Van de voorzitter
Ons Pensioen
TIJDSCHRIFT VAN DE BPP: BELANGENVERENIGING PENSIOENGERECHTIGDEN PENSIOENFONDS ZORG EN WELZIJN
“ ”
NUMMER 6, JAARGANG 29 • DECEMBER 2015
quote
Hypotheek PFZW en ABP in Komt er nog voor deelnemers top 3 bij maatschapeen goed PFZW pelijk beleggen pensioenstelsel? P. 10
P. 20
P. 35
1
Van de redactie Op maat gemaakt voor uw badkamer
Leeftijdskorting op de comfort douche
€ 7,50
Veiligheidsglas
per levensjaar
Comfortverhogende opties en accessoires Geplaatst binnen 1 dag
Stijlvol zitten zonder rugpijn Speciaal ontwikkeld voor mensen met rugklachten 100% op de juiste maat d.m.v. de 3d-scan Verstelbare rug- en voetenbank voor relaxhouding Modern, fris en luchtig design 100% Nederlands fabrikaat
designed by Olivier made in Holland
Profiteer van extra inkoopvoordeel: Nu € 300,- korting
Extra lage instap met anti-slip vloer
Gratis brochure? Bel gerust 088 - 848 00 00 Of bezoek www.vitalis.nl
Nieuw: al geleverd en geplaatst binnen 1 week!
Comfortabel douchen in een veilige badkamer Na een drukke dag voelt een warme douche vaak extra fijn om uw spieren en gewrichten volledig te laten ontspannen. Een hoge instap in uw bad of douche kan dan net een drempel zijn waardoor u niet lekker kunt ontspannen. De luxe comfort douche van Vitalis vervangt uw bad of douche en helpt u weer ontspannen en veilig douchen.
De comfort douche wordt volledig op maat gemaakt, waardoor een grote verbouwing niet nodig is. Dankzij onze 1-dag service kunt u de volgende ochtend direct genieten van een veilige en warme douche, wel zo ontspannen. En moet er extra snel een douche geplaatst worden, ook dan kunnen wij u helpen doordat wij altijd bepaalde voorraadmodellen hebben. Plaatsing binnen
1 week is dan al mogelijk. Als extra service nemen wij uw oude bad of douche voor u mee. Over Vitalis Vitalis biedt een breed assortiment comforten mobiliteit verhogende producten zoals trapliften, sta-op stoelen, aangepaste fietsen, scootmobielen, comfort douches, rolstoelen en rollators met buitengewone services.
Onze adviseurs komen graag bij u langs voor een vrijblijvend adviesgesprek. ✁
Rekenvoorbeeld:
CD_Areo_Pensioenbelangen_mnd12
Ja, stuur mij een brochure Comfort Douche
Aréo relaxfauteuils
Naam _________________________________________ Adres _________________________________________ Postcode _______________________________________ Plaats _________________________________________ Telefoon _______________________________________ Stuur gratis naar: Antw.nr. 1071, 9200 VB Drachten
Leeftijd 60 jaar 65 jaar 70 jaar 75 jaar 80 jaar
Uw voordeel 60 x € 7,50 = € 450,65 x € 7,50 = € 487,50 70 x € 7,50 = € 525,75 x € 7,50 = € 562,50 80 x € 7,50 = € 600,-
Bezoek ook onze showroom. Kijk op www.vitalis.nl/showrooms
Deze acties zijn geldig t/m 31 december 2015 en gelden niet in combinatie met andere lopende acties en aanbiedingen. Plaatsing binnen 1 week geldt uitsluitend op onze comfort douche voorraadmodellen.
“Parijs” maakt alles anders – Wat zou ik u graag een onbezorgde en vredige kerstviering toewensen! Maar de realiteit is anders. De aanslagen in Parijs hebben de wereld opnieuw op zijn kop gezet. En wat lijken de kwesties waar wij ons op dit moment mee bezig houden dan onbelangrijk. Komt het belastingplan nu wel of niet door de Eerste Kamer? Wordt er nog wel of niet iets gerepareerd aan de koopkracht voor ouderen in 2016 en verder.
Het interesseert me nu even van de woordvoerder van dit niet. En toch blijft het een onbenullige clubje fanatici belangrijk politiek item en voor de camera van de NOS blijft het een feit dat wij vindat hij had gehoopt dat de den dat ouderen in dit land aankomst van de sint in erg onrechtvaardig worden Meppel naar aanleiding van behandeld. En toch moeten de gebeurtenissen in Parijs daarnaast ook de gewone zou zijn afgelast. Hoe klein dagelijkse dingen doorgaan. kun je zijn!! ROELOF JAN MULDER Moeten we bijvoorbeeld sinterklaascadeautjes kopen en Maar er zijn ook genoeg kerstmis voorbereiden. Maar ondertuspositieve ontwikkelingen. Zo gaat het sen moeten we ook soms triviale vragen pensioenfonds Zorg en Welzijn groener beantwoorden als: ‘Zullen we die reis naar en duurzamer beleggen, lees het interview op pagina 20. En is PFZW het eerste Rome met kerst door laten gaan? En gaan pensioenfonds in Nederland dat voor de we dan met kerstmis op het grote plein eigen deelnemers de mogelijkheid heeft van de Sint Pieter staan om de toespraak gecreëerd om via een daartoe opgerichte van de paus life te kunnen bijwonen. Kortom zijn we nog wel overal veilig?’ hypotheekverstrekker een hypotheek bij Maar anderszins, komt de ellende het eigen pensioenfonds af te sluiten. Met waar miljoenen mensen in het Midden meer mogelijkheden dan via de bank. Ook Oosten dagelijks mee te maken hebben daarover berichten we uitgebreid in dit nu niet erg dichtbij? En levert ons dat dan nummer. En natuurlijk toch ook aandacht niet een beetje meer begrip op voor de voor de kerst op de kersttafel van Audrey’s ultieme wens van velen om die ellende te DeliCasa, pag. 25. ontvluchten? Vragen waar we tot nu toe niet echt mee bezig waren, maar die plotBuiten huilt de wind om het huis. De seling heel manifest zijn geworden. regen klettert tegen mijn raam. Maar ik zit hier warm en droog en realiseer me Daar zinkt bijvoorbeeld de vraag of zwarte ondanks alles eens te meer hoe goed we piet nou zwart of wit dient te zijn volledig het in dit land eigenlijk hebben. bij in het niet. Daarom was het zo gênant dat de actiegroep ZwartePietNiet de Namens de redactie wens ik u fijne feestdagen en een goed en gelukkig demonstratie bij de landelijke aankomst nieuwjaar. — van St. Nicolaas in Meppel gewoon door liet gaan. Nóg gênanter was de uitspraak
AUTEUR: ROELOF JAN MULDER
“
De wereld op zijn kop.
”
3
Inhoudsopgave “Parijs” maakt alles anders
De vrijwilliger
Pleidooi van een drenkeling
Pensioengeld beheren kost geld
–3–
–6–
Volharden en doorzetten –7–
In gesprek over de toekomst –8–
Uit de media –9–
PFZW gaat eigen leden hypotheken verstrekken
– 23 –
Column Hasko van Dalen – 24 –
Audrey’s DeliCasa – 25 –
Kruiswoordpuzzel & Cryptogram – 26 & 27–
Pas verschenen – 28 –
Toekomst van de AOW
Pensioenfonds Zorg en Welzijn stelt €3 mrd beschikbaar om hypotheken te verstrekken aan de eigen achterban. Is dit idee gedreven door de eigen achterban of gaat het het pensioenfonds om het rendement? – 10 –
Het beeld dat de AOW-kosten de pan uitrijzen blijkt niet uit de feiten. – 30 –
Is de kritiek van Pikaart op het ABP terecht?
– 33 –
Martin Pikaart schreef het boek ‘Wanbeleid, Algemeen Burgerlijk’. Het boek bevat veel kritiek op het ABP en de vraag, die de leden van de NBP wellicht hebben, is of deze kritiek van Pikaart terecht is. De redactie las het boek en bespreekt het. – 14 –
Perverse prikkels in de langdurige zorg
Begin 2015 is het Nederlandse systeem van langdurige zorg ingrijpend hervormd. De problemen zijn er niet mee opgelost, maar vooral verschoven van het Rijk naar Gemeenten, zorgaanbieders en uiteindelijk de cliënten. – 16 –
Artsen: meer tijd om te praten
Het goede gesprek moet in elke spreekkamer de norm worden. – 18 –
Twee leuke winteractiviteiten – 19 –
Maatschappelijk beleggen: Zorg en Welzijn is er goed in
Lezers schrijven – een gedicht Pas op met de budgetpolis – 34 –
Rectificatie ‘Vermogen schenken’ – 34 –
Komt er nog een goed pensioenstelsel?
Maandag 23 november hield de Tweede Kamer-commissie, die over pensioenen gaat, een hoorzitting over het nieuwe pensioenstelsel. De organisaties van ouderen en gepensioneerden waren niet uitgenodigd, maar wel aanwezig. – 35 –
Op weg naar een premie gestuurde overeenkomst?
Impressie van de hoorzitting in de tweede kamer over het nieuwe pensioenstelsel. – 37 –
Colofon – 39 –
Het pensioenfonds Zorg en Welzijn is al voor de 9e keer gekozen als nummer één op de lijst van pensioenfondsen die het meest maatschappelijk verantwoord belegt! Dat betekent nogal wat. – 20 –
5
Van de voorzitter
Verenigingsnieuws
Pleidooi van een drenkeling
Volharden en doorzetten
–
–
Jonge deelnemers van PFZW merken er niets van, maar ze worden dagelijks armer omdat de koopkracht van hun opgebouwde pensioenrecht afneemt. Gepensioneerden kachelen van jaar op jaar achteruit in hun pensioeninkomen. Voor veel ouderen met enkele honderden euro’s pensioen per maand is uitsluitend de AOW verhoogd. Daarvan moeten zij de huurverhoging en de stijging van de zorgkosten betalen. Een reëel inkomensverlies van € 20 à € 25 per maand betekent voor hen dat ze minder of niet kunnen deelnemen aan de maatschappij. Gevolgen op sociaal vlak zijn al zichtbaar.
Er is de afgelopen maanden veel werk verzet door het bestuur. Niet alleen tijdens de maandelijkse bestuursvergaderingen, maar ook voor het aanleveren van kopij voor nieuwsbrieven, Ons Pensioen en de website. Daarnaast behoren het bijhouden en vernieuwen van de ledenadministratie, het voorbereiden van en het actief participeren in de Pensioenraad van PFZW, het bijhouden van de financiële administratie en het opzetten van een begroting voor volgend jaar tot de aandachtsgebieden die bijna dagelijks aan de orde zijn. AUTEUR: CEES MICHIELSE
Als de pensioenen niet verhoogd zouWij wilden daarom als groep pensiden KUNNEN worden, dan zouden de oengerechtigden in de Pensioenraad van ouderen wel de tering naar de nering ons fonds een dringend beroep doen op zetten. Dat kunnen ze, want daar zijn ze het bestuur om tussentijds bij de Staatssecretaris een regeling af te dwingen mee opgegroeid. Maar zo is het niet. Er is en op een of andere wijze verbetering (gemiddeld) al jarenlang een prima rendement en het vermogen groeit. Enige van de pensioenuitkering c.q. de pensioenrechten (eenmalig, tijdelijk of hoe aanpassing van de pensioenen is zonder JOOP C. CALJOUW dan ook) mogelijk te maken. De nood is bezwaar mogelijk. Het zijn slechts de wetten en regels, die indexatie verhinderen. hoog, de tijd is er rijp voor en de generatie die de zestiger jaren heeft meegemaakt weet dat Ons PFZW-bestuur weet dit natuurlijk heel goed niets onmogelijk is. We hadden zelfs een constructief en de directeur loopt zich het vuur uit de sloffen. voorstel voor een tijdelijke regeling; dan is er ook geen Maar het helpt niks. Het Pensioenfonds Zorg en Welzijn mag niet indexeren. Dat zegt het systeem, gebaprobleem tussen generaties. seerd op de wet. Het bestuur verklaart openlijk het Het mocht niet baten. Het Pensioenfondsbestuur niet eens te zijn met deze wet, maar het moet de wet en de meerderheid van de Pensioenraad heeft geen wel uitvoeren. Dit is een dilemma: wel goed bestuurbehoefte aan zo’n oproep. Op vele fronten wordt deze der willen zijn, maar dat niet mogen. Een niet te benijwinter in pensioenland gepolderd, en die ontwikkeden positie als die van “burgemeester in oorlogstijd”. lingen wil PFZW niet doorkruisen met tussentijdse De hoop blijft gevestigd op een nieuw pensioennoodgrepen. stelsel, maar dat zal nog zeker vijf jaar op zich laten De drenkeling gaat kopje onder. wachten. Dat is voor de gepensioneerden van nu te laat, ze gaan kopje onder in de regelbrij. Zij worden Ik wens u prettige kerstdagen, een goed uiteinde en tekort gedaan en dat hebben ze niet verdiend. Bovendien is tegen die tijd het vertrouwen in ons pensioeneen beter 2016. — stelsel helemaal verdwenen. Dat is het failliet van ons Volgt u ons op www.pfzw-belangenvereniging.nl stelsel; dan is alle solidariteit verdwenen en dan wordt en stuur ons uw e-mailadres. er over geen enkel duurzaam pensioenstelsel nog overeenstemming bereikt. Vooraankondiging ALGEMENE LEDENVERGADERING BPP 2016 Op dinsdag 26 april 2016 vindt de Algemene Ledenvergadering (ALV) van de Belangenvereniging Pensioengerechtigden PFZW (BPP) plaats in het Van der Valk Hotel ‘De Biltsche Hoek’, De Holle Bilt 1, 3732 HM De Bilt, tel. 0302205811.
6
De vergadering wordt gehouden in de Beerschotenzaal en u bent daar vanaf 12:00 uur welkom. Van 12.00 uur tot 13.00 uur is de ontvangst met een broodjes lunch. Het inhoudelijke deel zal plaats hebben van 13.00 uur tot 16.00 uur.
Er is voldoende parkeerruimte en de accommodatie is per bus bereikbaar vanaf Utrecht CS. Noteert u alvast de datum in uw agenda? Bij het volgende nummer van Ons Pensioen ontvangt u een uitnodiging met een aanmeldingsformulier en het complete programma.
Daar komen nog bij zaken zoals het bijhouden van de ontwikkelingen binnen het pensioenveld, het leveren van bijdragen in discussiebijeenkomsten met andere partijen,de vertegenwoordiging in bijeenkomsten van de Ledenraad van PGGM, het beantwoorden van brieven van individuele leden en het vele lobbywerk om onze opvattingen steeds duidelijk en tijdig in te brengen bij relevante discussies in het kader van de SER, de Tweede en Eerste Kamer en andere relevante partijen. Door al deze activiteiten wordt in steeds bredere kring en vaak met waardering kennis genomen van de standpunten die wij in het belang van onze leden naar voren brengen. Niet altijd met onmiddellijk succes, zoals u elders in dit blad kunt lezen (waar wij uiteenzetten dat ondanks een helder en indringend beroep van onze voorzitter, de geesten nog niet voldoende rijp zijn om voor een beperkte tijd het indexatieregime te versoepelen). Wij blijven echter aandringen als wij menen dat het om een gerechtvaardigd en evenwichtig wijzigingsvoorstel gaat. Kortom de kracht van ons argument in combinatie met ons doorzettingsvermogen, zo u wilt volhardendheid, zal evenals de bekende druppel die uiteindelijk de steen weet uit te hollen, succes blijken te hebben.
