DE TOEKOMST PLANNEN. Nagelmackers: nieuwe naam, nieuwe identiteit Werken aan de Brusselse mobiliteit Armoede, een rem op de welvaartsstaat

Nummer 1, oktober 2015

DE TOEKOMST PLANNEN Nagelmackers: nieuwe naam, nieuwe identiteit Werken aan de Brusselse mobiliteit

Armoede, een rem op de welvaartsstaat

column

Een vriendelijk onthaal, correct uitgevoerde verrichtingen … Tot een aantal jaren geleden verliep een bankrelatie bijna uitsluitend via de loketten. Het succes van een bank werd vaak afgemeten aan het aantal cliënten dat de kantoren en agentschappen bezocht. Veel loketten! Met drie wachtenden voor elk loket. Dat bepaalde de perceptie van een succesvolle bank. Toen ik CEO werd van Bankunie groeide gaandeweg de overtuiging dat de echte toegevoegde waarde die een bank haar cliënten kan bieden niet vóór, maar wel achter de loketten te vinden is. Een zakelijke relatie met een bankier die kan luisteren naar de verwachtingen van zijn of haar cliënt, meedenkt en expertise aanvult met empathie en passie voor zijn vak. Vandaag – 15 jaar later – verwerken wij 98% van de dagelijkse bankverrichtingen online of volledig geautomatiseerd. Dat kan trouwens 24/7. Onze loketten zijn grotendeels verdwenen en maakten plaats voor 5 minute desks. U kent uw persoonlijke bankier vooral van de gesprekken die hij of zij met u in de loop van het jaar heeft. Zelfs al leeft de emotie niet altijd, de relatie die u met uw bank heeft, is veel rijker en diepgaander dan ooit. U doet beroep op uw bank voor de dingen die er echt toe doen. Dat komt omdat we onze visie op de bank van de toekomst vertaalden in een aangescherpte strategie, omgezet hebben in een plan van aanpak en dat gefaseerd hebben uitgewerkt. Vanaf nu doen we dat onder een nieuwe naam: Nagelmackers! Daarmee benadrukken we onze roots als personal en private banker zonder terug te grijpen naar het verleden. Dat illustreren we op de eerste bladzijden van dit vernieuwde Nagelmackers magazine. Ook vandaag, als Nagelmackers, blijven we oog hebben voor de uitdagingen die de toekomst ons stelt en maken we volop plannen om ze om te zetten in een nog beter professioneel partnerschap gebaseerd op wederzijds vertrouwen. Want daar draait het uiteindelijk allemaal om! Piet Verbrugge, CEO Nagelmackers

Colofon

Uitgave van Bank Nagelmackers nv – Jaargang 1 / nummer 1 / Q4 2015 Verantwoordelijke uitgever: Jef Vandenbergh, Bank Nagelmackers nv, Sterrenkundelaan 23, 1210 Brussel Meer info: www.nagelmackers.be Redactiecomité: Martin Brichet, Benoît Burnotte, Rigo Dens, Erwin Drenth, Magda Eggermont, Christine Orban, Koen Troosters, Jef Vandenbergh, Eric Vanhaelen, Yves Van Laecke, Koert Verbruggen. Medewerkers: Jean-Jacques De Neyer, Nicolas Chartier, Frida Deceunynck, François De Ribaucourt, Lies Lekeux, Geraldine Mertens, Michiel Mertens, Peyo Lissarrague, Ruth Nys, Filip Van Loock, Sarah Van Moll, François Weerts. Concept en realisatie: www.propaganda.be De redactie van dit magazine werd afgesloten op 25 september 2015 en houdt rekening met de geldende wetgeving op dat moment. Bank Nagelmackers nv heeft alle redelijke maatregelen genomen om het magazine met de grootste zorg samen te stellen. Weergave of reproductie van de informatie uit dit magazine is toegestaan mits voorafgaande en schriftelijke toestemming van de verantwoordelijke uitgever. De inhoud van dit magazine dient enkel ter informatie en kan in geen geval beschouwd worden als financieel, beleggings-, fiscaal, boekhoudkundig, juridisch of ander advies, noch als aanbod van banken /of verzekeringsproducten en/of -diensten. Behoudens bij opzet of zware fout, zijn Bank Nagelmackers nv noch haar aangestelden of lasthebbers aansprakelijk voor de eventuele onjuistheid, onvolledigheid of het niet actueel zijn van de ter beschikking gestelde informatie, noch voor enige rechtstreekse of onrechtstreekse schade die door u of derden wordt geleden ten gevolge van de consultatie of het gebruik van de informatie van het magazine.

2

IN DIT NUMMER

4 identiteit Nieuw en toch vertrouwd

6 Nagelmackers Een nieuwe aandeelhouder, het directiecomité licht toe

10 rebranding De naamsverandering in cijfers

12 beleggen Vermogensplanning ten dienste van de cliënt

38 wedstrijd Maak kans op een weekend Parijs

40 uitgelicht

18 kunst Michel Draguet brengt de toekomst in beeld

22 back to the future De geschiedenis van de toekomst

24 mobiliteit In gesprek met Pascal Smet over het mobiliteitsprobleem in Brussel

27 energie Energie in België, een schone toekomst?

30 inkomensongelijkheid Bea Cantillon over armoede en de welvaartsstaat

33 financiële routeplanner Hulp bij het realiseren van uw droom

36 standpunt Jean Paul Van Bendegem

Passief versus actief beheer?

42 visie Nieuw Antwerps ziekenhuis gaat de hoogte in

42

48 uitgelicht Wat is een retrocessie?

50 binnenkijken In gesprek met kunstenares Hanneke Beaumont

54 horizon Het woord is aan Wim Antoons, head of Asset Management bij Nagelmackers

“Het ziekenhuis is een pijler van de stad, net als het gemeentehuis, de brandweerkazerne en de bibliotheek. Het is een baken, een hoeksteen, die de stad

Op de cover: Astrid Dutré, Pieter Haine, Sandrine Geirnaert en Sophie Slits van Nagelmackers

haar identiteit geeft.” Johannes Robbrecht, architect bij Robbrecht en Daem architecten

Nagelmackers magazine oktober 2015

3

identiteit

4

Nagelmackers, een naam met uitstraling De link met Delta Lloyd Bank ontstond in 2001, bij de integratie van Bank Nagelmackers 1747. Vandaag keert de naam terug, geactualiseerd en aangepast aan uw hedendaagse verwachtingen.

Nagelmackers, een bank met visie Wij zijn ervan overtuigd dat geld, uw vermogen, pas echt waardevol wordt wanneer het uw dromen dient en uw leven verrijkt. Wij luisteren naar uw verhaal en vertalen het naar een ernstig vermogensplan. Nagelmackers kiest als bank resoluut voor een persoonlijke benadering. Uw dromen en het vermogen dat u daarvoor nodig heeft, zijn dat immers ook. Wij willen een betrouwbare financiële partner zijn die u helpt de juiste financiële keuzes te maken zodat u het leven kunt leiden dat u voor ogen hebt. Zo’n partnership vraagt om een visie op lange termijn. Wij denken daarom verder dan het volgende kwartaal. Warren Buffett zei het ooit erg treffend: “Someone’s sitting in the shade today because someone planted a tree a long time ago.” Denkt u er ook zo over? Uw Nagelmackers-adviseur luistert graag naar uw verhaal.

Maak kennis met de vernieuwde bank die u vertrouwd is op www.nagelmackers.be.


5

Nagelmackers

Meer dan alleen een nieuwe naam Uw bank krijgt een nieuwe naam, en daar horen ook een nieuw imago en nieuwe waarden bij. Maar waar staat die naam nu voor, en welke invloed heeft dat op u als cliënt? Moeilijke vragen, dus stelden we ze meteen aan het directiecomité zelf.

v.l.n.r.: Filip De Campenaere, Koert Verbruggen, Piet Verbrugge, Aymon Detroch

6


7

Nagelmackers

“Nagelmackers staat voor een bijzonder rijke geschiedenis.” Aymon Detroch, Chief Operational Officer

Aymon Detroch is enthousiast als we hem vragen naar het verhaal achter de nieuwe naam. “Nagelmackers is de oudste bank van België en één van de oudste van Europa. Ze ontstond in 1747, nog vóór de onafhankelijkheid van ons land. Georges Nagelmackers, lid van deze vooraanstaande familie, richtte de Compagnie Internationale des Wagons-Lits op en produceerde de legendarische Oriënt Express. U zou dus kunnen stellen dat Agatha Christie nooit ‘Murder on the Orient Express’ had geschreven als Nagelmackers er niet was geweest. (lacht) Kortom, deze naam heeft een bijzonder rijke geschiedenis en symboliseert ondernemingsgeest.”

Een unieke positionering “Onze medewerkers waren erg blij toen ze hoorden dat onze bank opnieuw, net als vroeger, Nagelmackers zou gaan heten. De lange traditie van deze naam weerspiegelt goed het beeld dat wij willen uitdragen: dat van een stabiele, solvabele bank die het vermogen van haar cliënten traag maar zeker opbouwt over een langere periode. Het vakmanschap dat de naam Nagelmackers uitstraalt, drukt bovendien perfect de expertise uit van onze medewerkers. En tot slot voelen we ons perfect bij een familienaam, want die drukt het best de persoonlijke band uit die we met onze cliënten onderhouden.”

“Onze solvabiliteit wordt nóg beter.” Filip De Campenaere, Chief Financial Officer

Ondanks de woelige crisis deed uw bank het volgens Filip De Campenaere al uitstekend vóór de naamsverandering, en zal ze het voortaan nog beter stellen. “Eind juni van dit jaar zat onze solvabiliteitsratio op 13,77%, een mooi gemiddelde voor de Belgische markt. Bovendien varen we al jaren een stabiele koers, zelfs doorheen de afgelopen storm. We hebben nooit overheidssteun nodig gehad. Die stabiele solvabiliteit is soms ver te zoeken bij de groot banken. En nu onze nieuwe aandeelhouder 90 miljoen extra gaat injecteren om verdere groei te ondersteunen, wordt onze solvabiliteit natuurlijk alleen maar beter.”

De nieuwe aandeelhouder “Op 22 juli heeft de Chinese Anbang Group ons overgekocht. Anbang Group is één van de sterkst groeiende verzekeringsmaatschappijen in China. De maatschappij telt 30.000 werknemers. De groep wou haar activiteiten graag uitbreiden naar Europa, en voelde zich aangetrokken tot onze geschiedenis. Net als Anbang Group zijn wij een proactieve onderneming met een ondernemersgeest, waar toch een persoonlijke en familiale sfeer heerst. En net als wij wil Anbang Group Nagelmackers gestaag en op een gezonde manier laten groeien. We delen duidelijk dezelfde visie. Het klikte dan ook meteen.”

8

“We willen zowel ons volume als onze knowhow sterk opbouwen.” Piet Verbrugge, Chief Executive Officer

Bij Nagelmackers staan vijf waarden centraal”, licht Piet Verbrugge de nieuwe positionering toe. “Ten eerste werken we verbindend om een betere verstandhouding te creëren tussen de bank, onze cliënten én de gemeenschap. En dat begint bij onze tweede waarde, het persoonlijke. Nagelmackers is geen afstandelijke bank. We werken nauw samen met onze cliënten om hun persoonlijke behoeften beter in te kunnen schatten. Een derde belangrijke waarde is onze gedrevenheid. Al onze medewerkers zijn gebeten door het vak. Die gedrevenheid hangt samen met onze vierde waarde, ambitie. Die is heel breed: we willen zowel ons volume als onze knowhow sterk opbouwen. Onze laatste waarde tot slot is elegantie. Onze cliënten zullen ons niet snel betrappen op snobisme. Wij bieden hen een omgeving waarin ze zich vertrouwd voelen.”

Op de eerste rij in het nieuwe economische elan “Onze waarden leunen dicht aan bij die van onze nieuwe Chinese aandeelhouder: familie, werkkracht en ambitie. Veel mensen zijn bang van het opkomende China. Ik vergelijk dit graag met de angst voor de Britten in de 19de eeuw of de Amerikanen in de 20ste eeuw. Ik herinner me dat mijn grootouders toen vreesden dat alles hier door hen zou worden opgekocht, zoals zij dat benoemden. De 21ste eeuw wordt de eeuw van het Oosten, met China voorop. Wij moeten dat omhelzen als een nieuwe opportuniteit. Nagelmackers zit vanaf nu – als eerste bank in Europa – op de voorste rij in dit nieuwe economische elan.”

