De VrijBaan Empowerment Methode - Oefeningen. O Impact O Betekenis O Positief identiteitsgevoel

De VrijBaan Empowerment Methode - Oefeningen

Persoonlijk netwerk Component(en): X Competentie

Vaardigheden oefenen

X Zelfbeschikking

Bewustwording

O Impact O Betekenis O Positief identiteitsgevoel X Groepsoriëntatie

Samenwerking

Doelen 1. De deelnemer verwerft inzicht in zijn persoonlijk netwerk in relatie tot (het verwerven van) arbeid. 2. De deelnemer is in staat om effectief gebruik te maken van zijn persoonlijk netwerk.

Deelnamevorm en deelnemers Deelnamevorm zowel individueel als groepsgewijs Minimum aantal 4 Maximum aantal 10

Beschrijving activiteiten De trainer geeft een inleiding over het belang van netwerken en het doel van de oefening. De deelnemers vullen individueel de netwerktekening in (zie bijlage 1) om een globaal beeld te krijgen van welke personen in hun binnenste cirkel zitten en welke in de buitenste cirkel. Plenair worden enkele voorbeelden van netwerktekeningen besproken. De deelnemers vullen individueel de lijst van netwerkpersonen in (zie bijlage 2). In tweetallen oefenen de deelnemers een telefoongesprek met een persoon van de netwerklijst waarbij a) de rol van netwerkpersoon speelt en b) zichzelf is. Na 10

297


minuten worden de rollen gewisseld. In de groepsbespreking wordt feedback uitgewisseld over presentatie en inhoud van het gesprek.

Tijd benodigd voor uitvoering oefening Inleiding met uitleg 5 minuten Oefening 45 minuten Nabespreking 10 minuten __________ Totaal 60 minuten

Benodigde middelen Tekening van voorbeeld netwerk (zie bijlage 1) Invullijst netwerk personen (zie bijlage 2)

Resultaat-/effectmeting De deelnemer kan gebruik maken van zijn netwerk door de in de oefening geleerde methoden toe te passen. De deelnemer kan in een groepsgesprek zijn vorderingen m.b.t. het netwerken verwoorden.

Ervaringen Opmerkelijk is dat de deelnemers zich over het algemeen niet bewust zijn van de grootte van hun netwerk. De oefening werkt ook drempelverlagend.

Werkomgeving Standaard trainingsopstelling

Bron Onbekend

298


Bijlage 1 bij “Persoonlijk netwerk” (N.B. Er zijn veel plaatjes opgenomen in de bijlagen)

Persoonlijk netwerk • • • • • •

schoonfamilie overige familie vriend/vriendin zijn/haar ouders zijn/haar broers/zusters medecursisten

• • • • • •

oud-collega’s stagebegeleider ex-werkgevers oude schoolvriend(en) vroegere leraren, docenten arts/therapeut

Vul hieronder 10 namen in van mensen die tot jouw persoonlijk netwerk behoren. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

_________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________

299


Oefening Persoonlijk Netwerk Plaats op de cirkels de namen van de mensen die je kent. Binnenste cirkel: mensen die dichtbij je staan (bijv. familie, beste vrienden). Tweede cirkel: goede vrienden, mensen die je aardig vindt en met wie je regelmatig wat onderneemt. Derde cirkel: mensen met wie je het leuk vindt af en toe wat te doen. Vierde cirkel: mensen die betaald worden om met je om te gaan (arts, hulpverlener etc.)

300


Vervolg Persoonlijk Netwerk

Welke mensen betrek je nu al bij deze training en bij jouw toekomst? _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________

Welke mensen zou je willen betrekken bij de training en jouw toekomst, maar heb je nog niet benaderd? _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________

301


Bijlage 2 bij “Persoonlijk netwerk” Actieplan Persoonlijk Netwerk In het volgende schema kun je een actieplan uitwerken om het persoonlijke netwerk uit te breiden. Noteer in dit schema de namen van mensen die je op dit moment in je leven en in de nabije toekomst zouden kunnen helpen. Noteer zoveel mogelijk gegevens over deze personen en besluit wanneer je het beste contact op kan nemen met hen. Heb je contact gehad, noteer dan het resultaat. Heb je meer ruimte nodig, voeg dan een extra pagina in.

302

Soort relatie

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

Naam

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

303

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

Adres

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

Tel.nummer

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

––––––––––––––––

Hoe contact opnemen?

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

Wanneer actie?

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

––––––––––––––

Resultaat



304


Positief roddelen Component(en): O Competentie O Zelfbeschikking O Impact O Betekenis X Positief identiteitsgevoel

Bewustwording door feedback

O Groepsoriëntatie

Doelen 1. De deelnemer ervaart hoe het is om feedback te ontvangen op zijn positieve kanten. 2. De deelnemer kan positieve feedback formuleren.

Deelnamevorm en deelnemers Deelnamevorm groepsgewijs Minimum aantal 3 Maximum aantal 7

Beschrijving activiteiten Feedback geven is iemand teruggeven hoe je zijn gedrag waarneemt en ervaart. Feedback = ook mensen uitdagen om te groeien. We kunnen niet niet-beïnvloeden, dus de manier waarop we ons commentaar naar anderen brengen is van invloed op de acceptatie ervan. Ons onderbewuste kan het woordje “niet” niet verwerken, dus is het beter om feedback positief te verwoorden. Feedback is gericht op gedrag en niet op de persoon zelf; feedback geeft verbetermogelijkheden aan. Kritiek is afkeuring van gedrag en afkeuring van de persoon, zonder oplossingen aan te reiken. Een goede feedback heeft de intentie om de ander te laten groeien: je geeft mensen iets mee en pakt niet iets van ze af! Voorbeelden van feedback: • ik zie en hoor je actief meedoen in groepsdiscussies; • ik denk, wat knap, want ik weet dat je dit moeilijk vindt, omdat je moeite hebt met de Nederlandse taal;

305


• het effect op mij is dat ik in de groepsdiscussie goed naar je luister en ik ook zelf probeer meer mee te doen; • ik wil je uitnodigen om dit vooral te blijven doen. De deelnemers vormen groepen van ongeveer 5 of 6 personen. Om de beurt gaat één deelnemer met de rug naar de groep zitten. De andere deelnemers roddelen positief over het gedrag dat ze zien. Zij geven feedback en geven de deelnemer indien mogelijk een tip mee (5 minuten). Eén iemand schrijft de feedback op. Daarna geeft de feedbackontvangende deelnemer aan welk effect de feedback op hem heeft (5 minuten). Er vinden net zoveel ronden plaats als er deelnemers zijn.


Benodigde middelen Pen en papier

Resultaat-/effectmeting De deelnemer geeft positieve feedback door middel van de feedbackmethode (ik zie, ik denk, het effect op mij is, en tip geven). De deelnemer die de positieve feedback krijgt, ervaart hoe het is om feedback te krijgen en geeft door een variëteit aan woorden die gevoelens weergeven weer, hoe hij deze feedback ervaren heeft.


Bron Onbekend

306


Probleem-kans (groepsgesprek) Component(en): O Competentie X Zelfbeschikking

Ontwikkelingsgericht denken

O Impact O Betekenis X Positief identiteitsgevoel


O Groepsoriëntatie

Doel De deelnemer weet dat eigen houding en opstelling bij een probleem- of kanssituatie bepalend zijn voor succes of falen. De deelnemer ziet nieuwe mogelijkheden in eigen situatie.

Deelname vorm en deelnemers Deelnamevorm Minimum aantal Maximum aantal

groepsgewijs 5 nvt

Beschrijving activiteiten Deze oefening is een groepsgesprek naar aanleiding van een artikel. Voor artikel: zie bijlage. Het artikel wordt of theoretisch behandeld of iedereen heeft het van te voren gelezen. Vervolgens word het artikel in een groepsgesprekvragen nabesproken. Mogelijke vragen: Herken je dit of heb je dit zelf meegemaakt? Hoe ging dat? Hoe reageerde je? Had een andere reactie een ander resultaat opgeleverd? Er is ook ruimte voor wie niets herkent in de theorie.

307


Tijd benodigd voor uitvoering oefening Inleiding met uitleg Oefening Nabespreking Totaal

5 minuten 10 minuten 10 minuten __________ 25 minuten

Benodigde middelen Flap-over met probleem-kans-overzicht (zie bijlage)

Resultaat-/ effectmeting Deelnemers geeft aan dat herkenning van eigen houding nieuwe mogelijkheden biedt. De deelnemer verwoordt zijn ervaringen en gebruikt daarbij woorden als: Het is me opgevallen … Ik heb gemerkt dat… Ik wist niet dat… Ik voelde dat… Werkomgeving Trainingslokaal met u-opstelling