ALV op 26 april in De Bilt Begin volgend jaar hopen wij u uitvoerig te kunnen informeren over onze ALV 2016 die op 26 april in De Bilt zal plaats hebben. Naast interne zaken, zullen onderwerpen als de toekomst van ons pensioen- en beleggingsbeleid, de volle aandacht krijgen. Maar zeker hoort daarbij ook de aandacht voor onze eigen toekomst als vereniging. Wat kunnen wij als bestuur, maar vooral u ook als leden van de vereniging doen, om ons ledenaantal te versterken. Want dat is meer dan eens nodig. In dat kader is het wellicht interessant melding te maken van een recente activiteit. “Voorzitter Joop Caljouw, kreeg van de Bond Nederlandse Predikanten in november op hun emeritidag in Nijkerk de gelegenheid om uit te leggen waar de BPP voor staat en hoe we de belangenbehartiging vorm geven. Er was een aandachtig gehoor van ongeveer 100 “gepensioneerde” predikanten. BNP is als collectiviteit lid van BPP en vertegenwoordigt zo’n 1300 pensioengerechtigden van PFZW.” Kent u ook een groep van geïnteresseerde potentiële leden voor de BPP. Wij komen graag naar hen toe om hen te overtuigen van het belang van hun lidmaatschap. —
7
Pensioenraad PFZW
In gesprek over de toekomst – Het Pensioenfondsbestuur en de Pensioenraad zijn iedere maand in overleg. Een kost verslag van de onderwerpen van de laatste maanden: toetreding PWRI, nieuw bestuursvoorzitter, duurzaamheid, toekomstige stelsel en indexatie.
AUTEUR: JOOP C. CALJOUW
“
Evenals het ABP wil ook ons fonds de richting van het model 'premieovereenkomst met collectieve risicodeling' onderzoeken.
”
8
In september spraken Pensioenfondsbestuur en Pensioenraad over de toetreding van het Pensioenfonds Werk en (Re) Integratie (PWRI), waarna het bestuur het overleg kon voortzetten om te komen tot waardeoverdracht van PWRI aan PFZW. De deelnemers in de (voormalige) sociale werkplaatsen komen dan bij PFZW. Duurzaamheid In oktober hadden we het over de wervingsprocedure voor een nieuwe bestuursvoorzitter. De laatste termijn van de heer Alders loopt af in maart 2017. Er wordt dus gezocht naar geschikte kandidaten. De raad kreeg nadere informatie over het beleggingsbeleid op weg naar 2020 en over de doelstelling om de CO2-uitstoot van bedrijven in onze aandelenportefeuille te halveren. Ook is het de bedoeling om met de beleggingen positief bij te dragen aan duurzaamheid. Dit alles met behoud van rendement. (Zie ook het artikel over verantwoord beleggen op pag. 20.) Toekomstige pensioenstelsel Ook het toekomstige pensioenstelsel kwam aan de orde. Op basis van de door PFZW gekozen waarden en uitgangspunten en gezien de richting die de discussies nu uitgaan, lijkt een soort 'premieovereenkomst met collectieve risicodeling' de voorkeur te krijgen. Evenals het ABP wil ook ons fonds de richting van dit model onderzoeken.
Er is dus bepaald nog geen kant-en-klaarmodel, maar komend voorjaar is er meer te verwachten. Resultaten kunnen dan opgenomen worden in de programma’s van politieke partijen, die de komende zomer zullen worden geschreven (of niet). Achterstand opgelopen In november waren de jaarlijkse besluiten over premiehoogte en indexering van de pensioenen onderwerp van forse discussies. Over de indexering: nu geen verbetering van uw pensioen en ook in de komende jaren niet. Dit tot groot ongenoegen van onze belangenvereniging. De lonen zijn in 2015 met 1,24% gestegen en met een correctie op 2014 is de achterstand in de pensioenen nu opgelopen tot 13,65%. De Pensioenraad kon niet anders dan positief adviseren. Overigens zijn alle bestuursbesluiten gebaseerd op deugdelijke onderbouwingen die ook ter kennis van de raad worden gebracht. Voor het eind van het jaar zullen nog enkele belangrijke onderwerpen ter advisering aan de Pensioenraad worden voorgelegd. —
Actualiteiten
Uit de media HERRIE OM EINDE BLAUWE ENVELOP De Nationale Ombudsman bereidt een onderzoek voor naar de digitaliseringsdrift van de Belastingdienst. De fiscus verstuurt steeds minder brieven per post. De blauwe envelop waarin wordt gevraagd aangifte te doen moet in 2017 helemaal verdwijnen. Sindsdien regent het klachten bij de Ombudsman. Met name onder ouderen zit de schrik er goed in. Volgens ouderenorganisatie Unie KBO zijn er zorgen over mensen die digitaal niet goed onderlegd zijn en daar-
om steeds verder achterop raken. Drie ouderenorganisaties stelden eerder al gezamenlijk een meldpunt in waar tot nu toe ruim 700 bezorgde en verontruste reacties binnenkwamen. Overheidsorganisaties, waaronder gemeenten, die alleen nog maar per email bereikbaar zijn, werden eerder al door de Ombudsman op de vingers getikt. Zij moesten een alternatief bieden. (De Telegraaf)
VERBOD OP VERKOPEN AAN DEUR BIJ OUDEREN Gebiedscommissies in Rotterdam hebben sinds kort de mogelijkheid om gebieden aan te wijzen waar het verboden is aan de deur te verkopen. Het is vooral bedoeld ouderen te beschermen tegen de babbeltrucs van verkopers. CDA-fractievoorzitter Sven de Langen: “Ouderen zijn verbaal niet altijd opgewassen tegen verkopers die slechte contracten voorleggen.”
Niet alleen het verbod moet een einde maken aan de opdringerige verkopers. De gemeente Rotterdam organiseert ook voorlichtingsbijeenkomsten voor ouderen over babbeltrucs, het voorkomen van diefstal en de ‘Nee, geen verkoop aan de deur’-sticker wordt geïntroduceerd. (Dichtbij.nl)
FNV: “GA WEG BIJ ZILVEREN KRUIS ACHMEA” FNV Zorg & Welzijn adviseert Achmea-verzekerden in Utrecht, Zwolle, Ommen en Hardenberg over te stappen naar een andere zorgverzekeraar als zij hun vertrouwde verpleegkundige willen behouden. Zorgverzekeraar Achmea Zilveren Kruis is in deze steden een omstreden experiment met de wijkverpleging begonnen en wijst één zorgorganisatie per wijk
aan. Zorgaanbieders die niet door Achmea in de arm zijn genomen, krijgen maar 75 procent van de zorg vergoed en worden zo gedwongen de wijk te verlaten. Veel ouderen zullen daardoor hun vertrouwde verpleegkundige verliezen. (Persbericht FNV)
POPULAIRSTE AUTO’S ONDER 65-PLUSSERS De afgelopen jaren is het autobezit onder oudere generaties met 2,5 % per jaar toegenomen, ook tijdens de crisis. ING verwacht dat de groei de komende jaren verder doorzet. De gemiddelde leeftijd van kopers van een nieuwe auto is inmiddels 57 jaar. De meest populaire auto onder 65-plussers was in de eerste negen maanden van dit jaar de Renault Captur, gevolgd door de Toyota Yaris en de Nissan Qasqai. (www.z24.nl)
9
Interview
PFZW gaat eigen leden hypotheken verstrekken – Pensioenfonds Zorg en Welzijn heeft een opmerkelijk initiatief genomen. Het fonds stelt €3 mrd beschikbaar om hypotheken te verstrekken aan de eigen achterban. De kredieten hebben enkele gunstige eigenschappen waar alleen (oud-) werknemers in de zorg en andere sectoren van Zorg en Welzijn voor in aanmerking komen. Een speciale nieuwe dochter van Syntrus Achmea, met de naam Attens, verzorgt de praktische afhandeling van de hypotheken.
AUTEURS: ERIC VAN ECK, ROELOF JAN MULDER
De laatste jaren steken meerdere fondsen geld in Nederlandse hypotheken, maar niet eerder is vastgelegd dat deze leningen bedoeld zijn voor de eigen achterban. De Nederlander betaalt internationaal gezien heel braaf zijn hypotheeklasten, dus een veilige belegging zal het zeker zijn, maar of het, gezien de huidige rentestanden, ook het vereiste rendement oplevert is de vraag. De redactie besloot deze en andere vragen voor te leggen aan het pensioenfonds. Ze werden beantwoord door Bart Blanken, Chief Marketing Officer (CMO) bij PGGM, met aanvullingen door Hugo Ouwehand, directeur Hypotheken bij Syntrus (de moeder van Attens hypotheken). Allereerst de vraag: Waarom dit initiatief? Hebben deelnemers in het fonds hierom gevraagd, of is er met belangenverenigingen overleg over geweest? Wij weten bijvoorbeeld dat één van onze leden in een brief aan PGGM om een dergelijk initiatief heeft verzocht. Het Pensioenfonds Zorg & Welzijn ziet de beleggingscategorie ‘Nederlandse Hypotheken’ als een goed alternatief voor beleggingen met een soortgelijk risico. Daarnaast is het beleggen in Nederlandse hypotheken een maatschappelijke belegging, omdat het de toegankelijkheid van kapitaal voor eigen woningbezit bevordert. Het is op de eerste plaats dus goed voor het pensioen en voor Nederland. In de Nederlandse hypotheekmarkt
10
valt er weinig te kiezen. De producten lijken erg sterk op elkaar. Belangrijkste eis is het hebben van een stabiel inkomen. We weten dat mensen die werken in de sector zorg en welzijn vaak moeite hebben met het kunnen aantonen van een stabiel inkomen bij het aanvragen van de hypotheek. Banken rekenen vaak de onregelmatigheidstoeslag niet mee, terwijl dat in de zorg een wezenlijk deel van het inkomen is. Dat gebeurt niet omdat de standaardverwerking van een hypotheekaanvraag dat niet toelaat. Het in de markt zetten van een dergelijke onderscheidende hypotheek voor de mensen die werken in de sector zorg en welzijn kent hiermee zijn oorsprong. Het merk, de naam, de positionering en de manier van communiceren van Attens Hypotheken is tot stand gekomen in ruggespraak met leden van PGGM&CO. Dan het rendement. We moeten dit natuurlijk ook zien als een belegging. Is het rentepercentage dat nu wordt gehanteerd aantrekkelijk genoeg voor PFZW? Het gaat maar om een relatief klein deel van het totale belegde vermogen, maar alle kleintjes helpen. Of moeten we het meer zien als een service aan de deelnemers dan dat het beleggingsresultaat voorop staat? Nee. Hypotheken zijn juist een goed alternatief ten opzichte van andere hoogwaardige kredieten zoals bedrijfsobligaties. Beleggen in hypotheken betekent veelal lage kredietverliezen, maar ook
Interview
lagere liquiditeit met een ruime vergoeding. Het beleggen in Nederlandse hypotheken verandert niets in de spreiding van het risico en het te behalen rendement op de portefeuille. De ‘service aan deelnemers’, zoals u dat noemt, staat hier in principe los van. In hoeverre heeft politiek Den Haag invloed gehad op de beslissing om een dergelijk initiatief te ontplooien? Bekend is dat men in Den Haag al langer vindt dat de grote pensioenfondsen meer in de Nederlandse markt moeten investeren. Bijvoorbeeld investeren in grote wegenbouwprojecten. Is dit een eerste stap? Dat staat hier in dien mate los van dat we dit initiatief niet hebben genomen, omdat politiek Den Haag heeft geroepen dat pensioenfondsen meer in Nederland moeten investeren. Het is wel een prima aansluiting op de maatschappelijke wens om meer te betekenen voor de Nederlandse woningmarkt. En dat past uiteraard ook in de wens van politiek Den haag. Wat was de reden om de hypotheken via een dochter van de Syntrus Achmea groep, nl. Attens Hypotheken te gaan verstrekken? PGGM is een pensioenuitvoeringsorganisatie met als grootste klant het Pensioenfonds Zorg & Welzijn. Een belangrijke tak van PGGM is het vermogensbeheer van alle beleggingscategorieën, dus ook Nederlandse hypotheken. PGGM heeft geen ervaring met en geen vergunning voor het verstrekken van hypotheken. Uit onderzoek blijkt ook dat de leden hiervoor liever een andere
hypotheekverstrekker zien dan PGGM(&CO). ‘Schoenmaker blijf bij je leest’. Leden waarderen het initiatief wel heel erg. Voor dit initiatief is een nieuw hypotheekmerk ontwikkeld, namelijk Attens Hypotheken. De dochter van Syntrus Achmea, Real Estate & Finance, heeft daarmee een naam gekregen.