“Wij onderzoeken hoe u uw droom kunt waarmaken.” Koert Verbruggen, Chief Commercial Officer

Tal van bedrijven beloven dromen waar te maken, maar volgens Koert Verbruggen wil Nagelmackers dat ook écht doen. “Wij zien dromen als wensen met een concrete deadline. Samen met de cliënt onderzoeken we hoe haalbaar hun dromen zijn, en hoe ze die droom kunnen verwezenlijken. We stellen duidelijke objectieven, analyseren de huidige portefeuille en onderzoeken welke spaarinspanningen haalbaar zijn. Pas daarna stellen we onze cliënt de gepaste financiële producten voor om zijn doelstellingen te behalen, en dat op maat zijn of haar risicoprofiel en financiële kennis. Dat is wat Nagelmackers onder meer onderscheidt van grootbanken: wij hoeven onze cliënten geen producten op te dringen, maar kunnen echt strategisch vermogensadvies verlenen.

Op naar de toekomst “Dat persoonlijk advies is altijd al een van onze grootste troeven geweest. Deze visie gaan we ook online verder doortrekken. We zijn van plan om onze cliënten, via onze mobile app, krachtige online tools aan te reiken waarmee ze zelf hun dromen en vermogen kunnen opvolgen en berekenen welke producten geschikt zijn voor hun situatie. Uiteraard blijven onze adviseurs beschikbaar om dit verder in finesse te bespreken, ook online via onder andere videoconferencing.”


9

rebranding We begonnen met alleen een naam. Verder was er niets, geen logo, geen identiteit ... Vandaag is al het marketingmateriaal volledig vernieuwd in Nagelmackers-stijl. Ik hoop dat u, de cliënt waar wij ons werk voor doen, de liefde voor ons vak terugziet in het nieuwe Nagelmackers. – Erwin Drenth —

De bank krijgt een nieuwe naam, maar blijft dezelfde rechtspersoon. De verplichtingen tegenover onze cliënten wijzigen dus niet. Afgezien van onze naam verandert er juridisch gezien helemaal niets. – Koen Troosters —

7 maanden Het voorbereidend werk en de coördinatie van de naams- en merkverandering nam zeven maanden in beslag. Maanden van intensieve samenwerking tussen verschillende teams binnen de bank. Meewerken aan zo’n project is een echte aanrader voor iedereen. Het maakt je trots op je bedrijf! – Martin Brichet –

10

Op een weekend tijd moesten alle uithangborden geplaatst worden zodat onze nieuwe naam overal op hetzelfde moment zichtbaar werd. Een ongelooflijke uitdaging, maar dankzij het grenzeloze enthousiasme van een zeer gemotiveerd team is het gelukt. – Eric Vanhaelen —

1.000 mandagen Tijdens het eerste weekend van oktober werden alle ITaanpassingen in één klap in productie geplaatst. Het was de apotheose van een enorme inspanning van een 1.000-tal mandagen. Meer dan 200 documenten en 300 schermen werden in amper 4 maanden aangepast. – Rigo Dens —

Een van onze uitdagingen was voorzien in nieuwe bankkaarten. Zodra we een ontwerp hadden voor de nieuwe look, was het een race tegen de klok om de kaarten tijdig te produceren. Ook al was het soms een rollercoaster van emoties, dit project was een heel leerrijke ervaring voor iedereen. – Natacha Duvivier —


11

12

beleggen

VERMOGENSPLANNING niet alleen een fiscaal verhaal

Denkt u bij successieplanning ook automatisch aan belastingen besparen? Voor Pieter Haine, Astrid Dutré, Sandrine Geirnaert en Sophie Slits, estate planners bij Nagelmackers, gaat vermogensplanning een stuk verder. Nagelmackers magazine zette de vier estate planners rond de tafel voor een gesprek.

Draait het bij vermogensplanning om belastingbesparing of is fiscaliteit slechts een bijkomstigheid? Pieter Haine, estate planner bij Nagelmackers verantwoordelijk voor de regio Vlaams-Brabant, Kempen en Limburg, hoeft over deze vraag niet lang na te denken. “Dat hangt volledig af van wat de cliënt wenst”, vertelt de estate planner. “De vraag van de cliënt is voor ons het vertrekpunt. Voor sommige cliënten ligt de focus op fiscaliteit en is de zoektocht naar belastingbesparingen de belangrijkste drijfveer om ons advies in te winnen. Maar een groot deel van onze cliënten heeft vanuit een totaal andere insteek nood aan vermogensadvies. Sommigen komen bijvoorbeeld bij ons omdat ze een financiële reserve willen opzijzetten voor een kind met een handicap of omdat ze een kind waarmee ze geen contact meer hebben, willen onterven. Anderen zijn dan bijvoorbeeld weer op zoek naar informatie over de overdracht van een familiebedrijf of vragen zich af hoe ze hun onderneming kunnen inzetten als hefboom om een vermogen op te bouwen.”

Financiële bescherming “Klopt”, vervolgt Astrid Dutré, estate planner voor de regio’s Oost- en West-Vlaanderen en Antwerpen. “Fiscaliteit is slechts één van de motieven om aan financiële planning te doen en meestal zelfs niet het belangrijkste. Volgens mijn ervaring hebben mensen in de eerste plaats behoefte aan financiële bescherming. Ze willen hun levensstandaard veilig stellen tijdens hun oude dag, ook als één van de beide partners er niet meer is. De eerste stap daarbij is informatie inwinnen. Mensen willen weten welke rechten de langstlevende partner heeft op het gezinsvermogen en hoe ze die rechten eventueel kunnen uitbreiden of bijsturen. In klassieke gezinssituaties staat de opsplitsing van het gezinsvermogen in vruchtgebruik voor de langstlevende partner en blote eigendom voor de kin-


13

deren centraal. In eerste instantie leggen we de cliënt uit wat dat precies inhoudt en hoe ze daar eventueel van kunnen afwijken, bijvoorbeeld via een aanpassing van hun huwelijkscontract. Als zo’n ingreep op een fiscaal vriendelijke manier kan, is dat mooi meegenomen. Maar dat is voor de meeste mensen niet het belangrijkste. Sommigen zijn zelfs bereid om meer belasting te betalen als daar ook een betere bescherming mee gepaard gaat.” “Inderdaad”, beaamt Sophie Slits, estate planner bevoegd voor Brussel en Wallonië. “De opsplitsing van de erfenis in vruchtgebruik voor de langstlevende partner en blote eigendom voor de kinderen is fiscaal vaak een zeer voordelige regeling. Oplossingen die meer bescherming bieden, bijvoorbeeld door bepaalde delen van de nalatenschap in volle eigendom te laten toekomen bij de langstlevende, vallen fiscaal gezien bijna altijd duurder uit. Maar als bescherming primeert op fiscaliteit nemen mensen dat extra prijskaartje er zonder probleem bij.”

v.l.n.r.: Astrid Dutré, estate planner regio Oost- en West-Vlaanderen en Antwerpen • Pieter Haine, estate planner regio VlaamsBrabant, Kempen en Limburg Sandrine Geirnaert, tax advisor • Sophie Slits, estate planner Brussel en Wallonië

“Ook in meer complexe gezinssituaties zien we meestal dat het menselijke aspect primeert op het fiscale”, vervolgt Sophie Slits. “Dat gaat van nieuw samengestelde gezinnen met kinderen uit verschillende relaties tot kinderloze koppels en verschillende varianten van samenwoners. Omdat de wetgeving onvoldoende aansluit bij deze nieuwe maatschappelijke realiteit is het voor niet-traditionele gezinnen vaak erg moeilijk om hun erfopvolging af te stemmen op hun wensen. We hebben dringend nood aan een erfrecht hervorming die meer vrijheid laat bij het toewijzen van een nalatenschap. Gespecialiseerd juridisch advies is voor deze gezinnen en partners bijna een must als ze hun erfopvolging in goede banen willen leiden.”

De meest gestelde vragen over vermogensplanning Dagelijks wordt het team Estate Planning bij Nagelmackers geconfronteerd met de meest uiteenlopende vragen van cliënten op diverse domeinen. We sprokkelden de vier meest gestelde vragen bij elkaar. 1. H oe kan ik een schenking doen zonder de controle over het weggeschonken vermogen te verliezen? 2. Hoe kan ik mezelf financieel beschermen na het overlijden van mijn partner (of vice versa)?

14

3. H oeveel successierechten moeten mijn erfgenamen betalen als ik vandaag overlijd? Hoe kan die fiscale druk beperkt worden? 4. H oe kan ik mijn vennootschap inzetten als hefboom om een vermogen op te bouwen en/of over te dragen?

beleggen Expertise Door jarenlange ervaring heeft het team Estate Planning van Nagelmackers een uitgebreide fiscaaljuridische expertise opgebouwd op deze verschillende domeinen, gaande van vermogensopbouw tot erfopvolging. “De meeste cliënten nemen contact met ons op via hun vaste contactpersoon bij de bank”, zegt Sandrine Geirnaert, tax advisor binnen het team. “Maar ook via de website kunnen ze kennismaken met onze expertise door consultatie van onze nieuwsbrieven en themadossiers.” “Tijdens een eerste onderhoud luisteren we naar het verhaal van de cliënt en zijn verwachtingen. We bekijken de familiale situatie en er wordt een vermogensoverzicht gemaakt”, vervolgt tax advisor Sandrine Geirnaert. “Alles begint immers met een grondige analyse zodat we kunnen bouwen op de juiste fundamenten. Daarbij kunnen specifieke vragen gesteld worden en komen verschillende aandachtspunten aan bod. Dat kan gaan over een vastgoedinvestering, het fiscaal regime van beleggingen binnen de vennootschap, de impact op sommige gunstmaatregelen zoals de notionele interestaftrek, optimalisatiemogelijkheden van de cashstromen tussen de bedrijfsleider en de vennootschap, enz. We overlopen samen met de cliënt welke mogelijkheden er zijn en maken een berekening van de huidige fiscale impact. Deze service is volledig gratis. Als cliënten daarnaast ook een analyse wensen die rekening houdt met alle aspecten van hun vermogen, en met de fiscale impact van verschillende opties, dan hangt daar echter wel een prijskaartje aan vast. We maken dan een uitgebreid en gepersonaliseerd rapport op waarin alle juridische, fiscale, sociale en economische aspecten besproken worden van hun volledige vermogen, ook bij andere banken.” “In de praktijk merken we dat het meestal niet blijft bij vrijblijvend advies inwinnen”, stelt Pieter Haine vast. “Uit een enquête die eerder dit jaar werd afgenomen bij de cliënten van Nagelmackers blijkt dat 81% van hen na een gesprek met een estate planner vroeg of laat ook daadwerkelijk actie onderneemt. De meest populaire planningsinstrumenten zijn een aanpassing van het huwelijkscontract, de opmaak van een testament of het uitvoeren van schenkingen.” “Ook bij de verdere uitvoering daarvan bieden wij onze begeleiding aan”, vult Astrid Dutré aan. “We lezen bijvoorbeeld de aktes na die door de notaris werden opgesteld of geven extra toelichting bij contracten. Als vertrouwenspersoon van de familie kennen we alle gevoeligheden en zitten wij in de ideale positie om de voorgestelde oplossingen van A tot Z mee uit te werken. Die intense samenwerking leidt vaak tot zeer hartelijke, jarenlange relaties. Dat houdt niet alleen onze job boeiend, het wordt ook sterk geapprecieerd door onze cliënten.”


15

Platon BREDE KIJK OP DE WERELD Het werk van fotograaf Platon was de inspiratiebron voor de nieuwe huisstijl van Nagelmackers magazine. De kenmerkende groothoekfotografie geeft een aparte touch aan het beeld. Doorheen het magazine vindt u 4 van zijn spraakmakende portretten terug.

‘Smoelentrekker’ Jim Carrey, Canadees-Amerikaans acteur die bekend staat om zijn rollen in slapstick-komedies zoals ‘Ace Ventura’. © Platon

16

18 ”We moeten lessen trekken uit het verleden.”

22 298 jaar tussen de eerste tekening van een parachute en het effectieve gebruik ervan.

24 ”Meer voetgangers is een middel om de levenskwaliteit voor ons allen te verbeteren.”

27 ”Hernieuwbare energiebronnen hebben een minder positief effect op de beschikbaarheid van energie.”