Bron Onbekend

308


Bijlage: Probleem of kans? In het Chinees is het karakterteken voor het woord ‘probleem’ en ‘kans’ hetzelfde. Dat is niet voor niets: iedere verandering, ook al wordt die als probleem ervaren, biedt ook kansen en mogelijkheden. Of je dat kunt en wilt zien is weer een ander verhaal. Als iemand geconfronteerd wordt met een forse verlieservaring door het krijgen van een chronische ziekte, handicap of (verdere) achteruitgang in gezondheid, kunnen zijn of haar normen en waarden veranderen. Een forse energiebeperking dwingt iemand voortdurend tot stilstaan bij keuzes en prioriteiten. Dergelijke ingrijpende veranderingen kunnen als een beperking of als verlies ervaren worden, maar ook als uitdaging of verrijking. Door dit grote verschil in hoe een situatie ervaren wordt, komen bijvoorbeeld in contacten met instanties regelmatig gevallen van miscommunicatie voor. Begeleiders en cliënten zitten niet altijd op hetzelfde spoor. Op het moment dat een cliënt worstelt met de acceptatie van de aandoening en alleen levensgrote problemen ziet, is er geen enkele herkenning als een beleidsuitvoerder of begeleider juist de kansen van een cliënt benadrukt. Dat is frustrerend voor beide kanten. Ook krijgen cliënten soms onterecht het stempel ‘niet gemotiveerd’ opgeplakt, omdat ze door negatieve ervaringen geloof in eigen mogelijkheden en kwaliteiten kwijt zijn geraakt. In communicatie is het heel belangrijk dat oog is voor de kant van waaruit de gesprekspartner vertrekt. Lastig hierbij is dat deze posities niet vaststaand zijn en zelfs tijdens een gesprek kunnen wisselen. Het is ook niet eenvoudig om daarin voortdurend de eigen positie helder te hebben en te houden. Waarom schiet iemand in de verdediging: was er een aanval dan? Is er sprake van contact en uitwisseling of van twee monologen naast elkaar? Een praktijkvoorbeeld bij toeleiding naar werk. In dit voorbeeld ziet de trajectbegeleider allerlei kansen om zijn cliënt weer aan het werk te helpen. De cliënt is de schok van ‘het werknemer met een vlekje geworden zijn’ nog niet te boven, verdrinkt in allerlei formulieren en procedures bij instanties, heeft allerlei onzekerheden rondom inkomen en voorzieningen. Hij ziet geen kans of uitdaging, en is bovendien uiterst onzeker over wat hij nog kan. Dit maakt dat hij de houding van de trajectbegeleider als bedreigend ervaart, elk voorstel ziet hij als onhaalbaar en hij wijst de suggesties van de begeleider af. De trajectbeleider ziet nu geen enkele motivatie bij zijn cliënt en raakt hierdoor gefrustreerd. Ook de cliënt is gefrustreerd omdat hij zich erg onbegrepen voelt.

309


Een tijd later is de cliënt zijn schok enigszins te boven, hij ziet weer lichtpunten aan zijn horizon. Nu hij zelf mogelijkheden ziet om weer aan de slag te gaan, vraagt hij om ondersteuning en voorzieningen, hij wil liever vandaag dan morgen zijn leven vorm geven. De trajectbegeleider is niet in staat om onmiddellijk aan alle vragen gehoor te geven. Niet alle beslissingen liggen bij hem. Hij is een schakel in een traag bureaucratisch systeem en brengt nu enkele lijnen in beweging, maar de uitkomsten laten lang op zich wachten. Na een traject van enkele maanden kunnen zowel cliënt als begeleider aangeven niet echt tevreden te zijn. Uitleg bij het schema: Dit schema staat voor ‘het leven’ of ‘een levensloop’. Mensen leven met een doel: hun missie, datgene waar zij voor gaan. Identiteit speelt daarin een rol, net zoals hun overtuigingen en waarden. Alhoewel deze factoren aan de basis van iemands functioneren liggen (ze sturen het gedrag aan), komen deze in gesprekken met helpende instanties maar zelden aan bod. Hulpverleningscontacten zijn juist meer op de uiterlijke gegevenheden (het vermogen en het gedrag) geconcentreerd.

PROBLEEM CRISIS

onbekend/onbetekend

ik ben het probleem ik ben "de ziekte"

negatief

veel onvermogen

vermijdend

klein

KANS UITKOMST Spiritueel/missie VAN WAARUIT LEEF JE

Identiteit WIE BEN JE

Overtuiging, criteria, waarden WAAROM

Vermogen (opleiding en ervaring) WAT

Gedrag HOE

Omgeving WAAR

DOEL IS BETER WORDEN (of niet slechter)

bekend/richtinggevend

IK: (ik kan van alles)

positief

ik kan van alles

bereikend

groot

DOEL IS GROEI

310


Reclamespotje Component(en): X Competentie

Bewustwording

O Zelfbeschikking X Impact

Communicatie

X Betekenis

Zelfonthulling

X Positief identiteitsgevoel

Zelfonthulling

O Groepsoriëntatie

Doel De deelnemer kan een presentatie geven, waarin hij vertelt wie hij is, waar hij goed in is en wat hij wil in het leven.


Beschrijving activiteiten De trainer legt het belang van de oefening uit. De deelnemers moeten zich voorstellen dat er zo meteen een cameraploeg binnenkomt die een kort filmpje over hen gaat maken. Dit filmpje wordt dan getoond aan een aantal werkgevers. De deelnemers hebben ieder maar 2-5 minuten om iets over zichzelf te vertellen. Iedere deelnemer kan gebruik maken van eerder gemaakte oefeningen (bijvoorbeeld “Sterkte/zwakteanalyse” en “C’est le ton qui fait la musique”) en denkt na over wát hij wil vertellen en hoe hij in het kort kan vertellen wie hij is, waar hij goed in is en waar hij voor staat in het leven. De trainer stimuleert de deelnemers en helpt hen met ideeën of verwoordingen. Eén persoon van de groep wordt na 10-15 minuten uitgenodigd om te beginnen, waarna iedereen vrijwillig aan de beurt komt. Positieve feedback na ieder ‘reclamespotje’ is zeer gewenst vanuit de groep; uiteraard kunnen er ook vragen of aanvullingen zijn.

311



Benodigde middelen Pen en papier

Resultaat-/effectmeting De deelnemers krijgen onmiddellijke feedback tijdens de oefening.

Ervaringen Met behulp van eerdere oefeningen zoals “Sterkte/zwakteanalyse” en “C‘est le ton qui fait la musique”, is deze oefening goed te doen. De oefening roept in het begin meestal weerstand op, omdat ze angst en onzekerheid teweegbrengt. Veel positieve aanmoedigingen en humor helpen.


Bron Onbekend

312


RET: theorie en schema Component(en): O Competentie X Zelfbeschikking


O Impact O Betekenis X Positief identiteitsgevoel


O Groepsoriëntatie

Doelen 1. De deelnemer krijgt inzicht in de invloed van irrationele gedachten op het eigen welzijn. 2. De deelnemer kent een manier om irrationele gedachten om te zetten in rationele en doet hiermee ervaring op.

Deelnamevorm en deelnemers Deelnamevorm individueel Minimum aantal niet van toepassing Maximum aantal niet van toepassing

Beschrijving activiteiten De activiteiten zijn logisch opgebouwd waarbij eerst de theorie behandeld wordt en vervolgens de formulieren ingevuld worden om inzicht te krijgen in irrationele gedachten. De theorie en het formulier zijn te vinden in de bijlage “Theoretisch Kader RET”. • Theoretisch Kader Ret: Rationele Effectiviteits Training • Het A-B-C van de RET • Invullen van het RET-formulier


313


Benodigde middelen Blanco RET-formulier

Resultaat-/effectmeting De deelnemer heeft een RET schema ingevuld voor een eigen situatie. De deelnemer verwoord in de nabespreking wat irrationele gedachten zijn en hoe deze hem beïnvloeden. Hij gebruikt formuleringen als: Het is me opgevallen dat … Ik heb gemerkt dat …


Bron RET

314


Bijlage bij “RET: theorie en schema” Theoretisch Kader RET Niet de dingen zelf zijn beangstigend, maar de manier waarop we ze bekijken. De mens heeft een aangeboren neiging om irrationeel na te denken over zichzelf en de wereld. Vanuit dit irrationeel denken ontstaan er bij de mens irrationele verwachtingspatronen ten opzichte van het leven, de wereld om hem heen en vooral andere personen (projectie). Het doel van RET is de mens te helpen de irrationele gedachtegang op te sporen en om te zetten in rationele gedachten. Dat betekent dat je gebeurtenissen zo goed mogelijk kunt verwerken en doorgaat met leven op de manier die voor jou het beste is, ondanks wat er gebeurt. Rationeel is alles in denken en doen, wat bijdraagt aan een prettig en gelukkig leven. Irrationeel is alles wat dat in de weg staat. Rationeel is ook in de eerste plaats denken en werken aan jezelf, niet op een egoïstische manier, maar op een weldenkende wijze, wat wil zeggen: logisch, verantwoord, gefundeerd, reëel en vooral: haalbaar.

Het A-B-C van de RET De RET-theorie is in een eenvoudig schema te beschrijven, het A-B-C-schema. Vaak zeggen mensen: “Maar zo simpel is de werkelijkheid niet.” Inderdaad, de werkelijkheid zit natuurlijk niet zo eenvoudig in elkaar. Toch is het een goed hulpmiddel om de theorie te begrijpen en toe te passen in situaties die voor jou herkenbaar zijn. Bovendien, inzicht en kennis is één, het goed kunnen hanteren is een grote stap verder. A gebeurtenissen op het werk (echte of bedachte gebeurtenissen)

C gevoelens en gedrag B ideeën en gedachten (wat zeg je tegen jezelf?)