BART BLANKEN
Belangrijke verschillen ten opzichte van andere hypotheekverstrekkers, bijvoorbeeld de banken, is dat onder andere ook een onregelmatigheidstoeslag meetelt voor de bepaling van het inkomen. En dat ouders mee kunnen (moeten?) ondertekenen. Dat betekent waarschijnlijk dat ze ook mede risicodragers zijn? Ouders kunnen mee tekenen als medeschuldenaar, indien er behoefte is aan een te lenen bedrag dat (iets) hoger ligt dan waar de hypotheekaanvrager in eerste instantie alleen voor in aanmerking komt. Ouders zijn dan ook risicodrager. Hugo Ouwehand: “Daarbij houden we uiteraard goed in de gaten dat starters noch hun ouders financieel te veel risico´s nemen. De hypotheek moet door de hypotheekaanvrager binnen vijf jaar zelfstandig te dragen zijn. De ouders helpen hun kinderen dus alleen de eerste jaren op weg.” In hoeverre geldt voor deze hypotheken ook de NHG-garantie? De Nationale Hypotheek Garantie is ook voor Attens Hypotheken van toepassing. Met het zich begeven op de hypotheekmarkt worden PGGM/PFZW rechtstreekse concur-
11
Interview
renten van het bankwezen. Is dat toegestaan en hoe wordt daar in het bankwezen tegenaan gekeken? PGGM noch PFZW zijn hypotheekverstrekkers. PGGM is een pensioenuitvoeringsorganisatie en PFZW is een pensioenfonds voor de sector zorg en welzijn. Attens Hypotheken is een hypotheekverstrekker met een eigen AFM-vergunning om te opereren in deze markt. Dat is daarmee uiteraard toegestaan. Attens Hypotheken is een nieuwe speler in de markt en daarmee in competitie met andere hypotheekaanbieders (o.a. banken), zij het voor een specifieke doelgroep. Hun formele reactie hierop is ons niet bekend. De informele reacties hebben een doorgaans positieve strekking. Men is onder de indruk van de manier waarop wij hypotheken aanbieden. Hugo Ouwehand: “Wij beleggen al enkele tientallen jaren voor pensioenfondsen in woninghypotheken. De laatste jaren heeft deze ontwikkeling een sterke vlucht genomen, mede door de verzwaarde kapitaaleisen die de banken worden opgelegd. Ik denk dat het voor de consument alleen maar goed is als er meer aanbieders komen op de hypotheekmarkt. Daarbij is de consument wel gebaat bij aanbieders die lange tijd in de markt zullen blijven.” Wij begrepen dat gepensioneerden niet in aanmerking komen voor een Attens hypotheek. Is dat zo? En zo ja is dat dan niet een vorm van leeftijdsdiscriminatie? Waarop ligt de leeftijdsgrens? Nee. Dat is niet zo. Al zijn er wel meer strikte voorwaarden aan verbonden, ook ter bescherming van de consument. Er
12
“ ”
quote
HUGO OUWEHAND
is immers geen maximale leeftijdsgrens voor acceptatie door Attens en we doen dus niet aan leeftijdsdiscriminatie. Zoals gezegd zijn er zaken die van belang zijn als iemand op latere leeftijd een hypotheek wil afsluiten. Zo kan het besteedbaar inkomen lager zijn. Ook moet bij hypotheken van meer dan 80% van de marktwaarde van het huis een overlijdensrisicoverzekering worden gesloten. Op latere leeftijd is dat vaak lastig en bovenal kostbaar. We stellen altijd dat iedereen zich altijd persoonlijk moet laten adviseren over wat in die situatie de beste keuze is. Hugo Ouwehand: “Wij hebben een zorgplicht naar de consument. Dat betekent dat we soms ook nee moeten zeggen, in het belang van de consument.” In een aantal reacties op een artikel in het FD over dit initiatief schrijven enkele deelnemers dat men het uit het oogpunt van het noodzakelijk behalen van een optimaal rendement uit het te beleggen kapitaal, zeker in relatie tot de lage dekkingsgraad, niet zo’n goed idee vindt omdat de hypotheekrente nu zo laag is. Wat vinden jullie van die kritiek? Voor PFZW zijn de hypotheken in eerste instantie een belegging die moet voldoen aan de rendementseis. Ondanks de lage rente belegt PFZW in renteproducten vanwege het lage risico. Hypotheken zijn daarbinnen een goed alternatief. Dit houdt daarmee in dat dit initiatief voldoende waarde bijdraagt aan het behalen van de gestelde rendementsdoelstellingen. We zien de opmerkingen overigens niet als kritiek, maar als het voeren van een goede discussie vanuit een betrokken groep mensen. Dit waarderen we en we hopen dat dit zo blijft.
Interview
Verstrekt Attens ook aanvullende hypotheken? Sommige gepensioneerden (ongeveer 70.000) worden bijvoorbeeld geconfronteerd met een fors hogere bijdrage in hun zorgkosten omdat de vermogenstoets is aangescherpt (percentage van het vermogen dat meetelt is fors hoger geworden). Maar dat vermogen zit vaak in het huis. In zo’n geval zou een aanvullende hypotheek een uitkomst zijn. Of vindt men andere oplossingen voor dit probleem? We zijn als een door de maatschappij gedreven organisatie natuurlijk bekend met dit probleem en denken als PGGM regelmatig mee over oplossingen in deze sfeer. Attens verstrekt op dit moment geen aanvullende hypotheken. In eerste instantie omdat het probleem niet specifiek is voor medewerkers binnen de sector zorg en welzijn. En in tweede instantie omdat we graag voor onze doelgroep een eenvoudige en aantrekkelijke propositie willen neerzetten. Er zal ook ongetwijfeld een reden zijn voor het feit dat andere partijen dit nog niet hebben. Sympathiek is de korting die wordt gehanteerd als kopers voor een energiezuinig huis kiezen of energiebesparende maatregelen nemen. Komt overeen met het goede imago dat PFZW heeft met betrekking tot maatschappelijk verantwoord beleggen. Is dat ook het uitgangspunt geweest? De regelgeving rondom Nederlandse hypotheken als het gaat om duurzaamheid is de afgelopen jaren al sterk verbeterd. We zien dat mensen meer mogen lenen als ze investeren in energiebesparing en het zelf opwekken van energie. Dat vinden alle bij Attens Hypotheken betrokken partijen een goede ontwikkeling. Met de korting draagt Attens Hypotheken hier een steentje aan bij.
percentages zijn marktconform. Attens Hypotheken verstrekt ook aflossingsvrije hypotheken. Dit is veelal van toepassing als een hypotheek wordt overgesloten van de ene financier naar Attens Hypotheken. Bij het verstrekken van een nieuwe hypotheek voldoet een aflossingsvrije niet aan het huidige fiscale regime. Juist daarom is het advies van een hypotheekadviseur een voorwaarde om een hypotheek bij Attens Hypotheken aan te kunnen vragen. —
“
Voor PFZW zijn de hypotheken in eerste instantie een belegging die moet voldoen aan de rendementseis.
” CV Hugo Ouwehand is director Hypotheken bij Syntrus Achmea Real Estate & Finance. In die functie is hij verantwoordelijk voor het verstrekken en beheren van woninghypotheken (labels Syntrus Achmea Hypotheken, Tellius Hypotheken en Attens Hypotheken) en vastgoedfinancieringen (labels Syntrus Achmea Real Estate & Finance, PVF Zakelijke Hypothekenfonds). Bart Blanken is sinds kort directeur-bestuurder
Als laatste nog een paar technische vragen: wat zijn de gehanteerde rentepercentages en hoe verhouden die zich met de percentages in het bankwezen? Worden aflossingsvrije hypotheken ook overgenomen. Geeft Attens hulp bij overstappen, bijvoorbeeld bij het berekenen van boeterente en notariskosten? De actuele rentepercentages zijn te vinden op www.attens.nl. Deze rente-
van de ledenorganisatie PGGM&CO van pensioenuitvoeringsorganisatie PGGM. Hiervoor was hij lid van het executive committee van PGGM. Voordat Blanken in dienst trad van PGGM was hij algemeen directeur van IZZ, de zorgverzekeraar voor de zorg. Daarvoor werkte hij als bestuursadviseur bij Twynstra Gudde, waar de zorgsector zijn belangrijkste werkterrein was.
13
Pas verschenen
Pas verschenen
wijl dit geld feitelijk bestemd zou moeten zijn voor de indexatie van de pensioenen van gepensioneerden. Beleggingsrendementen In het boek is zeer beperkt aandacht besteed aan de beleggingsrendementen van het ABP. Deze beleggingsrendementen zijn el cruciaal in ons systeem, waarbij premies worden belegd om toekomstige pensioenen te betalen. Het ABP heeft een verplichting tot het doen van toekomstige pensioenuitkeringen aan de deelnemers, waarvoor het ABP ter zekerheid en financiering belegde middelen aanhoudt. Het ABP kan in de toekomst alleen de pensioenen blijven betalen, indien het ABP voldoende rendement op de belegde middelen maakt. Als grootste fonds in Nederland heeft het ABP op de belegde middelen goede rendementen behaald, vanaf 1993 tot en met 2014 gemiddeld 7,5%. Na 2000 was dit rendement vanaf 2000 tot en met 2014 gemiddeld 5,8% geworden.
Is de kritiek van Pikaart op het ABP terecht? – In deze bijdrage bespreken wij het boek ‘Wanbeleid, Algemeen Burgerlijk’. Dit boek van Martin Pikaart is recent verschenen en bevat in totaal 218 pagina’s. Daarom beperken wij ons in deze boekbespreking tot de hoofdpunten. De voornaamste reden dat wij het boek bespreken is wegens het onderwerp, namelijk het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds, (ABP) waarvan veel leden van de NBP een pensioen ontvangen. Het boek bevat veel kritiek op het ABP en de vraag, die de leden van de NBP wellicht hebben is of deze kritiek van Pikaart terecht is.
AUTEURS: WILLEM SCHUDDEBOOM & JAAP VAN DER SPEK
Ook de NBP heeft in de afgelopen jaren kritiek gehad op het ABP. Uw vertegenwoordigers, zoals de heer Willem Verwoerd, die namens FOG-ABP in het Verantwoordingsorgaan van het ABP zitten, zijn hierbij actief en zij wijzen regelmatig het bestuur van het ABP op punten, die verbeterd kunnen worden. FOG-ABP is een samenwerkingsverband, waarin diverse verenigingen van gepensioneerden deelnemen, zoals NBP en anderen. Ook de NBP heeft een bekend punt van kritiek, namelijk dat de werkgevers in de afgelopen jaren te lage premies hebben betaald voor de nieuwe aanspraken van de huidige actieve deelnemers. De financiering van dit tekort gaat ook ten laste van de gepensioneerden, die al jaren geen indexatie hebben ontvangen. Een ander punt van kritiek van de NBP is dat de informatie in het jaarverslag onvoldoende is om voldoende inzicht in de financiële stromen van het ABP te krijgen. Als derde punt heeft de NBP kritiek dat het ABP-bestuur de deelnemers, die met pensioen gaan, weinig informatie verschaft over de diverse organisaties, die de gepensioneerden bij het ABP vertegenwoordigen, zoals de NBP. Ongefundeerd Het boek ‘Wanbeleid, Algemeen Burgerlijk’ bevat veel kritiek op het ABP, welke
14
ons inziens ongefundeerd is. Dat de werkgevers/overheid en de vakbonden in de afgelopen decennia de pensioenregeling hebben veranderd, kan geen verwijt zijn aan het ABP. Het ABP gaat niet over de inhoud van de regeling; ABP is juridisch verantwoordelijk voor de uitvoering hiervan. Veel van deze kritiek geldt ook voor andere pensioenfondsen en is een gevolg van wet- en regelgeving. Als voorbeeld geldt de afschaffing van de VUT, dit besluit is een pensioenfonds, zoals het ABP, niet te verwijten, dat is een besluit van de overheid met toestemming van het parlement. Premies te laag Het punt van Pikaart dat de premies in de afgelopen jaren voor de nieuwe aanspraken van de actieve deelnemers te laag waren, is juist en is helaas bij veel fondsen gebeurd. Daar hebben organisaties, zoals KNVG en NVOG, ook luid en duidelijk tegen geprotesteerd. Vervolgens is de conclusie van Pikaart dat deze te lage premies ten koste gaan van de actieve deelnemers. Zijn conclusie is echt onzin. Dit tekort is in de afgelopen jaren gedeeltelijk betaald door de gepensioneerden. Hoe? Het ABP heeft een deel van de behaalde rendementen gebruikt om dit tekort te financieren, ter-
9
Rekenrente De overheid verplicht de pensioenfondsen om de huidige waarde van deze toekomstige pensioenuitkeringen te berekenen met een bepaald rentepercentage, de rekenrente. Sinds 2007 is de rekenrente in Nederland niet meer vast en is 789462 980907 ook niet meer gekoppeld aan het veronderstelde toekomstige beleggingsrendement. Indien deze rekenrente daalt, zoals de laatste acht jaar is gebeurd (namelijk van 4,5% naar minder dan 2%) stijgt deze huidige waarde van deze toekomstige pensioenuitkeringen sterk. In dit geval ongeveer met de helft. Wat niet verandert voor het ABP, zijn de toekomstige uitkeringen. Ongeacht de hoogte van de rekenrente, blijven die uitkeringen gelijk. Voor de toekomstige betaling van de uitkering is het behaalde rendement van belang, niet de rekenrente. Deze rekenrente is thans minder dan 2%, terwijl het ABP in 2014 een rendement van 14,5% heeft behaald. Toch is de conclusie van Pikaart dat het ABP in de toekomst over onvoldoende middelen beschikt om dan de pensioenen te betalen. Zolang het rendement hoger is dan de voorgeschreven rekenrente, beschikt het ABP ook in de toekomst over voldoende middelen
om de pensioenen te betalen. De algemene verwachting is dat een pensioenfonds, waarbij de belegde middelen goed gespreid zijn over de diverse categorieën, op lange termijn gemiddeld 4,5% tot 5% rendement maakt. Dat is aanmerkelijk meer dan de huidige rekenrente, die lager is dan 2%. Met dit voorbehoud kunnen wij zijn conclusie niet delen. Slordigheden Ook vindt Pikaart dat het ABP met rentederivaten had moeten speculeren op een daling van de rekenrente. Bij de Vestia-affaire is bekend geworden dat deze speculatie riskant is en hoge provisies voor banken oplevert. Het boek bevat tevens slordigheden, zoals de vermelding dat de inflatie in de jaren 80 van de vorige eeuw hoog zou zijn geweest. Het CBS heeft echt andere informatie: in de jaren ‘70 was de inflatie iets meer dan 7%, in de jaren ‘80 bijna 3% en in de jaren ’90 2,5%. Ook hier wordt zijn informatie niet gesteund door feiten. Te negatief Onze samenvatting van dit boek is dat ten onrechte een te negatief beeld van het ABP wordt geschilderd. Veel van de verwijten gelden ook voor andere fondsen en zijn een gevolg van de huidige wet- en regelgeving en van het toezicht in Nederland op de fondsen. Een van zijn hoofdconclusies dat gepensioneerden hebben geprofiteerd ten koste van jongere actieve deelnemers, kunnen wij echt niet delen. KNVG, NVOG stellen dat het omgekeerde is gebeurd. Overigens steunen de vakbonden, inclusief hun jongerenorganisaties, deze stelling van de KNVG / NVOG, zoals blijkt uit hun brief van 31 oktober 2014 aan de Eerste Kamer. —
15
Zorg
Zorg
Perverse prikkels in de langdurige zorg – Begin 2015 is het Nederlandse systeem van langdurige zorg ingrijpend hervormd. Daardoor is er veel veranderd voor burgers, cliënten en zorgpartijen. Zorgaanbieders, gemeenten, zorgverzekeraars, zorgkantoren en het Centrum Indicatiestelling Zorg hebben nieuwe taken en verantwoordelijkheden gekregen en vallen onder de nieuwe wet- en regelgeving. Ook de prikkels, ofwel de motivaties voor het maken van keuzes, zijn door de hervormingen gewijzigd.
AUTEUR: ERIC VAN ECK
“
Gemeenten zullen zo weinig mogelijk geld willen besteden aan de uitvoering van de Wmo.
