotheek, te beluisteren op De Parade, kunnen abonnementhouders van Diergaarde Blijdorp met korting een voorstelling bezoeken, organiseren we al twee jaar samen met Maas TD, SKVR en Podium Grounds het familie-evenement 'Zondag op de Cool', werken we nauw samen met OV-Miles van de RET, Rotterdam Festivals en Rotterdam Partners, was een voorstelling in het Hofpleintheater twee jaar achtereen één van de drie superbestemmingen voor de deelnemers van het Jeugdvakantiepaspoort, keken honderdduizenden Rijnmonders in 2014 naar de kerstspecial 'Scrooge op z'n Rotterdams' bij RTV Rijnmond, verleenden we medewerking aan concerten van het Rotterdams Philharmonisch Orkest in De Doelen, brachten we het verhaal van Koning Arthur tot leven tijdens het CHIO en openden het Hofpleintheater haar deuren voor de bezoekers van de Open Monumentendag in 2015. Natuurlijk is Hofplein een van de deelnemende instellingen aan de Rotterdam Pas. 19

4. Ondernemend Hofplein Hofplein streeft naar een actief en ondernemend karakter van de organisatie. Dat leidt er toe dat we op diverse plekken in de stad kansen zien om nieuwe initiatieven te ontplooien en constructieve samenwerkingsverbanden op te zetten. Vanuit de overtuiging dat verbinding en cross-overs vanuit kennis en expertise tussen verschillende instellingen en sectoren een meerwaarde voor de stad en haar bewoners oplevert, onderzoekt Hofplein altijd buiten de grenzen van de eigen organisatie vanuit de inhoud naar kansen en mogelijkheden. Hieruit vloeien zeker in de laatste categorie dikwijls derde geldstromen voort, die we terug laten vloeien in de core-business van Hofplein. Voorbeelden hiervan zijn De MBO Theaterschool, Festival aan de Maas, Partnership CHIO/Hofplein en wellicht in de nabije toekomst de Theatermavo. Dat resulteert voor de komende periode de stabiele verhouding subsidie ten opzichte van eigen inkomsten: 27% vs. 73%.

Theatrale belevenissen Bij het overgrote deel van de activiteiten die we in het kader van derde geldstromen, relatiebeheer en fondsenwerving ontwikkelen en organiseren zijn de leerlingen en studenten van Hofplein betrokken. Zij komen hierdoor op onverwachte en inspirerende plekken, en ontmoeten vooral zeer diverse groepen mensen. Deze ervaringen en contacten zijn van onschatbare waarde in hun persoonlijke ontwikkeling en geeft ook de ontwikkeling van hun eigen ondernemerschap een boost. Ze krijgen hiermee op jonge leeftijd al de kans een bredere blik te ontwikkelen en te ervaren waar zij hun talenten kunnen inzetten, ook buiten het theater. Een bijzonder voorbeeld hiervan is het optreden van een 8-tal leerlingen van de Jeugdtheaterschool in Milaan tijdens het bezoek van de Rotterdamse CEO-delegatie (o.a. Havenbedrijf Rotterdam, ING, Arcadis, Hofplein Rotterdam, Rabobank Rotterdam) onder leiding van Hans de Boer (VNO-NCW) aan de WorldExpo. Het was voor zowel de CEO’s als de leerlingen van Hofplein een ontmoeting om nooit te vergeten. Een ander voorbeeld is onze partnership met het CHIO. Hofplein verzorgt sinds 2013 het kinderprogramma van het 4-daage evenement. Ook voor de periode 2016-2018 is weer een convenant getekend om de samenwerking te verstevigen en te verbeteren, waarbij beide partijen zich inzetten om niet alleen tijdens het CHIO maar ook daarbuiten elkaar te versterken. Citymarketing staat hierbij centraal. Trainingen Naast theatrale belevenissen is er veel vraag om in trainingen de kennis en kunde van Hofplein te delen. Aanvragen komen uit de hoek van het onderwijs, de politiek en het bedrijfsleven. De meerwaarde van de trainingen die Hofplein verzorgt, is de inzet van theatertechnieken. Hiermee voegen we een belevingsaspect toe dat ervoor zorgt dat de leereffectiviteit stijgt. Ook zetten we regelmatig onze studenten in als trainingsacteur zodat zij praktijkervaring kunnen opdoen en leren hun vakmanschap buiten de kunsten ten volle te benutten. Concreet verzorgen we trainingen binnen de onderwijsprogramma’s van bijvoorbeeld het Scheepvaart en Transportcollege, Hogeschool Rotterdam en de Erasmus Universiteit. Deze zijn inmiddels bij de verschillende opleidingsinstituten een vast onderdeel van het curriculum en docenten-programma geworden en continueren in de komende cultuurplanperiode. Daarnaast werken we samen met ING Bank in een trainingstraject. De geslaagde pilot wordt zowel met nieuwe, als vervolgtrainingen voortgezet. 20