30 ”Naast het ethische probleem van de armoede, dat leidt tot uitsluiting van een deel van de bevolking, is er ook een ernstig economisch probleem.”

33 “Dankzij de Financiële Routeplanner kunnen we onze cliënten het beste advies verlenen.”

36 “Er lijken geen lokale problemen meer te bestaan. Klimaatverandering, energie … situeren zich op wereldschaal.”

7 interessante inzichten

Hoe denken we na over de toekomst?


“We moeten lessen trekken uit de geschiedenis om allemaal, individueel en collectief, bij te dragen tot de creatie van een betere wereld.”

18

DE WORTELS VAN DE TOEKOMST Een boek is een tentoonstelling geworden. De Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (KMSKB) en het Louvre werken samen aan een ongewoon project rond een boek van Jacques Attali. Een project dat een vraag stelt: hoe zal de wereld er in 2050 uitzien? Michel Draguet, de directeur van de KMSKB schetst deze korte geschiedenis van de toekomst.

Michel Draguet, professor aan de ULB en auteur van een groot aantal werken over kunst van de 19de en de 20ste eeuw, is directeur-generaal van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België.


19


We leven in een verontruste wereld. Een wereld in crisis, onzeker over de toekomst. Moeten we bang zijn voor morgen? Michel Draguet: “Ik denk niet dat we bang moeten zijn, maar wel verantwoordelijk. Wij zijn de toekomstige generaties rekenschap verschuldigd. Wat willen wij hen nalaten? Dat is de vraag die Jacques Attali in de verf zet wanneer hij een pact met de toekomstige generaties voorstelt. De huidige toestand en de ontwikkelingen die Attali voorspelt, zijn vaak somber. Is dat een reden om toe te geven aan de lokroep van het negativisme? De werken van de tentoonstelling tonen dat een globale visie mogelijk is. Daadkracht, altruïsme en persoonlijk engagement kunnen het verschil maken. Jonge generaties wijzen ons de weg. Ze nemen afstand van het harde materialisme. Ze kiezen voor de economie van het delen en tonen een nieuw bewustzijn en verantwoordelijkheidsbesef.” Zijn kunstenaars ook wachters? Luiden ze de alarmklok om ons op tijd voor problemen te waarschuwen? Michel Draguet: “De tentoonstelling werd op 11 september geopend. Dat is geen toeval. Barbarij en onwetendheid zijn aanwezig in onze maatschappij. Soms met dramatische gevolgen. Maar drama’s zijn niet altijd het werk van de ‘ander’. Ideologische, theologische of zelfs filosofische antwoorden hebben altijd een neiging tot veralgemening. Utopie wordt dogma. Dat geldt des te meer in een tijd waarin alle meningen evenveel waard zijn en de dictatuur van de opinie en de legitimiteit van elke stellingname het beeld vertroebelt. Kunst toont ons een andere weg. Kunst kent geen dictatuur. Er is alleen de relatie tussen het object en het individu. Tussen de kunstenaar en zijn werk of tussen het werk en de toeschouwer. In alle vrijheid.” Hedendaagse kunst is soms moeilijk toegankelijk. Denkt u niet dat de toekomstvisie van sommige kunstenaars te hermetisch kan zijn voor het grote publiek? Michel Draguet: “Het sterke punt van deze tentoonstelling is dat ze ons doet nadenken. De werken vragen weinig verklaring, ze sporen aan tot een bespiegeling. Ze werken als spiegels die ons eigen beeld van de samenleving weerkaatsen. Zoals altijd in de kunst, kan iedereen erin zien wat hij of zij wil zien. Dat helpt ons om een

20

kritisch bewustzijn te ontwikkelen. De toekomst wordt vandaag gemaakt, vertrekkend van die beschouwing en dat kritische bewustzijn. Wij zijn de actoren van de wereld van morgen. Naar mijn gevoel geeft deze tentoonstelling een voorproefje van wat een museum voor moderne kunst moet zijn. Een dialoog tussen de werken, diep geworteld in de kunstgeschiedenis. De hedendaagse schepping en de scheppingen van het verleden zijn niet van elkaar los te maken. Er is een continuïteit. Dankzij het verleden kunnen we nadenken over de toekomst.” Tijdens de persconferentie verwees u naar Palmyra, in Syrië, waar ontstellende verwoestingen van het culturele erfgoed hebben plaatsgevonden. Is de vernietiging van het verleden een manier om de toekomst af te wijzen? Michel Draguet: “In ‘Brave new world’, het boek van Aldous Huxley, is de eerste maatregel van de totalitaire regering de vernietiging van de musea. Het verleden uitwissen om een dictatoriaal heden te scheppen. De verwoesting van Palmyra is bedoeld om de herinnering uit te wissen. Een symbolische verwoesting die de aandacht van alle staten eist. Want als we het verleden laten uitwissen, is er geen toekomst meer mogelijk. Dat is wat Jacques

Attali eigenlijk bedoelt. We moeten lessen trekken uit de geschiedenis om allemaal, individueel en collectief, bij te dragen tot de creatie van een betere wereld. Om het met Attali te zeggen: ‘Waar een wil is, is een weg.’ ” Kan Europa nog een motor voor de toekomst zijn? Michel Draguet: “Ik denk het wel. Europa zou zich bewust moeten worden van haar rijkdom. Het blijft een model, een referentiepunt in termen van moderniteit. We hebben het vaak over de ‘Amerikaanse droom’, maar er bestaat ook een Europese droom die vele landen overal ter wereld heeft geïnspireerd. Mensen trachten te verenigen, is ook moderniteit.”

“Daadkracht, altruïsme en persoonlijk engagement kunnen het verschil maken. Jonge generaties wijzen ons de weg.”

De toekomst in het museum ‘2050, een korte geschiedenis van de toekomst’ is een unieke samenwerking tussen twee hoofdsteden en twee grote musea. Oude en hedendaagse werken gaan in dialoog met elkaar in de tijd en in de ruimte, van 11 september 2015 tot 24 januari 2016 in Brussel en van 24 september 2015 tot 4 januari 2016 in Parijs. Een dubbeltentoonstelling. Een ontcijfering van het reliëf van een geschiedenis die vele vormen aanneemt, tussen gisteren, vandaag en morgen. De korte geschiedenis van de toekomst – naar ‘Une brève histoire de l’avenir’, het tien jaar oude boek van Jacques Attali – dient hier als achtergrond van een voor iedereen toegankelijke bespiegeling die zich uit elke invalshoek laat interpreteren en dat met een talent voor alomtegenwoordigheid naar het evenbeeld van deze productieve auteur. Het Louvre volgt het spoor van het verleden en toont zowel de loop van de toekomst als de evoluties van oude utopieën. In Brussel ontdekken we de futurologie en de toekomstvisies van kunstenaars uit heel de wereld (enkele namen: Sugimoto, Boetti, Kingelez, Warhol, LaChapelle, Gursky, Op de Beeck, Yongliang, Turk, Alÿs, Hatoum, …). De tentoonstelling houdt het midden tussen een compromisloze vaststelling en het verlangen om valse toekomstbeelden af te wijzen. Het Belgische deel van het tweeluik, dat op 11 september werd geopend, is als een onbeschreven blad voor de verbeelding. De bezoeker volgt de voetstappen van kunstenaars met vaak radicale ideeën en treedt binnen in een uiteindelijk erg ludiek universum. De hedendaagse kunst, die voor niet-ingewijden soms onverteerbaar lijkt, wordt hier een spiegel van onze angst en hoop. Een parcours zonder het minste cynisme eindigt in een mooie realistische utopie: morgen is mogelijk. Een hoogstandje van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België. Eindelijk krijgt de hedendaagse kunst haar plaats in het hart van Brussel, en wel op de mooist denkbare manier. Ze toont ons een toekomst die Europa en haar hoofdstad horen na te streven. www.expo-2050.be


21


DE TOEKOMST,

een hele geschiedenis

Al sinds mensenheugenis proberen uitvinders, ontwerpers en wetenschappers de toekomst in kaart te brengen. Maar voor hun ideeën en intuïtie werkelijkheid kunnen worden, moeten ook de

EER ST

technieken en de maatschappij veranderen. En daar E

E IDE

gaan soms wel wat jaren overheen …

800

De Indische wiskundige Mahavira toont de eigenschappen van nul aan.

HET CIJFER NUL - 440 JAAR

800

900

1000

1100

1200

1300

22

SA TIE

1240

Onder invloed van de Italiaanse wiskundige Leonardo Fibonacci beginnen de eerste Europese handelaars voor hun transacties met de nul te werken.

REA

LI

E IDE

1485

E IDE

1528

E

E IDE

1860

In zijn roman ‘Van de aarde naar de maan’ beschrijft de Franse schrijver Jules Verne uitvoerig hoe een team van astronauten in een raket naar de maan reist.

Conquistador Hernán Cortés brengt uit Zuid-Amerika een drankje gemaakt van cacaobonen mee.

EER ST

E

EER ST

Leonardo da Vinci tekent de plannen van de eerste parachute die echt werkt … zonder hem te kunnen maken.

EER ST

E

E IDE

1676

Antoni van Leeuwenhoek, Hollands lakenfabrikant, ziet door zijn eigen microscoop als eerste een microbe.

DE MAAN - 109 JAAR

MICROBEN - 202 JAAR CHOCOLADE - 320 JAAR PARACHUTE - 298 JAAR

1700

1900

2000

REA

LI

1848

De Britse gebroeders Fry gebruiken cacaopoeder om er de allereerste chocoladetablet van te maken.

REA

1878

De Franse chemicus Louis Pasteur ontdekt de stafylokok en bewijst dat ziekten worden veroorzaakt door microben.

LI

REA

LI

1969

De Amerikaanse astronaut Neil Armstrong loopt als eerste mens op de maan.

SA TIE

1783

Louis-Sébastien Lenormand maakt in het Franse Montpellier de eerste parachutesprong ooit.

1800

SA TIE

1600

SA TIE

1500

SA TIE

EER ST

E

REA

LI


23


BRUSSEL,

OP WEG NAAR MORGEN Wetstraat, 17 uur. Zoals elke dag schuift een eindeloze rij auto’s in slakkengang voorbij. De chronische verkeersopstopping in de Belgische hoofdstad vraagt dringend een oplossing voor de toekomst.

Een gesprek met Pascal Smet, Brussels minister van Mobiliteit en Openbare Werken.

Mobiliteit is een heikel punt in Brussel. Hoe ziet u dat de komende jaren evolueren? Pascal Smet: “Mobiliteit is geen doel op zich. Het is een middel. Een middel voor economische ontwikkeling, een tool voor samenleven, ten dienste van de gemeenschap. We staan voor grote veranderingen in dat domein. De technologische evoluties gooien onze gewoonten helemaal om. De vele informatie- en aansluitmogelijkheden maken een intelligentere mobiliteit mogelijk. De stad wordt ook efficiënter. Vandaag zijn het gekoppelde verkeerslichten, morgen automatische voertuigen. Het tijdperk van ‘koning Auto’ loopt op zijn einde. De jongere generaties lopen overigens niet echt meer warm voor de auto. Zij kozen al voor een multimodale mobiliteit. En ze zien de voordelen van ‘sharing’. Vervoermiddelen delen is een oplossing voor de toekomst die vandaag perfect haalbaar is dankzij nieuwe technologieën.” Kan de technologie ons redden? Pascal Smet: “De oplossingen zijn uiteraard niet alleen technologisch van aard. Fietsen en wandelen past eigenlijk veel beter in de huidige tijdsgeest dan de auto. Maar we moeten keuzes durven maken. Hoe meer plaats we toekennen aan de auto, hoe meer auto’s er zullen zijn. Dat ligt voor de hand. De stad moet anders worden bekeken, en de ruimte moet anders worden ingedeeld.”

24

Die keuze hebt u gemaakt door het centrum van Brussel autovrij te maken. Een maatregel die hevige reacties uitlokte … Pascal Smet: “Zonder overtuigingen kunnen we de mentaliteit niet veranderen. Een politicus moet een leider zijn, geen volger. Je moet een visie hebben en overtuigen. Ik ben al ruim 10 jaar gewonnen voor autovrije zones. In die tijd werd nog gegniffeld als de fiets ter sprake kwam. Dat is toch sterk veranderd. Er is kritiek op de voetgangerszone, die nog in een testfase is en verbeterd zal worden, maar er is vooral een sterke steun van de bevolking. Bij alle gelederen van de bevolking. Door het mobiliteitsparadigma onder handen te nemen, kunnen we de leefbaarheid van de stad vergroten, de luchtkwaliteit verbeteren, de stad aangenamer maken. Meer voetgangers is dus geen doel op zich, maar een middel om de levenskwaliteit voor ons allen te verbeteren.”

