De oriëntatie van de bevolking van de regio Breda en omstreken

Gerard Marlet & Clemens van Woerkens

De oriëntatie van de bevolking van de regio Breda en omstreken 2 maart 2015

Eindredactie: Nadine van den Berg Atlas voor gemeenten Postbus 9627 3506 GP UTRECHT T 030 2656438 F 030 2656439 E [email protected] I www.atlasvoorgemeenten.nl © Atlas voor gemeenten, Utrecht, 2015 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

De oriëntatie van de bevolking van de regio Breda en omstreken Functionele verbanden tussen de gemeenten in de regio Breda en hun omgeving

Inhoud 1 Inleiding

7

2 Functionele verbanden 2.1 Werk 2.2 Voorzieningen Winkels Cultuur Voetbal Onderwijs Zorg 2.3 Natuurrecreatie

9 11 22 22 23 23 24 24 58

3 De regio Breda en omstreken

67

De oriëntatie van de bevolking van de regio Breda en omstreken [Atlas voor gemeenten]

1

Inleiding In het kader van het proces Veerkrachtig Bestuur is door Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Brabant aan de gemeenten gevraagd om aan te geven op welke wijze zij bestuurlijk de huidige en toekomstige taken denken te gaan uitvoeren. De gemeente Breda heeft om die reden behoefte aan inzicht in de verwevenheid tussen de stad Breda en de haar omliggende woonlocaties op de punten werk, winkels, cultuur, onderwijs, zorg, sport en natuur. Die verwevenheid hangt namelijk af van de oriëntatie van de bevolking in de regio. Daarom is in hoofdstuk 2 allereerst voor verschillende thema’s met kwantitatieve analyses onderzocht welke gebieden in welke mate van elkaar afhankelijk zijn. De uitkomst uit dit deel van het onderzoek is een overzicht van de functionele relaties tussen de verschillende gemeenten in de regio Breda, en hun omgeving. Welk deel van de bevolking van de gemeente Oosterhout is voor winkelen, cultuurbezoek, ziekenhuiszorg, etc. afhankelijk van de eigen gemeente? En welk deel van de stad Breda, of een andere stad in de buurt? Op basis van die functionele relaties is in hoofdstuk 3 bepaald wat de optimale schaal voor regionale samenwerking is. Het gebied waarbinnen de functionele verbanden het sterkst zijn is letterlijk afgebakend. Binnen dat gebied leidt bestuurlijke samenwerking naar verwachting tot optimaal efficiënt lokaal bestuur. Tot slot is een aantal kenmerken van de nieuw afgebakende stadsregio in kaart gebracht. Hoeveel mensen wonen er? Hoe ziet de samenstelling van de bevolking eruit? En hoe ontwikkelt de regio zich ten opzichte van de rest van Nederland? Daarmee ontstaat een eerste indruk van de relatieve aantrekkingskracht en vitaliteit van de regio ‘Breda en omstreken’.

7


8


2

Functionele verbanden In dit hoofdstuk worden allereerst de functionele verbanden tussen de gemeenten in de regio Breda, en hun omgeving, in kaart gebracht. Waar zijn de inwoners van die gemeenten met name op georiënteerd? Voor verschillende thema’s is onderzocht op welke gemeenten de inwoners van de regio Breda zich met name richten. Bij het in kaart brengen van die functionele verbanden en de afhankelijkheid tussen verschillende gebieden spelen niet alleen ligging en nabijheid een rol, maar ook de aanwezigheid van infrastructuur (auto en OV) en congestie. Niet alleen de arbeidsmarkt en de woon-werkpendel, maar zoveel mogelijk lokale thema’s, en de bijbehorende indicatoren, zijn in de analyse betrokken. Er wordt rekening gehouden met het gedrag van mensen op de arbeidsmarkt, de woningmarkt en de markt voor voorzieningen en recreatie. Met de analyse wordt bepaald welk deel van de inwoners van een bepaald gebied in welke mate afhankelijk is van de voorzieningen, het werk en de natuur in een bepaalde gemeente. De analyse houdt behalve met het aanbod van werk en voorzieningen, rekening met de behoefte aan variëteit, diversiteit en kwaliteit bij de potentiële werknemer en consument, én de bereidheid om daarvoor te reizen. De behoefte aan variëteit betekent dat een inwoner van een bepaald gebied een keuze wil kunnen maken uit een voldoende gevarieerd aanbod aan werk of voorzieningen. De bereidheid om te reizen zorgt ervoor dat het belang van voorzieningen voor een inwoner van een bepaald gebied afneemt naarmate die voorzieningen verder weg liggen. Een kleine behoefte aan variëteit leidt over het algemeen tot een voorkeur voor het gebruik van de lokale voorzieningen, een grote behoefte aan variëteit leidt tot een voorkeur voor verder weg gelegen locaties, waar het aantal voorzieningen groot is; meestal de dichtstbijzijnde wat grotere stad. Een geringe bereidheid om te reizen leidt tot veel gebruik van lokale voorzieningen, een grotere bereidheid om te reizen tot het gebruik van verder weg gelegen voorzieningen. De parameters voor diversiteit en bereidheid om te reizen zijn bepaald op basis van empirische kennis over de bereidheid om te reizen voor werk en voorzieningen, en de behoefte aan variëteit. Meer dan zestig procent van de 9


