De watertoets – een last of een noodzaak? Filip Raymaekers VMM – afdeling Operationeel Waterbeheer
2
Watertoets zie ook www.watertoets.be • Beoordeling van schadelijke effecten m.b.t. watersysteem bij vergunningen, plannen en programma’s • Referentiekader: doelstellingen en beginselen van het decreet integraal waterbeleid (ruimte voor water, brongerichte aanpak,…) • Concreet: • controle toepassing bestaande (water)wetgeving • opleggen van specifieke bijkomende voorwaarden om significante schadelijke effecten te voorkomen, beperken, herstellen of compenseren
• Richtlijnen voor vergunningen (BVR 20/07/06): wanneer is er schadelijk effect, wanneer advies vragen en aan wie 3
Voorbeelden van bestaande kaders Kwantiteit oppervlaktewater
Stedenbouwkundige verordeningen, wetgeving waterwegen en onbevaarbare waterlopen, BW art. 640, codes van goede praktijk
Kwaliteit oppervlaktewater
Vlarem
Kwantiteit grondwater
Vlarem
Kwaliteit grondwater
Vlarem
Watergebonden natuur
Decreet Natuurbehoud en uitvoeringsbesluiten
Algemeen
Decreet IWB, 4 waterbeheerplannen
Opbouw van de richtlijnen voor vergunningverleners (BVR 20/07/06) • De watertoets dekt alle schadelijke effecten af • Richtlijnen voor de watertoets verwijzen maximaal naar bestaande (wetgevend) kader • Voor de leemten in het bestaande kader: drempels die aangeven vanaf wanneer schade mogelijk is en dus ook een wateradvies van een waterbeheerder nodig is • Grootste leemten voor wat betreft impact op de kwantiteit van oppervlaktewater en grondwater: bouwen in overstromingsgebieden, versnellen van de waterafvoer, wijzigen van infiltratie, grondwaterstroming, grondwaterstand,... 5
Voor welke activiteiten ACTIVITEIT
RICHTLIJN
Verkavelen van gronden, oprichten van constructies aanleggen van verhardingen
Gewijzigd overstromingsregime Gewijzigde afstromingshoeveelheid Gewijzigde infiltratie naar het grondwater Gewijzigde grondwaterstroming
Opslag of storten van bodemvreemd materiaal
Opslag of storten van bodemvreemd materiaal
Vegetatiewijziging
Vegetatiewijziging
Reliëfwijziging
Reliëfwijziging
Buffer en infiltratievoorzieningen
Buffer en infiltratievoorzieningen
Puntbronnen (lozingen)
Wijziging aantal puntbronnen
Winnen van grondwater
Winnen van grondwater
Wijzigen van bedding of structuur van waterlopen
Toename of bestendiging vismigratieknelpunten Migratiebelemmering fauna op oever 6 Gewijzigd afvoergedrag van de waterloop
Vorm van de richtlijnen • Beslissingsbomen
• Watertoets internet instrument www.watertoets.be
• Kaarten • Watertoets geoloket www.agiv.be
7
7 watertoetskaarten Overstromingsgevoelige gebieden
Grondwaterstromingsgevoelige gebieden
VHA - Waterbeheerders
Erosiegevoelige gebieden
Infiltratiegevoelige gebieden
Hellingenkaart
8
Winterbedkaart (…)
9
Resultaat van de richtlijnen: wanneer schadelijk effect mogelijk en advies vragen • Ingreep in overstromingsgevoelig gebied (verkaveling, gebouw, ondergrondse constructie, verhard oppervlak, opslag, reliëfwijziging, buffer/infiltratie-voorziening) • Verkaveling met wegenis • Daken/verharde oppervlakken groter dan 0,1 ha (afwaterend naar kleine waterloop cat. 2, 3, niet gekl.) of groter dan 1 ha (overal) • Omvangrijke ondergrondse constructies: bv. dieper dan 3 m in grondwaterstromingsgevoelig gebied • Belangrijke wijzigingen van reliëf of vegetatie • Veranderingen aan de structuur van waterlopen 10