Ook in deze trainingen ziet Hofplein kans om mensen te verrijken. Zowel deelnemers die in hun kracht worden gezet, concreet toepasbare vaardigheden en een groot stuk bewustwording meekrijgen, als praktijkervaring en contacten voor studenten die we als trainingsacteur inzetten. Verhuringen Naast dat Hofplein zich actief in de stad manifesteert, openen we ook graag onze deuren voor anderen. De verschillende locaties zijn uitermate geschikt voor zeer uiteenlopende bijeenkomsten. Er zijn zo’n 30 verhuurbare ruimtes die qua omvang nogal verschillen en gezelschappen tussen 1 en 500 personen kunnen ontvangen. Het verhuren van onze locaties draagt bij aan de derde geldstroom. Verder is het een uitstekende manier om aan de bekendheid en positie van Hofplein te bouwen. Het brengt een stroom mensen naar onze locaties die daar anders wellicht niet komt en zo op een indirecte manier kennismaakt met onze kernactiviteiten. De kracht van onze locaties schuilt voor gebruikers in de uitstraling en dynamiek van onze panden. Een onverwachte, prikkelende omgeving, bruisend van jong talent, die erin slaagt mensen te inspireren. Alle verhuringen zijn maatwerk en niet zelden ontwikkelt een in de eerste aanvraag ‘eenvoudige’ verhuring zich tot een volledig event met een theatrale belevenis of training als onderdeel van het programma. Vrienden Hofplein heeft een grote achterban van leerlingen en hun ouders, familie en vrienden en bezoekers van voorstellingen. Die gaan we in de komende periode meer aan ons verbinden en daarmee breiden we de Vriendenclub gestaag uit. Er zijn nu 85 vrienden. In de komende periode willen we dit uitbreiden naar 250. Samen maken al die Vrienden het verschil door core-business projecten te realiseren die niet uit reguliere inkomsten of subsidie kunnen worden gefinancierd. Culturele Ambassade Rotterdam Bedrijven kunnen ook vriend worden, maar de insteek van Hofplein is om bedrijven zich vooral te laten aansluiten bij de Culturele Ambassade Rotterdam (CAR). Dit is het zakelijke netwerk dat Hofplein ondersteunt. Er zijn nu 20 CAR leden, we streven naar een club van 46 leden in de komende vier jaar. De Ambassadeurs maken, net als de Vrienden, met een jaarlijkse bijdrage projecten van Hofplein mogelijk die niet uit reguliere inkomsten of subsidie worden gefinancierd. Ze investeren mét ons in de toekomst van de stad. Daarnaast dragen zij actief bij aan het vergroten van onze naamsbekendheid en publieksbereik.

21

Nawoord Een voorstelling van de toekomst schets het beeld van Hofplein voor de nabije toekomst. Om met Ken Robinson, Erik Scherder en Jan Rothmans te spreken zijn creativiteit, experiment en verbinding van onschatbare waarde voor de samenleving en de ontwikkeling van de stad van deze toekomst. Met de Jeugdtheaterschool, het Hofpleintheater, educatie en de opleidingen dragen we in Rotterdam met Hofplein bij aan de software van onze stad, waarbij het verbinden van werelden nimmer uit het oog wordt verloren. Hofplein daagt uit om te genieten, te verwonderen en te ontdekken en we heten iedereen welkom in onze vertrouwde omgeving met al het goud dat we in huis hebben: het goud dat (on)vermogen heet!