“Door het mobiliteitsparadigma onder handen te nemen, kunnen we de leefbaarheid van de stad vergroten, de luchtkwaliteit verbeteren, de stad aangenamer maken.”


25


“Mobiliteit is geen doel op zich. Het is een middel. Een middel voor economische ontwikkeling, een tool voor samenleven, ten dienste van de gemeenschap.”

62%

van de verplaatsingen gaat over minder dan 5 kilometer.

70%

van de Brusselse openbare ruimte wordt ingepalmd door auto’s.

370.000

auto’s rijden elke dag rond in Brussel.

Fietsers hebben het moeilijk om hun plaats op te eisen in Brussel. Terwijl de meeste verplaatsingen met de auto over niet meer dan 5 kilometer gaan. Hebben we meer stimulansen nodig? Pascal Smet: “Er is een psychologisch aspect. Mensen die de fiets nemen in plaats van de auto, volgen vaak dezelfde weg. En die is niet altijd aangenaam. We maken werk van de infrastructuur en gaan die verder ontwikkelen. Tegen 2030 willen we 80 kilometer extra fietspaden in eigen bedding aanleggen. We moeten de fiets zichtbaar maken in de stad en onze kinderen met een gerust hart laten fietsen. Het is een aangenaam vervoermiddel, dat uitnodigt tot dialoog. Met een andere fietser die naast je aan het rode licht staat te wachten, raak je makkelijker aan de praat dan met een automobilist. De politie op de fiets straalt ook een ander imago en een ander gevoel uit. De stedelijke ruimte is opener, en dus aangenamer.” Iedereen op de fiets: is dat de oplossing voor 2050? Pascal Smet: “Er is niet zomaar één oplossing. We zullen altijd auto’s nodig hebben en ook openbaar vervoer. Maar we zullen de vervoermiddelen veel makkelijker kunnen combineren. Fietsen tot aan de metro, overstappen in een automatische wagen. Af en toe een gedeelde wagen als het echt nodig is … Tijdens de vakantiemaanden, wanneer er 20% minder auto’s zijn, wordt Brussel een echt paradijs. 20% minder auto’s, dat is een haalbaar doel, niet? We moeten onze verantwoordelijkheid nemen, op politiek vlak, maar ook individueel. Als we niet beter gaan delen, als we onze zienswijze niet veranderen, dan stevenen we af op een ramp. Maar ik ben optimistisch van aard, en ik merk toch al een zekere mentaliteitswijziging op. De som van onze individuele keuzes zal het verschil maken.” Ook politieke keuzes moeten deze verandering ondersteunen. Zetten de subsidies voor bedrijfswagens geen rem op de evolutie van de mobiliteit? Pascal Smet: “De OESO, die we er toch niet van kunnen verdenken een club van linkse rakkers te zijn, pleit ervoor deze subsidies in België botweg af te schaffen. We zouden ze perfect kunnen vervangen door andere stimulansen, bijvoorbeeld een woonbonus voor mensen die dichter bij hun werk gaan wonen. Wij besteden 1 miljard euro per jaar aan de spoorwegen. Bedrijfswagens kosten 2 miljard. Dat is een keuze. Als de steden de toekomst zijn, wat volgens mij zo is, dan moeten we de stedelijke ruimte absoluut verbeteren. De toekomst van onze samenleving staat op het spel.”

26

Energie de toestand is dringend, maar niet hopeloos Energieafhankelijkheid, minder broeikasgasemissies, hernieuwbare energie … Thema’s die ook in de toekomst centraal zullen staan. Is België wel mee om de toekomstige uitdagingen en de Europese engagementen aan te gaan? We vroegen het aan Danielle Devogelaer en Dominique Gusbin van het Federaal Planbureau.

Een gesprek met Danielle Devogelaer en Dominique Gusbin van het Federaal Planbureau.


27


De wereld van 2050 ligt nog op de tekentafel. Enkele zekerheden zijn er al: er zullen nog altijd wagens zijn, we zullen nog altijd elektriciteit nodig hebben en België zal nog altijd afhankelijk zijn van invoer om aan zijn energiebehoeften te kunnen voldoen. Dat zijn enkele conclusies van Danielle Devogelaer en Dominique Gusbin, auteurs van een grondige studie naar de Belgische vooruitzichten op het vlak van energie.

Volle gas “Onze afhankelijkheid van fossiele energie is gemakkelijk te verklaren: wij hebben geen aardolie, geen aardgas en geen steenkool”, benadrukt Dominique Gusbin. “Nieuw is dat we, volgens de vooruitzichten, vanaf 2030 ook veel meer afhankelijk zullen zijn van de invoer van elektriciteit. Tenzij we elektriciteit kunnen opslaan op grote schaal en op een economisch rendabele manier, blijft de beschikbaarheid van energie een groot probleem.”

“Hernieuwbare energiebronnen kunnen een positief effect hebben op de handelsbalans, maar minder op de beschikbaarheid van energie. Op middellange termijn, maar ook op lange termijn indien er geen doorbraak komt op het vlak van de elektrische opslag, zullen we niet om aardgas heen kunnen.” Danielle Devogelaer Hernieuwbare energiebronnen (HEB), zoals windenergie en zonne-energie, zijn plaatselijke bronnen. Ze kunnen deze afhankelijkheid verminderen. Volgens Danielle Devogelaer zijn deze bronnen echter afhankelijk van het weer, en dus variabel. “Deze energiebronnen kunnen een positief effect hebben op de handelsbalans, maar minder op de beschikbaarheid van energie. Bovendien is biomassa niet enkel lokaal, het zal voor een groot deel ingevoerd moeten worden … Op middellange termijn, maar ook op lange termijn is het zo dat indien er geen doorbraak komt op het vlak van de opslag van elektriciteit, we niet om aardgas heen kunnen. België beschikt daarbij over een uitstekende toegang tot aardgas, vooral door de hub in Zeebrugge, en een goed transportnetwerk.”

28

De vraag blijft stijgen Energie-efficiëntie zal in de toekomst centraal staan. Maar volgens de huidige curven zullen de inspanningen ter zake niet volstaan om het stijgende verbruik te compenseren. Dat komt door een dubbel volume-effect: enerzijds is er een toename van de bevolking en van het aantal Belgische gezinnen, anderzijds stijgt ook het aantal toestellen per gezin – computers, smartphones en tablets die elke dag opgeladen moeten worden – en zal ook het aantal verplaatsingen met de auto blijven toenemen. De opkomst van elektrische voertuigen kan het energieverbruik en de broeikasgasuitstoot mogelijk doen dalen (naargelang het type brandstof dat wordt gebruikt om deze elektriciteit te produceren), maar er zijn wel degelijk gevolgen voor de energieafhankelijkheid. Dominique Gusbin licht toe: “Een groot deel van het elektriciteitspark moet in de komende jaren worden vervangen, wat zware investeringen zal vergen.” (zie kader)

Vooruitkijken “De politieke gevoeligheden zijn bepalend voor de maatregelen die zullen worden getroffen. Daarnaast moeten de politieke verantwoordelijken een algemene visie op lange termijn hebben. Anders kan het energieprobleem niet worden opgelost. Ook is er nood aan een beter investeringsklimaat om privé-investeerders aan boord te halen. Dat vereist stabiliteit, wat inhoudt dat gaandeweg niet te veel aan de regels gemorreld mag worden. En er moeten stimulansen komen, vooral door een vermindering van de kapitaalkost.” Volgens Danielle Devogelaer is de toestand dringend, maar niet hopeloos: “Crisissen bieden mogelijkheden om te vernieuwen en om ‘out of the box’ te denken. Sommige maatregelen zijn eenvoudig en efficiënt. Een van de uitwegen voor de toekomst is zeker ‘demand response’. Het principe is eenvoudig: in ruil voor een financiële compensatie verbindt een onderneming of particulier zich ertoe zijn verbruik te verminderen of te verschuiven volgens vooraf bepaalde modaliteiten: aantal keer per jaar, uurblokken enz. In de huishoudelijke sector kan dat zich vertalen in een engagement om de stofzuiger of de droogkast niet te gebruiken tussen 17 en 20 uur. In de VS heeft ‘demand response’ de vraag op piekmomenten naar schatting verminderd met 10%. In Japan konden dankzij een daling van de vraagpiek met 20% tal van black-outs worden vermeden in de nasleep van de kernramp in Fukushima. In België zou een dergelijk systeem alle verbruikers samen een besparing van 1,5 gigawatt elektriciteit kunnen opleveren.”

“De politieke gevoeligheden zijn bepalend voor de maatregelen die zullen worden getroffen. Daarnaast moeten de politieke verantwoordelijken een algemene visie op lange termijn hebben. Anders kan het energieprobleem niet worden opgelost.”

Dominique Gusbin is doctor in de natuurwetenschappen (1985) en behaalde een diploma economische wetenschappen (1987) aan de Université catholique de Louvain. Ze werkt op Danielle Devogelaer is het Federaal Planbureau experte in energie- en sinds januari 2001, waar transportaangelegenze startte met de opmaak heden met een specivan de energievooruitzichalisatie in elektriciteit. ten op lange termijn voor Ze is bestuurslid van de België. Sinds eind 2003 Benelux Association for coördineert ze de werkEnergy Economics (BAEE) zaamheden van het team en lid van de Koninklijke ‘Energie-Transport’. Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten (KVABRASAB), meer bepaald van de Reflectiegroep Energie.

Dominique Gusbin

Toekomstscenario’s Om de impact van de Europese engagementen op het vlak van energie en klimaat te bestuderen, werd in de eerste plaats een referentiescenario opgesteld om de evolutie bij ongewijzigd beleid te bestuderen. Vervolgens is het Federaal Planbureau uitgegaan van de analyses van de Europese Commissie om alternatieve scenario’s voor te stellen. De conclusies, die gepubliceerd worden in een working paper, zijn zeer duidelijk. Om deze engagementen na te komen, is er nood aan meer energie-efficiëntie, meer hernieuwbare energiebronnen, minder broeikasgasuitstoot en aanzienlijke investeringen in de productiemiddelen voor elektriciteit. Deze laatste situeren zich tussen 31 tot 36 miljard euro tegen 2030 en tussen 62 tot 78 miljard euro tegen 2050.


29


Armoede en inkomensongelijkheid blijven een gesel in de ontwikkelde landen. Ook in België. Het is een ethisch probleem, maar zet ook een rem op de economie.

Een gesprek met Bea Cantillon, specialiste in sociaal beleid.

30

Bea Cantillon is professor Sociaal Beleid en directeur van het Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck aan de Universiteit Antwerpen. Ze studeerde Politieke & Sociale Wetenschappen aan de Universiteiten van Antwerpen en Leuven en startte haar onderzoeksloopbaan aan het Centrum in 1979. Ze publiceerde uitgebreid en internationaal over een brede waaier van onderwerpen waaronder armoede, sociaal beleid, sociale zekerheid, de welvaartsstaat en gender. Ze werkte als adviseur voor de Belgische regering.

Bijna 15% van de Belgische bevolking leeft vandaag onder de armoedegrens. 400.000 daarvan zijn kinderen. Deze toestand doet zich voor in de meeste ontwikkelde landen. Het gemiddelde in de Europese Unie ligt rond de 17%, met uitschieters boven de 20% in Griekenland en Spanje en lagere percentages rond de 10% in Nederland en Noorwegen. De welvaartsstaat lijkt er niet in te slagen deze ongelijkheid in te dijken. Moeten we dat beschouwen als een mislukking van de solidariteits- en socialezorgsystemen? Bea Cantillon nuanceert deze stelling: “Je mag niet vergeten dat het minimumloon de voorbije jaren vrijwel niet gewijzigd is. Er moeten nieuwe oplossingen komen, maar ik zou niet spreken van een mislukking. We moeten anders gaan denken en op lange termijn. Vandaag zijn we op het terrein getuige van een echte tweedeling in de samenleving, een polarisatie tussen families waarvan alle leden op beroepsactieve leeftijd werken en families waarvan die leden allemaal werkloos zijn. De arbeidsmarkt spuwt deze laatsten uit. Ze zijn doorgaans onvoldoende geschoold en dus niet langer ‘interessant’ voor bedrijven. Het probleem van opleidingen en diploma’s staat centraal, vooral omdat het vaak wordt overgedragen op de volgende generaties.”