315


De A staat voor de aanleiding, de ‘trigger’, een bepaalde gebeurtenis. Datgene wat we met onze zintuigen waarnemen: horen, zien, voelen, ruiken en proeven. Bijvoorbeeld: bedorven voedsel (melk). Waarneming (proeven): deze melk smaakt vies. Denken: “deze melk is bedorven.” Doen: de melk uitspugen. De B staat daarbij voor ‘Belief’, het totaal van gedachten, zowel rationeel als irrationeel. Elke gedachte is een B. Deze kan een constatering zijn van een gebeurtenis, maar ook een idee, een wens, een mening of een verwachting. B kan worden opgevat als een wijze waarop iemand de wereld beschouwt, hoe iemand naar het leven kijkt, wat zijn levenshouding of levensfilosofie is. Deze gedachten geven de feitelijke gebeurtenis een bepaalde betekenis. Als vervolg op de gebeurtenis waarbij je bedorven melk proeft, kun je denken: “Ik heb de melk te lang in de koelkast laten staan, jammer.” Dit is een reële gedachte. Je kunt ook denken: “Ik word vergiftigd door mijn eigen koelkast.” Dit is een irreële gedachte, tenzij je koelkast een lekkage van giftige stoffen heeft. De C staat voor ‘Consequence’, de emotionele en gedragsmatige gevolgen. Derhalve niet de consequenties van de gebeurtenis of de situatie (A) maar de consequenties van B: de gedachten over de situatie of gebeurtenis. Deze consequenties zullen zich op twee verschillende manieren uiten: • Emotioneel • Gedrag (extern) Op emotioneel gebied kun je denken aan gevoelens van boosheid, angst, verdriet en ook aan opwinding, vreugde en gelukzaligheid. In vervolg op de bedorven melk uit A en de gedachten daarover uit B kan je gedrag zijn: ik gooi de melk weg en let volgende keer beter op de vervaldatum. Dit is effectief gedrag, omdat het je behoedt voor een voedselvergiftiging. Het kan zijn dat je ten gevolge van de irreële gedachten bang wordt voor je eigen koelkast. Dit is niet zo effectief, want hoe houd je dan je spullen koel? Wat we ervaren is geheel afhankelijk van ons eigen gedachtepatroon en het gedrag van een ander kan dus totaal anders zijn, omdat hij een heel ander gedachtepa-

316


troon heeft. Waar de één walging ondervindt, kan de ander iets prachtig vinden. Denk maar eens aan een simpel voorbeeld als het stierenvechten in Spanje. Het gedrag van mensen wordt bepaald door gedachten en emoties: wij gedragen ons afhankelijk van onze gedachten. Als we denken dat iets niet lekker is, zullen we het niet eten. Als we denken dat iemand onbetrouwbaar is, zullen we hem mijden. Als we denken dat iemand ons wil oplichten, zijn we geïrriteerd of kwaad en gedragen we ons vijandig. Hoe heviger onze emotie is, hoe meer we deze uiterlijk laten merken. Het doel van RET is de mens te laten inzien dat de ‘C’ in feite niet het gevolg is van ‘A’ maar van ‘B’: de manier waarop de mens (na)denkt over een bepaalde situatie of gebeurtenis. Bijvoorbeeld: Je hebt een afspraak om 10.00 uur met een zakenrelatie die je voor het eerst ontmoet. Je vertrekt om 9.15 uur van huis, wat normaliter tijd genoeg is om op tijd aanwezig te zijn. Onderweg kom je in een file waardoor je onmogelijk op tijd kunt komen. Afhankelijk van de wijze waarop je deze situatie (A) bekijkt, heb je bepaalde gevoelens en/of gedraag je je (C): irrationeel B: • Dat kan ik me niet veroorloven; • Die relatie is naar de haaien; • Hij zal me wel een . . . . . . vinden, dat kan ik niet verdragen! Als je dergelijke gedachten hebt, zul je je gespannen, machteloos of kwaad voelen (C1). Mogelijk ook geïrriteerd (C1), wanneer je denkt dat door die stomme overheid het wegennet niet meer van deze tijd is, vrachtauto’s alleen ‘s nachts zouden mogen rijden, etc. etc. Misschien druk je wel op de claxon (C2) of probeer je over de vluchtstrook te rijden (C2). Als je anders zou denken: rationeel B: • Het is vervelend, maar ja, ik was op tijd weg, het kan gebeuren; • Ik kan ook niet overal op voorbereid zijn, ik heb mijn best gedaan; • Mijn relatie heeft er vast wel begrip voor; • Er kunnen wel ergere dingen gebeuren. Met deze gedachtegang zou je nog steeds niet blij zijn met de situatie, maar je zou

317


minder negatieve gevoelens ervaren (C1) dan bij de eerste reeks gedachten en rustig wachten tot de file voorbij is (C2) en misschien rustig naar de radio luisteren of in de krant kijken (C2). Derhalve: wij voelen en doen wat wij denken!

318


RET-formulier A. Feit (Gebeurtenis/situatie) B. Gedachten (Wat denk ik daarbij?) 1. …. 2. ….. 3. ….. 4. etc C.1. Gevoelens (Hoe voel ik me in deze situatie) Gevoelens zijn onder te verdelen in 4 basisgevoelens met allerlei variaties daarop. Een hulpmiddel kan dit lijstje zijn: BOOS BEDROEFD BANG BLIJ kwaad in de put onzeker prettig woede neerslachtig verlegen tevreden razernij depressief bezorgd vrolijk jaloers treurig ongerust uitgelaten afgunstig alleen angstig trots ontevreden eenzaam in paniek dankbaar geïrriteerd verloren enthousiast in de steek gelaten opgewonden rustig, kalm (Bron Schouten en Nelissen)

C.2. Gedrag (Wat doe ik?/Hoe reageer ik?) D. Wat zou ik beter kunnen denken/zeggen/tegen mezelf zeggen) In reële gedachten omgezette invulling van B 1. …. 2. ….. 3. ….. 4. etc Vraag je bij elke gedachte die je hier invult, af: 1. Is deze gedachte waar?

319


2. Helpt deze gedachte mij om te bereiken wat ik wil bereiken? E.1. Nieuw gevoel (Hoe wil ik me voelen in deze situatie?) E.2. Nieuw gedrag (Hoe wil ik me gedragen in dit geval?)

320


Voorbeeld uitwerking RET-formulier A. Feit (Gebeurtenis/situatie) Ik moet een kamer in waar mensen zitten te vergaderen, omdat ik even iets moet vragen. B. Gedachten (Wat denk ik daarbij?) 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Als Als Als Als Als Als

ik maar niet stoor ik maar niet over mijn woorden struikel ik maar niet afgesnauwd wordt ik maar niet rood wordt ik de juiste persoon maar wel direct zie zitten ze me maar niet dom vinden

C.1. Gevoelens (Hoe voel ik me in deze situatie) onzeker gespannen nerveus onhandig verlegen C.2. Gedrag (Wat doe ik?/Hoe reageer ik?) Ik ga een paar keer voor de deur staan om te kunnen horen of ik wel gelegen kom Ik hoor dat niet Ik klop zachtjes Ik ga aarzelend naar binnen waardoor iedereen naar mij kijkt Ik verontschuldig me Ik zeg gauw wat ik te zeggen heb Vaak moet ik dat herhalen, omdat ik niet duidelijk spreek Warm en rood ga ik snel weg Vaak weet ik niet meer precies wat het antwoord was

321


D. Nieuwe gedachten (Wat zou ik beter kunnen denken/zeggen/tegen mezelf zeggen) In reële gedachten omgezette invulling van B 1. Ik weet waarom ik even moet storen 2. Het is belangrijk dat ik dit nu doe 3. Ik weet wat ik wil vragen 4. Als ik wel stoor zullen ze dat wel zeggen 5. Dan kan ik vragen wanneer er wel even tijd is 6. Ik kijk even rustig rond waar de juiste persoon zit Vraag je bij elke gedachte die je hier invult, af: 1. Is deze gedachte waar? 2. Helpt deze gedachte mij om te bereiken wat ik wil bereiken?

E.1. Nieuw gevoel (Hoe wil ik me voelen in deze situatie?) Ik zou me rustig en zeker willen voelen en overtuigd van het feit dat het echt belangrijk is.

E.2. Nieuw gedrag (Hoe wil ik me gedragen in dit geval?) Ik wil niet drie, vier keer voor de deur heen en weer draaien en dan stuntelig naar binnen gaan (dit is een negatieve formulering. Ik kan beter schrijven: Ik wil gewoon naar de deur lopen en naar binnen gaan en rustig mijn vraag stellen en weer weg gaan met het antwoord).

322


Roept u maar Component(en): O Competentie X Zelfbeschikking

Keuzes maken

O Impact O Betekenis O Positief identiteitsgevoel O Groepsoriëntatie

Doelen 1. De deelnemer kan zich “spontaan” in een gesprek mengen. 2. De deelnemer kan luisteren naar anderen.


Beschrijving activiteiten De groepsleden zitten in een kring, zodat zij elkaar kunnen zien. Er wordt een onderwerp gekozen waar de groepsleden over gaan praten. Dit kan betrekking hebben op kennismaking of op eerdere ervaringen. Eén groepslid begint te praten over het betreffende onderwerp. Als het verhaal enigszins loopt, roept een ander groepslid een woord dat voorkwam in het verhaal van de verteller. De deelnemer die ingehaakt heeft, pakt het verhaal op en probeert het woord op een logische manier in zijn verhaal in te voegen. Hij wordt onderbroken zodra een ander groepslid een woord hoort waarop hij wil inhaken. Zo komt ieder groepslid aan de beurt met het vertellen van een verhaal.



323


Benodigde middelen Geen

Resultaat-/effectmeting • De deelnemer heeft zich tijdens de oefening “spontaan” in een gesprek gemengd. • De deelnemer heeft in het gesprek laten zien te kunnen luisteren naar zijn groepsgenoten.


Bron Lex Mulder, Oefeningenboek voor groepen

324


Rolbestendigheid Component(en): X Competentie

Bewustwording

O Zelfbeschikking O Impact O Betekenis O Positief identiteitsgevoel O Groepsoriëntatie

Doel De deelnemer is zich bewust van een aantal vertrouwde rolidentiteiten waar hij zich goed bij voelt.

Deelnamevorm en deelnemers Deelnamevorm tweetal(len) Minimum aantal niet van toepassing Maximum aantal niet van toepassing

Beschrijving activiteiten Verdeel in ieder tweetal de posities A en B. A beschrijft een lastige situatie en benoemt een combinatie van twee essentiële persoonseigenschappen die je nodig hebt in deze lastige situatie. Bijvoorbeeld: empatisch en vol zelfvertrouwen of daadkrachtig en vriendelijk. Degene die de lastige situatie en de bijbehorende persoonseigenschappen heeft beschreven, zoekt een ontspannen houding in een stoel. B gaat er naast of schuin achter zitten. B begeleidt de fantasie van A op de volgende wijze. • Stel je een plank aan de muur voor. Zoiets als een boekenplank, net even hoger dan je hoofd. Je kunt de plank wel goed zien. • In je leven vervul je vele rollen (dochter of zoon, buurman of buurvrouw, vriend(in), collega, medestudent etc. etc.). Stel je voor dat je jezelf in miniatuur in al die rollen op die plank ziet staan. Probeer zoveel mogelijk verschillende miniaturen op de plank te plaatsen. • Kijk naar jezelf in al die rollen op de plank. In welke van de rollen bezit je de eigenschappen die je nodig hebt voor de lastige situatie die je geschetst hebt.