beroepsbevolking is bijvoorbeeld bereid om twintig minuten per auto te reizen voor werk, terwijl slechts twintig procent van de bevolking bereid is om dat te doen voor een concert. Met het openbaar vervoer (OV) zijn mensen overigens bereid weer wat langer van en naar het werk te reizen. En hoger opgeleiden zijn bereid verder te reizen dan lager opgeleiden. Met die verschillen in voorkeuren tussen mensen is rekening gehouden. 1

Een inwoner van een bepaalde locatie maakt een inventarisatie van de in de buurt aanwezige banen en voorzieningen. Hij voert zijn bereidheid tot reizen net zo lang op totdat hij genoeg keuze (variëteit en kwaliteit) heeft. Wat ‘genoeg keuze’ is, is niet voor iedere inwoner van die locatie hetzelfde. Sommige mensen nemen genoegen met een beperkte keuzemogelijkheid dichtbij, anderen willen een grotere keuzemogelijkheid, en zijn bereid daarvoor verder te reizen. Als zich dichtbij de woonlocatie veel werk of voorzieningen bevinden, is de bereidheid om verder te reizen meestal gering. Sommige inwoners van Oosterhout zullen bijvoorbeeld genoegen nemen met het eigen winkelaanbod, en niet bereid zijn voor meer keuze naar Breda te reizen. Voor andere inwoners van Oosterhout zal dat niet gelden, zij zullen juist wel bereid zijn voor meer keuzemogelijkheden naar Breda te reizen. Een individuele inventarisatie van de mogelijkheden zal over het algemeen worden afgebroken zodra een stad met relatief veel werk of voorzieningen ‘bereikt is’. Nog verder zoeken levert dan niet veel extra keuzemogelijkheden meer op, omdat reistijden steeds verder zullen toenemen terwijl het extra gevonden aanbod beperkt is. Een stad met veel werk en voorzieningen in de buurt van een woonlocatie zal al snel de voorkeurslocatie voor de inwoners van die locatie zijn. Vanuit alle woonlocaties in de gemeenten in de omgeving van Breda is berekend hoe belangrijk het werk en de voorzieningen in alle Nederlandse gemeenten voor de inwoners van die woonlocaties zijn. De uitkomst van die analyse is het aandeel inwoners van de gemeenten in de regio dat voor werk of voorzieningen afhankelijk is van de eigen gemeente of van een gemeente in de buurt. 1

Als extra plausibiliteitstoets zijn de uitkomsten van de analyse vergeleken met het feitelijke gebruik van werk en voorzieningen, zoals het werkelijke aantal ziekenhuisopnames per locatie, het aantal leerlingen per school, het aantal bezoekers aan theaters, en bestaand koopstromenonderzoek.

10


De analyse is uitgevoerd op postcodeniveau omdat dat een zuiverdere benadering van het gedrag van werknemers en consumenten oplevert dan een analyse op gemeenteniveau. In de tabellen in dit hoofdstuk zijn de resultaten – omwille van de bruikbaarheid – op gemeenteniveau gepresenteerd. Voor de gebiedsafbakening in hoofdstuk 3 wordt wel de analyse op 4-positie-postcodeniveau gebruikt. Alle in de analyses gebruikte gegevens hebben betrekking op het jaar 2012, omdat de bronbestanden (CBS en VGM) geen recentere gegevens bevatten over het woon-werkverkeer en de locatie van voorzieningen. Overigens is dat recent genoeg voor een gedegen analyse van de regionale oriëntatie van de bevolking, omdat die door de tijd niet heel erg fluctueert.