”
16
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft aan het Centraal Planbureau (CPB) en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) opdracht gegeven om samen onderzoek te doen naar de mate waarin er in de langdurige zorg ruimte bestaat voor indicatiestellers, gemeenten en zorgverzekeraars om 'zorgkeuzes' te maken en hoe ze van die ruimte gebruik kunnen maken. Op dit moment is het volgens de bureaus nog te vroeg om conclusies te trekken over nieuwe keuzes die de spelers in de zorg maken. Het vernieuwde systeem is immers nog geen jaar in werking. De bureaus hebben zich in hun rapport ‘Keuzeruimte in de langdurige zorg’ dan ook beperkt tot het aangeven van de risico’s die de nieuwe wetgeving in zich draagt. Ze komen wel tot de bevinding dat die risico’s aanzienlijk zijn en tot ongewenste ontwikkelingen kunnen leiden. Keuzemogelijkheden Met name de gemeenten hebben volgens de opstellers veel keuzemogelijkheden gekregen, bijvoorbeeld bij het inrichten van de indicatiestelling, bij het heffen van eigen bijdragen, bij het organiseren van de zorginkoop en bij het inrichten van de samenwerking met zorgverzekeraars. Ze krijgen van het Rijk een budget voor de
uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Wat ze daarop overhouden is vrij te besteden. Wat ze tekort komen moeten ze uit eigen middelen bijpassen. Gemeenten zullen, zeker nu ze steeds minder geld krijgen van het Rijk, zo doelmatig mogelijk om willen gaan met het Wmo-budget. Met andere woorden: zo weinig mogelijk geld willen besteden aan de uitvoering van de Wmo. Ze hebben daarvoor verschillende mogelijkheden: verschraling van de zorg, hogere eigen bijdragen of afwenteling van zorg op andere domeinen zoals de Wet langdurige zorg (Wlz) en de Zorgverzekeringswet (Zvw). Omdat alle gemeenten daarin in hoge mate hun eigen plan kunnen trekken, kunnen de verschillen in het voorzieningenniveau van de Wmo tussen gemeenten groter worden dan in het verleden. Meer eigen bijdrage Al eerder is in deze kolommen gesignaleerd dat gemeenten heel verschillend omgaan met de uitvoering van de Wmo, met name op het terrein van de huishoudelijke ondersteuning en de hoogte van de eigen bijdrage. Ook de verschillende regelingen voor eigen betalingen lijken niet op elkaar te zijn afgestemd.
Zo zijn er bij de wijkverpleging in de Zvw geen eigen betalingen meer voor persoonlijke verzorging en verpleging. Maar wanneer dezelfde zorg onderdeel is van de Wlz of de Wmo bestaan er weer wel eigen betalingen. Dit verschil, waar geen inhoudelijke reden voor is, kan ertoe leiden dat de zorgvrager kiest voor een zorgvorm die voor haar of hem persoonlijk goedkoper is, maar maatschappelijk duurder. De regels bevatten dus zg. ‘perverse’prikkels. Afwenteling Nog sterker vinden we deze prikkels als we gaan kijken naar de sturingsmogelijkheden van vooral de gemeenten (en in mindere mate van zorgverzekeraars en zorgaanbieders). Zowel gemeenten als zorgverzekeraars (op termijn) hebben een financieel belang bij lagere zorguitgaven en dus prikkels om zorg af te wentelen op de Wlz. Bij cliënten die met de nodige ondersteuning van gemeente en zorgverzekeraar (wijkverpleging) thuis zouden kunnen blijven wonen, is het voor de gemeente voordeliger een Wlz indicatie af te geven. Maar zorg uit de Wmo en de Zvw zou doelmatiger zijn. Geen preventie Door de vele regelingen en schotten bestaat de kans dat er minder geïnvesteerd
wordt in een doelmatige zorg. Investeren in preventie wordt bijvoorbeeld minder rendabel wanneer de opbrengsten neerslaan bij andere partijen. Zo kan het inzetten van huishoudelijke hulp of wijkverpleging uitstroom naar de Wlz wellicht voorkomen of uitstellen. Dit geldt ook voor investeringen in technische hulpmiddelen (domotica). Deze investeringen komen echter ten laste van de Wmo of Zvw, terwijl de baten neerslaan bij de Wlz (lagere instroom). Conclusies Hoewel de opstellers geen conclusies wensen te trekken, valt uit het rapport te lezen dat met het hervormen van de langdurige zorg de problemen niet zijn opgelost, maar vooral zijn verschoven van het Rijk naar gemeenten, zorgaanbieders en uiteindelijk de cliënten. De opstellers bevelen aan de uitwerking zorgvuldig te monitoren. Het grote aantal variabelen en betrokkenen maakt het naar mijn mening echter onwaarschijnlijk dat dit gebeurt. Alweer een voorbeeld van wetgeving waarvan de uitwerking niet kan worden bewaakt door de democratische organen. We zien het vaker, maar het went niet (gelukkig). —
“
Met het hervormen van de langdurige zorg zijn de problemen niet opgelost, maar vooral verschoven van het Rijk naar gemeenten, zorgaanbieders en uiteindelijk de cliënten.
”
17
Zorg
Er op uit
Artsen: meer tijd om te praten
– Reeds meerdere malen hebben de ouderen- en gepensioneerden organisaties erop aangedrongen dat specialisten meer tijd moeten nemen voor een gesprek met de patiënt in de spreekkamer.
AUTEUR: JOOP BLOM
“
Het goede gesprek moet in elke spreekkamer de norm worden.
”
18
De arts moet immers aangeven wat hij of zij vindt wat er moet gebeuren om verbetering te brengen in een lichamelijk of geestelijk probleem. De patiënt/cliënt moet na het advies over een mogelijke ingreep een eigen besluit kunnen nemen. Hij of zij moet de regie hebben over wat er met hem of haar moet gebeuren. Eind 2013 was er nog vanuit het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) een grote bijeenkomst hierover met specialisten en vertegenwoordigers van patiënten-, ouderen- en gepensioneerdenorganisaties. Daar vertelden de specialisten dat zij nooit waren opgeleid om te praten, maar dat zij met hun kennis moesten besluiten over een ingreep. Ook zeiden zij dat praten hierover niet in het declaratiesysteem was opgenomen. Uit die discussie is toen voortgevloeid dat er per 1-1-2014 een aparte declaratiecode is opgenomen voor een uitvoerig gesprek met een zwaar zieke patiënt, voordat er een besluit wordt genomen over het wel of niet ondergaan van een ingreep. Helaas is gebleken dat in 2014 deze declaratiecode zeer weinig is toegepast. Dat kan betekenen dat de gesprekken niet plaatsvinden of dat specialisten het niet declareren. Wij neigen naar het eerste.
Ook is in 2014 door de vereniging van medisch specialisten (KNMG), tezamen met patiënten-, ouderen- en gepensioneerdenorganisaties, waaronder de NVOG, een advies uitgebracht over passende zorg in de laatste levensfase: ‘Niet alles wat kan, hoeft’. Ook dit is een moeilijk probleem voor zowel de medicus als de terminaal zieke patiënt. Het doet ons goed dat nu in het kader van de behandeling van de begroting van het ministerie van VWS in november de Tweede Kamer akkoord is gegaan met een voorstel van de PvdA dat patiënten voortaan altijd een gesprek krijgen over hun ziekte en de behandelmogelijkheden. Artsen moeten hiervoor tijd vrij maken en in de afspraken over de tarieven moeten de zorgverzekeraars hiervoor ook een tarief opnemen. De patiënt moet zelf de regie blijven houden over het wel of niet toepassen van welke behandeling dan ook. Het goede gesprek moet in elke spreekkamer de norm worden. Wij juichen deze ontwikkeling uiteraard toe en ook de artsenfederaties hebben positief gereageerd. —
Nederlands IJsbeelden Festival
Amsterdam Light Festival
Heeft u naast alle drukte met de feestdagen nog zin in een bijzondere stadswandeling of rondvaart? Misschien is het Amsterdam Light Festival iets voor u. Tijdens dit jaarlijkse festival, voor jong en oud, toveren (internationale) lichtkunstenaars Amsterdam om tot een ware lichtstad. Meer informatie op: www.amsterdamlightfestival.com
OPROEP Heeft u ook zo’n uitje of een leuk hofje bij u in de buurt of zijn er mooie stadswandelingen in uw woonplaats? Als u het leuk vindt om uw ervaring (uiteraard met foto’s) met onze lezers te delen, mail dan uw verhaal naar
[email protected] of naar
[email protected].
Het IJsbeelden Festival is het grootste winterevenement van Nederland (t/m 24 januari 2016 ) met meer dan 100.000 bezoekers dat plaats vindt in de authentieke NS-Loods nabij station Zwolle. 's Werelds beste ijskunstenaars uit 16 verschillende landen realiseren prachtige kunstwerken van gebouwen, personen en objecten van ijs. Dit jaar is het thema: 'Journey trough a frozen world'. Tijdens een bezoek aan de IJsbeelden maakt u een wereldreis door een bevroren wereld waarbij u bijzondere culturen, tradities en landen aandoet. Met behulp van special effects wordt er een niet te vergeten beleving gecreëerd. Naast de IJswereld is er ook een gratis toegankelijk Eventplaza. Hier kunt u even opwarmen met koffie en appelgebak. Daarnaast kunt u er genieten van live muziek, diverse exposities en nog veel meer. Er zijn ook veel leuke activiteiten voor kinderen. Korting voor onze leden Wilt u dit ijsspektakel niet missen? Boek dan als lid van Pensioenbelangen / Ons Pensioen uw kaarten met 20% korting op www.ijsbeelden.nl. Gebruik hiervoor de kortingscode: PENS20. U heeft dit jaar al kaarten voor slechts € 10,80 in plaats van € 13,50: dit is een korting van bijna € 3! GRATIS NAAR HET NEDERLANDS IJSBEELDEN FESTIVAL De betoverende ijswereld gratis bezoeken? Mail dan vóór 24 december naar
[email protected] of
[email protected] om kans te maken op 2 gratis kaarten. Het Nederlands IJsbeelden Festival stelt speciaal voor onze leden 4x 2 kaarten beschikbaar. Zorg dat u er snel bij bent!
19
Achtergrond
Maatschappelijk beleggen: Zorg en Welzijn is er goed in – Nu eens een heel ander geluid dan het geblaas van de Zwarte Zwanen. In dat programma (juli 2015, Omroep Max) schilderde presentator Cees Grimbergen de pensioenfondsen af als gewetenloze organisaties die er slechts op uit waren om ten koste van alles het beste rendement uit het aan hen toevertrouwde vermogen te halen. Zo zwart-wit is het echter niet. Het pensioenfonds Zorg en Welzijn bijvoorbeeld is al voor de 9e keer gekozen als nummer één op de lijst van pensioenfondsen die het meest maatschappelijk verantwoord belegt! Dat betekent nogal wat.
AUTEUR: ROELOF JAN MULDER
20
Dat betekent dat PFZW heel goed kijkt naar het soort bedrijven/organisaties waarin het belegt. Overigens gebeurt dit niet alleen bij PFZW, maar bij tal van pensioenfondsen waaronder het bedrijfspensioenfonds voor de Landbouw en ABP dat als tweede en derde op de lijst eindigde. De pensioenfondsen letten bij de keuze voor bepaald bedrijven op de duurzaamheid van de betreffende bedrijven: hoe zorgvuldig zij bijvoorbeeld omgaan met eisen op het gebied van milieu, energiegebruik, etc. En er is natuurlijk ook aandacht voor het soort producten dat zij maken of verhandelen. Zo is de kern- en clusterwapenindustrie al heel lang taboe bij PFZW, en lag ook oliewinning, met name de activiteiten van Shell in Nigeria, lange tijd onder een kritisch vergrootglas. Als Grimbergen overigens wat verder had gekeken dan zijn speurneus lang was, dan had hij ook kunnen lezen dat Pensioenfonds Zorg en Welzijn op 9 januari van dit jaar bekend had gemaakt dat het stopt met beleggen in zogenaamde hedgefondsen. Fondsen die in het gewraakte programma terecht aan de kaak werden gesteld, omdat ze niet transparant zijn, speculatief beleggen gericht op het korte termijn gewin en hoge vergoedingen hiervoor in rekening brengen. Dat door
dit gedrag bedrijven ten onder kunnen gaan en werknemers op straat komen te staan interesseert ze niet. Alles voor het beste resultaat. Dat een Grimbergen dergelijke praktijken aan de kaak stelt is prima! Maar relateer ze dan niet aan een pensioenfonds waar men met die materie zo zorgvuldig mogelijk wil omgaan. Bij de beslissing om niet meer met hedgefondsen in zee te gaan speelde overigens ook de exorbitante beloningen in die sector een belangrijke rol. Mens en maatschappij Wat betekent maatschappelijk beleggen voor PFZW? Voor een antwoord op deze en andere vragen togen we naar Zeist voor een gesprek met Jan Willem van Oostveen, manager financieel- en beleggingsbeleid bij Zorg en Welzijn. Wie dacht dat Zorg en Welzijn zetelt in een groot, modern, luxueus ingericht pand komt bedrogen uit. PFZW deelt een bescheiden gebouw met een aantal bedrijven. Zó bescheiden dat ik er drie keer voorbij gereden was voor ik door had waar het gesitueerd was. Toch nog net op tijd. Ondanks topdrukte heeft Van Oostveen een uur tijd voor ons vrij gemaakt.
Achtergrond
Op onze eerste vraag wat PFZW eigenlijk precies verstaat onder maatschappelijk verantwoord beleggen, antwoord Van Oostveen: “ We noemen dat duurzaam of verantwoord beleggen. Bij PFZW wil dat zeggen: we beleggen met zorg voor mens en maatschappij, milieu en natuur. Want volgens ons is het fijner als mensen van hun pensioen genieten in een wereld waarin iedereen met plezier woont. Door de premie van onze deelnemers duurzaam te beleggen werken we samen aan een betere wereld.” Om die woorden kracht bij te zetten legt hij het nieuwe beleggingskader 2013-2020 op tafel. “Na de financiële crisis zijn we ons gaan afvragen wat er veranderd is in de financiële wereld. En hoe spelen we op die veranderingen in met het oog op de toekomst? We begonnen met een ‘white sheet of paper’, een wit stukje papier om van ‘scratch on’ te beginnen. Het initiatief komt van het bestuur zelf. En natuurlijk werd in de loop van het proces telkens ook aan de pensioenraad gerapporteerd. En nu ligt het beleid daar. Eigenlijk kan je zeggen dat we doorgaan op de weg die we al veel eerder zijn ingeslagen, maar dan stringenter. De nieuwe opdracht is: toets steeds of een belegging past binnen de pensioenambitie van het fonds. Daarvoor zijn drie pijlers geformuleerd, namelijk: een goed pensioen dat zijn koopkracht behoudt, een beleid dat een bijdrage levert aan duurzaamheid en die begrijpelijk en beheersbaar is. Daarmee willen we twee belangrijke doelstellingen realiseren, namelijk het verviervoudigen van onze beleggingen in oplossingen en het halveren van de CO2-uitstoot in onze beleggingen. Met oplossingen bedoel ik oplossingen voor de bedreigingen van ons leefmilieu, dus meer beleggen bijvoorbeeld in bedrijven
die zonnepanelen produceren, in windenergie, in duurzame voedselproductie, in oplossingen voor waterschaarste, et cetera. ”
“ ”
quote
JAN-WILLEM VAN OOSTVEEN
Drs. Jan Willem van Oostveen studeerde van 1980 tot 1989 aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam. Trad na afronding van zijn studie in dienst bij PGGM in Zeist waar hij van 1988 tot 2008 werkte, de laatste jaren in de functie van Head of Internal Alpha. Na de splitsing van PGGM in het uitvoeringsorgaan PGGM en het Pensioenfonds Zorg en Welzijn bleef Van Oostveen in dienst van het pensioenfonds als Manager Financieel- en Beleggingsbeleid.