22

Bijlage 1 Impact & Relevance

Bijlage 2 “Het goud dat (on)vermogen heet”

HET GOUD DAT (ON)VERMOGEN HEET theatermaken met kinderen en jongeren in het licht van de Appelwand De gangen van Hofplein bruisen en kolken al jaren vol kinderen en jongeren. Generaties met elk hun eigen kenmerken volgen elkaar op. Nu vullen de trappen zich met stromen kinderen en jongeren die leven in een gemedialiseerd tijdperk met grenzeloze (digitale) reikwijdte. Hofplein is ten alle tijde een plek waar cultuurstromingen zich vermengen en voor de ingang zien we ieder seizoen weer nieuwe (sub)culturen ontstaan. Maar of het nu deze, door kleine displays verlichte generatie is, de generatie uit de beginjaren van Hofplein of de jongeren die over tien jaar over de trappen denderen: ze delen allemaal een uniek en zelfde kenmerk: het zijn geen getrainde of geroutineerde performers die zich kunnen buigen over jaren van training en kilometers ervaring. Deze jonge spelers delen iets dat bijna onmogelijk te verhullen is op een podium: een onvermogen. Maar niet zomaar een onvermogen. Integendeel! Het is een onweerstaanbaar en hartverwarmend onvermogen. Als onvermogende spelers vol vuur en verbeeldingskracht performen, kan je als publiek onmogelijk weerstand bieden, of het nu de peuter is die een dansje doet als bloem, een kind dat vol overtuiging spontaan in een lied uitbarst of de wat ongemakkelijke puber die zich vol passie in een voorstelling stort. Het is een unieke uiterst energieke en krachtige expressiviteit die de toeschouwer diep kan ontroeren, vermaken en onthutsen. Maar ze kan ook tot nadenken stemmen of ons laten lachen tot we niet meer kunnen. Ook in maakprocessen met jonge mensen blijkt deze kracht. Niet geremd door kennis, ervaring en techniek staan kinderen als geen ander open voor toeval, verwondering en nieuwe mogelijkheden. Hun voorstellingsvermogen is ongekend. Kunstenaars zelf hebben de afgelopen eeuw voortdurend verwezen naar deze uitzonderlijke kunstenaarskracht: 'Ieder kind is een kunstenaar. Het grote probleem is om deze kunstenaarskwaliteit te behouden als we ouder worden'. (Pablo Picasso) 'Art is childish and childlike'. (Damien Hirst) 'When we are no longer children we are already dead'. (Constantin Brancusi)

In Nederland was het met name de COBRA beweging, die in de eind jaren 40/begin jaren 50 van de vorige eeuw, het verlangen koesterde de expressiviteit van het kind te hervinden. Een beweging waar dezelfde Karel Appel deel van uitmaakte die de zogeheten 'Appelwand' van het Hofpleintheater ontwierp. Het ‘onvermogen’ dat door de gangen loopt, dat in lessen en in voorstellingen staat is het wérkelijke goud van Hofplein. Dat goud komt vol in het licht te staan. Deze inzichten veroorzaken een fundamentele verschuiving binnen de organisatie, een nieuwe manier van kijken. Het vraagt om een nieuwe manier van theaterpedagogisch handelen van docenten en makers, als ook een nieuwe manier van voorstellingen tot stand brengen door makers en de verschillende facilitaire afdelingen van Hofplein.