2.1

Werk

De functionele relaties voor werk zijn gebaseerd op de feitelijke pendel voor hoofdbanen; de baan waaruit het grootste inkomen wordt verdiend (bron CBS). De primaire bron voor deze gegevens zijn de belastingaangiftes. In de tabellen 2.1 tot en met 2.10 zijn de resultaten gepresenteerd vanuit het perspectief van de beroepsbevolking van de gemeenten in de omgeving van Breda: het aandeel van een bepaalde gemeente in de werkgelegenheid van de beroepsbevolking van de gemeenten in de regio, als percentage van de totale beroepsbevolking in die gemeente. Uit onderstaande tabellen blijkt allereerst dat – met uitzondering van de gemeente Alphen-Chaam – de meerderheid van de beroepsbevolking van de gemeenten in de regio Breda in de gemeente zelf werkt. Veel mensen werken daar in de plaatselijke detailhandel of andere lokaal verzorgende sectoren. De beroepsbevolking uit de gemeente Alphen-Chaam werkt echter in meerderheid in Breda. Van de mensen die buiten de eigen gemeente werken, werkt in de gemeenten Zundert, Oosterhout, Etten-Leur en Drimmelen het merendeel in Breda. Voor de beroepsbevolking in Moerdijk zijn naast de eigen gemeente ook de steden Breda, Roosendaal en Rotterdam van belang. Van de beroepsbevolking uit de gemeente Geertruidenberg die buiten de eigen gemeente werkt, werkt het merendeel in Oosterhout. En voor de beroepsbevolking uit de gemeenten Gilze en Rijen en Baarle-Nassau zijn naast de eigen gemeente ook Tilburg en Breda (en in het geval van Gilze en Rijen ook Oosterhout) belangrijke werkgevers.

11


Tabel 2.1

Waar

werkt

Breda?

De

regionale

oriëntatie

van

de

beroepsbevolking van Breda op de abeidsmarkt Gemeente Uitgaande Oriëntatie van de pendel vanuit beroepsbevolking Breda van Breda (x 1000 (percentage van de personen) werkzame beroepsbevolking in Breda dat voor werk afhankelijk is van een gemeente) Breda (beroepsbevolking uit

53,0

63,02%

Tilburg

4,0

4,76%

Rotterdam

2,7

3,21%

Oosterhout

2,5

2,97%

Breda werkzaam in Breda)

Etten-Leur

2,2

2,62%

Eindhoven

1,5

1,78%

‘s-Hertogenbosch

1,3

1,55%

Moerdijk

1,1

1,31%

Roosendaal

1,0

1,19%

Dordrecht

0,9

1,07%

Gilze en Rijen

0,9

1,07%

Drimmelen

0,8

0,95%

Amsterdam

0,7

0,83%

Geertruidenberg

0,7

0,83%

Utrecht

0,7

0,83%

Bergen op Zoom

0,5

0,59%

Capelle aan den IJssel

0,5

0,59%

Den Haag

0,5

0,59%

Dongen

0,5

0,59%

Waalwijk

0,4

0,48%

Haarlemmermeer

0,3

0,36%

Halderberge

0,3

0,36%

Zundert

0,3

0,36%

Zwijndrecht

0,3

0,36%

Alphen-Chaam

0,2

0,24% Bron: Atlas voor gemeenten

12


Tabel 2.2

Waar werkt Alphen-Chaam? De regionale oriëntatie van de

beroepsbevolking van Alphen-Chaam op de arbeidsmarkt Gemeente Uitgaande Oriëntatie van de pendel vanuit beroepsbevolking Alphen-Chaam (percentage van de werkzame (x 1000 beroepsbevolking personen) in Alphen-Chaam dat voor werk afhankelijk is van een gemeente) Breda 1,2 30,00% Alphen-Chaam

1,1

27,50%

Tilburg

0,6

15,00%

Baarle-Nassau

0,3

7,50%

Gilze en Rijen

0,3

7,50%

Goirle

0,2

5,00%

Eindhoven

0,1

2,50%

Etten-Leur

0,1

2,50%

Oosterhout

0,1


Tabel 2.3

Waar werkt Baarle-Nassau? De regionale oriëntatie van de

beroepsbevolking van Baarle-Nassau op de arbeidsmarkt Gemeente Uitgaande Oriëntatie van de pendel vanuit beroepsbevolking (percentage van de Baarle-Nassau werkzame (x 1000 beroepsbevolking personen) in Baarle-Nassau dat voor werk afhankelijk is van een gemeente) Baarle-Nassau