Kinderarbeid taboe Dat zijn ambitieuze doelstellingen, hoe wil PFZW dat voor elkaar krijgen? “Door de focus te leggen op een paar belangrijke facetten bij onze beleggingen. Zo kijken we naar goed ondernemerschap. Ook willen we bijdragen aan een gezond financieel stelsel. We noemen dat ‘good corporate governance’. In bedrijven waar kinderarbeid plaatsvindt willen we bijvoorbeeld niet investeren.” Natuurlijk is het dan belangrijk om criteria te hebben die leidend zijn bij de keuze van ondernemingen waarin we wel willen beleggen. Die beleggingen doet PFZW, zoals bekend, niet zelf. Dat is uitbesteed aan uitvoeringsorganisatie PGGM. Daar is dan ook heel regelmatig overleg mee. Wereldwijde problemen Gevraagd naar die criteria zegt van Oostveen: ”Laten we beginnen met aan te geven in welke ondernemingen we per se niet willen investeren. Dat zijn bijvoorbeeld ondernemingen die wapens maken waar veel burgers slachtoffer van worden, zoals atoomwapens, clusterbommen en landmijnen. We beleggen ook niet in bedrijven die tabak produceren en in ondernemingen die mensenrechten schenden en daar niets aan willen veranderen. We sluiten ook hele landen uit zoals de Centraal Afrikaanse republiek, Libië en Noord-Korea. Uitsluiten is overigens een nogal definitieve optie die we eigenlijk niet graag hanteren. We proberen altijd om zo lang mogelijk aan tafel te blijven bij een organisatie om veranderingen in het beleid te kunnen bewerkstelligen. Dat vinden we effectiever dan uitsluiten, want dan heb je geen enkele invloed meer. Een goed voor-
21
Achtergrond
De vrijwilliger
Alles wat leuk en gezellig is – En dan ben je 65 en mag je met pensioen. Na 17 jaar met heel veel plezier gewerkt te hebben in het bedrijfsrestaurant van Ursula, een zorglocatie voor mensen met een verstandelijke beperking in Nieuwveen. Het eerste jaar was ik veel tijd kwijt met de verhuizing, maar daarna wilde ik toch echt wel weer iets gaan doen. Aan het woord is Rita van Egmond (67), vrijwilligster op het Dorpsplein van verpleeghuis Oudshoorn in Alphen aan den Rijn. AUTEUR: GITTE JANSEN-NIEUDORP
beeld is het farmaceutische bedrijf Mylan. Zij maken een spierverslapper. Gevangenissen in de VS gebruiken spierverslappers bij executies. Mylan weigerde de verkoopvoorwaarden zodanig aan te passen dat het middel niet meer voor executies zou kunnen worden gebruikt. Na heel lang druk te hebben uitgeoefend, een medewerker van ons is zelfs naar New York gevlogen voor overleg met de CEO van dat bedrijf, is het ons toch gelukt die voorwaarden aan te laten passen. Dat bewijst voor ons dat je vaak beter kunt beleggen in zo’n bedrijf en je macht kunt laten gelden dan er uit te stappen. Bedrijven waar we juist wél graag investeren zijn bedrijven die bijdragen aan het oplossen van wereldwijde problemen. Waar we dan vooral aandacht voor hebben zijn de thema’s klimaatverandering en minder vervuiling, voldoende schoon water voor iedereen, goede gezondheidszorg en genoeg te eten voor de wereldbevolking. Maar we kijken natuurlijk ook of een bedrijf ons het juiste rendement oplevert tegen een aanvaardbaar risico.” Contradictio in terminis Daar raken we een belangrijk punt, namelijk het rendement. Is er een discrepantie tussen maatschappelijk beleggen en het streven naar een optimaal bedrijfsresultaat, lees rendement? Deelnemers zullen daar waarschijnlijk kritisch naar kijken. Van Oostveen: “Wij zijn ervan overtuigd dat duurzaam beleggen samen gaat met een goed rendement. Dus is dat geen discussie bij ons. En wat onze deelnemers betreft: een goed betaalbaar pensioen is niks waard in een wereld die niet leefbaar is. Er zijn beleggingsfondsen die alleen maar in “slechte” producten
22
beleggen zoals wapens, gokken en tabak. Zo’n fonds haalt hele hoge rendementen. Maar wil je daar als pensioenfonds aan gelieerd worden? Ons antwoord is nee. We zijn ervan overtuigd dat duurzaam beleggen samen gaat met een goed rendement en dat laten we in de praktijk ook zien met onze beleggingsresultaten. We investeren nu zo’n 3 procent in “groene” ondernemingen dat moet in 2020 12 procent zijn, bijna een verviervoudiging. We denken dat dit haalbaar is. Ook omdat het zogenaamde impact beleggen, beleggingen die bijdragen aan een schonere of betere wereld, zich snel ontwikkelt. Er komen dus steeds meer beleggingsmogelijkheden in die sector. Dan hebben we de hedgefondsen, waar we begin van dit jaar afscheid van hebben genomen, ook niet meer nodig.” Bijzondere groep deelnemers PFZW is er met recht trots op dat ze al voor de negende keer door de VBDO (Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling) gekozen zijn als best presterend pensioenfonds op het gebied van maatschappelijk verantwoord beleggen. Een onderscheiding die overigens alleen in Nederland betekenis heeft, maar dan wel een hele bijzondere. Van Oostveen: “We zien het ook als het resultaat van een reeds langer geleden ingezet beleid. Maatschappelijk beleggen was toen nog best bijzonder. Maar we hebben natuurlijk ook een bijzondere groep deelnemers die werkzaam zijn in zorg en welzijn en die dus bovengemiddeld maatschappelijk betrokken zijn. Ons credo is nog steeds: met geld moet je geld verdienen maar dan wel op een maatschappelijk verantwoorde manier.” —
Rita vertelt: “Het gepland. Bij favoriete Dorpsplein is een activiteiten komen er ruimte waar bewoners wel zo’n 100-125 mensen op zo’n middag. gezellig samen kunnen zijn, met elkaar Met wie daar behoefte of met hun bezoek. Er aan heeft, maak ik een wordt daar iedere dag gezellig praatje. Ik vind in de ochtend of in de het heel leuk om met middag een activiteit mensen om te gaan. georganiseerd, zoals Voor sommige mensen zang, toneel, bezoek ben ik echt een luisterend oor. Het is ook van Sint of de carnavalsvereniging. Er is niet niks wat je overkomt als je je partner altijd reuring.” of ouder voor je gevoel Twee middagen RITA VAN EGMOND ‘wegbrengt’. Maar ik geef nooit advies. in de week is er Rita er te vinden en ze Mensen vinden het gewoon fijn om even ondersteunt dan de vaste medewerkers hun verhaal kwijt te kunnen.” bij het schenken van koffie, thee of andere drankjes. Maar ook de afwas hoort erbij. Naast haar activiteiten voor Oudshoorn bezoekt Rita Voor de bewoners en hun familieleden is ze vaak een haar 90-jarige vader, die nog steeds zelfstandig, zeker luisterend oor. één keer per week woont. Rita: “Hij kan gelukkig nog heel veel zelf en doet heel veel zelf. Maar ik houd het, Rita: “Na de verhuizing wilde ik eigenlijk wel weer iets samen met mijn twee zussen, een beetje in de gaten en gaan doen. Ik heb altijd zo veel plezier gehad in mijn we werken er één dag in de week”. werk. Oudshoorn kende ik omdat mijn beide schoonouders daar hebben gewoond. Ik ben er eerst een paar Ook houdt Rita erg van muziek en is ze actief voor keer langsgefietst en op een gegeven moment toch de muziekvereniging. In de zomer beheert ze samen eens naar binnen gestapt. Ik stond vlakbij de koffiebar met haar man en acht andere koppels vrijwillig de kleine camping bij Ursula. En met kerst brengt ze kerstpaktoen ik in gesprek was met de vrijwilligerscoördinator. ketten rond bij mensen die dat hard nodig hebben. — Met een breed armgebaar naar de bar gaf ik aan me daar heel snel thuis te zullen voelen.” En dat was ook zo. Rita komt er nu al een jaar lang twee middagen in de week. “Het is hartstikke gezellig. Ik ben er altijd te vroeg en ga altijd later weg dan OPROEP: We zijn erg benieuwd wat onze leden aan vrijwilligerswerk doen. Wilt u uw verhaal kwijt in ons blad (met foto), laat het ons weten op:
[email protected] [email protected] (Ons Pensioen)
23
Column
Pensioengeld beheren kost geld –
Het zijn zware tijden voor pensioenfondsbestuurders. De rente is laag, de beurzen kwakkelen en de levensverwachting van deelnemers blijft stijgen. Het kabinet strooit met wetswijzigingen en DNB scherpt het toezicht aan. Verantwoord met de centen omgaan wordt daarom steeds belangrijker. De tijd dat niemand echt aandacht beheerkosten weer als percentage van schonk aan de kosten van de uitvoering het gemiddeld belegd vermogen. Dan van de pensioenregeling ligt achter ons. blijkt het gemiddelde in ons land te Er is toenemende aandacht voor kostenliggen op circa 0,52%. De twee grootste rapportages. Dit is te danken aan inspanfondsen, ABP en PFZW steken daar boningen van allerlei partijen, waaronder venuit met een gemiddelde van 0,68%. ook verenigingen voor gepensioneerTegelijk blijkt dat die beide fondsen een den, die via bestuurszetels of medezegbeleggingsrendement hadden dat lager genschap hun stem hebben laten horen. lag dan het gemiddelde van 18%. ABP Bijna alle pensioenfondsen publicekwam tot 14,5% en PFZW 15,5%. Iets wat ren nu de uitvoeringskosten per deelneHASKO VAN DALEN uitleg behoeft. mer. Ook rapporteren alle pensioenfondOnafhankelijk sen over de kosten van vermogensbeheer. deskundige op het Verantwoord beleggen gebied van pensioenen, Actuarieel adviesbureau Lane Clark & Ten eerste blijkt dat het gemiddelde fors sociale zekerheid en Peacock heeft die rapportages doorgespit wordt opgekrikt door enkele uitschieters, employee benefits. en in een lijvig rapport samengevat. Tegezoals een fonds met een rendement van lijkertijd verscheen ook een rapport van 45%. Ten tweede moeten rendementen de AFM met de resultaten van een verniet van jaar tot jaar worden bekeken, volgonderzoek naar de kosten van vermogensbeheer maar over een langere periode. Ten derde blijkt dat er bij pensioenfondsen. niet altijd een direct verband is tussen de kosten van vermogensbeheer en het rendement. Vooral bij een Kosten vermogensbeheer switch naar maatschappelijk verantwoord beleggen Uit beide rapporten kan je bijna dezelfde conclusies speelt dat mee. Dit betekent immers dat het fonds trekken: pensioengeld beheren kost geld. De invloed niet alleen afgaat op financiële prestaties, maar ook van de vermogensbeheerkosten op het totale rendekijkt of wordt belegd in bedrijven en fondsen die bement van een pensioenfonds is groot. Een structurele schikken over een goed sociaal en milieubeleid. Dat kostenverlaging van 0,1%-punt levert op termijn circa vergt heel wat meer werk dan alleen maar lukraak 3% hoger pensioenvermogen op. Juist in tijden van aandelen kopen. reservetekorten en achterblijven van indexaties is hier PFZW staat eerste op de lijst van pensioenfondsen dus winst te behalen, die ook aan de gepensioneerden die duurzaam beleggen, ABP volgt op de derde plaats. ten goede kan komen. Welke invloed die trend naar duurzaam beleggen Wat dan opvalt, is dat de vermogensbeheerskosheeft op de kosten en rendementen blijkt niet uit de ten de afgelopen jaren verdrievoudigd zijn. Volgens rapportages. Op korte termijn heeft het in ieder geval de experts komt dit echter niet doordat pensioennauwelijks invloed op de kans op indexatie. Die blijft fondsen meer kosten zijn gaan maken, maar doordat laag door de rentestand. — ze transparanter en vollediger zijn gaan rapporteren. De meeste pensioenfondsen geven nu de vermogens-
24
Kookrubriek
Audrey's DeliCasa – Voor wie van lekker eten houdt, maar niet lang in de keuken kan of wil staan.
Natale per I Tuoi – Kerst met je dierbaren Deze keer geen recepten, maar een idee om kerst te vieren met je dierbaren zonder lang in de keuken te staan. Het is een Italiaans kerstbuffet rondom 12.00 uur op eerste kerstdag (2e kerstdag bestaat niet in Italië). Het accent ligt op gezelligheid. Een aantal ideeën kun je zo kopen. De hapjes zijn al een dag van tevoren te maken. Op de kersttafel op de foto staan enkele voorbeelden en suggesties. Dit zijn alleen maar ideeën, vul het gerust aan met je eigen favoriete hapjes. Zo kan je voortborduren op je eigen smaak. De finishing touch is om alles leuk neer te zetten. Op een grote tafel een kleed leggen en daarop alle gerechtjes uitstallen. Het is leuk om hiertussen kerstballen en/of kersttakjes te leggen. Neem drie kleuren (waarvan één hoofdkleur), bijvoorbeeld zwart met goud en rood of wit met zilver en rood (staat erg chique).
• *kreeftensoepje, met garnaaltjes, scheutje room en peterselie als garnering (in glas serveren) • *of wildbouillon met kersen uit blik en een ster van bladerdeeg • kerstfiguurtjes (van tevoren maken van roomboter bladerdeeg) • kleine glaasjes tiramisu (of alternatief met yoghurt/ rode jam en lange vingers) • *plakken Panettone (een hoog kerstbrood dat te koop is bij Italiaanse winkels) • Tramezinni: dat zijn kleine sandwiches, bijvoorbeeld met zalm/ricotta/sla of andere combinaties met bijvoorbeeld Parmaham, Gorgonzola, Mortadella • spiesjes met kleine bolletjes mozzarella/mini tomaatjes en ertussen basilicumblaadjes • *schaaltjes met olijven en/of pistache nootjes • *kleine puddinkjes omkeren op een bordje en overgieten met frambozensaus of cranberrysaus • *Cantuccini (Italiaanse amandelkoekjes) dopen in Vin Santo • *nougat met gedroogde vruchten • mini bruschetta • *vijgjes met pistacheglazuur • aardbeien in chocolade dompelen • pasteibakjes (kopen) met kip- of kalfsragout (van te voren maken) • kleine taartjes (bodem kopen) met bacon, ei en courgette, van tevoren maken • zwarte spaghetti (gekleurd met inktvis) met kleingesneden rode pepertjes en rivierkreeftjes in een roomsaus • *Italiaans truffelworstje, salami, prosciutto en/of diverse Italiaanse kaasjes • *champagne, prosecco, witte wijn, rode wijn, Vin Santo (dessert wijn)
*zelf kopen BUON NATALE & BUON CAPO D’ANNO Ciao Audrey
[email protected] (vragen altijd welkom)
25
Kruiswoordpuzzel
Na het oplossen van de kruiswoordpuzzel zet u de letters, die hetzelfde getal hebben als die in de balk eronder, daarop over. De zin die u dan krijgt stuurt u vóór 13 januari 2016 per e-mail naar pensioenbelangen@ pensioenbelangen.nl of op een briefkaart naar NBP, Koninginnegracht 19, 2514 AB Den Haag. Onder de goede oplossingen worden weer 4 prijzen van 13 euro verloot.
