De toekomst van ons pensioen Verdieping inbreng in De Nationale Pensioendialoog
Peter Borgdorff PFZW 18 maart 2015
Leadership • Entrepreneurship • Stewardship
[email protected] +31 (0)346-291 291 www.nyenrode.nl
Kernthema’s in Nationale Pensioendialoog
• Hoe gaan we om met keuzevrijheid en maatwerk voor de deelnemer? • Hoe gaan we om met solidariteit? • Wie doet er mee in het pensioenstelsel en in welk collectief? • Wie is verantwoordelijk?
Inbreng in De Nationale Pensioendialoog
De opbrengst - volgens Klijnsma
Klijnsma: “Vrijwel iedereen van mening dat aanpassingen in pensioenstelsel nodig zijn, juist om sterke elementen te behouden”
De ‘rode draad’ - volgens Klijnsma Klijnsma destilleert vijf rode draden uit de dialoog • Maak pensioenen transparanter en minder complex; belang betere communicatie • Veranderende arbeidsmarkt is belangrijke reden voor verandering aanvullend pensioenstelsel; positie zzp’ers • Zorg voor meer aansluiting bij individuele behoeftes / behoefte aan meer keuzevrijheid, maar meningen hoe in vullen divers • Meeste deelnemers vinden solidariteit belangrijk, maar wordt verschillend gedacht over mate van risicodeling • Opvattingen over verdeling verantwoordelijkheden tussen actoren (overheid, sociale partners en het individu) lopen uiteen
Opzet stakeholder analyse • Per thema is aangegeven hoe verschillende grote organisaties en belanghebbenden zich hebben uitgesproken • Politieke partijen hebben zich vaak beperkt uitgesproken omdat ze de hoofdlijnennotitie afwachten • SER is lastiger te plaatsen binnen stakeholderanalyse vanwege vele afwegingen en meerdere varianten
Keuzevrijheid (1) - uitvoerder • Voorstanders keuze voor uitvoerder > Deelnemer heeft vrije keuze: politieke jongeren* > Keuze door werkgever: ouderen**, Verbond > Uitgesproken terughoudend: VCP
• 10 punten plan Politieke Jongerenorganisaties > JOVD, JS en JD • CSO, NVOG, KNVG > Maar: elke sector heeft wel een eigen bpf
Keuzevrijheid (2) – in opbouwfase Zorg voor meer maatwerk (onbepaald): DNB, SER
• Keuze beleggingsbeleid • •
In beperkte mate: CNV Tegenstander: AFM
• Flexibele pensioenleeftijd •
FNV, VCP, Politieke jongeren (binnen zekere grenzen)
• Keuze voor hoogte premie • •
AFM FNV en Politieke jongeren willen mogelijkheid voor deelnemers meer op te bouwen
Keuzevrijheid (3) – uitkeringsfase en voorbehouden • PFZW pleit voor onderzoek naar begrensde, eenmalige uitkering op pensioendatum • Verbond: voornamelijk flexibiliteit in uitkeringsfase, minder logisch in opbouwfase • ABP pleit voor meer keuzevrijheid in 2020, maar manier waarop is verder te onderzoeken
• Voorbehouden bij keuzevrijheid • • •
Kosten: SER, FNV Zorg voor goede defaults: SER, AFM Leidt niet tot hogere doelmatigheid: CNV
Verplichtstelling • Brede steun voor vorm van verplichting, maar welke? • Grote verplichtstelling •
Meeste fondsen, vakbonden: grote verplichtstelling
• Grote verplichtstelling + onderzoek of alle werkenden pensioen opbouwen •
PFZW, VCP
• Kleine verplichtstelling (werkgever kiest uitvoerder) •
Verbond, ouderenorganisaties
• SER: verplichtstelling moet passend zijn bij mate van risicodeling
Algemene pensioenplicht? • Voorstanders • •
Ouderen, politieke jongeren Oudshoorn (VNO) voor basisstelsel alle werkenden
• Onderzoek bredere verplichtstelling/spaarplicht •
DNB, FNV (basispensioen)
• Tegenstanders •
SER, CNV
Zelfstandigen (zie ook pensioenplicht) • Geef zelfstandigen recht om in 2e pijler op te bouwen > PFZW