De vergetenen van een wereld in verandering We stellen vast dat meer dan een derde van de personen in armoede geen diploma heeft van het middelbaar onderwijs. In deze tijden van globalisering en van toegenomen concurrentie op het vlak van de arbeidskosten maken ondernemingen onherroepelijke keuzes. Maar we mogen de schuld niet volledig bij de mondialisering leggen volgens Bea Cantillon: “Vooral de nieuwe technologieën en de nieuwe economie zorgen voor een nieuwe arbeidsmarkt. In de komende jaren zal die trend zich nog versnellen. De robotisering en de informatisering hebben de behoeften grondig omgegooid. Aan die realiteit kunnen we niet ontsnappen.”


31


“Naast het ethische probleem van de armoede, dat leidt tot uitsluiting van een deel van de bevolking, is er ook een ernstig economisch probleem.”

60% De armoededrempel komt overeen met 60% van het mediane inkomen. Dat bedraagt 1.085 euro per maand voor een alleenstaande in België, en 2.279 euro voor een gezin met twee kinderen.

15,3% 15,3% van de Belgische bevolking leeft onder de armoedegrens. Dit zijn 1.652.000 personen.

54,3% Eenoudergezinnen worden het meest getroffen. 54,3% van deze gezinnen leeft met een te laag inkomen. Dat is ook het geval voor een jongere op vijf (18,5%) en voor een derde van de Brusselaars (33,7%).

32

Naast het ethische probleem van de armoede, dat leidt tot uitsluiting van een deel van de bevolking, is er ook een ernstig economisch probleem. De aloude betalingssystemen, zoals de werkloosheidsuitkering, komen iedereen ten goede. Werkzoekenden krijgen de tijd om een baan te vinden die aansluit bij hun capaciteiten, en de arbeidsmarkt kan putten uit een pool arbeidskrachten die aan haar behoeften kan voldoen. Om de armoede in te dijken, moeten we dus systemen bedenken die zowel ethisch als economisch leefbaar zijn. Een groot struikelblok dat we daarbij moeten vermijden: het glazen plafond. Waarom zou men werken als een uitkering hoger is dan het minimumloon? Deze vraag kunnen we ons ook stellen over het minimuminkomen.

Oplossingen voor de toekomst Om het beschikbare inkomen van de allerarmsten te verhogen, zijn er verschillende opties: “Zweden hanteert bijvoorbeeld een universele belastingverrekening. Dat is heel duur, en hoe bepaal je de doelgroep? Er zijn altijd mensen die ervan profiteren zonder het echt nodig te hebben. In het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten zijn de belastingverrekeningen selectief. Maar ze verstoren het evenwicht onderaan de sociale ladder, met schadelijke drempeleffecten. Een andere optie is een daling van de sociale bijdragen. De zwakke plek is dat de markt dan vrij spel krijgt. Er is geen doelgroepbepaling en geen controle. Hetzelfde probleem met het basisinkomen. Willen wij, zoals in de Verenigde Staten, mensen tewerkstellen om onze boodschappentassen te vullen in de supermarkt? Hebben we dat wel nodig? Ons dienstenchequesysteem is misschien zinvoller. En ik denk dat we op termijn ook een systeem van belastingverrekeningen moeten overwegen in België. Dat zou een grondige verandering zijn. En uiteraard moeten we het onderwijs onder handen nemen. Ook al blijkt het verminderen van de ongelijkheid op school een vrome wens …”

In gesprek met Pierre Lemaire, CEO van Mainsys en Sébastien Malpas van Nagelmackers.

Met de Financiële Routeplanner stelt Nagelmackers haar cliënten een strategische gedetailleerde planning van hun vermogen voor. Meer uitleg door Pierre Lemaire, CEO van Mainsys, ontwerper van het programma,

DE FINANCIËLE ROUTEPLANNER GEPERSONALISEERD ADVIES MET FINESSE -

en Sébastien Malpas, kantoordirecteur van Flémalle.


33


Een unieke tool Pierre Lemaire: “Mainsys is een Belgisch bedrijf dat zich specialiseert in informatica voor banken. Nagelmackers heeft ons gevraagd om de beste manier te vinden om de innovatieve beleggingsaanpak die ze ontwikkelden naar de praktijk te vertalen. In een echt partnerschap heeft de bank experts verzameld om zo zeker over alle noodzakelijke competenties te kunnen beschikken. Het resultaat is een unieke tool die de cliënt begeleidt bij zijn financiële beleggingen.”

Wat maakt dit programma uniek? “In deze aanpak staat de cliënt echt centraal. De bank baseert zich op de financiële behoeften van de cliënt en analyseert zijn volledige portefeuille, bij Nagelmackers en bij andere instellingen. Bovendien hebben we voluit ingezet op eenvoud. We zijn erin geslaagd een spitsvondige aanpak die rekening houdt met de doelstellingen van de cliënt, zijn financieel vermogen en zijn risico-appetijt binnen het bereik van het grote publiek te brengen. Dat alles gecombineerd met het rijke aanbod aan oplossingen van de bank”, legt Pierre Lemaire uit. “De cliënt kan de vooruitgang van de analyse concreet volgen op een groot scherm. We hebben er trouwens alles aan gedaan om de look van deze analyse gebruiksvriendelijk te houden.”

Gepersonaliseerd advies Sébastien Malpas: “Dankzij de Financiële Routeplanner kunnen wij onze cliënt het beste advies geven rekening houdend met zijn globale situatie. Samen analyseren we zijn financiële situatie, zijn doelstellingen en zijn risico-appetijt. We zetten zijn woorden, zijn behoeften en zijn verzoeken om in een concreet resultaat en slagen erin hem gepaste en eenvoudige antwoorden te geven. Nauwkeurigheid is een van de grote meerwaarden van deze methode.”

De juiste vragen “De Financiële Routeplanner helpt de cliënt zichzelf de juiste vragen te stellen. Wat zijn mijn doelstellingen? Hoeveel risico ben ik bereid te nemen? Hoe ziet mijn financiële situatie eruit gelet op mijn vermogen bij Nagelmackers, maar ook bij andere banken? Wij gieten al die antwoorden in een gedetailleerd verslag en stellen onze cliënt een echte beleggingsstrategie voor”, aldus Sébastien Malpas. “De doelstelling waar een cliënt het meeste mee bezig is, is zijn pensioen. Heel wat cliënten hebben daar een verkeerd beeld van. Dankzij de Financiële Routeplanner komen ze te weten hoe het echt zit. Samen evalueren we het pensioen van onze cliënten: welke bedragen moeten ze bijeen sparen om een bepaalde levensstandaard te kunnen handhaven en welke plannen moeten ze maken om daartoe te komen. Deze tool vraagt medewerking van de cliënt. Hij of zij ziet dat alle punten die we samen aangehaald hebben ook echt mee in acht genomen worden.” Pierre Lemaire, CEO Mainsys

34

Sébastien Malpas, kantoordirectuer Nagelmackers Flémalle

Een cliënte van Nagelmackers, overtuigd door de Financiële Routeplanner “Ik moet toegeven: op dit moment ben ik cliënt bij twee andere banken. Maar zo’n kwaliteitsvol gesprek, dat was een première voor mij! Ik had het gevoel dat er echt naar mij geluisterd werd. Mijn adviseur bij Nagelmackers heeft gepolst naar mijn behoeften, mijn verwachtingen, mijn angsten ook, en hij heeft daar duidelijk op geantwoord, in detail op een begrijpelijke manier. Ik heb het enorm gewaardeerd dat mijn financiële toekomst op lange termijn geanalyseerd werd in zijn totaliteit. Ik ben 43 en het is de eerste keer dat mijn pensioen aan bod kwam op een gestructureerde manier. Er is mij altijd verteld dat ik mij daarop moest voorzien, maar nog nooit op zo’n precieze manier. Alles werd gesimuleerd en berekend. In minder dan een uur, heb ik vernomen wat ik nog moet doen om deze toekomstige periode in mijn leven op een serene manier tegemoet te zien. Er werd rekening gehouden met mijn totale vermogen. Mijn bankier heeft me niet in de richting van een of ander product geduwd. Ik heb eindelijk gevonden wat ik al lang zocht, namelijk echt advies, een diagnose die rekening houdt met heel mijn vermogen en met mijn risico-appetijt. Ik ben echt overtuigd van deze aanpak en ronduit gerustgesteld.”


35


RECEPTEN VOOR DE TOEKOMST DE WERELD ALS KEUKEN

36

TEN WORDT DOORGAANS BEREID IN EEN KEUKEN. IN ZO’N RUIMTE ZIEN WE ÉÉN MENS AAN HET WERK, AL OF NIET EEN CHEF-KOK, DIE ALLE INGREDIËNTEN CONTROLEERT EN EEN DUIDELIJK RECEPTENBOEK HEEFT. LOPEN ER NOG MENSEN ROND DAN MOET DE HIËRARCHIE DUIDELIJK ZIJN: DE KOK IS DE BAAS EN ANDEREN VOEREN DOOR HEM OF HAAR GEDICTEERDE OPDRACHTEN UIT. Stelt u zich nu een keuken voor die als volgt te werk gaat. Er is niet één kok maar een hele ploeg. Sommigen kunnen met elkaar wel overweg, maar anderen gunnen elkaar het licht in de ogen niet. De keuken telt dan ook vele werkplatforms. Ingrediënten worden aangeleverd, maar komen niet noodzakelijk terecht op de juiste plaats. Erger nog, soms verdwijnen ze met als enig motief dat daardoor de ene kok minder succesrijk zal zijn dan een andere. Receptenboeken zijn er massaal, te veel eigenlijk. Het is bijna niet te geloven, maar als hetzelfde recept in twee boeken voorkomt, zijn er grote verschillen in de bereiding. Om het beeld volledig te maken, lopen er ook nog eens honderden assistenten rond die soms zelf niet meer weten bij welke kok ze horen. Ik denk dat we het erover eens kunnen zijn: indien er een restaurant bestaat met zo’n keuken, we laten het links liggen. Nochtans.

Jean Paul Van Bendegem (°1953) is hoogleraar aan de Vrije Universiteit Brussel en gastprofessor aan de Universiteit Gent. Naast zijn academisch werk is hij ook aanwezig in de media rond thema’s zoals wetenschap, wiskunde en de maatschappij.

Nochtans beschrijft deze metafoor, denk ik, onze huidige wereld. Dat we één groot geheel zijn geworden mag duidelijk zijn. Er lijken geen lokale problemen meer te bestaan. Klimaatverandering, energie, armoede, migratiegolven, werkgelegenheid … situeren zich op wereldschaal. Maar landen hebben lokale leiders, elk met een eigen agenda, vaak met weinig overeenstemming, vaker nog in conflict. Zijn deze problemen oplosbaar? Ja, want alle nodige experten hebben we, alleen schrijven ze al te vaak richtlijnen, recepten zeg maar, die elkaar tegenspreken. Dat laatste is geen verwijt, verre van, want het is eigen aan de wetenschappelijke denkwijze en haar maatschappelijke vertaling. Het maakt evenwel de zaak niet eenvoudiger. En toch moet uit dit alles een goed bestuurde planeet tevoorschijn komen! Maar net zoals in de rechtspraak waar “onschuldig tot schuld bewezen is” geldt, geldt hier “mogelijk tot onmogelijkheid bewezen is”. Een klassieke keuken klinkt natuurlijk geruststellend in haar eenvoud, maar de echte uitdaging is om in die chaotische keuken enige structuur aan te brengen zodat we niet alleen iets te eten krijgen, maar het bovendien nog smakelijk vinden ook omdat we over een goed receptenboek beschikken.