325


• Open je handen en plaats de miniatuurfiguren op je open handen. • Associeer je één voor één met de miniaturen in je handen en veranker ook de gedachten en gevoelens aan de betreffende handen. • Integreer de rolidentiteiten. Laat je handen naar elkaar toegaan en laat de rollen, en met name de eigenschappen, samenvloeien tot een gecombineerd nieuw beeld. Laat je handen net zo snel of langzaam volgen als de beelden samenvloeien. Kijk naar het beeld, kijk naar de kleur, vorm. Associeer je met het nieuwe beeld (stap er als het ware in) en zie/hoor/voel hoe het is om beide eigenschappen tegelijkertijd te hebben. Breng je handen naar je lichaam en neem het beeld in je op. Door je handen naar je lichaam te brengen en tegen je borst te drukken kun je dit bijna letterlijk doen Stem af op de te verwachten lastige situatie in de toekomst. Kijk en voel hoe je daarop nu - met de nieuw gecombineerde persoonseigenschappen - kunt reageren.



Resultaat-/effectmeting De deelnemer benoemt in de evaluatie een aantal vertrouwde rolidentiteiten waarbij hij zich goed voelt.


Bron IEP Nijmegen, NLP voor Trainers

326


Doel De deelnemer staat stil bij zelfgekozen en daadwerkelijke gedragsverandering en ervaart wat deze hem kan opleveren.

Deelnamevorm en deelnemers Deelnamevorm zowel individueel als groepsgewijs Minimum aantal niet van toepassing Maximum aantal niet van toepassing

Beschrijving activiteiten Aan het begin van elke groepsbijeenkomst vraagt de trainer aan elke deelnemer wat hij in het kader van zijn herstel / ontwikkeling de afgelopen dag(en) bewust anders heeft gedaan dan voorheen.

Tijd benodigd voor uitvoering oefening Inleiding met uitleg 10 minuten Oefening maximaal enkele minuten per deelnemer Nabespreking maximaal enkele minuten per deelnemer ____________________________________ Totaal afhankelijk van het aantal deelnemers


327


Resultaat-/effectmeting De deelnemer kan een “bewuste” andere keuze noemen en verwoord of het hem iets opgeleverd heeft.

Ervaringen Uit ervaring blijkt dat het niet alle deelnemers even goed lukt om daadwerkelijk dingen op een andere manier te doen dan ze gewend zijn.

Werkomgeving De oefening kan zowel op de trainingsaccommodatie als thuis worden gedaan.

Bron Ontwikkeld door Heliomare

328


Rondje vertrouwelijke vragen Component(en): O Competentie X Zelfbeschikking

Keuzes maken


Doel De deelnemer kan zijn persoonlijke grenzen bepalen.


Beschrijving activiteiten De deelnemers vormen op een stoel zittend een zo klein mogelijke kring zonder tafel in het midden. Vervolgens stelt de gespreksleider een vraag aan één van de deelnemers. Deze beantwoordt de vraag wel of niet en geeft vervolgens de beurt door aan een andere deelnemer door deze andere deelnemer een knikje of een ander non-verbaal signaal te geven. Wanneer iedereen aan de beurt is geweest, stelt de gespreksleider de volgende vraag. De gespreksleider kan wel of niet zelf meedoen. Mogelijke vragen: • Heb je een bijnaam? Zo ja, welke? • Waar ben je geboren? • Wat vind je lelijk? • Uit wat voor gezin kom je? • Vertel (kort) een jeugdherinnering. • Vertel een geheim. • Vertel een succes uit je leven. • Wat is je lievelingsdier?

329


• Vertel een teleurstelling uit je leven. • Wat vind je mooi?



Resultaat-/effectmeting De deelnemer heeft zijn persoonlijke grens bepaald/bewaakt tijdens de oefening.


Bron Paul Sonke, Epidaurus Training en Coaching

330


Rouwproces (groepsgesprek) Component(en): O Competentie X Zelfbeschikking


O Impact X Betekenis

Ontdekkende beeldvorming

O Positief identiteitsgevoel O Groepsoriëntatie

Doelen 1. De deelnemer kan fases van een rouwproces van ziekte of handicap benoemen. 2. De deelnemer kan eigen ervaringen in relatie met de theorie verwoorden.

Deelname vorm en deelnemers Deelnamevorm Minimum aantal Maximum aantal

groepsgewijs nvt nvt

Beschrijving activiteiten De trainer introduceert kort het groepsgesprek. Aan de hand van de plenair gepresenteerde of thuis gelezen theorie (bijlage) wordt gesproken over de verschillende fases en wordt een koppeling gemaakt naar eigen ervaringen. Deze oefening kan in combinatie met de module Ervaringsverhaal vertellen of Probleem-Kans gegeven worden.


331


Resultaat-/ effectmeting De deelnemer ziet dat hij/ zij niet de enige is die dit meemaakt. De deelnemer benoemt eigen ervaring in stappen en begrijpt dat het geen lineair proces is. De deelnemer verwoordt zijn ervaringen en gebruikt daarbij woorden als: Het is me opgevallen … Ik heb gemerkt dat… Ik wist niet dat… Ik voelde dat…

Werkomgeving Voldoende ruimte om in een kring te zitten

Bron Onbekend

332


Bijlage rouwproces Mensen die een ingrijpende verandering in hun leven meemaken ondergaan emotioneel gezien een veranderingsproces. De fase waarin diegene zit, is van invloed op zijn/ haar communicatiegedrag. Het is een hele cyclus die iemand moet doorlopen. Degene die het veranderingsproces doormaakt is eigenlijk nooit klaar met het doorlopen van het proces. Hij/ zij gaat een stapje vooruit en valt dan weer terug. Door een gebeurtenis kan hij/ zij ook weer helemaal aan het begin van het proces komen te staan. ontkenning

integratie

afscheid nemen

stemming

start

zingeving

loslaten

verandering zelf

tijd

Dit is een schematische weergave van de fasen die iemand die ziek wordt kan doorlopen. De volgorde, de duur en de intensiteit van deze fasen kunnen per individu verschillen. Fase 1. Start Het veranderingsproces start met een crisis, het moment van ziek worden (of verlies van gezondheid). Het ‘onvrede’-gevoel wordt heviger, omdat er een nieuwe situatie is ontstaan die niet past in de vroegere richting, het overzicht is weg. Ook het ontkennen van de beperkingen die de crisis met zich meebrengt kan een hoge mate van schijnsterkte teweegbrengen. Men denkt dat men toch nog alles kan en gaat daarom extra hard werken. Fase 2. Ontkenning De eerste fase wordt gevolgd door paniekerige reacties om weer greep op de zaak te krijgen en de verandering te minimaliseren. De beperkingen eisen hun tol en het gevoel van machteloosheid neemt toe. De gevolgen van de nieuwe situatie worden vooruitgeschoven en genegeerd.

333


Fase 3. Afscheid nemen Dan volgt er een fase waarin boosheid en opstandigheid de boventoon voeren. Boosheid en schuldgevoelens die niet aan iets concreets toe te schrijven zijn. Hierdoor komt het zelfbeeld onder druk te staan waardoor veel spanningen kunnen ontstaan. Gevoelens van onmacht, depressie en eenzaamheid die samenhangen met het afscheid nemen kunnen ontstaan. Communicatie in de eerste drie fasen: Communiceren met iemand die zich bevindt in de eerste drie fasen van het veranderingsproces kan problemen opleveren. Het is belangrijk om te weten dat de fase waarin iemand zich bevindt voor een belangrijke mate bepalend is voor hoe deze persoon met zijn of haar omgeving communiceert. Hij of zij zal moeilijk grenzen aan kunnen geven. Ogenschijnlijk lijkt er niets aan de hand te zijn, maar er is geen realistisch zelfbeeld. Voor de communicatie kan dit betekenen dat de persson in kwestie geen open en eerlijke communicatie kan voeren. Personen in deze fase kunnen een chaotische indruk maken, ook in hun manier van communiceren. Men kan moeilijk contact met ze krijgen. Fase 4. Loslaten In deze fase wordt de negatieve situatie en het verleden losgelaten. Er is ruimte voor redelijkheid, naar zichzelf en naar anderen. Dan ontstaat er ruimte voor een open communicatie met zichzelf en met anderen. Het accepteren van hulp en goede raad is weer mogelijk. Fase 5. Verandering Zaken kunnen weer op een rijtje worden gezet en men ziet weer nieuwe kansen. Problemen worden weer aangepakt. Men durft weer te gaan experimenteren, te leren en opnieuw grenzen te testen. Fase 6. Zingeving Door hierin stapje voor stapje te slagen begint een basis van zelfvertrouwen te groeien. Van hieruit is er ook ruimte voor zingeving. Fase 7. Integratie Als al deze fasen zijn doorlopen en voldoende afgerond komt er een moment dat de nieuwe situatie, de ‘normale’ situatie is geworden. De grip op het leven is terug. Communicatie na fase 4: Belangrijk is het om een inschatting te maken of iemand al in fase 4 zit. Op deze manier kun je iemand langzamerhand begeleiden naar de laatste fase. Belangrijk is het te onderkennen dat ook het communicatiegedrag van de persoon in kwestie afhankelijk is van de fase waarin hij of zij zich bevindt.

334


Schrijfopdracht Component(en): O Competentie X Zelfbeschikking

Keuzes maken


Doel De deelnemer kan traumatische en/of ingrijpende gebeurtenissen op papier zetten en hierdoor kan de gebeurtenis verwerkt worden of een verwerkingsproces op gang gebracht worden.