1,0

43,48%

Tilburg

0,5

21,74%

Breda

0,4

17,39%

Alphen-Chaam

0,2

8,70%

Gilze en Rijen

0,1

4,35%

Goirle

0,1


13


Tabel 2.4

Waar werkt Drimmelen? De regionale oriëntatie van de

beroepsbevolking van Drimmelen op de arbeidsmarkt Gemeente Uitgaande Oriëntatie van de pendel vanuit beroepsbevolking (percentage van de Drimmelen werkzame (x 1000 beroepsbevolking personen) in Drimmelen dat voor werk afhankelijk is van een gemeente) Drimmelen 3,8 31,40% Breda

2,7

22,31%

Oosterhout

1,5

12,40%

Geertruidenberg

0,6

4,96%

Moerdijk

0,6

4,96%

Tilburg

0,5

4,13%

Rotterdam

0,4

3,31%

Dordrecht

0,3

2,48%

Etten-Leur

0,2

1,65%

Gilze en Rijen

0,2

1,65%

Amsterdam

0,1

0,83%

Barendrecht

0,1

0,83%


0,1

0,83%

Den Haag

0,1

0,83%

Dongen

0,1

0,83%

Eindhoven

0,1

0,83%

Papendrecht

0,1

0,83%

Roosendaal

0,1

0,83%

‘s-Hertogenbosch

0,1

0,83%

Sliedrecht

0,1

0,83%

Waalwijk

0,1


14


Tabel 2.5

Waar werkt Etten-Leur? De regionale oriëntatie van de

beroepsbevolking van Etten-Leur op de arbeidsmarkt Gemeente Uitgaande Oriëntatie van de pendel vanuit beroepsbevolking (percentage van de Etten-Leur werkzame (x 1000 beroepsbevolking personen) in Etten-Leur dat voor werk afhankelijk is van een gemeente) Etten-Leur 8,1 41,12% Breda

5,2

26,40%

Roosendaal

1,0

5,08%

Tilburg

0,7

3,55%

Moerdijk

0,6

3,05%

Rotterdam

0,5

2,54%

Halderberge

0,4

2,03%

Zundert

0,4

2,03%

Bergen op Zoom

0,3

1,52%

Oosterhout

0,3

1,52%

Rucphen

0,3

1,52%

Dordrecht

0,2

1,02%

Drimmelen

0,2

1,02%

‘s-Hertogenbosch

0,2

1,02%

Woensdrecht

0,2

1,02%

Amsterdam

0,1

0,51%

Barendrecht

0,1

0,51%


0,1

0,51%

Den Haag

0,1

0,51%

Eindhoven

0,1

0,51%

Geertruidenberg

0,1

0,51%

Gilze en Rijen

0,1

0,51%

Steenbergen

0,1

0,51%

Utrecht

0,1

0,51%

Waalwijk

0,1

0,51%

Zwijndrecht

0,1


15


Tabel 2.6

Gemeente

Waar werkt Geertruidenberg? De regionale oriëntatie van de beroepsbevolking van Geertruidenberg op de arbeidsmarkt Uitgaande Oriëntatie van de pendel vanuit beroepsbevolking Geertruidenberg (percentage van de werkzame beroepsbevolking in Geertruidenberg dat voor werk afhankelijk is van een gemeente)

Geertruidenberg

3,9

39,39%

Oosterhout

1,3

13,13%

Breda

1,1

11,11%

Tilburg

0,5

5,05%

Waalwijk

0,5

5,05%

Drimmelen

0,3

3,03%

Werkendam

0,3

3,03%

Dordrecht

0,2

2,02%

Gilze en Rijen

0,2

2,02%

Rotterdam

0,2

2,02%

‘s-Hertogenbosch

0,2

2,02%

Amsterdam

0,1

1,01%

Dongen

0,1

1,01%

Eindhoven

0,1

1,01%

Etten-Leur

0,1

1,01%

Gorinchem

0,1

1,01%

Hardinxveld-Giessendam

0,1

1,01%

Heusden

0,1

1,01%

Loon op Zand

0,1

1,01%

Moerdijk

0,1

1,01%

Roosendaal

0,1

1,01%

Sliedrecht

0,1

1,01%

Utrecht

0,1


16


Tabel 2.7

Waar werkt Gilze en Rijen? De regionale oriëntatie van de

beroepsbevolking van Gilze en Rijen op de arbeidsmarkt Gemeente Uitgaande Oriëntatie van de pendel vanuit beroepsbevolking (percentage van de Gilze en Rijen werkzame beroepsbevolking in Gilze en Rijen dat voor werk afhankelijk is van een gemeente) Gilze en Rijen 4,4 36,36% Tilburg