• Laat zelfstandigen verplicht opbouwen > AFM (indien vrijwillig niet werkt) > FNV (voor gedwongen zelfstandigen) > CNV (verplichte opbouw) > VCP (verplicht pensioenfonds)
• Maak onderscheid tussen verschillende groepen zelfstandigen (vrijwillig/noodgedwongen) > DNB, FNV > SER: meer onderzoek nodig voordat keuze wordt gemaakt
Collectiviteit en solidariteit • Wel risicodeling, maar hoe? Dichtbij huidige systeem: •
FNV, CNV, VCP, ABP, PFZW: collectief-solidaire systeem met intergenerationele risicodeling biedt welvaartswinst
• Potentieel verder af van huidige systeem: • •
• • •
Verbond: wel risico’s delen, maar niet eenzijdig VNO (Oudshoorn): delen van risico’s heeft voordelen, maar beperkt ook individuele bewegingsruimte Jongeren: persoonlijke rekening, wel collectief beleggen en delen langleven-risico DNB: evenwichtige risicodeling tussen generaties AFM: moet helder zijn welke risico’s gedeeld worden
Welke waarden zitten hier achter? 13
Doorsneesystematiek • Voor aanpassing > DNB, AFM: vervang door actuarieel faire systematiek
• Voor aanpassing, maar onder voorwaarden > SER: er zijn genoeg redenen voor actuarieel fair systeem, maar verbindt wel voorwaarden > CNV en VCP: degressieve opbouw, maar eerst oplossing voor transitie > Netspar: degressieve opbouw, geeft opties voor transitie > Verbond: schaf af indien onvoldoende maatschappelijk draagvlak
• Kijk ook naar andere insteek > PFZW: los op via marktordening (wanneer zelfstandigen opbouwen, is probleem vele malen kleiner)
Pensioencontract – modellen • Dichtbij huidig contract (uitkeringsovereenkomst + indexatie) • • •
Te onderzoeken optie PFZW (model A) FNV Ouderen (70%-geïndexeerd middelloon nastrevenswaardig, via CDC-financiering)
• Overige modellen Zie SER
Pensioencontract - overig • VNO (Oudshoorn): moet vooral afgelopen zijn met steeds hogere pensioenpremies • ABP: wijst op spanning tussen zekerheid en ambitie, wat is de balans?
• Verbond: ambitieniveau opnieuw vaststellen, in ieder geval eerlijk communiceren
Verdere aftopping? • Inschatting: discussie over beperking Witteveenkader is nog niet ten einde; met name in vizier bij politieke partijen > DNB: Inkomens boven 60.000 euro moeten meer zelf kunnen beslissen over hun eigen pensioenopbouw. “Het paternalisme kan voor deze groep wel wat minder” > Groenlinks/SP: aftopping fiscale facilitering op 1½ / 2x modaal > ChristenUnie: stel bovengrens waarboven werknemers zelf kiezen > PvdA*: naar bovengrens belastingschaal 42% (= ca. 56k) > PFZW/VCP: uitgesproken tegen aftopping
• Daarnaast: discussie over verhouding eerste en tweede pijler. * Grens voor aftopping lag oorspronkelijk op ministerssalaris
Verantwoordelijkheid • Bij slechts een aantal organisaties expliciet benoemd > PFZW, ABP, FNV, VCP: pensioen van werkgevers en werknemers samen, blijft arbeidsvoorwaarde > CNV: stimuleer diversiteit in pensioenfondsorganen > SER: verdeling tussen overheid en sociale partners > Verbond: werkgever moet regeling en uitvoerder kiezen (= kleine verplichtstelling)
18
Verbinding pensioen met wonen en zorg • Veel terughoudendheid > PFZW: alleen onderzoek naar mogelijkheden in uitkeringsfase. / ABP: nader onderzoek > FNV: Groot tegenstander inzet pensioenpremie/opbouw voor hypotheek / CNV: terughoudend met vervlechten. Let op met verder verlagen pensioen / VCP: pensioen niet vermengen met andere doeleinden > Verbond: voornamelijk flexibiliteit in uitkeringsfase, minder logisch in opbouwfase