Beschrijving activiteiten Met deze opdracht vraagt de trainer je om piekergedachten op te schrijven. Dit kunnen gedachten zijn over alledaagse dingen, over iets wat je sterk bezighoudt of iets waar je nog nooit met iemand over hebt gesproken. Het gaat om gedachten over jezelf of aan een bepaalde gebeurtenis die negatieve emoties bij je oproept. Zoek voor een half uur een rustig plekje op en schrijf de gedachten op die bij je opkomen. Het werkt het beste als je je houdt aan de volgende regels: • blijf zitten, ook als er even geen piekergedachten in je opkomen; • doe deze opdracht niet laat in de avond, vlak voor het naar bed gaan; • probeer je gedachten, maar ook je gevoelens onder woorden te brengen; • let niet op je grammatica en je spelling, dat is in deze opdracht onbelangrijk; • stop na een half uur (zet desnoods een wekker). Je hoeft je ‘verhaal’ aan niemand te laten lezen, je doet deze opdracht puur voor jezelf. Als de groep dit echter aangeeft, dan kunnen de diverse schrijfopdrachten wel nabesproken worden.

335




Resultaat-/effectmeting De deelnemer heeft traumatische en/of ingrijpende gebeurtenissen op papier gezet.

Ervaringen Uit ervaring blijkt dat degenen die het kunnen opbrengen de oefening te doen, aangeven er veel baat bij te hebben.

Werkomgeving De oefening wordt bij voorkeur thuis gedaan

Bron Onbekend

336


Sleutelbos Component(en): O Competentie O Zelfbeschikking O Impact X Betekenis

Zelfonthulling


Doelen 1. De deelnemer kan zich uiten over de betekenis van eigendommen. 2. De deelnemer kan zich voorstellen aan de hand van een symbool.

Deelnamevorm en deelnemers Deelnamevorm groepsgewijs Minimum aantal niet van toepassing Maximum aantal 10

Beschrijving activiteiten De trainer verzoekt de deelnemers hun sleutelbos tevoorschijn te halen en aan de persoon naast zich te vertellen waar de verschillende sleutels en eventueel andere voorwerpen aan de sleutelbos symbool voor staan. Ieder krijgt gedurende vijf minuten de gelegenheid zich te bezinnen op de vraag wat voor betekenis de verschillende sleutels voor hem hebben. Als het doel van deze oefening plenaire kennismaking is, kan de luisteraar de verteller voorstellen aan de hand van de verhalen of kan iedereen om de beurt zijn verhaal plenair vertellen.


337


Benodigde middelen Sleutelbos van de betreffende deelnemers

Resultaat-/effectmeting De deelnemer heeft zich geuit over de betekenis van eigendommen. De deelnemer heeft zich voorgesteld aan de hand van een symbool.



338


Sociale steun Component(en): O Competentie X Zelfbeschikking

Assertiviteit


Doel De deelnemer kan een situatie creëren waarin hij gevoelens kan delen en sociale steun kan ervaren.


Beschrijving activiteiten In deze opdracht wordt je gevraagd om een afspraak te maken met een vriend(in), familielid of goede kennis, die je vertrouwt, maar die nog weinig of niet op de hoogte is van je ervaringen in de empowermenttraining. Een andere mogelijkheid is om met je partner in gesprek te gaan. Ga met deze persoon in gesprek en vertel hem of haar: • wat de training gevoelsmatig met je doet; • welke inzichten je hebt opgedaan. Probeer je te concentreren op jouw beleving in deze periode en laat feitelijkheden (rooster, trainingsonderdelen) zoveel mogelijk achterwege. Deze opdracht zal in de groep worden besproken.

339


Tijd benodigd voor uitvoering oefening Inleiding met uitleg

20 minuten

Oefening

30 minuten

Nabespreking

10 minuten __________

Totaal

60 minuten


Resultaat-/effectmeting De deelnemer maakt een afspraak volgens de opdracht en voert de opdracht uit. De deelnemer bespreekt de resultaten in de groep.


Bron Eigen beheer Heliomare

340


Spiraal Component(en): O Competentie O Zelfbeschikking O Impact X Betekenis

Interpreteren


Doel De deelnemer kan verruimend denken.


Beschrijving activiteiten De trainer verstrekt een kopie van de getekende spiraal of tekent een spiraal op een flap-over. De volgende vragen worden gesteld en de antwoorden worden op een flap-over of bord geschreven. Wat zie je in de spiraal als hij zo groot is als een lucifersdoosje een stad een speldenknop een bord een tafel etc. Wat zie je in de spiraal vanuit het perspectief van een mier een satelliet een kind een olifant etc. etc.

341


De korte nabespreking richt zich op mogelijkheden die je hebt om verruimend te denken en de enorme hoeveelheid creatieve energie die een groep op kan brengen.



Benodigde middelen Spiraal afgedrukt op A-4 Flap-over of bord

Resultaat-/effectmeting De deelnemer kan zich door de oefening ervan bewust worden hoe je verruimend kan denken.

Werkomgeving Standaard trainingslocatie

Bron Onbekend

342


Sprekers en zwijgers Component(en): O Competentie O Zelfbeschikking O Impact O Betekenis O Positief identiteitsgevoel X Groepsoriëntatie

Communicatieproces

Doel De deelnemer is zich bewust van de kwantitatieve verschillen in inbreng in een groepsgesprek.

Deelnamevorm en deelnemers Deelnamevorm groepsgewijs Minimum aantal niet van toepassing Maximum aantal 10

Beschrijving activiteiten De groep zit in een kring aan tafel. Men kiest een gespreksonderwerp waarover iedereen kan meepraten en dat de groep aanspreekt. Alle deelnemers krijgen vijf lucifers. Telkens wanneer een groepslid in het gesprek iets zegt, moet hij één lucifer naar het midden van de tafel schuiven. Als men geen lucifers meer heeft, mag men niets meer zeggen. Van tevoren dient afgesproken te worden hoeveel een lucifer waard is. Bijvoorbeeld: alleen als men meer dan twee woorden of een hele zin zegt, kost dit een lucifer; alleen ‘ja’ of ‘nee’ is kosteloos. Of: men kan net zolang praten voor één lucifer, als men wil, totdat men wordt onderbroken door iemand anders. Na vijftien minuten geeft de begeleider een sein om te stoppen, of eerder als meer dan de helft van de groepsleden geen lucifers meer heeft. In de nabespreking worden ervaringen uitgewisseld.

343



Benodigde middelen Voldoende lucifers

Resultaat-/effectmeting De deelnemer heeft door het uitvoeren van de oefening en het bespreken hiervan inzicht gekregen in de kwantitatieve verschillen in inbreng in een groepsgesprek.

Ervaringen Indien in de nabespreking aandacht wordt gegeven aan de rollen van sprekers en zwijgers in een groep, dan heeft deze oefening ook effect op het gebied van positief identiteitsgevoel.



344


Standaard piekerspiraal Component(en): O Competentie X Zelfbeschikking

Bewustwording


Doelen 1. De deelnemer kan een manier om piekeren te voorkomen benoemen. 2. De deelnemer kan op een constructieve manier met problemen omgaan.

Deelnamevorm en deelnemers Deelnamevorm zowel individueel als groepsgewijs Minimum aantal niet van toepassing Maximum aantal 10

Beschrijving activiteiten Inleiding Hoe ontstaat piekeren? 1. Mensen zeggen tegen zichzelf: Wat als…? 2. Ze maken daar een beeld van: Plaatjes of filmpjes die ze in hun innerlijke theater afspelen. 3. Dit leidt tot een pijnlijk en moeilijk gevoel. 4. Dit leidt vaak tot een nieuwe, nog negatievere zelfspraak met nog meer stressoproepende beelden (de stressslang bijt in zijn eigen staart). Oefening Een constructieve manier van denken. De trainer vraagt de deelnemers op één lijn naast elkaar te gaan staan . Er moet voldoende ruimte tussen de deelnemers zijn. De trainer begeleidt verbaal.

345


1. Denk aan de situatie waarin je moeilijkheden voorziet. 2. Stap in die situatie en associeer je ermee. Stel je zelf de vraag: als x gebeurt, wat zal ik dan gaan doen? 3. Doe een stap naar voren terwijl je innerlijke beelden maakt van wat je dan zult gaan doen. 4. Doe een stap naar voren en stel je voor dat je dat echt doet. 5. Doe nog een stap naar voren en ga na hoe die activiteit voelt. Goed gevoel …klaar! Onduidelijk of geen goed gevoel: begin opnieuw met stap 1.




Resultaat-/effectmeting De deelnemer heeft tijdens de oefening geleerd hoe hij piekeren kan voorkomen. De deelnemer kan de geleerde methode toepassen om op een constructieve manier met problemen om te gaan.

Werkomgeving Een werkruimte waar deelnemers voldoende mogelijkheid hebben om te lopen

Bron Iep Nijmegen, NLP voor trainers

346


Sterkte/zwakteanalyse Component(en): X Competentie

Bewustwording

O Zelfbeschikking X Impact

Communicatie

O Betekenis X Positief identiteitsgevoel

Bewustwording kwaliteiten en vaardigheden

O Groepsoriëntatie

Doelen 1. De deelnemer kan zijn eigen sterke en zwakke eigenschappen benoemen. 2. De deelnemer kan feedback vragen aan groepsgenoten, partner/familie/vriend over zijn sterke en zwakke kanten.


Beschrijving activiteiten De trainer legt het belang van deze thuisopdracht uit. De deelnemers moeten thuis nadenken en vijf sterke eigenschappen en vijf zwakke eigenschappen van zichzelf op papier invullen (zie bijlage). Vervolgens moeten de deelnemers aan zowel partner als vriend(in) vragen om vijf sterke en zwakke eigenschappen over de betreffende deelnemer op een blanco papier op te schrijven, op een zo eerlijk mogelijke manier. De deelnemer vult de gehele lijst in (zie bijlage). Tijdens de eerstvolgende plenaire bijeenkomst vertellen alle deelnemers wat hun bevindingen zijn. Iedere deelnemer wordt gevraagd of hij het eens of oneens is met de eigenschappen die hun partner en vriend(in) hem heeft gegeven. Zijn er verrassingen? Bovendien kan er een vertaalslag gemaakt worden naar werk: welke sterke en zwakke eigenschappen schuif je naar voren, indien je werkgever ernaar vraagt in bijvoorbeeld een sollicitatiegesprek?