Bijlage 2 “Het goud dat (on)vermogen heet”

EEN NIEUWE PEDAGOGIE: GELIJKWAARDIG ZIJN EN RISICO NEMEN Waar Appel en Hirst genoeg bedding, kennis, technisch vermogen en visie hebben om zelf op onderzoek te gaan, hebben de kinderen en jongeren van Hofplein dat vanzelfsprekend niet. Dat vraagt om een team van theaterdocenten en makers die dat wel hebben. Makers en docenten durven in lessituaties en maakprocessen de dialoog aan te gaan met de jonge on/vermogende kunstenaar door uit te dagen, vragen te stellen en te reageren. Binnen Jeugdtheaterschool Hofplein gingen docenten en makers vaak uit van het goedbedoelde maar achterhaalde principe van de gestuurde vooruitgang waarin sprake is van een geïnformeerde en een nietgeïnformeerde partij en de verantwoordelijkheid van de maker of docent is om de jonge speler dus te onderwijzen. De hedendaagse Franse filosoof Jacques Ranciere gaat in zijn prikkelende boek ‘De onwetende schoolmeester’ in op de paradox van de docent en houdt een pleidooi voor pedagogische verbinding en gelijkheid aan de hand van het verhaal van de onderwijzer Jacotot. Deze Jacotot geeft in 1818 een groep Vlaamse leerlingen een Frans boek plus de Nederlandse vertaling (een taal die hij zelf niet sprak). Tot Jacotot’s verbazing bleken de leerlingen met minimale hulp zelf de verbindingen te kunnen leggen en zich de Franse taal eigen te kunnen maken. Dit zette Jacotot ertoe aan om een onderwijsmethode te ontwikkelen die tegengesteld was aan de klassieke onderwijsmethode die steunde op overdracht van kennis van leermeester naar leerling. Wij stellen dat deze klassieke benadering - hoe goedbedoeld ook - het centraal stellen van het Hofplein-goud onmogelijk maakt. De directieve regisseur hoort niet meer thuis in de nieuwe Jeugdtheaterschool Hofplein en ook de docent die de oefeningen geeft waarvan hij of zij van te voren al precies weet wat eruit gaat komen past niet langer binnen deze nieuwe benadering. We breken als Hofplein met aangeleerde maniertjes en technieken die niet meer aansluiten bij het hedendaagse theater buiten de stolp van Hofplein. Om Marijke Hoogeboom (lector aan de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten) te citeren: 'Iedereen zal het er over eens zijn dat er technieken, vaardigheden en soms ook handigheden aangeleerd moeten worden. Maar de ontwikkeling van de eigen creatieve of artistieke stroom is een van de meest intieme, persoonlijke en bijna onbeschrijfelijke bezigheden die er is omdat ze geworteld is in het diepste zijn van de mens'. En natuurlijk is tussen al die jongeren van Hofplein heel af en toe een verrassing, een diamantje tussen al het goud, een Jeroen Willems in de dop, een John van Eerdje of een kleine Elsie de Brauw (denk aan Sieger Sloot, Annemarie Jung en Jeroen Spitzenberger). Deze ruwe diamantjes die een natuurlijke aanleg hebben om eigenheid te koppelen aan een stem, een lijf, een adem, een verbeelding en het tikje exhibitionistische verlangen om gezien te worden door een publiek. Een talent dat alleen gedegen kunstvakopleidingen kunnen helpen ontplooien. Het vraagt van deze jonge talenten om hard werken, trainen, discipline, zelfonderzoek en scholing. Maar is dat nu, met zoveel kinderen en jongeren in huis, de doelgroep van Hofplein? De Jeugdtheaterschool heeft een nieuwe insteek gekozen: docenten en makers zullen vooral weer risico durven nemen en in de ontmoeting met de jonge kunstenaar in dialoog durven gaan en hun eigen theatraliteit ter discussie te stellen (die net zo diepgeworteld in het persoonlijk weefsel zit). Door zich te verbinden aan de spelers zijn deze makers in staat om de vitaliteit van de spelers zo te kaderen dat de eigenheid van de jonge Hofplein speler bewaard blijft en een theatrale betekenis krijgt. Juist de eigenheid van elke jonge speler communiceert op deze manier optimaal en transparant binnen de kaders van een performance. Hofplein helpt docenten en makers dit proces op gang te brengen. Het doel van maken van voorstellingen met kinderen en jongeren moet zijn: het maken van voorstellingen met kinderen en jongeren. EEN NIEUW SOORT TAAL We kijken als organisatie hernieuwd en op basis van artistieke gelijkwaardigheid naar de unieke kracht van de jonge speler in al zijn of haar facetten. We verbinden ons aan het kind dat plezier vindt in dromen, verbeelden, spelen, dansen, vormgeven, en zingen en nog zoveel kan ontdekken van wat er allemaal in theater mogelijk is en kan. Plezier betekent niet alleen de Hofpleinse gezamenlijkheid backstage, maar ook het plezier in de keuze van het repertoire, de verbondenheid met de thematiek van een voorstelling omdat die aansluit bij hun (grootstedelijk) leven, hun vragen, dromen, angsten en verlangens. Dit plezier moet aangestuurd worden door professionele en bevlogen makers en docenten die persoonlijk ook verbinding hebben met de ontwikkelingen in de wereld, de