2,6

21,49%

Breda

1,6

13,22%

Oosterhout

1,0

8,26%

Dongen

0,5

4,13%

Eindhoven

0,3

2,48%

Alphen-Chaam

0,2

1,65%

‘s-Hertogenbosch

0,2

1,65%

Amsterdam

0,1

0,83%

Baarle-Nassau

0,1

0,83%

Dordrecht

0,1

0,83%

Etten-Leur

0,1

0,83%

Geertruidenberg

0,1

0,83%

Goirle

0,1

0,83%

Loon op Zand

0,1

0,83%

Moerdijk

0,1

0,83%

Oisterwijk

0,1

0,83%

Roosendaal

0,1

0,83%

Rotterdam

0,1

0,83%

Utrecht

0,1

0,83%

Waalwijk

0,1


17


Tabel 2.8

Waar

werkt

Moerdijk?

De

regionale

oriëntatie

van

de

beroepsbevolking van Moerdijk op de arbeidsmarkt Gemeente Uitgaande Oriëntatie van de pendel vanuit beroepsbevolking (percentage van de Moerdijk werkzame (x 1000 beroepsbevolking personen) in Moerdijk dat voor werk afhankelijk is van een gemeente) Moerdijk 7,4 45,12% Breda

1,6

9,76%

Roosendaal

1,2

7,32%

Rotterdam

1,1

6,71%

Etten-Leur

0,8

4,88%

Halderberge

0,6

3,66%

Dordrecht

0,5

3,05%

Bergen op Zoom

0,3

1,83%

Drimmelen

0,3

1,83%

Tilburg

0,3

1,83%

Oosterhout

0,2

1,22%

Amsterdam

0,1

0,61%

Barendrecht

0,1

0,61%

Binnenmaas

0,1

0,61%


0,1

0,61%

Cromstrijen

0,1

0,61%

Den Haag

0,1

0,61%

Geertruidenberg

0,1

0,61%

Gilze en Rijen

0,1

0,61%

Oud-Beijerland

0,1

0,61%

Papendrecht

0,1

0,61%

Ridderkerk

0,1

0,61%

Rucphen

0,1

0,61%

Schiedam

0,1

0,61%

‘s-Hertogenbosch

0,1

0,61%

Spijkenisse

0,1

0,61%

Steenbergen

0,1

0,61%

Strijen

0,1


18


Tabel 2.9

Waar werkt Oosterhout? De regionale oriëntatie van de

beroepsbevolking van Oosterhout op de arbeidsmarkt Gemeente Uitgaande Oriëntatie van de pendel vanuit beroepsbevolking (percentage van de Oosterhout werkzame beroepsbevolking in Oosterhout dat voor werk afhankelijk is van een gemeente) Oosterhout 10,6 42,40% Breda

4,7

18,80%

Tilburg

1,7

6,80%

Geertruidenberg

1,2

4,80%

Gilze en Rijen

0,7

2,80%

Dongen

0,6

2,40%

Drimmelen

0,5

2,00%

Rotterdam

0,5

2,00%

Eindhoven

0,4

1,60%

‘s-Hertogenbosch

0,4

1,60%

Waalwijk

0,4

1,60%

Dordrecht

0,3

1,20%

Etten-Leur

0,3

1,20%

Moerdijk

0,3

1,20%

Amsterdam

0,2

0,80%

Loon op Zand

0,2

0,80%

Roosendaal

0,2

0,80%

Utrecht

0,2

0,80%

Alphen-Chaam

0,1

0,40%

Bergen op Zoom

0,1

0,40%


0,1

0,40%

Den Haag

0,1

0,40%

Goirle

0,1

0,40%

Gorinchem

0,1

0,40%

Haarlemmermeer

0,1

0,40%

Halderberge

0,1

0,40%

Heusden

0,1

0,40%

Nieuwegein

0,1


19


Tabel 2.10 Waar

werkt

Zundert?