347



Benodigde middelen Lijsten met sterke en zwakke eigenschappen (zie bijlage)

Resultaat-/effectmeting De deelnemer heeft zijn eigen sterke en zwakke eigenschappen op papier gezet en kan deze in de groep toelichten. De deelnemer geeft en ontvangt feedback.

Ervaringen De ervaring van het toekennen van eigenschappen door derden kan soms heel gevoelig liggen, maar meestal is dit een eye-opener voor de deelnemers. Met name het nadenken over welke eigenschappen ze naar voren kunnen schuiven in een sollicitatiegesprek is zeer leerzaam.

Werkomgeving Groepsopstelling in trainingslokaal

Bron Onbekend

348


Bijlage bij “Sterkte/zwakteanalyse” Sterke en zwakke eigenschappen In de volgende bijeenkomst gaan we aan het werk met eigenschappen van mensen. Daarom is het belangrijk thuis al nagedacht te hebben op welke eigenschappen je trots bent en op welke eigenschappen minder trots. Pak pen en papier en schrijf een aantal eigenschappen van jezelf op. Probeer zo eerlijk mogelijk te zijn. Probeer de vijf belangrijkste sterke eigenschappen van jezelf op papier te krijgen. Denk daarvoor aan de dingen waar je trots op bent. Geef ook twee formulieren aan anderen en vraag hun deze in te vullen.

Jijzelf: Sterk

Zwak

1

–––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––

2 –––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––

3 –––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––

4 –––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––

5 –––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––

349


Ander: Sterk

Zwak

1

–––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––

2 –––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––

3 –––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––

4 –––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––

5 –––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––

350


Ander: Sterk

Zwak

1

–––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––

2 –––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––

3 –––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––

4 –––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––

5 –––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––

351


352


Subjectieve verwachtingen Component(en): O Competentie O Zelfbeschikking O Impact O Betekenis O Positief identiteitsgevoel X Groepsoriëntatie

Interpreteren

Doel De deelnemer kan het begrip subjectieve verwachtingen uitleggen en heeft inzicht in mogelijke subjectieve verwachtingen.


Beschrijving activiteiten De deelnemers lezen onderstaand verhaal, krijgen een verhaal of er wordt een verhaal voorgelezen waarin subjectieve verwachtingen voorkomen. Verhaal “Volgens mijn agenda kan ik over vijf minuten de heer Van de Stoep verwachten. Eens even kijken. Hier is zijn brief. Oh, ja een sollicitatiegesprek. Dat is voor die vacature op de administratie. Het is te hopen dat het wat wordt. Als er niet op korte termijn in wordt voorzien, loopt de zaak mis. De belangrijkste gegevens heb ik al onderstreept, zie ik. Laat eens zien. Leeftijd eenenveertig; dat zou wel eens een blijvende kracht kunnen worden deze keer. Opleiding is zeker voldoende. Geen ervaring in bedrijfsadministratie. Uitgetreden uit het priesterambt. Dat is waar ook, een uitgetreden priester. Dat is wel iets heel anders. Daar zal de afdeling rekening mee moeten houden. Waarschijnlijk wel een consciëntieuze figuur. Daar gaat de telefoon; dat zal hem zijn. Ik heb zo’n gevoel dat het wel eens wat zou kunnen worden.” Als de deelnemers het verhaal gelezen hebben, vraagt de trainer de deelnemers welke subjectieve elementen zij hebben ontdekt.

353


Wanneer deze zijn geïnventariseerd, vraagt de trainer de groep te brainstormen over de subjectieve verwachtingen die de sollicitant in deze situatie zou kunnen hebben.


Benodigde middelen Voor iedere deelnemer een kopie van bijbehorende tekst

Resultaat-/effectmeting De deelnemer kan in een gesprek het begrip subjectieve verwachtingen toelichten



354


Successen Component(en): X Competentie

Bewustwording

O Zelfbeschikking O Impact O Betekenis X Positief identiteitsgevoel

Zelfonthulling

O Groepsoriëntatie

Doelen 1. De deelnemer kan vijf successen of prestaties beschrijven. 2. De deelnemer kan onderbouwen waarom hij bovenstaande prestaties successen vindt. 3. De deelnemer kan iets persoonlijks en positiefs over zichzelf te vertellen in een groep.


Beschrijving activiteiten De trainer legt het doel van de oefening uit. Ieder voor zich gaat nadenken over zijn successen. Het is de bedoeling om vijf successen op te schrijven met daarachter waarom hij iets een succes of prestatie vindt. Er is eventueel een hulplijst voor persoonlijke successen m.b.t. hobby/vrije tijd, werk, studie/opleiding, privé/familie/gezin (zie bijlage). Tijdens de nabespreking vertelt eenieder zijn bevindingen. De deelnemers worden gestimuleerd, aangemoedigd en er wordt op het non-verbale gedrag gelet. Straalt een persoon uit wat hij zegt?

355



Benodigde middelen De opdracht met invulregels en de hulplijsten (zie bijlagen)

Resultaat-/effectmeting De deelnemer vertelt zijn successen in een groepsgesprek. De deelnemer geeft en ontvangt feedback.

Ervaringen De deelnemers hebben vaak geen idee wat hun successen of prestaties zijn. De meeste deelnemers hebben daar nog nooit over gepraat; successen en prestaties werden als vanzelfsprekend gezien. Het presenteren ervan is vaak moeilijk, want dan voelen de deelnemers zich in eerste instantie opschepperig. Als men echter ziet dat de hele groep het doet, dan verdwijnt die belemmering meestal snel.

Werkomgeving Groepsopstelling in trainingslokaal

Bron Onbekend

356


Bijlage bij “Successen” Successen en vaardigheden Iedereen heeft in zijn leven dingen gedaan waarvan hij dacht: “Dat heb ik toch maar mooi voor elkaar gekregen.” Deze successen of prestaties kunnen op heel verschillende gebieden liggen (werk, school, vrije tijd, relaties, enz.) en in alle levensperioden. Ga nu zelf na op welke activiteiten je trots bent, onafhankelijk van wat anderen ervan vonden. Beschrijf kort vijf successen. Beschrijf wat je deed en waarom je het een succes of een prestatie vond. Gebruik indien nodig de hulplijst ‘persoonlijke successen en vaardigheden’. 1. ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ 2. ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ 3. ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ 4. ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ 5. ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

357


Bijlage bij “Successen” Hulplijst bij persoonlijke successen en vaardigheden Soms is het moeilijk om dingen te bedenken waar je goed in bent of trots op bent. Hieronder staat een aantal zaken opgesomd om je op een idee te brengen. Je hóeft hier niet uit te kiezen. Het gaat erom dat het dingen zijn die bij jezelf horen.

Hobby / vrije tijd • in het bestuur van een vereniging gekozen als voorzitter, secretaris, penningmeester • een rol in een toneelstuk gespeeld, terwijl je eigenlijk verlegen bent • een amateurteam geleid • ondanks zenuwen je rijbewijs in één keer gehaald • de Vierdaagse uitgelopen • je eigen huis verbouwd of opgeknapt • een grote reis gemaakt in je eentje • een kapotte brommer uit elkaar gehaald en weer zelf in elkaar gezet

Werk • als serveerster de meeste fooien gekregen in een restaurant • gevraagd iets te vertellen voor een groep • een efficiënter systeem op het werk verzonnen • snel in een heel ander soort baan ingewerkt

Studie / opleiding • een schooldiploma gehaald terwijl een gezinslid erg ziek was • in de avonduren studiecertificaten behaald • met veel blokken toch een 6 voor wiskunde weten te halen

Privé / familie / gezin • ondanks moeilijke omstandigheden de kinderen goed opgevoed • bij een ongeval goed en snel hulp geboden

358


Terugvalpreventie Component(en): O Competentie X Zelfbeschikking

Bewustwording


Doelen 1. De deelnemer kan signalen herkennen die wijzen op een terugval vanuit bereikte doelen. 2. De deelnemer kan de vaardigheden en mogelijkheden die hij heeft, gebruiken om een eventuele terugval te voorkomen / te stoppen.


Beschrijving activiteiten Deelnemers formuleren een plan van aanpak op basis van onderstaande vragen: Terugvalpreventie (het voorkomen van terugval) Naam

:

Datum

:

Stel je voor dat het een jaar na nu is. Je voelt je niet lekker en merkt dat je weer in de puree aan het raken bent. Vraag je het volgende af: • Waaraan kun je merken dat je lichamelijke en/of mentale toestand achteruitgaat? Beschrijf dit zo concreet mogelijk, ook (juist) kleine signalen zijn belangrijk. • Stel een plan van aanpak op: wat doe je om te zorgen dat je weer uit de puree komt?

359


De plannen van aanpak worden nabesproken en tips worden uitgewisseld.

Tijd benodigd voor uitvoering oefening Inleiding met uitleg

10 minuten

Oefening

45 minuten

Nabespreking

30 minuten

Totaal

85 minuten

__________

Benodigde middelen Pen en papier, eventueel een memorecorder voor mensen die belemmerd zijn met schrijven.

Resultaat-/effectmeting De deelnemer kan in een gesprek en schriftelijk aangeven wat voor hem signalen zijn die wijzen op een terugval. De deelnemer kan in een gesprek en schriftelijk aangeven welke vaardigheden en mogelijkheden hij heeft om een eventuele terugval te voorkomen / te stoppen.

Ervaringen Uit ervaring blijkt dat met name de plenaire bespreking van de inventarisatie van signalen zinvol is, aangezien veel deelnemers maar een beperkt aantal signalen noemen.