Bijlage 2 “Het goud dat (on)vermogen heet”

stad en het theater. De individuele schat aan herinneringen en ervaringen zorgt voor een levenslange verbinding met theater en met kunst. De jonge speler zonder professionele ambitie staat centraal en zoals gezegd: mocht er bij toeval eentje tussen zitten met een theaterdroom, dan vindt hij of zij binnen het nieuwe Hofplein een eigentijdsere bedding om zijn of haar ontwikkeling vakkundig vorm te geven. Jeugdtheaterschool-docenten en makers weten wat er in het theaterlandschap aan ontwikkelingen zijn. Ze kunnen daar vanuit hun eigen esthetiek op reageren, kunnen scripts analyseren, beelden creëren, zintuiglijkheid genereren. Maar bovenal zijn het theaterpedagogen die de on/vermogende speler in zijn of haar kracht weten te zetten. Het zijn dus, naast kunstenaars, ook sociaal bewogen liefdevolle mensen die een liefde en nieuwsgierigheid hebben voor de belevingswereld en leefomgeving van de kinderen en jongeren van nu. De dynamiek om de verhalen van de jongeren te vertellen en door te geven, is gebonden aan de tijdgeest. (Theater)kunst is een reflectie op de werkelijkheid. Wij beschouwen het als een van onze kerntaken om deze overdracht interdisciplinair te benaderen, waarbij de tekst of lineaire anekdote niet per definitie leidend is. Vormgeving (het visuele), geluid/muziek (het auditieve) en de intermedialiteit vormen binnen de belevingswereld van de huidige generatie die bij Hofplein rondloopt een even belangrijke rol. Tekstdominantie en de lineaire verhaallijnen zijn voor deze generatie, die leeft in een gefragmenteerde, intermediale en visuele samenleving, allang achterhaald. De focus ligt op het tot stand brengen van een verbinding met deze tijd en deze maatschappij, deze stad en vooral ook verbinding te maken mét en tussen deze jonge kunstenaars. Nieuw te ontwikkelen thematisch theaterwerk speelt daarin een belangrijke rol, niet dat klassieke werken van het repertoire worden gehaald; ook dat kunnen nog steeds bronnen zijn die door de interpretaties van toekomstige generaties jongeren samen met docenten en makers springlevend en relevant kunnen worden. EEN NIEUW SOORT VOORSTELLING Hoe mooi is het niet om kleine kinderen te zien dansen, juist als hun lijf niet alle ruimte, souplesse, kracht of zelfs ritmegevoel beheerst? Hoe mooi is het als die onvolmaaktheid gestut wordt, of zelfs weggeblazen wordt door spontaniteit, verbeeldingskracht, bevlogenheid, spel/dansplezier en een vrijheid die professionals maar al te graag hervinden? Terugblik Het soort voorstellingen (met soms een overvloed aan decors, techniek, kostumering etc.) zoals dat lange tijd met name in het Hofpleintheater te zien was, richtte zich voornamelijk op publiek. Hiermee was door de jaren heen de prioriteit verschoven naar de beleving van het publiek in plaats van de beleving van de jonge speler op de vloer. Spelers leken een figuratieve aanvulling te zijn in een veelheid aan decor en techniek. De overdaad maakte het echter voor de toeschouwer soms ongemakkelijk om te kijken naar het on/vermogende kind dat niet goed kan dansen of zingen. Een gevolg van het feit dat er een kader/frame is ontstaan van professionaliteit. De vitaliteit van het on/vermogen is daarmee vervangen door de pretentie van profs. Als de vergelijking met het professionele theater wordt opgezocht verliest de on/vermogende speler bijna altijd. De spelers op de vloer kunnen dan niet meer vrij spelen en ruimte geven aan eigenheid. Ineens ligt er een lat; en niet zo maar een: de lat van die professioneel geschoolde acteur. Een veertienjarige moet hetzelfde niveau benaderen als Chantal Jansen of het vakmanschap van Tjitske Reidinga of de virtuositeit van een willekeurige danser(es) van een gerenommeerd dansgezelschap. De toeschouwer kan niet anders dan met die lat meten, want de omlijsting vraagt hierom. Het is die lat die menig tenen dan ook laat krommen als dat ene meisje er niet in slaagt een lied helemaal toonvast door lijkt te komen. Met alle gevolgen van dien: er kan een proces ontstaan waarin voorstellingen (bijna) niets anders bewerkstelligen dan een vehikel zijn om jonge - ogenschijnlijk wel getalenteerde - spelers tentoon te stellen, en bij gebleken succes deze vervolgens vaker hiervoor in te zetten. Dit tentoonstellen van deze ogenschijnlijk 'wel getalenteerde' spelers samen met veel decor, kostumering of techniek, prevaleert dan boven de theatrale of artistieke waarde van een voorstelling als geheel en gaat voorbij aan de kracht van elke unieke jonge speler. Vooruitblik We willen met de jeugdtheatervoorstellingen van Hofplein geen lanceerinstallatie zijn voor professionele theatercarrières (anders dan bij de Hofplein-MBO en HBO opleidingen). Dus hanteren we niet langer de lat die van Hofplein soms een slechte papegaai van het professionele theater maakte, waarin het vitale on/vermogen van spelers als een falen wordt gezien. Het gaat om kunstbeoefening uit plezier en nieuwsgierigheid, waarbij