37


WEDSTRIJD 2050 ‘2050. Een korte geschiedenis van de toekomst’: één werk, één vraag, twee expo’s … De Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België en het Louvre slaan de handen in elkaar. Bent u benieuwd naar dit exclusieve en innovatieve project over de toekomst? Ontdek dankzij Nagelmackers deze twee expo’s in Parijs en Brussel. Neem deel aan onze wedstrijd en win twee tickets voor de expo in Brussel en bovendien een weekend voor twee in de Franse hoofdstad. U reist met de Thalys in Comfort 1 en overnacht in Hotel Costes. Uiteraard krijgt u ook twee tickets voor ‘2050. Een korte geschiedenis van de toekomst’ in het Louvre. OM UW KANS TE WAGEN SURF NAAR WWW.NAGELMACKERS.BE/NL/MAGAZINE/WEDSTRIJD EN GEEF EEN CORRECT ANTWOORD OP VOLGENDE TWEE VRAGEN VÓÓR 25 NOVEMBER 2015. 1. W elke van volgende boeken is geen werk van Aldous Huxley? a. 1984 b. Brave new world c. Island 2. Hoeveel personen zullen deelnemen aan deze wedstrijd?

38

WIN !

Om deel te nemen surft u naar www.nagelmackers.be/ nl/magazine/wedstrijd

Platon

Cate Blanchett, Australische actrice, bekend van onder andere ‘Elizabeth’, ‘The Aviator’ en ‘Carol’. © Platon


39

uitgelicht

PASSIEF VERSUS ACTIEF BEHEER? ls u bij het beheer van uw roerend vermogen de risico’s wilt spreiden, doet u er goed aan te beleggen in beleggingsfondsen. Deze fondsen beleggen gespreid in een veelheid van effecten. Vóór u in een fonds belegt, moet u zichzelf heel wat vragen stellen. Eén daarvan is of u wenst te beleggen in een fonds dat de markt wil verslaan of in een fonds dat de markt wil volgen. Met andere woorden, kiest u als fondsenbelegger voor een actief of een passief beheer?

Passief beheer en de efficiënte marktenhypothese Passief beheer van bijvoorbeeld een aandelenfonds houdt in dat de beheerder belegt in een referte-index, zoals via trackers of Exchange Traded Funds (ETF). De aanhangers van dat soort beheer gaan er op basis van de efficiënte marktenhypothese (EMH) van uit dat de markten altijd efficiënt zijn en dat beleggers op lange termijn geen extra rendement kunnen halen door een actief beheer te voeren. Ze beweren bovendien dat een positieve of negatieve afwijking ten opzichte van de referte-index of benchmark gevolgd zal worden door een correctie terug naar deze benchmark.

40

door Stijn Vanvuchelen, Senior Fund Analyst Nagelmackers

Deze redenering zet sommige investeerders aan om niet op zoek te gaan naar actief beheerde fondsen. Veel institutionele beleggers, bijvoorbeeld pensioenfondsen, zijn daarom de richting van passief beheer ingeslagen. Zij halen als bijkomend argument aan dat een rendement afleveren dat de referte-index stelselmatig benadert, niet meteen aanleiding zal geven tot kritiek vanwege de beleggers in dergelijke fondsen. Daarnaast zijn de hoge flexibiliteit en beheerskosten die lager liggen dan bij actief beheer de grootste voordelen van passief beheer.

De uitdaging is echter om deze beheerders te vinden. Er is immers een strenge selectiemethode nodig om actieve fondsen te selecteren die het potentieel hebben om op lange termijn beter te presteren dan de markten. Bij deze selectie is het behaalde rendement uiteraard belangrijk, maar nog belangrijker is het risico en meer bepaald het beperken van het neerwaarts risico.

Actief beheer en academische analyse De stelling dat markten efficiënt zijn, staat echter onder druk. De efficiënte marktenhypothese vertoont immers enkele belangrijke tekortkomingen. Zo gaat de EMH ervan uit dat alle publieke informatie en toekomstverwachtingen van effecten zoals aandelen in de koersen verwerkt zitten. Daar vloeit uit voort dat het onmogelijk is om structureel betere beleggingsresultaten te behalen dan het gemiddelde. Studies hebben echter uitgewezen dat niet alle actoren op de financiële markten alle beschikbare informatie op dezelfde wijze verwerken in hun analyses. Daardoor wordt het mogelijk om op basis van fundamentele analyse van bijvoorbeeld aandelen een buitengewoon rendement te behalen. Portefeuillebeheerders die kiezen voor actief beheer hebben met andere woorden de kans om extra rendement te creëren. Deze beheerders trachten een prestatie neer te zetten die consistent en op lange termijn de benchmark overtreft. Ze baseren zich daarvoor op onderzoek en fundamentele analyse om actief effecten te selecteren. Bovendien behalen sommige fondsbeheerders dat hoger rendement zonder extra risico te nemen. Deze beheerders bewijzen dus dat actief beheer loont.

De visie van Nagelmackers Bij Nagelmackers baseren we onze selectie van aandelenfondsen op onderzoek naar de historische rendementen van aandelen over heel lange tijdsperiodes. De cijfers gaan soms terug tot de jaren 20 van de vorige eeuw. Dat onderzoek geeft aan dat sommige strategieën werken, andere niet. Zo geeft beleggen in zogenaamde value aandelen — dit zijn aandelen met onder andere een lage koers-winsten koers-boekwaardeverhouding — de beste resultaten. Deze superieure rendementen kunnen bovendien behaald worden zonder meer risico te nemen. Op basis van dat onderzoek kiezen wij bij Nagelmackers voor fondsen die overwegend beleggen in value aandelen en waar de beperking van het neerwaarts risico op het voorplan staat. We beseffen dat de door ons gekozen fondsen ook periodes met zwakke relatieve rendementen zullen kennen. Maar aangezien we van mening zijn dat het permanent verlies van kapitaal het grootste risico voor onze cliënten is, zijn we bereid om deze periodes van relatief mindere rendementen te aanvaarden.


41

Een blik op

HET ZIEKENHUIS VAN MORGEN

In Antwerpen liggen plannen op tafel voor een uitgesproken toekomstgericht ziekenhuis dat de gangbare opvattingen over gezondheidszorg volledig omgooit. Johannes Robbrecht en Stéphane Vermeulen, die dit visionaire project in goede banen moeten leiden, lichten voor ons een tip van de sluier op.

42

Wedstrijdbeeld

© T.V. Kairos - VK Architects & Engineers - Robbrecht en Daem - Bladt & Verstraeten - Omgeving

visie

Antwerpen. Het Eilandje. Deze wijk in het noorden van de stad werd jarenlang verwaarloosd, maar herleeft sinds enkele jaren onder impuls van de bouw van het grote Museum aan de Stroom (MAS). Hier, tussen de jachthaven en de grasvelden van het populaire Park Spoor Noord, wordt de komende drie jaar gebouwd aan een gloednieuw ziekenhuis in opdracht van het Ziekenhuis Netwerk Antwerpen (ZNA). Twee grote architectenbureaus, VK Architects & Engineers en Robbrecht en Daem architecten, slaan daarvoor de handen in elkaar. Het nieuwe ziekenhuis is een voorproefje voor de toekomst van de gezondheidszorg. Het stelt zich open naar de stad, is verweven met zijn omgeving, veelzijdig, en het biedt een vernieuwende werkomgeving voor het verzorgend personeel.

In de hoogte “De eerste uitdaging van het project was de zoektocht naar het juiste terrein”, legt Stéphane Vermeulen uit. “Dat maakte deel uit van de vraag van het ZNA. Omdat we dicht bij het centrum moesten blijven, was enige creativiteit geboden. Het perceel dat het winnende consortium ‘Kairos (projectontwikkelaar) – Euro Immo Star (eigenaar van het terrein)’ voorstelde, is vrij klein en nogal smal. Daarom hebben we gekozen voor een ziekenhuis ‘in de hoogte’. 70% van de ziekenhuisoppervlakte is gelegen op de eerste zeven ver-


43

“Het ziekenhuis is een pijler van de stad, net als het gemeentehuis, de brandweerkazerne en de bibliotheek. Het is een baken, een hoeksteen, die de stad haar identiteit geeft.” Johannes Robbrecht

Wedstrijdbeeld – © T.V. Kairos - VK Architects & Engineers - Robbrecht en Daem - Bladt & Verstraeten - Omgeving

diepingen, de resterende 30% is gelijk verdeeld over de gekoppelde zorgeenheden en de hoogste toren. Doordat verbindingen in het gebouw zowel horizontaal als verticaal vlot mogelijk zijn, hoeven geen lange afstanden afgelegd te worden en blijft ook het liftgebruik binnen de perken. Dat komt vooral door een dubbel systeem van ultrasnelle liften die met voorrang door de spoeddiensten worden benut. Ze bewegen in een recordtempo tussen verdiepingen, zodat verplaatsingen sneller gebeuren dan wanneer de verschillende afdelingen op dezelfde verdieping van een uitgestrekter gebouw zouden liggen. Bij een spoedgeval mag het bijvoorbeeld niet langer dan 90 seconden duren om van de afdeling verloskunde naar het operatiekwartier te gaan.”

44

De bouw van het nieuwe ziekenhuis begint eind 2015. Het gebouw zal een belangrijke plek innemen in de stedenbouwkundige toekomst van Antwerpen. Het ligt op de grens van de oude stad en nieuwe ontwikkelingszones, langs het water. Ook de tramlijn zal tot daar verlengd worden. De opkomst van deze zone en het belang ervan in de komende jaren, wordt bevestigd door de recent gebouwde woontorens rondom de gloednieuwe campus van de Artesis Plantijn Hogeschool, het scholencomplex Hardenvoort dat zijn deuren opende in september 2015, en de uitbreiding van het havenhuis van de hand van Zaha Hadid.

Gebouwd om lang mee te gaan “Onze opdracht stopt niet bij het ontwerp en de bouw van het gebouw”, vervolgt Stéphane Vermeulen. “Het consortium staat ook in voor het onderhoud gedurende 20 jaar. Wij hebben daarom een evolutief, duurzaam en uitgesproken toekomstgericht ziekenhuis ontworpen. Het ontwerp is eenvoudig, maar doeltreffend, met een ziekenhuisstructuur die de gewenste flexibiliteit biedt om het ‘future proof’ te maken. De gezondheidszorg van de toekomst zal er immers volledig anders uitzien. Door de technologie (eHealth, mHealth...) en de ICT kunnen nieuwe netwerken gemaakt worden, beschikt men over een nieuw geïnformatiseerd persoonlijk medisch dossier (PMD), meer thuiszorg en zelfs kennis van genetische profielen om

visie

Johannes Robbrecht is architect en partner bij het bureau Robbrecht en Daem architecten, een van de meest creatieve en meest bekroonde in België. Zij tekenden bijvoorbeeld voor de uitbreiding van het Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam en het Concertgebouw van Brugge, maar ook het masterplan van de Zoo van Antwerpen is van hun hand, net als de renovatie van de Whitechapel Gallery in Londen, de gemeentearchieven van Bordeaux of Udarnik – het Museum van Hedendaagse Kunst van Moskou.

Stéphane Vermeulen is Director Healthcare bij VK Architects & Engineers. Deze multidisciplinaire groep van meer dan 250 personen werkt als engineeringbureau voor meerdere grote architectenkantoren, maar beheert ook zijn eigen projecten die zonder uitzondering gericht zijn op gezondheidszorg. De knowhow van de groep is internationaal erkend: vandaag staan ziekenhuisprojecten in Vietnam en Rusland in de steigers.

Facts & figures Het Ziekenhuis Netwerk Antwerpen (ZNA) is het grootste van België. Het omvat drie algemene ziekenhuizen en zes gespecialiseerde ziekenhuizen, met in totaal 2.500 bedden. Bijna de helft van de patiënten uit de stad Antwerpen doet een beroep op de groep ZNA. Meer dan 6.000 mensen werken voor de groep, waaronder 600 artsen.


45

“De kwaliteit van de bebouwde omgeving, de contacten en de uitzichten naar buiten toe hebben een positief effect op de herstellingsduur. De opdrachtgever heeft dat goed begrepen.”