De

regionale

oriëntatie

van

de

beroepsbevolking van Zundert op de arbeidsmarkt Gemeente Uitgaande Oriëntatie van de pendel vanuit beroepsbevolking (percentage van de Zundert werkzame beroepsbevolking in Zundert dat voor werk afhankelijk is van een gemeente) Zundert

4,1

44,09%

Breda

2,3

24,73%

Etten-Leur

1,1

11,83%

Roosendaal

0,3

3,23%

Tilburg

0,3

3,23%

Rucphen

0,2

2,15%

Bergen op Zoom

0,1

1,08%

Dordrecht

0,1

1,08%

Eindhoven

0,1

1,08%

Goirle

0,1

1,08%

Halderberge

0,1

1,08%

Moerdijk

0,1

1,08%

Oosterhout

0,1

1,08%

Rotterdam

0,1

1,08%

‘s-Hertogenbosch

0,1

1,08%

Woensdrecht

0,1


20


Figuur 2.1 Belang van Breda voor de regio (werk; het aandeel van de beroepsbevolking dat in Breda werkt)

59,1% tot 63,0% 55,1% tot 59,1% 51,2% tot 55,1% 47,3% tot 51,2% 43,3% tot 47,3% 39,4% tot 43,3% 35,4% tot 39,4% 31,5% tot 35,4% 27,6% tot 31,5% 23,6% tot 27,6% 19,7% tot 23,6% 15,8% tot 19,7% 11,8% tot 15,8% 7,9% tot 11,8% 3,9% tot 7,9% 0,0% tot 3,9%

Bron: Atlas voor gemeenten

21


2.2

Voorzieningen

De meeste eerdere pogingen om regio’s op objectieve gronden af te bakenen – zoals bij het bepalen van de zogenoemde COROP-gebieden – beperken zich tot de reikwijdte van de regionale arbeidsmarkt, en de woonwerkpendel. Een dergelijke methode is echter gebaseerd op een verouderde visie op de relatie tussen stad en ommeland. Steden hebben naast een productiefunctie steeds meer ook een consumptiefunctie. Datzelfde geldt voor de ommelanden van de steden, die bijvoorbeeld belangrijk zijn voor de behoefte aan natuurrecreatie bij de stedelingen. Daarom worden in dit onderzoek functionele relaties niet alleen bepaald voor werk (paragraaf 2.1), maar ook voor zoveel mogelijk voorzieningen (deze paragraaf), en voor natuurrecreatie (paragraaf 2.3). 2

Winkels

De uitkomsten in onderstaande tabellen laten zien dat Breda voor de meeste inwoners van de regio de belangrijkste winkelstad is. De inwoners van de meeste gemeenten in de regio zijn voor winkelen in eerste instantie op de stad Breda aangewezen. Voor de inwoners van Geertruidenberg is Oosterhout de belangrijkste winkelstad, en voor de inwoners van de gemeenten Gilze en Rijen en Moerdijk zijn dat respectievelijk Tilburg en Roosendaal. Alleen de winkels voor niet-dagelijkse boodschappen, ofwel: de winkels voor mode en luxeartikelen (bron: VGM), zijn overigens in deze analyse meegenomen. Het idee daarachter is dat mensen winkels voor dagelijkse boodschappen dicht bij huis willen, maar voor grotere aankopen en fun shopping vaak aangewezen zijn op een nabijgelegen stad. De gebruikte reistijdwaarderingsfunctie voor winkels gaat ervan uit dat de meeste mensen bereid zijn enige tijd te reizen om te winkelen, maar dat die bereidheid voor langere reistijden vrij snel afneemt. Dat betekent concreet dat winkels binnen 25 minuten reistijd heel belangrijk zijn, maar dat verder weg gelegen winkels relatief minder belangrijk zijn. 3

2

E.L. Glaeser, J. Kolko, A. Saiz, 2001: Consumer City, in: Journal of Economic Geography, pp.27-50; G.A. Marlet, 2009: De aantrekkelijke stad (VOC Uitgevers, Nijmegen). W. Christaller, 1933: Die zentralen Orte in Süddeutschland (Jena).