1
2
3
De vier gelukkige winnaars zijn: H. Doornenbal J.P.M. Lensen-Roovers A.F.R. van Osdorp J.H.E. Sterk
15
16
22
17 23
28
18
8
19
29
25
34
39
35
32
36 41
42
43
49 52 56
53
57
58
62
59
63
67
69
70
74
75
78
79
82
71 76
80
83
84
86
60
64
68
73
77
B Driehoekige sombrero (10)
A
C Dier dat de vaat kan doen (11)
B
D o.m. Ursula Andres, Diana Rigg
C
en Hale Berry (11)
3
5
9
5
10
10
13
5
4
6
D
13
5
10
E Letter voor letter naar de toekomst (11)
E
12
5
5
F Wordt, kort door de bocht,
F
4
5
10
voor ouderen steeds moeilijker (9)
G
9
5
7
7
G Aanbod van riemen (13)
H
12
5
5
4
46
55
72
A Beroepskwaal van bankiers? (10)
37
51
66
Omschrijving
27
45
61
11
21
48
54
10
20
31
40
47
9
26
30
44
65
7
14
24
33 38
6
13
4
5
5
6
2
2
8
3
10
4
2
9 5
4
1
5
2
6
8
8
10
6
7
9
5
1
10
8
12
4
5
1
10
9
6
9
5
5
7
H Uiterlijke vorm van preventie (9)
81 85
87 2
7
13
50
16
60
31
79
68
48
HORIZONTAAL 1. plaats in Noord-Holland; 7. Amerikaanse staat; 12. aanwijzend voornaamwoord; 13. Nederlandse rivier; 14. schrijfgerei; 15. muzieknoot; 17. Europese hoofdstad; 19. deel van gasfornuis; 21 uitroep van afkeer; 22. droog (van wijn); 24. elektrisch huishoudelijk apparaat; 27. oosters hoofddeksel; 28. in mindering gebracht; 30. voormalig Chinees staatsman; 31. plechtige belofte; 32. Japanse vechtsport; 33. vruchtennat; 35. vertrek bij een wedstrijd; 37. bekeuring; 38. weidedier; 41. bergwei; 42. zendapparaat voor amateurs; 44. land in Azië; 46. gezelschapsspel; 47. hoffeest; 48. Amerikaans rendier; 49. wereldtentoonstelling; 50. dorsvloer; 52. morsdoekje; 54. mannelijk beroep; 56. vlaktemaat; 58. Indische omslagdoek; 61. Dutch State Mines (afk.); 62. graveerder; 64. drinkbeker; 65. schoorsteenzwart; 67. plaats in Brazilië (afk.); 68. nachtroofvogel; 70. graafschap in Engeland; 72. Engels bier; 73. Amerikaanse filmstad; 76. mannetjeshond; 77. erbium (scheik. afk.); 78. hoffeest; 79. oud Italiaans betaalmiddel; 81. muzieknoot; 82. schil (pel); 83. land (staat); 84. asvaas; 86. ouderwets hulpmiddel bij het wassen; 87. rangtelwoord.
26
5
12
50
De oplossing van de kruiswoordpuzzel in nummer 5-2015 is: Einde oude crisis of begin nieuwe?
4
Cryptogram
29
72
80
70
10
47
38
26
75
11
78
49
25
71
43
28
84
86
32
53
51
83
36
63
VERTICAAL 1. denkvermogen (verstand); 2. jongensnaam; 3. borstbeen; 4. grondsoort; 5. giftige lucht in kolenmijnen; 6. koude lekkernij; 7. schermwapen; 8. toegankelijk; 9. kippenloop; 10. voorzetsel; 11. berijdster van een paard; 16. lof of roem; 18. mannetjesschaap; 20. waardeloze lap; 21. slaapplaats; 23. contant geld; 25. kleine rekening; 26. soort opgeworpen heuvel; 27. muziekgenre; 29. vrees om fouten te maken; 32. iemand die veel liegt; 34. Pan American Airways (afk.); 36. hoofdstad van Algerije; 37. zangstem; 39. bepaalde zwemslag; 40. kaartspel; 42. dwarsligger voor spoorrails; 43. judoterm (score); 45. plaaggeest; 46. vurig strijdpaard; 51. rivier in Utrecht; 53. oude vochtmaat; 54. vogelsoort; 55. stand der edelen; 56. koraaleiland; 57. periode van honderd jaar; 59. berggeel; 60. iemand die voor de rechter een verklaring aflegt; 62. land door water omringd; 63. afvoerbuizen; 66. sterk ijzerhoudende grondsoort; 67. cilinder; 69. Leidse Onderwijs Instellingen (afk.); 71. plaats op Ameland; 73. kring om zon en maan; 74. de verschrikkelijke sneeuwman; 75. verdovend middel; 78. Gemeentelijk Energie Bedrijf (afk.); 80. Europese rekeneenheid (afk.); 82. Verenigde Staten (afk.); 85. de onbekende (Lat. afk.).
Spelregels cryptogram Slechts één van de klinkers is genummerd, maar alle plaatsen waar die klinker staat hebben dat nummer. Sommige medeklinkers hebben een nummer gekregen, bijvoorbeeld in opRoerkraaieR (cryptogram in nr. 1 van 2013) hebben de eerste en de laatste r het nummer 1 gekregen, maar de tweede r geen nummer. Als u in die puzzel in andere woorden een 1 ziet staan kunt u daar dus de r invullen. Stuur uw oplossingen vóór 13 januari 2016 per e-mail naar pensioenbelangen@ pensioenbelangen.nl of op een briefkaart naar: NBP, Koninginnegracht 19, 2514 AB Den Haag. U kunt de oplossing van het kruiswoordraadsel in dezelfde e-mail of op dezelfde briefkaart inzenden. Voor goede oplossingen zijn per cryptopuzzel 4 prijzen van 13 euro beschikbaar.
Oplossing van de puzzel in nummer 5-2015: A Eurocommissaris B Asielcomplex C Prikkeldraad D Appelverkoop E Xantippe F Braakliggend G Naaldbomen H Vakwerk De vier gelukkige winnaars zijn: G.G. de Bijer A.C. Hoogeveen-van Spronssen A. van der Vijver-Bos E.C. de Waard-Gademan
27
Pas verschenen
Heather Alexander: Kunst kijken voor beginners, hardcover 96 pagina's, ISBN 9789026621116, Uitgeverij Callenbach, € 15,00. Dit boek is een aanrader om kinderen, vanaf een jaar of negen, te interesseren voor het kijken naar kunst. Samen kijken we naar beroemde schilders en beeldhouwers uit de kunstgeschiedenis. Een kunstenaar wordt besproken op twee pagina’s; een kijkje in zijn leven en er wordt een werk besproken. Ook wordt er uitleg gegeven over verschillende technieken en word je uitgenodigd dit zelf te proberen aan de hand van duidelijke tips. Een belangrijke waarschuwing van de auteur staat op pagina 9: Lees het boek niet achter elkaar uit! Dit is zeker waar, regelmatig kijken houdt iedereen nieuwsgierig. Bij het boek worden 5 kunstwerken meegeleverd als kleurplaten. Je kunt dus meteen aan de slag! Een Kerstcadeautip! (bb)
Patrick van Hees: de Geluksoma, paperback 272 pagina’s, ISBN: 9789022572375, Uitgeverij Boekerij, € 19,99. “Gewoon gelukkig zijn.” Is dat niet de wens van iedereen? Maar hoe zorg je nu zelf voor een lang en gelukkig leven? Patrick van Hees, auteur van de Geluksprofessor, vertelt het verhaal van zijn oma Eefje (1917). Een oma zoals er velen zijn. Een oma die terugblikt op een gelukkig leven, nuchter en vol levensvreugd, ook al waren de omstandigheden niet altijd even rooskleurig. Het boek vertelt niet alleen het verhaal van oma Eefje, van wie je steeds een beetje meer gaat houden. Het is ook een stukje boeiende Nederlandse geschiedenis. En tegelijkertijd onthult Van Hees de geheimen voor een lang en gelukkig leven. (gj)
28
Pas verschenen
Roald Dahl: Boy & Solo (19161941), gebonden 384 pagina’s, ISBN 9789026139437, De Fontein, € 19,99. Vanwege het honderdste geboortejaar van de schrijver in 2016, worden alle boeken van hem gerestyled. Deze autobiografie is voorzien van foto’s, brieven aan zijn moeder en de grappige tekeningen van Quentin Blake, maar vooral van de vele fantastische verhalen van zijn avontuurlijke leven. In Boy verzint hij o.a. als jongen van negen het grote gewaagde muizenplan, hij schrijft over de eerste autorit met zijn stokoude halfzuster en test als schooljongen chocoladerepen. Het is duidelijk welk boek daardoor is geïnspireerd. In Solo schrijft hij over zijn ontmoeting met het krankzinnigste stel mensen, dat hij ooit zou tegenkomen en zijn fascinerende leven als gevechtsvlieger bij de Engelse luchtmacht in de oorlog. Aanrader! (mw)
Sam de Kegel: Zeg, ken jij de mosselman? - Waarom geen enkel beroep blijft bestaan, paperback 376 pagina’s, ISBN 9789085425984, Uitgeverij De Bezige Bij, € 24,99. Boottrekker, beerproever, mestraper, zwingelaar, de Kegel verhaalt, met licht Vlaams accent, soepel en onderhoudend over de wijze waarop en de omstandigheden waarin deze beroepen verdwenen. Een laatste hoofdstuk wordt gewijd aan beroepen met toekomst: manager digitale dood of appmaker, veelal aan de computer gerelateerde activiteiten. De ondertitel van het werk “Waarom geen enkel beroep blijft bestaan” lijkt wat somber. Er zijn natuurlijk beroepen die nooit verloren gaan: de meest voor de hand liggende is dat dat van de historicus/geschiedschrijver of dichter of journalist. Sam de Kegel heeft zo bezien de juiste carrière gekozen. (cnh)
Lars Kepler: Playground, paperback 384 pagina's, ISBN 9789023495338, Uitgeverij Cargo, € 19,90. Onder het pseudoniem Lars Kepler schreef het Zweedse schrijversechtpaar Alexandra en Alexander Ahndoril vijf indrukwekkende thrillers rond inspecteur Joona Linna. Helaas voor velen komt de charismatische inspecteur niet meer terug. In Playground speelt Jasmine Pascal-Anderson de hoofdrol. Tijdens een NAVO-missie heeft zij een bijna-doodervaring, waarbij zij terecht komt in een Chinese haven. Na een auto-ongeluk enkele jaren later heeft zij eenzelfde ervaring. Haar zoontje Dante raakt levensgevaarlijk gewond. Voor een operatie moet zijn hart worden stilgelegd. Jasmine wil hem begeleiden in de voor haar bekende gedrochten van het voorportaal van de dood, maar betaalt daarvoor een hoge prijs. De enige manier waarop zij Dante kan helpen bij zijn reis door het dodenrijk is het laten stilleggen van haar eigen hart. Een riskante onderneming. (rw)
Jacques Meerman: Kleine geschiedenis van de Nederlandse keuken, gebonden 440 pagina’s, ISBN 9789026332586, Ambo | Anthos uitgevers, € 29,99. In dit mooi geïllustreerde boek lezen we onder meer dat Karel de Grote, door zijn contact met de Arabieren, producten als spinazie, rijst, suiker en citrusvruchten naar Europa bracht. De ontdekking van Amerika bracht o.a. aardappels, ananas, bonen, tomaten én…. kalkoenen. In de 17e eeuw kwamen de specerijen met de VOC uit Nederlands-Indië. De industrialisering van de voedselproductie komt aan bod, evenals het tijdperk van de huishoudscholen. Hennie Franssen werkte meer dan 100 recepten uit. Maak eens blancmengier van kapoen uit de 15e eeuw, potpastey uit de 17e of de nu nog bekende croquetten uit de 19e eeuw. (mw)
Henning Mankell: Zweedse Laarzen, hardcover 398 pagina's, ISBN 9789044535716, Uitgeverij De Geus, € 22,95. Als zijn huis afbrandt, verandert er veel voor de zeventigjarige ex-chirurg Frederik Welin. Hij wordt geconfronteerd met zijn niet vlekkeloze, grotendeels onverwerkte verleden. En dan is er ook nog de onzekerheid over zijn toekomst als blijkt dat de brand is aangestoken – met hemzelf als verdachte. Als zjjn zwangere dochter in Parijs wordt gearresteerd wegens zakkenrollerij, vertrekt Welin naar Parijs om haar bij te staan. De verdere ontwikkelingen zijn zowel verrassend als herkenbaar. Iedere wat oudere lezer zal zich kunnen inleven in de situaties waarin Welin terecht komt. Geen Wallander dit laatste boek van Mankell, maar wel boeiend. (jv)
Patti Smith: M Train, paperback 250 pagina’s, ISBN 9789044535228, Uitgeverij De Geus, €19,95. Langs het Paramaribo van kort na de staatsgreep, de CDC: de Continentale Drift Club, een aflevering van “de Saint”, de krukken en een jurk van Frida Kahlo. De reizen van Patti Smith, zowel fysiek als in haar geest, voeren langs talloze plaatsen, personen en voorwerpen. De hoofdstukken heten dan ook “haltes”. Deze schrijfster-dichter-rockster, Moeder van de Punk, heeft een boeiend leven pakkend neergelegd in dit vervolg op “Just Kids”, haar eerste boek dat haar de National Book Award opleverde. De reeds gepensioneerde Smith (1946) geeft met haar band nog concerten o.a. op 29 en 30 december in San Francisco. Tijd genoeg om voor die tijd het soepel geschreven M train te lezen. (cnh)
29
Achtergrond
Toekomst van de AOW – In de vorige editie schreven wij over de opzet van de AOW. Nu schrijven wij over de toekomst van de AOW. Een zeer belangrijk onderwerp hierbij is de verwachte stijging in AOW-uitgaven.