• Behalve… > VNO (Oudshoorn): huidige vormgeving 2e pijler belemmert, woningmarkt moet aan de gang
• SER: verbindingen beter mogelijk bij persoonlijke pensioenvermogens; ziet wel risico’s
Voorlopige tussenstand… • Contract: Unaniem advies SER waarbij persoonlijk pensioenvermogen + verplichte risicodeling interessant wordt genoemd > Ook veel andere partijen vinden die optie interessant c.q. nader onderzoeken waard > Over mate risicodeling/collectiviteit lopen ideeën uiteen
• Verplichtstelling: vakbonden en fondsen voor behoud • Keuzevrijheid: veel verschillende ideeën, maar geen duidelijke richting, veel voorbehouden • Zelfstandigen: veel erkennen dat meer mogelijkheden moeten komen; sommigen zien oplossing in meer verplichting; willen soms eerst meer onderzoek • Doorsneesystematiek: veel partijen zien probleem, maar hebben (ook) oog voor transitieproblematiek
SER – nadere duiding • Trends • Varianten
• Transitie • Overige thema’s
21
SER: Trends • Rentegevoeligheid van uitkeringsovereenkomsten • Onvoldoende transparantie over herverdeling
• One size fits all knelt bij keuzevrijheid en maatwerk • Veranderende arbeidsmarkt, beperkte levensduur bedrijven
• Nadelen doorsneesysteem
SER – opties 1 en 2 • SER optie 1: uitkeringsovereenkomst + degressieve opbouw > Te onderzoeken optie PFZW (model B) > CNV (compleet contract met pensioenambitie)
• SER optie 2: Nationale pensioenregeling > Te onderzoeken optie voor FNV, Argumentenfabriek (i.o.v. enkele opdrachtgevers: ABU, HorecaNL, NBB, detailhandel)
23
SER – opties 3 en 4 • SER optie 3: Persoonlijk pensioenvermogen + vrijwillige risicodeling > AFM: premieovereenkomst met mogelijkheid risico’s te delen
• SER optie 4: Persoonlijk pensioenvermogen + verplichte risicodeling > SER: interessante optie, maar meer onderzoek > Te onderzoeken optie voor PFZW (model C) > DNB: heldere eigendomsrechten, evenwichtige risicodeling generaties > VCP: van aanspraak naar kapitaalopbouw, reële ambitie. > Netspar is voorstander
24
SER – opties 3 en 4 • SER optie 3: Persoonlijk pensioenvermogen + vrijwillige risicodeling > AFM: premieovereenkomst met mogelijkheid risico’s te delen
• SER optie 4: Persoonlijk pensioenvermogen + verplichte risicodeling > SER: interessante optie, maar meer onderzoek > Te onderzoeken optie voor PFZW (model C) > DNB: heldere eigendomsrechten, evenwichtige risicodeling generaties > VCP: van aanspraak naar kapitaalopbouw, reële ambitie. > Netspar is voorstander
25
Overige thema’s • AOW • Zelfstandigen • Integratie wonen/zorg/pensioen
En wat vindt de politiek?
Next steps • Stakeholders ook in fase 2 actief: nadere uitwerking inbreng – niet alleen PFZW, maar ook SER, ABP, … •
NB. ABP werkt aan optie hybride pensioenregeling
• Klijnsma werkt hoofdlijnennota toekomst pensioenstelsel uit – beoogde publicatie eind mei • Afstemming in Kabinet over politieke lijn • Afstemming in ambtelijke kring (‘de Zeshoek’: SZW, FIN, AZ, EZ, BZK/wonen&rijksdienst), VWS) over inhoudelijke lijn • Afstemming met ‘achterban’ (PvdA en VVD) • Verwachting: nota schets enkele scenario’s, met mogelijke product-markt combinaties (combi met wonen, rol APF, …) + appreciatie kabinet van SER advies En dan is nog de vraag wat de uitkomst van PS op 18/3 betekent…
De Nationale Pensioen Dialoog Work in progress… de wereld staat niet stil…