3

22


Cultuur

Voor het culturele aanbod zijn de meeste inwoners van de gemeenten Zundert, Geertruidenberg, Etten-Leur en Drimmelen op Breda gericht. Dat geldt vanzelfsprekend ook voor de inwoners van Breda zelf. Ondanks het feit dat Oosterhout een eigen theater heeft, is de meerderheid van de bevolking daar ook bereid om voor meer keuze naar Breda te reizen. Van de overige gemeenten in de regio zijn de inwoners van Alphen-Chaam, BaarleNassau en Gilze en Rijen voor cultuur in meerderheid op de stad Tilburg georiënteerd, terwijl de inwoners van Moerdijk in eerste instantie naar Dordrecht kijken. Deze analyse is gebaseerd op het aantal uitvoeringen in de podiumkunsten (popmuziek, klassieke muziek, dans en theater) per locatie. De gebruikte reistijdwaarderingsfunctie voor cultuur gaat ervan uit dat de meeste mensen bereid zijn enige tijd te reizen om een theater te bezoeken, maar dat die bereidheid voor langere reistijden (boven de dertig minuten) laag is. Voetbal

Naast het bezoeken van podiumkunsten is een vergelijkbare analyse gedaan voor het bezoeken van een voetbalwedstrijd. Behalve met de locatie van voetbalstadions is in die analyse ook rekening gehouden met de prestaties van de clubs, vanuit het idee dat mensen liever naar een wedstrijd gaan van een club die bovenin de eredivisie meedraait, dan een club die onderaan de eerste divisie bungelt. De bron van de gebruikte Voetbalindex is de jaarlijkse Atlas voor gemeenten. 4

Uit de analyse blijkt dat niet alleen Breda (NAC), maar ook Tilburg (Willem II) en Waalwijk (RKC) een belangrijke rol spelen voor het bezoeken van betaald voetbalwedstijden. De inwoners van Breda zijn vanzelfsprekend het meest georiënteerd op de eigen club NAC. Datzelfde geldt voor de inwoners van de gemeenten Drimmelen, Etten-Leur, Moerdijk, Oosterhout en Zundert. De inwoners van de gemeenten Alphen-Chaam, Baarle-Nassau en Gilze en Rijen zijn daarentegen in meerderheid gericht op Willem II in Tilburg. En de inwoners van de gemeente Geertruidenberg geven volgens deze methode in meerderheid de voorkeur aan RKC Waalwijk.

4

Zie: G.A. Marlet, C.M.C.M. van Woerkens, 2014: Atlas voor gemeenten (VOC Uitgevers, Nijmegen).

23


Onderwijs

De oriëntatie van de potentiële leerlingen in een gemeente voor het volgen van voortgezet onderwijs beperkt zich meestal tot de eigen gemeente. Als gemeenten zelf een middelbare school hebben zijn de jongeren in die gemeente daar in eerste instantie op gericht. Dat geldt voor acht van de tien onderzochte gemeenten in de regio: Breda, Baarle-Nassau, Drimmelen, Etten-Leur, Geertruidenberg, Moerdijk, Oosterhout en Zundert. De potentiële leerlingen in de gemeente Alphen-Chaam zijn met name op de middelbare scholen in Breda gericht. En de potentiële leerlingen uit Gilze en Rijen op Tilburg. De oriëntatie voor voortgezet onderwijs is bepaald voor de vestigingen van scholen voor het voortgezet onderwijs (bron: VGM). De bijbehorende reistijdwaarderingsfunctie valt relatief snel af, omdat de meeste mensen simpelweg de school kiezen die zich het dichtst in de buurt bevindt. Dat komt omdat de meeste leerlingen per fiets reizen, waardoor een relatief korte afstand al snel tot een relatief lange reistijd leidt. Om die reden is de regionale reikwijdte van scholen in het voortgezet onderwijs relatief klein, veel kleiner dan bij andere voorzieningen uit deze analyse. De regionale oriëntatie van de potentiële leerlingen van de ROC’s ontbreekt overigens in deze analyse omdat daar geen landsdekkende data over beschikbaar zijn. Omdat mbo-onderwijs van groot belang is voor stadsregio’s zou dit onderwerp van vervolgonderzoek kunnen zijn. Zorg

De oriëntatie voor zorg is tot slot gebaseerd op een analyse met het aanbod aan bedden in ziekenhuizen, zowel algemene ziekenhuizen als academische ziekenhuizen, categorale ziekenhuizen en psychiatrische ziekenhuizen (bron: VGM). De modeluitkomsten voor zorg zijn gebaseerd op een sneller afvallende reistijdwaarderingsfunctie dan bij winkels en cultuur, omdat mensen bij hun keuze anticiperen op mogelijke toekomstige spoedgevallen. 5

Desondanks is het grootste deel van de inwoners van de regio voor ziekenhuiszorg in eerste instantie aangewezen op Breda. Dat komt door het grote en gevarieerde aanbod in die stad. Zelfs de inwoners van Oosterhout zijn ondanks het feit dat deze gemeente een eigen ziekenhuis heeft voor 5

De regionale oriëntatie op de verpleeg- en verzorgingstehuizen in de buurt ontbreekt eveneens in deze analyse omdat daar geen landsdekkende data over beschikbaar zijn. Vanwege het belang van Zorg & Welzijn in de decentralisatieoperaties zou ook dit onderwerp van vervolgonderzoek kunnen zijn.