AUTEUR: WILLEM SCHUDDEBOOM
Het beeld dat de AOW-kosten de pan uitrijzen blijkt niet uit de feiten. Alleen omdat bepaalde groepen mensen deze opmerkingen voortdurend herhalen, blijft dit beeld bij veel mensen ten onrechte hangen. Indien de AOW-kosten worden vergeleken met het Nationaal Inkomen (NI), dat is wat wij in Nederland met elkaar verdienen, blijken die kosten nu lager te zijn dan veel mensen denken. De kosten voor AOW en AWW waren in jaren 1980 tot 1999 gemiddeld 5,9% van het NI en in de jaren na 2000 5,2%. Uit diverse berekeningen blijkt dat de kosten voor de AOW op het hoogtepunt van de vergrijzing in 2045 maximaal 7% van het NI zal zijn. Daarvoor ontvangt dan 25% van de bevolking een basisuitkering. Ook de vaak genoemde stelling dat thans vier werkenden voor een AOW-uitkering betalen is onwaar. Ongeveer 3,3 miljoen personen ontvangen nu AOW, volgens deze stelling werken dan 13,2 miljoen mensen in Nederland. De bevolking in Nederland is 17 miljoen, waarvan 4 mil-
30
joen jeugd. Dan zou elk kind, ouder dan 3 jaar, betaald werk moeten hebben. De echte verhouding tussen werkenden en AOW’ers is nu 2,5 en zal in 2045 dalen tot ongeveer 2. AOW-premie De overheid betaalt nu een bedrag uit de belastingopbrengsten rechtstreeks aan de Sociale VerzekeringsBank, (SVB) omdat de SVB minder AOW-premies ontvangt dan zij aan AOW-pensioenen betaalt. De reden voor dit tekort is dat het systeem om premies te heffen gewijzigd is. Voor 1990 betaalde iemand premie over zijn gehele inkomen, inclusief de ontvangen rente enz. en wel vanaf de eerste gulden tot en met de bovengrens. De bovengrens was in 1990 circa 2,5 x minimumloon en zou in 2015 circa € 49.000 zijn. Tegenwoordig worden AOW-premies alleen geheven over het inkomen uit Box 1, andere inkomsten, zoals ontvangen rente zijn hiervan vrijgesteld. De huidige bovengrens voor de premieheffing is nu € 33.589, circa 1,7 x mini-
Achtergrond
mumloon en deze afdracht wordt verder verlaagd door de kortingen, zoals arbeidskorting en algemene heffingskorting. Dit tekort kan worden opgeheven door de bovengrens voor de heffing van de AOW-premie op 2 x het minimumloon, circa € 39.000 te stellen en de afdracht niet te verlagen met al die kortingen. Vervolgens kan het percentage van 36,5% in de eerste schijf met een bovengrens van € 19.463 worden verlaagd tot 14% om de afschaffing van de kortingen te compenseren. Het huidige complexe systeem van kortingen, die weer afhankelijk zijn gemaakt van het inkomen, kan dan gelukkig vervallen. Werkgevers hebben het voordeel dat het systeem voor de inhouding van belasting en premies op het inkomen van hun werknemers aanmerkelijk eenvoudiger wordt. Werknemers met een paar parttime banen bij verschillende werkgevers hebben in dit voorstel veel minder risico op naheffingen. Een ander belangrijk voordeel is dat iedereen die werkt, meebetaalt aan de AOW. Dat is terecht, want iedereen ontvangt in de toekomst ook AOW. De AOW is een volksverzekering en zo wordt dit begrip weer in ere hersteld. Voorstel Drees Indien wij beslissen om deze stijging toch te beperken, dan kan het huidige systeem van toeslag voor alleenstaanden in de AOW worden afgeschaft. Dr. W. Drees Jr. heeft 40 jaar geleden aanbevolen om de AOW helemaal individueel te maken, dus een vaste en gelijke uitkering voor iedereen van 50% van het netto minimumloon. De uitkering werd in 1984 individueel, net zoals de premieheffing. Alleen de overheid heeft niet het idee van een gelijke uitkering overgenomen. Na 1989 is de extra tegemoetkoming voor een alleenstaande in de inkomstenbelasting overigens wel vervallen. Zodra een alleenstaande AOW ontvangt, dan krijgt hij wel een tegemoetkoming. De overheid is hierin niet consequent. Op dit moment is de netto-AOW voor een alleenstaande 70% van het nettomi-
“
Het beeld dat de AOW-kosten de pan uitrijzen blijkt niet uit de feiten.
”
nimumloon, en voor iemand die samenwoont is dit 50%. Het voorstel van Drees om iedereen een gelijke uitkering te geven heeft enige voordelen en is eigenlijk ook eerlijker. Een duidelijk voordeel is dat de toekomstige AOW-uitgaven minder snel stijgen. Uiteindelijk zal de AOW tenminste 15% lager zijn dan in de huidige situatie (met meer AOW voor alleenstaanden). Deze besparing levert meer op dan de verhoging van de pensioendatum van 65 naar 67 jaar. Deze wijziging kan natuurlijk alleen gelden voor mensen die nog geen AOW ontvangen, bijvoorbeeld iedereen geboren na 1952. De recente verhoging van 65 naar 67 was dan niet nodig geweest. De maatregel geef ook minder bureaucratie, want de SVB controleert nu regelmatig of mensen daadwerkelijk alleen wonen. Deze controle mag de SVB niet in het buitenland uitvoeren, alleen de overheidsinstelling van dat land heeft dat recht. In sommige landen, zoals Duitsland, zijn veel beperkingen voor een overheidsinstelling om een huis binnen te gaan en de persoonlijke situatie te controleren. Als gevolg worden de AOW-ontvangers in Nederland vaak strenger gecontroleerd dan degene die buiten Nederland wonen. In dit voorstel is deze controle niet meer nodig. Pensioenleeftijd Kan dit voorstel een kans maken in de discussie? Ja, alleen als de overheid erkent dat “Eenvoud het kenmerk van het ware is”. Helaas blijkt de overheid tot op heden hierover andere gedachten te hebben. De voorkeur van veel mensen is om met 65 jaar met pensioen te gaan, ook indien het pensioen lager wordt. De politiek, “Rupsje Nooit Genoeg” kent slechts één reactie, “de pensioenleeftijd moet omhoog” en weigert haar beleid op feiten te baseren. In de afgelopen 10 jaar is de feitelijke pensioenleeftijd in Nederland al met vier jaar gestegen, sneller dan in welk ander EU-land dan ook. —
31
*Actie geldig t/m donderdag 24 december a.s. Prijswijzigingen, druk en zetfouten voorbehouden.
! S N A K E LAAcAtieTt/mST 24 december a.s.
35% KORTING E-bikes tijdelijk tot
AL VANAF
Gratis proefrit op ikes? één van onze e-b )
(bij u in de straat
Ja, ik wil graag de gratis brochure Dhr.
Mevr.
Naam
Adres
Telefoon
Postcode/Plaats
E-mail
Stuur de coupon zonder postzegel naar Stella Fietsen, antwoordnummer 725, 8070 WB Nunspeet
Vul de coupon in, ga naar Stellafietsen.nl of bel naar:
0341 - 25 22 66
1512-Pensioenbelangen
Een oudejaarsloterij
– “Het eind van het jaar is het aangewezen moment om even achterom te kijken. Tijdens de donkere dagen kom je dan tot de conclusie dat het jaar 2015 voor “ons pensioen” ook donkere dagen kende. Hoe “ons pensioen” is verworden tot een loterij, hoe Klijnsma ons klein heeft gekregen en Knot ons heeft beknot, valt te lezen in onderstaand gedicht.” De redactie ontving dit schrijven van Henk Messchendorp (lid BPP). Ons pensioen, ons oudejaars-lot, ons lot, waar wij allen jarenlang voor hebben gespaard, moet plotseling onnodig lang worden bewaard. Het gevolg van een onrealistische dekkingsgraad, door te lage rekenrente en de regels van de staat. Het nieuwe financiële-toetsings-kader, het FTK, dreunt nog volop in de hoofden van ons allen na. Als door de ambtenaren van het ministerie bedacht zo heeft Klijnsma het naar het parlement gebracht. Vervolgens zeer ongebruikelijk en nogal ongepast, met wat hulp van de minister, er doorheen gejast. Als bij een loterij hing het ook hier van het toeval af, of het slapend parlement ons lot de genadeklap gaf. Ons pensioen, ons oudejaars-lot, ons lot, waar wij allen jarenlang voor hebben gespaard, is in een willoze speelbal van de politiek ontaard. Staat niet alleen onder controle van de regenten, maar ook van de toezichthouder op onze centen. Het be-Knot-tende uitvoeringsorgaan, de DNB, trekt ook stevig aan onze oude broekriem mee. Deze waakhond kwam als een dief in de nacht, ging met de botte bijl naar ons pensioen op jacht. De rekenrente werd per direct dramatisch verlaagd, zo’n onverwachte overval is werkelijk godgeklaagd. Als bij een loterij hing het ook hier van het toeval af, of de almachtige bank ook dit lot voor ons nog zag
E-BIKES
€999
Lezers schrijven
Vrijblijvende demonstratie & service aan huis
Ons pensioen, ons oudejaars-lot, ons lot, waar wij allen jarenlang voor hebben gespaard, is na de zeven crisisjaren twee keer zoveel waard. Ondanks dat wordt al jaren niet meer geïndexeerd, ons welvaartsvaste pensioen is al lange tijd verteerd. De beleidsmakers die vrezen voor hun oude dagen en driedubbel gegarandeerde zekerheden vragen, onthouden ons de koopkracht die wij allen wensen, in dit tijdsgewricht gaat het geld boven de mensen. Velen krijgen hierdoor het gevoel te worden opgelicht, het voelt voor ons allemaal als een klap in het gezicht. Als bij een loterij hangt het ook hier van het toeval af, of ons lot nog wordt uitgekeerd, of meegaat in het graf. GELUKKIG NIEUWJAAR
33
Zorg
Politiek
Pas op met de budgetpolis
Komt er nog een goed pensioenstelsel?
– Inmiddels hebben alle zorgverzekeraars hun premies voor 2016 gepubliceerd. In de begroting van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) was rekening gehouden met een gemiddelde stijging van de zorgpremie van 7% van € 1158 naar € 1243 per jaar. De werkelijke stijging bedraagt gemiddeld 4,5 %. AUTEUR: JOOP BLOM
De premies voor de normale basispolis verschilt per maatschappij niet zoveel, deze bedraagt gemiddeld ongeveer € 109 per maand (€ 1.308 per jaar, exclusief kortingen collectieve contracten) Dat is dus hoger dan begroot door de regering. Echter de zorgkosten stijgen ieder jaar veel meer dan de inflatie vanwege de steeds grotere vraag naar curatieve zorg en vergroting van de mogelijkheden om zorg te bieden. Het standaard eigen risico (een wettelijke verplichting) is in 2016 verhoogd van € 375 naar € 385 per volwassene.
Budgetpolis Jammer is dat, ondanks adviezen van zowel de overheid als van o.a. .ouderen– en gepensioneerdenorganisaties, toch een aantal zorgverzekeraars budgetpolissen blijven aanbieden. De premie is ongeveer 10% lager dan de normale polis, maar de zorgverzekeraars hebben voor deze verzekerden alleen zorg ingekocht bij o.a. de goedkoopste ziekenhuizen. Veel ouderen komen daar pas achter als ze zorg nodig hebben en wellicht pas in een ziekenhuis terecht kunnen op bv. 50 km afstand. Willen ze naar een ander ziekenhuis of bij een andere zorgverlener, dan zullen een ze een deel van de rekening zelf moeten betalen. Wij adviseren ouderen deze polis niet te sluiten! — Pensioenbelangen coupon lady 6 5132 no bleed_Layout 1 10/09/2015 07:59 Page 1
Een aantal lezers maakte ons attent op een betreurenswaardige fout in het artikel ‘Vermogen schenken…’ op pag. 17 van het oktober-nummer. Daarin staat ten onrechte dat de kinderen die een schenking op papier ontvangen aan de schenkende ouders 6% rente betalen. In werkelijkheid moeten de schenkers, die als het ware het geld terug lenen een fiscaal verplichte rente van 6% betalen over het geschonken en terug geleende bedrag. Dit levert een volstrekt ander beeld met betrekking tot het wegschenken van vermogen op dan in het artikel is geschetst. Voor deze fout bieden wij onze verontschuldiging aan.
34
Bel dan nu Stannah voor vriendelijk advies en informatie.
op TV” n e i z e “G TIS BEL GRA
066 0800ar-to5estel 5132 a vraag n
Hoogste kwaliteit en waar voor uw geld Levertijd vanaf 1 week
www.stannah.nl Voor vrijblijvende informatie vul de coupon in en stuur deze in een envelop naar
#
Rectificatie 'Vermogen schenken'
Bezorgd over uw familieleden die gebruik maken van een trap thuis?
Stannah Trapliften B.V., Antwoordnummer 17006, 2170 VB Sassenheim
(Dhr/Mevr) Adres: Plaats: E-mail:
PC: Telefoon: 5132
– Maandag 23 november hield de Tweede Kamercommissie, die over pensioenen gaat, een hoorzitting over het nieuwe pensioenstelsel. Weliswaar waren de organisaties van ouderen en gepensioneerden niet uitgenodigd, maar op de tribune is altijd plek en in de wandelgangen was genoeg ruimte om Kamerleden te spreken. Die kans hebben we ons niet laten ontnemen. Belangrijke onderdelen van de discussie was mede gebaseerd op de brief die de ouderenorganisaties de donderdag voorafgaande aan de hoorzitting hadden gestuurd. De inhoud van die brief was als volgt: “De belangrijkste vraag is of ons huidige pensioenstelsel nu echt onhoudbaar is geworden. Het antwoord op die vraag wordt met name ingegeven door de wijze waarop naar (mogelijke) bedreigingen van het stelsel wordt gekeken. Deze bedreigingen zijn o.i.: 1. Het vasthouden aan de zekerheidseis van 97,5%. Vasthouden aan deze eis betekent o.b.v. het nieuw geïntroduceerde FTK en de UFR-maatregelen: relatief hoge pensioenpremies, feitelijk verlies van indexatie van opgebouwde aanspraken van actieven en de lopende uitkeringen van gepensioneerden, het toegenomen risico van korting van de uitkeringen. 2. De toenemende balansrisico’s voor ondernemingen 3. De toenemende levensverwachting 4. Het gebrek aan transparantie 5. Generatieconflicten 6. Maatschappelijke trends (individualisering) Ad 1) In het nieuwe Financiële Toetsingskader (nFTK) worden buffers geëist van 25-30% van de nominale verplichtingen om schokken op de financiële markten op te vangen (97,5% zekerheid). De berekening van deze buffers door de DNB zijn puur theoretisch, zoals uit het volgende citaat van de betreffende studie van DNB uit 2006 blijkt : ‘Historische aandelenren-
dementen vallen niet eenvoudig te verenigen met de theorie. Daarnaast is de historie gewoonweg onvoldoende om statistisch goed onderbouwde uitspraken te doen. Bovendien is de vraag of de historische economische omgeving representatief is voor de toekomst.’ Het DNB-rapport van 2006 over het FTK en de update daarvan in 2011 staan overigens vol van dergelijke citaten. Heeft de introductie van deze buffers de zekerheid verhoogd? Nee, die buffers hebben er alleen maar toe geleid dat er sinds 2008 een indexatieachterstand van ongeveer 12% is ontstaan én voor actieven én gepensioneerden. Daarnaast geldt het vooruitzicht dat de komende 10-15 jaar, gezien het hoge niveau van de geëiste buffers, er geen (volledige) indexatie zal plaatsvinden. Dit geeft een blijvend verlies aan (toekomstige) koopkracht van 30-40%, hetgeen gelijk staat aan een vergelijkbare korting op de uitkering. Als de schijnzekerheid van 97,5% volledig zou worden afgeschaft (zoals voor 2007 het geval was) en de schokken zouden worden uitgesmeerd over een periode van 10 jaar, dan zou dat tot minder korting van pensioenen leiden en dat zou ook de premielast verminderen.
AUTEUR: JAAP VAN DER SPEK
“
De zekerheidbuffers hebben er alleen maar toe geleid dat er sinds 2008 een indexatieachterstand van ongeveer 12% is ontstaan.
”
Ad 2) Voor ondernemingen ontstond er door verschillende regelingen een risico voor grote effecten op hun ondernemingsbalans door schommelingen in de pensioenverplichtingen. Dit is inmiddels grotendeels opgelost.
35
Politiek
Ad 3) Door de leeftijdsverwachting te verwerken in de ingangsdatum van de AOW en daar aan gekoppeld de ingang van het pensioen van aanvullende regelingen, is dit probleem pensioentechnisch ook grotendeels opgelost.