© T.V. Kairos - VK Architects & Engineers - Robbrecht en Daem - Bladt & Verstraeten - Omgeving

Stéphane Vermeulen bepaalde ziektes te voorkomen. Ziekenhuisverblijven moeten korter kunnen en ook de aangeboden diensten moeten worden aangepast. Preventie en proactieve geneeskunde zijn sterk in ontwikkeling. Al was het maar om ons gezondheidssysteem, waarvan het kostenplaatje extreem duur blijft, financieel houdbaar te maken. Vandaag hollen we te snel naar het ziekenhuis en we verblijven er ook te lang. In België blijven we bijvoorbeeld gemiddeld 4 tot 5 dagen in het ziekenhuis na een bevalling. In de Verenigde Staten is dat gemiddeld een dag. En in Nederland keren kersverse mama’s dezelfde dag nog huiswaarts met hun baby, als ze al niet thuis bevallen …” Om deze evolutie te volgen, zal het ziekenhuis uiteraard beschikken over een goed uitgewerkt dagziekenhuis, maar ook over een vernieuwende gelijkvloerse verdieping die volledig openstaat voor het publiek. Spoedgevallen en de af- en aanrijdende voertuigen van de hulpdiensten worden naar de kelder geleid. Deze ondergrondse ruimte geeft uit op verschillende lichte en groene patio’s. Zo wordt de gelijkvloerse ver-

Het nieuwe ziekenhuis in cijfers

450 bedden totale oppervlakte

65.000 m 19 verdiepingen 30 liften 2

totale kostprijs van ongeveer

150 miljoen euro 46

visie dieping vrijgehouden voor het publiek, een ruimte waar echt wordt geleefd. Onder de omliggende torens op de begane grond vinden we paramedische praktijkruimten van huisartsen, kinesitherapeuten, fysiotherapeuten, diëtisten en tandartsen. Er is ook ruimte voor diensten en winkels die verband houden met verzorging zoals een apotheek, opticien, bandagist en ‘travel clinic’. En verder vind je er ook een minisupermarkt, een strijkdienst en een reeks ‘healthy fruit shops’.

Leven en laten leven Johannes Robbrecht benadrukt dat de integratie in het sociale weefsel van fundamenteel belang is voor het project: “Het ziekenhuis is een pijler van de stad, net als het gemeentehuis, de brandweerkazerne en de bibliotheek. Het is een baken, een hoeksteen, die de stad haar identiteit geeft. Met dit project beogen wij geen ‘spektakelarchitectuur’, integendeel. Het ziekenhuis zal, net als de groep ZNA, een belangrijke sociale rol hebben. Het staat open naar de wijk en ten dienste van de lokale gemeenschap en het zal alomtegenwoordig zijn.” Naast het onthaal, midden in de openbare gelijkvloerse verdieping, komt een monumentale wenteltrap, die uitnodigt om op eigen kracht naar boven en beneden te gaan, in plaats van de lift te nemen. Preventie begint met dagelijkse handelingen … Op de derde verdieping geven het personeelsrestaurant en het indrukwekkende overdekte terras het gebouw nog meer openheid. Deze ruimte geeft uit op een stedelijk panorama met een prachtig uitzicht over de jachthaven.

Baden in licht Het nieuwe ziekenhuis richt zijn aandacht niet exclusief op de patiënt, maar wil de gezondheid en het lichamelijke en geestelijke welzijn van alle gebruikers bevorderen. Vrijwel alle ruimten zullen baden in daglicht, wat de werkomgeving voor alle betrokkenen veel aangenamer maakt. Ook daaruit blijkt een radicaal toekomstgerichte wil en visie. Zo zullen de zalen van het operatiekwartier en de ruime wachtzones uitgerust worden met grote glasramen die allemaal (pal op het noorden) op de jachthaven uitkijken. Geen problemen met oververhitting of met privacy. Alles wordt zo ontworpen dat er een nauwe band is met de natuur (Park Spoor Noord), het water (de jachthaven) en de oude binnenstad. Over het hele ziekenhuis zijn alle vensters uitgerust met zitbanken. Uit deze terugkerende invulling blijkt een streven naar comfort, rust en volledigheid. De afdeling geriatrie krijgt een veilige binnentuin die de oudere patiënten de kans geeft volop van de zon te genieten op de zevende verdieping. Hier wordt duidelijk gekozen voor een ‘healing environment’. De uitzonderlijke ligging doet de rest. “We weten dat de

kwaliteit van de werkomstandigheden een invloed heeft op de productiviteit. Wij hebben ons oor te luisteren gelegd bij alle teams van verzorgenden om nog beter op hun verwachtingen te kunnen inspelen”, voegt Stéphane Vermeulen nog toe. “Maar ook de kwaliteit van de bebouwde omgeving, de contacten en de uitzichten naar buiten toe hebben een positief effect op de herstellingsduur. De opdrachtgever heeft dat goed begrepen.”

Architectuur Op de voorgevel van het gebouw komt een mozaïek zodat bij zon een lichtspel ontstaat dat het gebouw een andere artistieke expressie geeft naargelang de lichtinval. “We haalden onze inspiratie bij twee kunstenaars”, verklaart Johannes Robbrecht. “Georges Seurat, in de eerste plaats. Vooral zijn schilderij ‘Baders bij Asnières’. Je ziet daarop baders afgebeeld, ontspannen, die een bijna zuiverende relatie hebben met het water, en op de achtergrond de fabrieken van Clichy, symbool van de industriële ontwikkeling van de Parijse metropool aan het einde van de 19de eeuw. Daarin herkennen wij ons project, als een weergave met droste-effect. Een bron van wederopleving op een boogscheut van de haven van Antwerpen.” “De andere kunstenaar die ons inspireerde, maar dan op een meer subjectieve manier, is Gerhard Richter. Vooral zijn kleurenwerk. De keramiek geeft het gebouw présence en doet het opgaan in zijn omgeving. Voor de continuïteit met de omgeving zullen wij in een van de patio’s de bakstenen van een oude sluis gebruiken die in de ondergrond werd aangetroffen.” Een toekomstvisie die zijn wortels niet vergeet. En dat is wellicht de beste definitie van de architectuur van de toekomst.


47

uitgelicht door Evy Mercie, Junior Fund Analyst Nagelmackers

WAT IS EEN RETROCESSIE? en retrocessie of distributievergoeding is een deel van de beheersvergoeding van een beleggingsfonds dat teruggestort wordt aan de distributeur van het fonds, bijvoorbeeld een bank. Die beheersvergoeding is een jaarlijkse vergoeding die de fondsenbeheerder opstrijkt. Een belegger betaalt deze vergoeding nooit apart. De beheersvergoeding wordt dagelijks proportioneel van de inventariswaarde van het fonds afgehouden. De fondsenbeheerder kan echter een deel van deze vergoeding doorstorten aan de financiële instelling die het fonds voor rekening van haar eindcliënt koopt als compensatie voor het opnemen van het fonds in haar assortiment. Het deel dat teruggestort wordt, wordt een retrocessie, kickback of distributievergoeding genoemd.

Retrocessies en MiFID II Om belangenconflicten te vermijden wil Europa zoveel mogelijk af van deze vorm van distributievergoeding. In de MiFID II-richtlijn, waarvan verwacht wordt dat ze begin 2017 in voege treedt, is een verbod opgenomen voor retrocessies voor onafhankelijke adviseurs en voor discretionair beheer in private banking. De timing van de inwerkingtreding van deze Europese richtlijn is echter nog niet duidelijk. Voorlopers op dit verhaal zijn het Verenigd Koninkrijk en Nederland. Beide landen hebben niet gewacht op de effectieve inwerkingtreding van MiFID II, maar namen recent in hun nationale regelgeving een volledig verbod op retrocessies op. Op het eerste gezicht lijkt het gevolg voor het Nederlandse fondsenlandschap te zijn dat de grootste fondsenhuizen gestart zijn met het aanbieden van retrocessievrije varianten van hun bestaande fondsen. De beheersvergoeding van deze fondsen ligt dus veel lager, wat het totaal rendement van de belegging ten goede komt. Anderzijds kunnen fondsenverkopers die voortaan deze retrocessie mislopen nu een aparte vergoeding doorrekenen aan de eindcliënt.

48

Nagelmackers kiest voor transparantie Voor cliënten Private Banking werken we bij Nagelmackers met een all-inclusive tariefformule. U betaalt in dat geval een globaal forfait aangepast aan uw beleggersprofiel. Dat forfait is een vast percentage op het vermogen dat u door ons laat beheren. Alle instapkosten, transactiekosten, beheerskosten en beheerlonen zijn daarin inbegrepen, met uitzondering van fiscale kosten. Bovendien storten wij als een van de weinige vermogensbeheerders één keer per jaar de retrocessies (distributievergoedingen) terug die we ontvangen van de fondsbeheerders die wij geselecteerd hebben voor uw portefeuille. Eenvoudig, transparant en duidelijk.

Platon

Good ol’ boy Tom Wolfe, Amerikaans journalist en auteur, grondlegger van de strekking New Journalism. © Platon

49

BEELD VAN EEN BEELDHOUWSTER

HANNEKE BEAUMONT 50

binnenkijken Beeldhouwster Hanneke Beaumont volgde haar opleiding in en rond Brussel, maar stelt haar beelden tentoon over de hele wereld. Tussendoor vond de kunstenares even de tijd om het met ons te hebben over haar carrière.

“Toen ik klein was, waren kunst en muziek altijd aanwezig in huis”, begint de Nederlandse kunstenares haar verhaal. “Aan moederskant was iedereen muzikaal, onze familie was vrij bekend in de Nederlandse muziekwereld. Mijn oom aan vaderskant was dan weer een begenadigd schilder. Ook ik tekende graag en veel. Maar toch wensten mijn ouders dat ik een ‘echt’ diploma zou halen. In die tijd gaf de stichting voor tandheelkunde in Nederland beurzen uit om in de VS te gaan studeren. Ik ben daar op gesprongen, eigenlijk vooral om de Verenigde Staten te zien. (lacht) Het was een mooie tijd die mijn blik op de wereld heeft geopend. Maar zelfs tijdens mijn studies tandheelkunde, die ik nochtans graag deed, bleef ik tekenen. Dat ik ooit naar de academie zou gaan, stond als een paal boven water.” Maar het leven kwam ertussen. Hanneke ontmoette een Amerikaan, trouwde, kwam in België wonen en kreeg drie kinderen. “Toen de jongste een jaar was, heb ik gezegd: nu ga ik echt naar de academie. Ik heb een paar jaar de avondacademie gevolgd in Eigenbrakel, en later heb ik aan La Cambre en de Hogere Rijksschool voor Beeldende Kunsten in Anderlecht gestudeerd.”

© Lu

c Sc

h ro b

iltje

n

Op een zonnige septembernamiddag maakt Brussel zich op voor het kunstweekend dat voor de deur staat. Doorheen heel de stad staan tentoonstellingen en exposities gepland. Zo ook in LKFF, de galerie van Hanneke Beaumonts dochter, op een boogscheut van de Louizalaan. Kriskras door de ruimte verspreid staan de intrigerende werken van de kunstenares opgesteld. Op de tafel aan de ingang ligt een vuistdik boek vol foto’s van beelden uit haar jarenlange carrière. Niets wijst erop dat Hanneke ooit een ander pad dan dat van kunst zou gevolgd hebben. En toch had het gekund.


51

binnenkijken Van Eigenbrakel tot Italië Hannekes kunstcarrière nam meteen een hoge vlucht. “In de jury van de academie in Eigenbrakel zetelde een man met een eigen galerie in Brussel. Toen hij mijn werk zag aan de academie, vroeg hij me meteen of ik wou tentoonstellen. Van toen af kwamen de tentoonstellingen geregeld op me af. Op diezelfde manier vond het werk ook zijn weg naar het buitenland. Mensen bezochten een tentoonstelling in Brussel en vroegen me of ik niet in hun land wou tentoonstellen. Zo kwam ik terecht in onder meer New York, waar ik meer dan tien jaar heb tentoongesteld, maar ook in Canada, in Zwitserland … Wat ook belangrijk is geweest binnen mijn werk is het vinden van een uitstekende bronsgieterij in Italië. Het vakmanschap van de Italiaanse artigiani vind je hier niet makkelijk.”

“Als het op vermogen aankomt, vertrouw ik op mijn bank en op mijn man.”

Kunst als onderneming “Ik heb enorm veel gehad aan de kunstenaarswereld die in de loop der jaren in Pietrasanta (Toscane, Italië) is ontstaan. Echter, eens je kunstwerken de landsgrenzen oversteken, komt er jammer genoeg enorm veel administratie bij kijken. Al die douanepapieren en verzekeringen werden me echt te veel. Als kunstenaar ligt je focus altijd bij je werk. De afgelopen tien jaar heeft mijn dochter de meeste administratie van me overgenomen. Zij runt de galerie LKFF hier in Brussel en kent haar weg dus in het wereldje. Mijn man houdt zich dan weer meer met de financiële kant van het verhaal bezig. En gelukkig zit ik ook al meer dan 25 jaar bij Nagelmackers. Ik kwam er volledig toevallig terecht. In een lokaal tennistornooi won ik 500 Belgische frank, en die stond op rekening van de Bank Nagelmackers 1747 (oude naam van de bank). (lacht) Ik zat in die tijd nog bij een andere bank, maar op een gegeven moment heb ik een zakelijke rekening bij Nagelmackers geopend. Meer dan 25 jaar later zit ik er nog altijd. Dat zegt toch al veel, niet?”