Bijlage 2 “Het goud dat (on)vermogen heet”

docenten en makers worden ingezet die kwalitatief hoogstaand werk leveren dat juist aansluit bij het hedendaags theater. Voor de programmering voor de komende jaren wordt een deel van de Jeugdtheaterschool-makers die er nu werkzaam is uitgedaagd en gecoacht om nieuwe wegen in te slaan. Daarnaast trekken we nieuwe makers aan die passen binnen de nieuwe theaterpedagogische en artistieke signatuur van Hofplein. Als we de on/vermogende spelers, van welke leeftijd dan ook, op de juiste manier vragen, leiden, sturen, uitnodigen en prikkelen, worden het eigen kunstenaars die beeldschone theaterkunst kunnen maken. Zij zorgen voor een ongekende theatrale impact ook bij de toeschouwer. Hiervoor zijn in basis geen enorme decors nodig of jonge spelers 'die spelen dat ze acteur zijn die een rol speelt'. Hofplein is een toneel met kinderen, pubers en jongeren die spelen alsof hun leven ervan afhangt omdat hun leven ervan afhangt. Het gaat immers over hun, ons, de wereld! Voorstellingen over pubers, maar nog veel meer over pubers die zich puber voelen in hun pubertijd: over de complete chaos in hun kop, de drang om veel te ver te gaan, zichzelf proberen te vatten, zich af willen zetten, agressief kunnen zijn, zich zo kwetsbaar te voelen, cool te zijn, kinderachtig doen, maar soms verbazingwekkend volwassen zijn. Het zijn relevante thema’s voor een groot deel van de Hofplein jongeren. Tot slot Het is moeilijk voor te stellen dat twintig jaar geleden Google, Twitter en Instagram nog niet bestonden en dat de iPhone niet meer was dan een rekwisiet in een Science Fiction-serie. Trendwatchers voorspellen voor de komende twintig jaar een geheel nieuwe sociale en maatschappelijke ordening; de scheiding tussen wat privé is en wat publiek zal steeds meer verdwijnen, zoals ook de scheiding voor ieder van ons tussen online en offline zijn over twintig jaar bijna geheel verdwenen zal zijn. Consumenten worden steeds moeilijker te vangen en vast te houden. Zelfs machtige multinationals als Coca Cola, McDonalds en Volkswagen moeten in dialoog met de consument gaan om overeind te blijven: enkel winst willen maken met ongezonde producten zal niet meer voldoende zijn, bedrijven zullen iets positiefs aan producten moeten toevoegen. Mensen geven steeds vaker liever iets meer uit aan producten die met liefde en ambacht zijn gemaakt dan als massaproductie van de band komen rollen. Geld als enkel valuta verliest steeds meer grond aan alternatieven; geven krijgt een nieuwe betekenis na een lange periode waarin nemen de dominantie had. We eisen van bedrijven verregaande transparantie en pleiten steeds vaker voor decentralisatie. Hofplein Rotterdam staat op een kruising; zoals in het kinderliedje: een zevensprong. Een zevensprong met zeven wegen die zich twintig jaar de toekomst in rollen en waarvan het eindpunt - ondanks de hulp van Google en de iPhone - onzichtbaar voor ons over de horizon heen ligt. Dit kruispunt vraagt om een nieuwe plaatsbepaling om vervolgens een nieuwe richting in te slaan. Een plaatsbepaling die we als (jeugdtheater)organisatie - waarin theater met, door en voor kinderen en jongeren centraal staat - gezamenlijk moeten maken. De Duitse dramaturg, publicist en intendant van de vermaarde Berliner Festspiele, Thomas Oberender, prees in zijn openingsspeech van het Theaterfestival 2014 het Nederlandse theater van de afgelopen decennia. Hij sprak over interdisciplinariteit, intermedialiteit, interculturaliteit en internationaliteit als richtlijn voor creatieve processen en hield een pleidooi voor samenwerking en flexibiliteit. Maar hij hield vooral een pleidooi voor verandering: 'The theatre is the guiding medium of the future. While everyone else is busy trying to simulate reality in ever greater detail, theatre people for 2,000 years have been gathering experience of creating alternative worlds simply through the behaviour of a group of people towards each other. The theatre is the oldest art in the world. From its beginnings, it has endeavoured to create a lie that would tell us the truth. This makes us experts on change. I wish the Dutch theatre many successful examples to prove this point' . We gaan gezamenlijk deze plaatsbepaling maken, met een licht nostalgische koestering van de roemruchte Hofplein-geschiedenis zoals alleen volwassenen dat kunnen. Niet krampachtig, maar met een kinderlijk vrijmoedige, brutale en bij vlagen onbeschaamd utopische blik gaan we de toekomst bestormen. Met een blik van kinderen en van kunstenaars!

Bijlage 2 “Het goud dat (on)vermogen heet”

We gaan voor deze uitdaging vanuit de overtuiging dat (theater)kunst mensen verbindt. Dat zij ons een reflectie op de wereld biedt die ons, en de vele generaties na ons, kan helpen om de maatschappij te begrijpen of nieuwe inzichten kan bieden voor de toekomst. Hiervoor grijpen we iedere kans en gaan we voor goud; het goud dat (on)vermogen heet!

My duty is to understand. To understand the world. This is our exchange for the luck of being alive. From people who have lived before us we can rediscover different visions of the world through art – this is the true meaning of culture – and by comparison, we form our own ideas of a world better than the one we are in, the one that we’ve made a mess of. We can change our future. In the pursuit of ideas you will start to think, and that will change your life. And if you change your life, you change the world.

Vivienne Westwood 2014 (fashion designer)