Watertoets – criteria adviesverlening = aandachtspunten voor ontwerpen • Toepassing van de gewestelijke stedenbouwkundige verordening hemelwater (GSV) en Vlarem voorwaarden www.vmm.be/water/waterwegwijzerbouwen • Aanleg van wegen, rioleringen en grachten • Bouwen in overstromingsgebieden • Bouwen langsheen waterlopen • Bouwen aan de kust en in gebieden met ondiep verzilt grondwater • Uitgravingen en ophogingen • Andere 11
Scheiding hemelwater en afvalwater minstens tot aan perceelsgrens
Geen aansluiting van hemelwater op riolering als er een haalbaar alternatief is (gracht,…) Aansluiten afvalwater i.f.v. zoneringsplannen (evt. IBA) RWA
DWA
Volgorde: eerst hergebruik, dan infiltratie, dan buffering en vertraagde afvoer van hemelwater
Hergebruik: alleen voor dakwater, voorfilters, putvolume i.f.v. maximaal gebruik, verbinding 12 putten onderaan of via hevel meerdere
Infiltratie: via waterdoorlatende verhardingen of naar onverharde randzones, niet bij verontreiniging (tankstations, wasplaatsen, laadkaden, mestopslag,…) Afwatering van hemelwater prioritair via grachten of onverharde randzones en infiltratiebermen
Opletten voor verontreiniging van hemelwater (tankstations, wasplaatsen, laadkaden, vrachtverkeer…): KWS afscheider met sedimentvang en coalescentiefilter 13
Gemiddeld grondwaterniveau
Drainagegracht
Infiltratiegracht
B I
Buffer en infiltratiegracht met drempel en vertraagde doorvoer opening
14
Burgerlijk Wetboek Art. 640
Inbuizing gracht niet langer dan 5 m 5m
Aansluiten lozingen in open trajecten
Inbuizing met voldoende ruime doorstroomsectie, min. diam. 400 mm, nieuw bodempeil gelijk aan bestaande peil 15
Bouwen in overstromingsgebieden • Enkel aanvaardbaar voor nieuwe aansnijdingen mits overstromingsvrij bouwen, compensatie verlies aan volume en oppervlakte voor overstromingswater • Aanvaardbaar binnen bestaande aansnijdingen mits overstromingsvrij bouwen en compensatie van verlies aan volume voor overstromingswater 16
Oorspronkelijk maaiveld Overstromingsniveau Overstroombare woning en kelder Overstroombare stookolietank
17
Oorspronkelijk maaiveld Overstromingsniveau Gevraagde ophoging Te compenseren volume ruimte voor water
18
Oorspronkelijk maaiveld Overstromingsniveau Gevraagde ophoging Overstroombare kruipkelder Restant te compenseren volume ruimte voor water
19
Overstromingsniveau Gevraagde ophoging Overstroombare kruipkelder Restant te compenseren volume ruimte voor water Compensatie o.v.v. afgraving
20
Overstromingsniveau Gevraagde ophoging Overstroombare kruipkelder Restant te compenseren volume ruimte voor water Compensatie o.v.v. vijver Gemiddeld grondwaterpeil
21
Bouwen langsheen geklasseerde onbevaarbare waterlopen (wet 28/12/1967)
22
Machtiging van de waterbeheerder vereist voor werken binnen de bedding van een geklasseerde waterloop Laagste kruin of insteek Maximale waterhoogte binnen de bedding
Bedding van de waterloop
Werken: lozingsconstructie, brug, overwelving, kruising,… Richtlijnen voor machtiging op aanvraag te bekomen bij de waterbeheerder (VMM, provincie, …) 23
Geen vaste constructies binnen de 5m-zone
Kruin of insteek
5m
24
Geen ophoging binnen de 5m-zone
Ophoging Niet aanvaardbaar deel van de ophoging
5m 25
Ondergrondse constructies of terrassen in de 5m zone: overrijdbaar met materiaal tot 30T
5m 26