“
De ouderenorganisaties zijn van oordeel dat in een nieuw stelsel recht moet worden gedaan aan duidelijkere individuele pensioenaanspraken.
”
Ad 4) Voor de gemiddelde werknemer is de pensioenmaterie dermate ingewikkeld, dat deze geen echt zicht heeft op zijn rechten en wat daarmee gebeurt. Maak duidelijk dat een deelnemer bij een uitkeringsovereenkomst het eigendom van de aanspraak op toekomstige pensioenuitkering bezit en dat dit een individueel vermogensrecht van de deelnemer is (Hoge Raad 2012). Maak ook duidelijk wat de jaarlijkse mutaties van dit eigendomsrecht zijn. Ad 5) Eveneens door de complexiteit van en het gebrek aan transparantie in de pensioenmaterie ontstaan allerlei al dan niet terechte discussies aangaande overheveling van jong naar oud en omgekeerd. Door een aantal maatregelen zoals het afschaffen van de huidige zekerheidsmaat en het meteen verwerken van schokken, een premie gebaseerd op dezelfde grondslagen als de verplichtingen en transparant te werken, kan er beter generatie-evenwichtig worden gestuurd. Overigens blijft de premie en eventuele veranderingen daarin een zaak van de sociale partners. Ad 6) De maatschappelijke ontwikkeling gaat steeds meer in de richting van individualisering. Als ouderenorganisaties kunnen we van alles vinden van het verlies aan solidariteit, maar het is wel een gegeven. De ouderenorganisaties zijn van oordeel dat in een nieuw stelsel recht moet worden gedaan aan duidelijkere individuele pensioenaanspraken. Conclusie Uit bovenstaande blijkt dat het onze sterke voorkeur heeft om het huidige stelsel dat voor ruim 90% bestaat uit uitkeringsovereenkomsten o.b.v. een middelloonregeling, eenvoudig ‘houdbaar’ te maken door de volgende aanpassingen:
36
1.
Het volledig afschaffen van de huidige zekerheidsmaat van 97,5%. 2. Het direct verwerken van schokken, met een uitsmeertermijn van 10 jaar. 3. Een premie gebaseerd op dezelfde grondslagen als de verplichtingen. 4. Het jaarlijks aanpassen van de pensioendatum aan de levensverwachting.
Het kernpunt in deze aanpassing betreft het volledig afschaffen van de 97,5% zekerheid. De kernvraag is of afschaffing van de zekerheid in een uitkeringsstelsel nu wel haalbaar zou zijn? Om niet met lege handen te staan als de zekerheidsmaatstaf opnieuw niet zou kunnen worden geschrapt en de uitkeringsovereenkomst zonder zekerheidsmaatstaf daarmee niet haalbaar is, hebben wij als ouderenorganisaties naast het rapport NNP een alternatief rapport (ISDC) uitgebracht waarin wij afstappen van een uitkeringsovereenkomst en een verdieping van variant IV van de SER uitwerken. Bij ISDC geldt geen zekerheidsmaatstaf, maar worden de pensioenpremies op een individuele pensioenrekening gestort en is er sprake van zowel beleggings- als sterftesolidariteit. Er wordt prudent collectief belegd en de sterfterisico’s worden ieder jaar met elkaar gedeeld. Bij ISDC worden de risico’s van jaar tot jaar gedeeld met de generatie die dan, in dat jaar, leeft. Onevenwichtige lange termijn generatieconflicten zijn daarmee van de baan. Gaarne zijn we bereid u beide rapporten toe te lichten. De ouderenorganisaties KNVG, NOOM, PCOB, NVOG en Unie KBO” Op pagina 37 leest u het verslag van het pensioendebat. —
Politiek
Op weg naar een premie gestuurde overeenkomst? impressie van de hoorzitting in de tweede kamer over het nieuwe pensioenstelsel –
Maandag 23 november: de Tweede Kamercommissie, die over pensioenzaken gaat, komt bijeen om te luisteren naar de inbreng van pensioendeskundigen. De staatssecretaris heeft een hoofdlijnennotitie naar de Kamer gestuurd, waarover in januari wordt gedebatteerd. De hoorzitting was georganiseerd om de Kamerleden die op dit terrein woordvoerder zijn, te voeden met feiten, argumenten en opvattingen. AUTEUR: JAAP VAN DER SPEK
De rode draad van de meeste experts was, dat het huidige systeem niet houdbaar is, dat er sprake is van schijnzekerheden waardoor pensioenfondsen veel te grote buffers moeten aanhouden, dat het nieuwe Financiële Toetsingskader de zaak alleen maar verergerd heeft en dat het huidige systeem veel te complex is geworden en daarom ook niet meer is uit leggen. Is het dan gek, dat mensen hun vertrouwen zijn kwijtgeraakt? Als bovendien gedurende langere tijd pensioenfondsen de uitkeringen niet indexeren, maar zelfs korten, als wilde verhalen de ronde doen dat er straks geen geld meer over is voor de jongeren et cetera, et cetera. De meesten willen daarom graag naar een systeem met een goede premie, waar deelnemers kunnen zien hoe ze ervoor staan en waarbij ze de risico’s van beleggen en lang leven met elkaar delen.
deling (PPR). Dat lijkt heel erg op wat de experts van de ouderenorganisaties hebben ontwikkeld, het ‘Individueel Solidair Defined Contribution’ (ISDC), waarbij de premie het uitgangspunt is. Er zijn ook verschillen met de gedachten van de ouderenorganisaties. De KNVG heeft een wat andere opvatting en gaat ervan uit dat het huidige systeem, maar dan wel met een moderniseringsslag, ook goed als nieuw systeem kan fungeren. De NVOG (ook de BPP) ziet ook mogelijkheden in die modernisering, maar kiest toch meer voor ISCD (of een vergelijkbaar systeem). Om twee redenen: omdat er goede argumenten zijn om naar een nieuw systeem over te stappen, maar ook omdat de SER, veel deskundigen en politici in deze richting denken. En als die trein rijdt, dan is het beter om mee te sturen.
Vermogen nog nooit zo hoog geweest De organisaties van gepensioneerden en ouderen pleiten al langer voor het loslaten van de zekerheid en het gelijktrekken van de grondslagen voor de verplichtingen en voor de bepaling van de premie. Dit, omdat pensioenfondsen bij het vaststellen van de premie rekening mógen houden met verwacht rendement en bij de vaststelling van de verplichtingen (dekkingsgraad) rekening móeten houden met de renteontwikkeling. Dat is niet eerlijk, want de rente is al langere tijd historisch laag (onder de 2%), terwijl de rendementen gemiddeld al jaren veel hoger (gemiddeld 7%) zijn. Het vermogen van pensioenfondsen is gezamenlijk nog nooit zo hoog geweest. In 10 jaren tijd gegroeid van zo’n 500 tot 1200 miljard euro.
Iedereen moet mee doen Verder is gesproken over de keuzevrijheid, de positie van de zzp’ers en de verplichtstelling (in een collectief systeem moet iedereen die werkt meedoen wil het voordelen opleveren en wil het bijdragen aan een zo goed mogelijk pensioen). Gedeeld werd de opvatting dat als er geen verplichting is, dat dit leidt tot lage pensioenen. Met als effect dat als er straks heel veel gepensioneerden zijn en weinig mensen met betaald werk (twee werkenden op één gepensioneerde, is de verwachting), dat dan het bruto nationaal product en de (belasting)inkomsten van de Staat zoveel zullen dalen, dat sociale voorzieningen in de knel komen. Het dringende advies was dan ook: ”Politici moeten nadenken over de stabiliteit van ons land in de komende decennia en niet nu de ruif al leeg willen eten”. —
Het is beter om mee te sturen Hoogleraren Lans Bovenberg en Theo Nijman kwamen met het idee van een Persoonlijk Pensioen met Risico-
37
Colofon Tweemaandelijks tijdschrift van de BBP: Belangenvereniging Pensioengerechtigden Pensioenfonds Zorg & Welzijn (PfZ&W). Aangesloten bij de NVOG: de Nederlandse Vereniging van Organisaties van Gepensioneerden. Website www.pfzw-belangenvereniging.nl Hoofd- en eindredactie Roelof Jan Mulder (Ons Pensioen), Steenakkerstraat 4, 4012 EP Kerk-Avezaath. Telefoon: (0344) 681793. E-mail: roelof.j.mulder@ planet.nl. Gitte Jansen-Nieudorp (Pensioenbelangen)
“Dit is ook het meest klimaat effectief.”
“Wij kozen voor de modernste techniek vanwege het beste resultaat.”
Redactieleden Roelof Jan Mulder, Jaap van der Spek, Eric van Eck, Pierre Thijssen.
TONZON VLOERISOLATIE
TONZON Vloerisolatie® Meer wooncomfort en lagere woonlasten TONZON Vloerisolatie is gebaseerd op het Thermoskussen, een revolutionair isolatiemateriaal dat in 1980 in Nederland werd ontwikkeld. Het isoleert als een thermosfles, is volledig opvouwbaar en geeft al 35 jaar onbetwist het beste resultaat.
Het materiaal is handig te verwerken in vaak krappe kruipruimtes en blijkt in de praktijk een hoger effect op de vloertemperatuur te hebben dan andere isolatiematerialen. De opmerkelijke werking is onder meer bevestigd met live-experimenten voor de tv-camera’s van ‘Wist Je Dat?’ (RTL4) en VARA’s ‘Kassa Groen’. De hogere vloertemperatuur biedt niet alleen meer wooncomfort, maar ook een veel Doorsnede van een kruipruimte met TONZON Thermoskussens en Bodemfolie
grotere energiebesparing die bij vloerverwarming kan oplopen tot wel 40 procent! TONZON Vloerisolatie: grotere energiebesparing en toch heel betaalbaar Omdat het opvouwbare materiaal handig te verwerken is in vaak krappe kruipruimtes, valt de investering reuze mee. De all-in richtprijs voor het aanbrengen van TONZON Vloerisolatie (inclusief materiaal, montage en btw) bedraagt bij een oppervlakte van 30 m2 € 1.325,- en bij 50 m2 € 1.850,-. Dat is nog zonder de eventuele subsidie! Daarvoor krijgt u niet alleen een warme vloer, ook het vocht uit de kruipruimte wordt gestopt door een stevige, kamerbrede bodemfolie.
De belangrijkste voordelen van deze dubbele aanpak op een rijtje: • Meer wooncomfort • Forse besparing op stookkosten • Minder vochtproblemen • Hoog rendement op uw investering • Duurzame oplossing tempert klimaatverandering Waarom nog langer wachten? Kijk snel op www.tonzon.nl T: 0900 - 28 66 966 (€ 0,10 p/min) E:
[email protected]
TONZON Vloerisolatie • sinds 1980 de oplossing
Medewerkers aan dit nummer Audrey, Betty Berger-Beijdorff, Joop Blom, Rob de Brouwer, Joop Caljouw, Hasko van Dalen, Eric van Eck, Roelof Jan Mulder, Willem Schuddeboom, Jaap van der Spek, Joop van Vliet, Marjoke Wessels, Ron Wessels. Grafisch Ontwerp William van Giessen Druk en verzending Senefelder Misset Verantwoording Het ledenblad ‘Ons Pensioen’ is het contactorgaan van de BPP en verschijnt zes keer per jaar. Ons Pensioen komt tot stand in samenwerking met ‘Pensioenbelangen’ (van de NBP).De meningen en visies in dit blad zijn niet noodzakelijkerwijs die van het verenigingsbestuur. De redactie streeft ernaar de onderwerpen vanuit een breed en diverse
perspectief te behandelen. Het is aan de lezer zelf om (mede aan de hand van meningen en visies in dit blad) tot eigen oordeelsvorming te komen. Voorts is de redactie niet verantwoordelijk voor de inhoud van advertenties en bijsluiters. Overname van (delen van) artikelen is toegestaan, met bronvermelding. De redactie plaatst met regelmaat reacties, artikelen en meningen van lezers. Reacties kunnen worden gezonden naar: roelof.j.mulder@ planet.nl. De redactie behoudt zich het recht voor reactie niet, dan wel ingekort te plaatsen zonder daarover vooraf met de inzenders te overleggen. Bestuur Voorzitter: Joop C. Caljouw. Secretaris: Cees Michielse. Penningmeester: Jaap Dijkstra. Leden: Peter Patijn, Jan van Pijkeren, Jaap van der Spek, Baukje Vegter. Ledenadministratie Adreswijzigingen en opzeggingen graag als volgt doorgeven: Jaap Dijkstra (071) 521 52 46, of
[email protected]. Lid worden De contributie bedraagt slechts €11 per jaar (meer mag natuurlijk ook!). Het partnerlidmaatschap is €5,50 per jaar. U kunt zich aanmelden via de strook in dit blad, via de website of via een brief met gegevens aan de ledenadministrateur. Betalingen kunnen worden overgemaakt op banknummer NL83 INGB 000 455 2579 (ING Bank) t.n.v. Belangenvereniging Pensioengerechtigden PFWZ. Belangrijk om te weten Als u overlijdt, stopt uw Ouderdomspensioen van PFWZ. Uw partner
en kinderen hebben dan onder bepaalde voorwaarden recht op Partner- en Wezenpensioen. Ook hebben zij recht op een eenmalige slotuitkering die gelijk is aan driemaal het bruto maandbedrag van uw Ouderdomspensioen. Over die uitkering wordt geen loonheffing (belasting) en zorgpremie betaald. Het nettobedrag is dus gelijk aan het brutobedrag. De partner krijgt deze uitkering. Is er geen partner? Dan krijgen de kinderen jonger dan 21 jaar de uitkering. Als er geen partner of wees is die aanspraak maakt op de uitkering ineens, dan kan deze worden uitbetaald aan de natuurlijke persoon (bijvoorbeeld kinderen ouder dan 21 jaar, neven, nichten, vrienden) die kosten heeft gemaakt in verband met het overlijden. Commissie Financiële Dienstverlening In geval van problemen met PFWZ over uw pensioenberekening, zoek contact op met de voorzitter van deze BPP-commissie: P.Patijn (06-51110724). Advertenties PSH Medie Sales Support, telefoon: (0134) 355 830, e-mail: frank.
[email protected]. Tarieven op aanvraag.
De aanmeldingsbon voor nieuwe leden vindt u op de achterzijde.
EEN UITGAVE VAN DE BPP: BELANGENVERENIGING PENSIOENGERECHTIGDEN PENSIOENFONDS ZORG EN WELZIJN
AANMELDINGSBON VOOR NIEUWE LEDEN Ik meld mij aan als lid van de belangenvereniging Pensioengerechtigden Pensioenfonds Zorg en Welzijn (BPP) en ontvang binnenkort het laatste nummer van ‘Ons Pensioen’. Ik meld wel/niet mijn partner aan voor € 5,50 per jaar.
Naam: Voorletter(s): Straat en huisnummer: Postcode en plaatsnaam: Telefoonnummer en/of emailadres: Geboortejaar: Laatste functie:
m/v
E-mail deze gegevens naar:
[email protected] Of ga naar onze website www.pfwz-belangenvereniging.nl - pagina ‘lid worden’. U kunt de bon ook sturen naar: Secretariaat BPP, Grevelingenhout 158, 4311 NL, Bruinisse.