Werkomgeving De oefening wordt bij voorkeur thuis voorbereid en in de groep en op de trainingsaccommodatie besproken

Bron Eigen beheer Heliomare

360


Themagroepsgesprek Component(en): O Competentie O Zelfbeschikking O Impact O Betekenis O Positief identiteitsgevoel X Groepsoriëntatie

Communicatieproces

Doelen 1. De deelnemer kan luisteren naar groepsgenoten. 2. De deelnemer kan respect opbrengen voor de vertelde ervaring van een ander.

Deelname vorm en deelnemers Deelnamevorm groepsgewijs Minimum aantal niet van toepassing Maximum aantal 10

Beschrijving activiteiten Deze oefening is een groepsgesprek dat gericht is op het uitwisselen van ervaringen. Meningen hoeven niet verdedigd te worden. Ze dient dus niet verward te worden met een groepsdiscussie, die meer gericht is op een probleem en de intellectuele benadering daarvan. Er wordt een thema gekozen dat past bij de groep. Hieronder volgt een aantal suggesties: Wat ik leuk vind van aan mezelf … Als ik iets te zeggen heb, dan ... Ik voel me goed als ik … Werken betekent voor mij … etc. De nabespreking richt zich op de ervaring van het naar elkaar luisteren en vragen stellen, met andere woorden op de wijze van communiceren.

361




Resultaat-/effectmeting De deelnemer laat door middel van vragen te stellen, te luisteren en een actieve houding zien dat hij naar anderen luistert. De deelnemer geeft en ontvangt feedback.



362


Theorie samenvatten Component(en): X Competentie

Communicatie op metaniveau


Doelen 1. De deelnemer kan verschillende vormen van samenvatten aangeven. 2. De deelnemer kan het doel van samenvatten aangeven.

Deelnamevorm en deelnemers Deelnamevorm groepsgewijs Minimum aantal niet van toepassing Maximum aantal niet van toepassing

Beschrijving activiteiten Om in een trainingsgroep bepaalde oefeningen goed uit te kunnen voeren, zijn vaardigheden in het samenvatten nodig. Afhankelijk van beoogde doelen kan de theorie plenair behandeld worden, kan de tekst uitgedeeld worden met de vraag deze door te nemen of kan een deel van de theorie eruit gelicht worden. Theorie Samenvatten Je kunt op verschillende niveaus samenvatten. Als een medestudent je net heeft verteld dat hij de docent wel kan schieten, omdat hij een onrechtvaardige onvoldoende heeft gekregen, omdat de docent een hekel aan hem heeft, kun je dit als volgt samenvatten: Niveau 1 noemen we “papegaaien”. Als jij tegen je medestudent zegt: “Die docent kun je nou helemaal wel schieten,” herhaal je vrijwel letterlijk een gedeelte van zijn verhaal. Het voegt dus niks toe en past daarom bij oppervlakkig luisteren.

363


Niveau 2 noemen we “inhoud weergeven”. Stel, jij zegt tegen je medestudent: “Je denkt dat je het examen wel redelijk hebt gemaakt, maar je hebt toch een onvoldoende gekregen. Dat verbaast je niet, want die docent heeft een hekel aan je.” Je voegt een ordening toe doordat je de rode draad even aangeeft. De inhoud weergeven past daarom bij “inhoudelijk luisteren”. Niveau 3 noemen we “parafraseren”. Stel, je zegt tegen je medestudent: “Je bedoelt dat de docent je bewust heeft willen pakken?” Je geeft kernachtig weer wat de bedoeling is van de boodschap van de ander. Deze vorm van samenvatten past bij “actief luisteren”, omdat je met jouw samenvatting een verduidelijking van de beleving toevoegt.


Benodigde middelen Flap-over (White-)bord Stiften of krijt

Resultaat-/effectmeting De deelnemer kan in een gesprek de drie niveaus van samenvatten aangeven.

Werkomgeving Standaard trainingslocatie

Bron Erik Pijs, Het grote vaardighedenboek

364


Theorie vragen stellen Component(en): X Competentie

Communicatie op metaniveau


Doel De deelnemer kent verschillende soorten vragen.

Deelnamevorm en deelnemers Deelnamevorm niet van belang Minimum aantal niet van toepassing Maximum aantal niet van toepassing

Beschrijving activiteiten Om in een trainingsgroep bepaalde oefeningen goed uit te kunnen voeren zijn vaardigheden in het vragen stellen nodig. Het vragen stellen kan ook een onderdeel zijn van een assertiviteitstraining. Afhankelijk van de beoogde doelen kan de theorie plenair behandeld worden, kan de tekst uitgedeeld worden met de vraag deze door te nemen of kan een deel van de theorie eruit gelicht worden. Soorten vragen Op bepaalde vragen krijg je bepaalde antwoorden. Bijvoorbeeld: Jouw collega is twee weken op vakantie geweest en jij wilt weten hoe de vakantie bevallen is. Je kunt dan verschillende vragen stellen: • “Wanneer ben je teruggekomen?” • “Wie was er met je mee?” • “Waar ben je geweest?” • “Wat heb je gedaan?”

365


• “Hoe beviel het daar?” • “Waarom ging je eigenlijk naar ...?” We onderscheiden daarbij open en gesloten, suggestieve en reflecterende vragen. Open, gesloten, reflecterende en suggestieve vragen Open vragen zijn vragen waarbij de ander, binnen de vraagstelling, vrij is om te bepalen hoe hij de vraag zal beantwoorden. Oftewel: de ander geeft een eigen invulling aan het antwoord en dat geeft natuurlijk veel meer informatie over de meningen, belevingen, gedachten en ideeën van degene die de vraag beantwoordt. Open vragen beginnen meestal met waarom, wat of hoe. Met open vragen intensiveer je het contact. Verder neemt een gesprek, waarin je vooral open vragen stelt, meer tijd in beslag dan een gesprek met alleen gesloten vragen. Als een boodschap méér is dan een mededeling moet je open vragen stellen om de bedoelingen van de ander te doorgronden. Gesloten vragen zijn vragen waarop eigenlijk maar één antwoord mogelijk is. Gesloten vragen beginnen meestal met wie, wanneer of waar. Gesloten vragen nodigen minder uit om achtergrondinformatie te geven. Als je alleen feitelijke informatie wilt ontvangen, zijn gesloten vragen zeer geschikt; als je achtergrondinformatie wilt hebben, zijn open vragen geschikter. Een bijzonder soort vraag is de reflecterende vraag. Een reflecterende vraag heeft als doel: met een vraag controleren of je iets goed begrepen hebt. Bijvoorbeeld: “Als ik het goed begrijp, bedoel je dat ... Klopt dat?” Voor effectief tweerichtingsverkeer is het stellen van reflecterende vragen een must. Het aardige van een reflecterende vraag is dat je een vraag met een samenvatting combineert! Een type gesloten vraag waarmee je het antwoord stuurt is de suggestieve vraag. Het is eigenlijk geen vraag, maar een verkapte mening. Bijvoorbeeld: “Vind jij ook niet dat er een rookverbod in de kantine moet komen?” Dit is geen vraag maar een mening, verpakt in een vraag. Als je dan toch de mening van de ander wilt, vraag je: “Wat vind jij van het rookverbod in de kantine?” Suggestieve vragen moet je alleen stellen in onderhandelingen en verkoopgesprekken. In alle andere gevallen moet je ze niet stellen, want ze belemmeren effectieve communicatie. Overigens zijn de meeste suggestieve vragen gesloten. Als suggestieve vragen open zijn, zit het suggestieve meestal in de toonzetting. (Bijvoorbeeld: “Wat vind je dááár nou van?”)

366


E-in- en E-ex-vragen Naast de indeling in open, gesloten en suggestieve vragen kennen we nog de indeling in E-in- en E-ex- vragen. Met E-in-vragen “exploreer” (= onderzoek) je binnen het referentiekader van de ander. Oftewel: E-in-vragen zijn vragen die ingaan op, en aansluiten bij wat de ander zegt. Oftewel: je vraagt dóór. Je concentreert je volledig op hetgeen de ander zegt zonder jouw mening daar in te betrekken. Een E-ex-vraag gaat niet door op wat de ander heeft gezegd. De vraag komt voort uit jouw referentiekader. Oftewel: je stuurt het gesprek in de richting van een onderwerp waar jij het over hebben wilt. Soorten vragen • open of gesloten vragen • suggestieve vragen • reflecterende vragen • E-in- en E-ex-vragen Een voorbeeld: Iemand vertelt jou dat zij ontevreden is over het gesprek dat zij zojuist met haar baas heeft gevoerd. De E-in-vraag: “Waar ben je ontevreden over?” De E-ex-vraag: “Heb je haar verteld dat je ontevreden bent?” E-in-vragen zijn bijzonder geschikt om door te vragen op een boodschap van de ander. Daarover gaat de volgende paragraaf. Dóórvragen Als alle zenders eerlijk, volledig, duidelijk en terzake doende zouden antwoorden, zou doorvragen nooit nodig zijn. Je moet doorvragen als: • de zender vaag blijft; • de zender niet alles vertelt; • de zender moeilijke woorden gebruikt; • de zender tegenstrijdige informatie geeft. Zonder doorvragen is het haast onmogelijk om de zender goed te begrijpen. Doorvragen is voor veel mensen niet gemakkelijk. Dat kan te maken hebben met angst om dom gevonden te worden, of angst om te confronterend te zijn. Probeer de “angsten” door oefening te overwinnen, want ze staan effectieve communicatie in de weg.

367


Doorvragen op informatie die vaag is, noemen we overigens concretiseren. Antwoorden als: “Het gaat wel.” Of: “De klas vindt.” nodigen uit tot concretiseren met vragen als: “Wat bedoel je met, het gaat wel?” Of: “Wie in de klas vinden dat?” Dubbele vragen en dubbele ontkenningen Tot slot nog het volgende: Stel nooit twee vragen tegelijk. Als je bijvoorbeeld vraagt: “Vind jij dat tentamen ook zo moeilijk en dat die docent zo snel gaat?”, stel je twéé vragen. De ontvanger reageert op één van de twee vragen, waardoor jij niet de informatie krijgt die jij hebben wilt. Nog ingewikkelder wordt het als je een dubbele ontkenning in je vraag stopt. Bijvoorbeeld: “Vind jij ook niet dat we niet moeten gaan.” De kans is groot dat de ontvanger de vraag net anders opvat dan jij bedoelt. En ook dan wordt effectieve communicatie onmogelijk.