Afsluitingen: 0,75m-1m van de kruin van de waterloop, max hoogte 1,5m Dwarsafsluitingen mogen de toegang tot de werkstrook niet belemmeren en moeten daarom gemakkelijk wegneembaar en terugplaatsbaar zijn
max. 1,5 m 0,75 – 1 m
27
Bomen: tussenafstand van minstens 10 meter, op minstens 0,75m van de kruin van de waterloop
Min. 10 m
28
Bouwen aan de kust en in gebieden met verzilt grondwater • Zandgronden of geulgronden? • Diepte grondwatertafel en diepte vanaf waar verzilting optreedt? • Prioritair infiltratie van hemelwater • Retourbemaling en waterdichte bouwputten • Hergebruik van hemelwater maximaliseren 29
30
Verziltingskaart
31
duinen poldersloot
zoet grondwater zilt grondwater
32
Werken met gesloten bouwkuip, retourbemaling, infiltratie,…
33
Bemalingen en drainages • Vlarem reglementering • Meldingsplicht • • • •
Proefpompingen Bronbemalingen Draineringen Grondwaterwinning < 500 m3/jaar
• Vergunningplicht • Bronbemaling vanaf 500 m3/dag klasse 2, vanaf 2.000 m3/dag klasse 1 • Bronbemaling in mijnverzakkingsgebieden • Koude-warmtepompen • Grondwaterwinning > 500 m3/jaar klasse 2, > 30.000 m3/jaar of > 2.500 m3/dag of > 1.000 m3/dag in duinen/SBZ klasse 1 • Irrigatie > 100 ha, drooglegging > 50 ha of > 15 ha in SBZ klasse 1
• MER plicht 34
Uitgravingen en ophogingen • • • •
Verandering van grondwaterstand Verandering van infiltratiecapaciteit Overstromingsgevoelig gebied Verandering van grondwaterstromingspatroon
35
Voorbeeld van schadelijk effect bij ontgraving N
36
Conclusies • Aandacht voor het natuurlijk watersysteem: • • • •
Grondwaterstanden Bodemkenmerken Overstroombaarheid Effecten op waterlopen
• Vermijden, verminderen, herstellen of compenseren van schadelijke effecten op water • Vergunningsaanvraag: alle relevante elementen samenvatten om watertoets toe te laten 37
Decreetswijziging 2007 • Adviesplicht i.p.v. adviesmogelijkheid • Ook voor stedenbouwkundige en planologische attesten • Positieve lijst vergunningen en plannen (deel 1)
38
Evaluatie watertoets 2010 (regeringsverklaring, beleidsnota) • •
Bevraging vergunningverleners en adviesverleners Respons vergunningverleners 27% van 916, respons adviesverleners 15% van 483 • Vergunningverleners vragen gemiddeld bij 14% van de vergunningsaanvragen een advies van een waterbeheerder • 44% van de verleende adviezen is gunstig, 47% voorwaardelijk gunstig en 9% ongunstig; adviezen worden meestal gevolgd. • Meerwaarde van de watertoets is betekenisvol tot groot, vooral voor beperken van schade door overstromingen en omgaan met hemelwater, minder voor het beschermen van de waterkwaliteit en het vrijwaren van natuurwaarden • Reglementering met betrekking tot de watertoets is niet zo duidelijk; aangepaste richtlijnen nodig om meer gericht advies te kunnen vragen en verlenen • Ondersteunende instrumenten voor het toepassen van de watertoets zijn voor verbetering vatbaar 39
Evaluatie watertoets 2010 Ontwerp aanpassing uitvoeringsbesluit
• Vereenvoudigen besluit • Vervangen van beoordelingsschema’s door beknopte oplijsting • Verbeterde kaart overstromingsgevoelige gebieden • Positieve lijsten vergunningen en plannen (deel 2) 40
Vragen voor de toekomst • Overleg middenveld • Richtlijnen voor vergunningverleners, adviesverleners en initiatiefnemers • Afstemming infiltratie/buffervolumes en lozingsdebieten in stedenbouwkundige verordening en nieuwe Code van goede praktijk voor rioolstelsels
41
www.vmm.be/water/waterwegwijzerbouwen
42
43
44
45
46
47
48
49
50