Een kwestie van vertrouwen

© Fr

ed L

u ko f

f

“Als het op vermogen aankomt, vertrouw ik op mijn bank en op mijn man. Mijn man is analytisch ingesteld, mijn beslissingen zijn veel meer intuïtief. Maar de mensen bij Nagelmackers communiceren altijd met ons beiden. Nu ik weer naar Nederland ben verhuisd, komen ze ons zelfs opzoeken in Nederland. Zij volgen onze portefeuille persoonlijk op en communiceren altijd open over alle mogelijkheden. Die opvolging vind ik erg belangrijk. Daardoor vertrouw ik hen volledig, en kan ik me concentreren op wat echt telt: mijn werk.”

52

© Ju

lian

Ja ns

MIJLPALEN IN HANNEKES CARRIÈRE

1965 De achttienjarige Hanneke trekt alleen naar de VS om er tandheelkunde te studeren.

1978 Hanneke start haar artistieke studies aan de Académie de Braine l’Alleud, gevolgd door de École Nationale Supérieure de La Cambre en de Hogere Rijksschool voor Beeldende Kunsten in Anderlecht.

1983 Haar eerste solo-expositie vindt plaats in de galerie Van der Borght in Brussel.

1987

1994 Hanneke wint de Grand Prix van het Centre International d’Art Contemporain in het Franse Beychevelle.

2005

Drie jaar na haar eerste soloHet Museum Beelden aan Zee in Den expositie mag Hanneke haar eerste Haag presenteert een omvangrijke prijs in ontvangst nemen, de Prix retrospectieve van haar werk. Métiers d’Arts. Hanneke Beaumont en Anja Van Belle, Kantoordirecteur Halle.

2011 Hanneke krijgt de prestigieuze Italiaanse Premio Pietrasanta e la Versilia nel Mondo uitgereikt, na kunstenaars als Botero, Pomodoro, Mitoraj en Folon.

2013 Hanneke opent twee grote museumtentoonstellingen in de VS, één in het Frederik Meijers Gardens & Sculpture Park in Grand Rapids, Michigan en een tweede in het Baker Museum in Naples, Florida.


53

ET ENGELENGEDULD VAN EEN GOEDE WAARDEBELEGGER Onze investeringsfilosofie is gebaseerd op academisch onderzoek en kennen we beter onder de naam value investing. De theorie werd in 1934 beschreven door twee professoren aan de Universiteit van Columbia, zijnde David Dodd en Ben Graham. In hun meesterwerk ‘Security Analysis’, legden ze de fundamenten voor de selectie van aandelen. Centraal in deze theorie staat dat aandelen geselecteerd worden op basis van waarderingsfactoren. Goedkope aandelen behalen niet alleen hogere rendementen, door hun lagere waardering bieden ze ook meer weerwerk in dalende aandelenmarkten. Zo werd 100 USD die geïnvesteerd werd in de MSCI World Value TR Index (USD) maar liefst 10.345 USD (periode 12/1974 – 06/2015) tegenover slechts 4.528 USD voor de MSCI World Growth TR Index (USD).

54

horizon door Wim Antoons, head of Asset Management bij Nagelmackers

Tal van studies (LSV 1, Fama & French 2) hebben de value premie, zeg maar de hogere rendementen die value-aandelen behalen, beschreven in de literatuur. En toch kent het kamp van de groeiaandelen veel volgers. Maar de laatste jaren zien we ook veel geldstromen naar passief beheerde trackers gaan, die slaafs een aandelenindex volgen. Trackers zijn een goedkope manier om te investeren in onder andere de aandelenmarkt. eVestment berekende dat sinds begin 2009 1,4 triljoen USD weggevloeid is uit actief beheerde fondsen naar passief beheerde fondsen. Een gevolg van deze immense geldstroom naar passieve fondsen is dat de verspreiding in rendementen tussen alle aandelen op een historisch laag niveau staat (zie onderstaande grafiek). Het maakte niet uit wat je kocht over de laatste vijf jaar: quasi alles steeg. Dat maakt het extreem moeilijk voor actieve beheerders in het algemeen en waardebeleggers in het bijzonder om een hoger rendement neer te zetten dan een index. Daarom zou de vraag gesteld kunnen worden of waardebeleggen dood is. En waarom volgen niet meer mensen de value investeringsstijl? Exhibit 6: Low return dispersion has often been associated with mutual fund underperformance as of March 27, 2015 35

70

Percent of core mutual funds outperforming S&P 500

Funds outperform

(4-quarter average, LHS)

60

30 25

55 50

20

45 15

40 35

10

3-month S&P 500 return dispersion

30

(RHS)

25

5

Funds underperform 2015

2013

2014

2011

2012

0 2010

2009

2007

2008

2006

2005

2003

2004

2001

2002

1999

2000

1997

1998

1996

1995

1993

1994

20 1992

Return dispersion (3M)

% of funds outperforming benchmark

65

Source: SimFunds and Goldman Sachs Global Investment Research.

1

2

ontrarian Investment, Extrapolation and Risk, Lakonishok, Shleifer & C Vishny, Journal of Finance, vol. 49, 1994. The Cross-section of Expected Stock Returns, Fama & French, Journal of Finance, vol. 47, 1992


55

Het antwoord op de vraag waarom niet iedereen waardebeleggen toepast, ligt in een deelwetenschap van de economie, zijnde behavioural finance. Deze wetenschap bestudeert het gedrag van beleggers en welke fouten ze systematisch maken. Speculanten zijn steeds uit op kortetermijnwinst en focussen zich op mooie groeiverhalen. Bovendien zijn mensen sociale wezens die graag bevestiging krijgen van hun investeringsbeslissingen. Waar groeiaandelen perfect passen in dat plaatje, vertellen value-aandelen een ander verhaal. Het is een langetermijnstrategie en de meeste beleggers spreken liever over een veelbesproken groeiaandeel dan over een saai waardeaandeel. Trackers danken hun succes aan de lage kostenstructuur en het feit dat ze beleggers toelaten snel te switchen van de ene naar de andere assetklasse.

56

horizon

“De massale geldinjectie van de centrale banken heeft niet alleen de rente historisch laag gehouden en groeiaandelen laten outperformen, maar zorgde er ook voor dat er weinig naar de fundamenten gekeken werd.” In 1998 en 1999 bleven value aandelen zwaar achter op groeiwaarden, waaronder internet- en technologieaandelen. De beleggingskwaliteiten van ’s werelds beste belegger (Warren Buffett is een notoir waardebelegger) werden destijds sterk in twijfel getrokken. Menig groeibelegger stelde dat value investing ten dode opgeschreven was in de nieuwe wereld, die groei centraal stelde. Zo behaalde de Russell 1000 Growth Index (USD) rendementen van +38,7% in 1998 en +33,2% in 1999. De Russell 1000 Value Index (USD) bleef steken op respectievelijk +15,6% en +7,4%. De crash van 2000-2002 slachtte veel overgewaardeerde groeiaandelen af, terwijl waardeaandelen veel beter standhielden. Zo daalde de Russell 1000 Growth index (USD) over de periode 2000-2002 met liefst 55,5%, terwijl waardeaandelen slechts een verlies van 14,5% lieten optekenen. De periode 1998-1999 staat nog steeds geboekstaafd als de grootste periode van underperformance van waarde- ten opzichte van groeiaandelen. Ook vandaag wordt waardebeleggen opnieuw in vraag gesteld. Groeiaandelen profiteren meer van de ultralage rentestand. Bovendien zoeken beleggers meer en meer hoge dividendaandelen op, die ze beschouwen als een alternatief voor obligaties. Over het laatste jaar (30/06/2014 – 30/06/2015, gemeten volgens MSCI World Stijlindexen) presteren groeiaandelen 8,5% beter dan waardeaandelen. En toch is er reden tot ongerustheid voor groeibeleggers. De koers-winstverhouding van wereldwijde groeiaandelen is over de laatste 3 jaar gestegen van 14 tot een niveau boven de 20. Waardeaandelen scoren een stuk beter met een gemiddelde waardering van rond de 16. Specifiek ligt de waardering van onder andere aandelen uit luxesectoren en hoogdividendaandelen ver boven het historisch gemiddelde. De dopering van de centrale banken maakt dat veel assetk lassen stijgen, ongeacht de fundamenten. De

massale geldinjectie van de centrale banken heeft niet alleen de rente historisch laag gehouden en groeiaandelen laten outperformen, maar zorgde er ook voor dat er weinig naar fundamenten gekeken werd de laatste jaren. En laat dit laatste nu net zijn waar een waardebelegger zich wel mee bezig houdt. Onze stelling is dat actief beheer, geënt op een juiste berekening van wat een bedrijf waard is, de beste manier is om geld te investeren. Zo kunnen we aandelen van bedrijven kopen die met een korting noteren van 30 tot 40% ten overstaan van hun intrinsieke waarde. Beleggers in trackers en groeiaandelen focussen niet of veel minder op de fundamentele waarde, maar veel meer op het voorspellen van toekomstige geldstromen (winsten of beleggersstromen). Aangezien het constant juist voorspellen van cijfers een onmogelijke taak is, staat dat ook niet centraal in een gezond uitgebouwde investeringsfilosofie. Underperformance op korte termijn maakt echter deel uit van langetermijnsucces. Het is onmogelijk om superieure rendementen te behalen, tenzij je iets anders doet dan de meute beleggers. We geloven dat het grootste risico voor onze beleggers niet de kans op underperformance is, maar wel het risico op een permanent kapitaalverlies. De crash in de aandelenmarkten van 2000-2002 heeft ons geleerd hoe groot dat permanent waardeverlies kan zijn. Om deze reden blijven we trouw aan waardeaandelen. De strategie van value investing levert niet alleen de beste rendementen op over een volledige marktcyclus, maar heeft ook bewezen het kapitaal beter te beschermen in neergaande markten. Ben Graham had gelijk met zijn oneliner dat de grootste vijand van iedere belegger, zichzelf is. Het is tekenend dat beleggers een gezonde investeringsfilosofie opgeven, omdat ze kortetermijngewin najagen. De crash van 2001 is blijkbaar al lang vergeten.

57

Platon

De Engelse acteur Christian Bale staat erom bekend zijn lichaam volledig te kunnen transformeren om zo op te gaan in zijn rol. Getuige hiervan zijn vertolking als Batman. © Platon

58

focus

Ontdek ons digitaal magazine Focus Schreef u zich al in voor Focus?

Hoe schrijft u zich in?

Focus is een informatief digitaal magazine dat we vier keer per jaar via een e-mail versturen aan onze cliënten. Daar waar ons cliëntenmagazine Nagelmackers magazine vooral onze identiteit illustreert, willen we in Focus onze expertise tonen door telkens te focussen op een centraal thema. In het eerste nummer was dat pensioen. Het tweede nummer had als rode draad financiële dilemma’s.

Inschrijven voor Focus is heel eenvoudig. Dat kan via onze website (www.nagelmackers.be/nl/focus) of u klikt via uw Online Banking door naar de inschrijvingspagina. Ook uw adviseur kan u daarbij helpen. Eens ingeschreven ontvangt u de volgende editie van Focus op het einde van het jaar in uw mailbox. U kunt zich bovendien op elk moment uitschrijven.

Maak de klik Hebt u wat drempelvrees om kennis te maken met dit nieuwe medium? We kunnen u geruststellen, Focus is vlot leesbaar op desktop, tablet en smartphone. Het magazine heeft een luchtige opmaak en is erg gebruiksvriendelijk.

59

U wacht op een teken om uw droom te realiseren?

Alstublieft Uw dromen zijn persoonlijk. Onze aanpak is dat ook. Wij laten ons bij Nagelmackers liever leiden door uw leven en uw dromen, dan door de laatste beurshype. Precies wat u van een ernstig vermogensplanner verwacht. Maak alvast een afspraak voor een goed gesprek op nagelmackers.be.

DE TOEKOMST PLANNEN. Nagelmackers: nieuwe naam, nieuwe identiteit Werken aan de Brusselse mobiliteit Armoede, een rem op de welvaartsstaat

Recommend Documents