Benodigde middelen Flap-over (White-)bord Stiften of krijt

Resultaat-/effectmeting De deelnemer kan in een gesprek uitleggen wat open, gesloten, reflecterende en suggestieve vragen zijn, wat E-in- en E-ex-vragen zijn en hoe je kunt doorvragen.

Werkomgeving Lokaal met flap-over of (white-)bord

Bron Erik Pijs, Het grote vaardighedenboek

368


Trainingsdoelen SMART formuleren Component(en): O Competentie X Zelfbeschikking

Keuzes maken


Doelen 1. De deelnemer kent de afkorting SMART. 2. De deelnemer kan zijn doelen zodanig formuleren dat aan de hand van de doelen de training aan het einde kan worden geëvalueerd.


Beschrijving activiteiten Formuleer maximaal * trainingsdoelen die voldoen aan elk van de vijf volgende eigenschappen: Specifiek Meetbaar Acceptabel Realistisch Tijdgebonden Een voorbeeld: “Aan het einde van de training ben ik in staat een half uur te fietsen, met een belasting van 50 Watt, 60 rpm (omwentelingen per minuut) en een hartslag van 120 bpm (slagen per minuut)”. Specifiek: het specifieke aan dit trainingsdoel is, dat het doel concreet staat omschreven, namelijk: fietsen, en niet: hardlopen, zwemmen of pingpongen.

369


Meetbaar: dit trainingsdoel is meetbaar, omdat wordt aangegeven dat het streven is om een half uur te fietsen met een belasting van 50 Watt, 60 rpm en een hartslag van 120 bpm. Acceptabel: de persoon die het bovenstaand trainingsdoel heeft opgesteld, wil zelf graag een half uur kunnen fietsen. Daarmee is het voor deze persoon een acceptabel en aantrekkelijk doel. Kies trainingsdoelen waar je zelf achter staat! Realistisch: probeer trainingsdoelen te stellen die realistisch zijn, met andere woorden, doelen die niet te ver afstaan van wat je op dit moment kunt. De persoon die het bovenstaand trainingsdoel heeft opgesteld, heeft ingeschat dat een half uur fietsen een haalbaar trainingsdoel is. Tijdgebonden: doordat er wordt aangegeven dat de persoon zijn doel aan het einde van de training bereikt wil hebben, is het trainingsdoel tijdgebonden. Een voorbeeld van een trainingsdoel dat niet aan de SMART-regels voldoet, is bijvoorbeeld: “Ik wil me wat beter voelen.” Vooropgesteld dat we hopen, dat iedereen zich beter voelt na de training, voldoet dit trainingsdoel niet aan de bovenstaande criteria. Het is namelijk niet specifiek, er wordt gesproken over wat beter, maar het is niet duidelijk wat dat precies inhoudt. Het is ook niet meetbaar, want waaraan zou je kunnen meten dat je je wat beter voelt? Hierdoor is ook niet duidelijk of dit trainingsdoel realistisch is. Verder wordt er ook geen tijdstip bepaald waarop wordt gekeken of het is gelukt, en dus is het ook niet tijdgebonden. In het algemeen geldt: Hoe hoger de doelen die je stelt, hoe groter de kans op teleurstellingen. Wanneer je een (kleine) overwinning behaalt, werkt dat motiverend. Formuleer de trainingsdoelen op terreinen waar je zelf invloed op hebt. Verwoord er geen omstandigheden in, die mee moeten zitten. Tot slot is het belangrijk om te weten, dat trainingsdoelen altijd bijgesteld kunnen worden. Mocht je tijdens de training merken dat je je trainingsdoelen te hoog hebt gesteld, stel ze dan bij. En omgekeerd: stel ze ook bij als je merkt dat je meer vooruit gaat dan je had verwacht. Tijd benodigd voor uitvoering oefening Inleiding met uitleg 20 minuten Oefening 30 minuten Nabespreking 30 minuten __________ Totaal 80 minuten

370


Benodigde middelen Pen en papier, eventueel een memorecorder voor mensen die belemmerd zijn met schrijven

Resultaat-/effectmeting De deelnemer kan uitleggen waarom zijn doelen SMART zijn


Bron Onbekend

371


372


Urgent en belangrijk Component(en): O Competentie X Zelfbeschikking

Keuzes maken


Doelen 1. De deelnemer kan prioriteiten stellen in zijn werk d.m.v. het maken van een onderverdeling van zijn activiteiten in categorieën. 2. De deelnemer is in staat om keuzes te maken in het rangschikken van activiteiten naar belangrijkheid en urgentie. 3. De deelnemer is zich bewust van de mogelijkheid om zelf aanpassingen te maken in de onderverdeling (met de juiste argumentatie). 4. De deelnemer kan na deze oefening beter plannen en structuur aanbrengen in zijn dagelijkse en wekelijkse planning.


Beschrijving activiteiten De oefening kan gebruikt worden als thuisopdracht. De bevindingen van de deelnemers worden in de volgende bijeenkomst per individu besproken. De trainer legt het belang van de oefening uit. De deelnemers moeten een onderverdeling van activiteiten in categorieën maken. Allereerst plaatsen ze de activiteiten in volgorde van belangrijkheid. Volgens het schema in de bijlage noteren ze bij A de activiteiten die belangrijk zijn en voorrang hebben. Bij B de activiteiten die belangrijk zijn, maar even kunnen wachten, bij C de activiteiten die niet belangrijk zijn, maar wel urgent. Tot slot noteren ze bij D de activiteiten die niet zo belangrijk zijn en die even kunnen wachten.

373


Vervolgens kijken de deelnemers het schema nog eens grondig na en gaan ze na welke activiteiten ze naar boven of naar beneden kunnen schuiven. Tijdens de plenaire nabespreking krijgt iedereen de kans om zijn onderverdeling in de verschillende categorieën te benoemen en te beargumenteren.


Benodigde middelen Schema (zie bijlage)

Resultaat-/effectmeting De deelnemer stelt door het invullen van het schema prioriteiten aan zijn werk. De deelnemer vertelt over zijn ervaringen hiermee. De deelnemer geeft en ontvangt feedback aan en van andere deelnemers. De deelnemer laat zien dat hij beter structuur kan aanbrengen in zijn dagelijkse en wekelijkse planning door dit schema wekelijks te gaan gebruiken. Dit koppelt de deelnemer terug naar de trainer.

Ervaringen Tot nu toe alleen ervaring bij hoger opgeleide mensen opgedaan. Voor hen was het een flinke puzzel om structuur aan te brengen in hun activiteiten.


Bron onbekend

374


Bijlage bij “Urgent en Belangrijk” Maak een onderverdeling in categorieën en geef een schatting van de tijd die je per week met je activiteiten bezig bent. Plaats de activiteiten in volgorde van belangrijkheid. Noteer bij A de activiteiten die belangrijk zijn en voorrang hebben; bij B de activiteiten die belangrijk zijn, maar even kunnen wachten; bij C de activiteiten die niet belangrijk zijn, maar wel urgent en bij D de activiteiten die niet zo belangrijk zijn en die even kunnen wachten. Welke activiteiten kun je naar boven of naar beneden schuiven?

Belangrijk

Niet belangrijk

Urgent

A

C

Kan wachten

B

D

375


376


Doel De deelnemer oefent zichzelf in het doorbrengen van tijd waarin hij een activiteit onderneemt die aansluit bij zijn belastbaarheid en waarvan hij fysiek en/of mentaal herstelt. Essentieel daarbij is dat de deelnemer niet afhankelijk is van derden voor het uitvoeren van de activiteit.

Deelnamevorm en deelnemers Deelnamevorm

individueel

Minimum aantal

2

Maximum aantal

10

Beschrijving activiteiten Met deze opdracht wordt je gevraagd om een uurtje alleen door te brengen. Wanneer je samenwoont, is het handig als je aan je huisgeno(o)t(en) doorgeeft dat je je even terugtrekt. Tijdens dit uur is het de bedoeling dat je iets doet waar je plezier aan beleeft, dat volstrekt nutteloos is en dat je nog nooit, of al heel lang niet meer, hebt gedaan. Je kunt bijvoorbeeld denken aan een oude hobby van vroeger. Zonder een existentiële onderbouwing te willen geven van het begrip nutteloos hier een kleine toelichting: met nutteloos wordt bedoeld dat je de activiteit voor jezelf doet en dat deze geen belang dient. Mocht je bijvoorbeeld besluiten om een taart te bakken dan past het alleen binnen de opdracht als je hem vervolgens in je eentje opeet. De nabespreking vindt tijdens de eerstvolgende bijeenkomst plaats. De nabespreking richt zich op het uitwisselen van ervaringen.

377


Tijd benodigd voor uitvoering oefening Inleiding met uitleg 10 minuten Oefening 60 minuten Nabespreking 30 minuten ______________ Totaal 40 + 60 minuten

(thuis)


Resultaat-/effectmeting De deelnemer verwoordt in de nabespreking wat het effect van de oefening is en gebruikt daarbij woorden als: Het is me opgevallen dat … Ik heb gemerkt dat … Ik wist niet dat ... Ik voelde dat …

Ervaringen De ervaring leert dat het voor veel mensen behoorlijk wat oefening vergt om invulling aan deze opdracht te kunnen geven. Sommigen geven aan dat dit een sleutelopdracht voor hen is geweest.


Bron Paul Sonke, Epidaurus Training & Coaching

378

De VrijBaan Empowerment Methode - Oefeningen. O Impact O Betekenis O Positief identiteitsgevoel

Recommend Documents