24


ziekenhuiszorg in meerderheid georiënteerd op Breda. Van de tien gemeenten die in de analyse zijn betrokken zijn alleen de inwoners van de gemeente Gilze en Rijen in eerste instantie op Tilburg gericht. Voor de inwoners van de gemeente Moerdijk zijn de ziekenhuizen in Dordrecht en Rotterdam het belangrijkste.

Tabel 2.11 Waar

winkelt

Breda?

De

regionale

oriëntatie

van

de

consumenten in Breda voor winkels mode en luxe Gemeente Aantal Als percentage potentiële van het totale klanten (alle klantenpotentieel inwoners van in Breda 18 jaar en ouder) uit Breda Breda

99.400

72,8%

Oosterhout

13.800

10,1%

Tilburg

4.200

3,1%

Etten-Leur

3.900

2,8%

Roosendaal

3.300

2,4%

Waalwijk

1.900

1,4%

Gilze en Rijen

1.700

1,2%

Drimmelen

1.400

1,0%

Rucphen

1.300

1,0%

Geertruidenberg

1.200

0,9%

Zundert

900

0,6%

Moerdijk

800

0,6%

Dordrecht

600

0,4%

Alphen-Chaam

500

0,4%

Halderberge

400

0,3%

Goirle

300

0,2%

Dongen

300

0,2%

Zwijndrecht

200

0,1%

Oisterwijk

200

0,1%

Gorinchem

200

0,1%

Werkendam

100

0,1%

Binnenmaas

100


25


Tabel 2.12 Waar winkelt Alphen-Chaam? De regionale oriëntatie van de consumenten in Alphen-Chaam voor winkels mode en luxe Gemeente Aantal Als percentage potentiële van het totale klanten uit klantenpotentieel Alphen-Chaam in Alphen-Chaam Breda 3.600 48,8% Tilburg Oosterhout

1.600

21,7%

700

9,4%

Baarle-Nassau

400

4,8%

Gilze en Rijen

300

4,0%

Alphen-Chaam

200

2,6%

Goirle

200

2,5%

Oisterwijk

200

2,1%

Etten-Leur

100


Tabel 2.13 Waar winkelt Baarle-Nassau? De regionale oriëntatie van de consumenten in Baarle-Nassau voor winkels mode en luxe Gemeente Aantal Als percentage potentiële van het totale klanten uit klantenpotentieel Baarle-Nassau in Baarle-Nassau Breda 2.300 42,3% Tilburg

1.500

26,5%

Baarle-Nassau

600

11,1%

Gilze en Rijen

300

4,8%

Goirle

300

4,5%

Oosterhout

200

4,4%

Alphen-Chaam

200

2,9%

Oisterwijk

100


26


Tabel 2.14 Waar winkelt Drimmelen? De regionale oriëntatie van de consumenten in Drimmelen voor winkels mode en luxe Gemeente Aantal Als percentage potentiële van het totale klanten uit klantenpotentieel Drimmelen in Drimmelen Breda 9.100 43,4% Oosterhout

4.400

20,8%

Waalwijk

1.800

8,3%

Drimmelen

1.400

6,8%

Dordrecht

1.100

5,0%

Geertruidenberg

1.000

4,7%

700

3,4%

Moerdijk Gorinchem

300

1,5%

Zwijndrecht

300

1,4%

Etten-Leur

200

0,8%

Werkendam

100

0,7%

Gilze en Rijen

100

0,5%

Dongen

100

0,5%

Loon op Zand

100

0,4%

Binnenmaas

100

0,4%

Roosendaal

100

0,3%

Rucphen

100


27


Tabel 2.15 Waar winkelt Etten-Leur? De regionale oriëntatie van de consumenten in Etten-Leur voor winkels mode en luxe Gemeente Aantal Als percentage potentiële van het totale klanten uit klantenpotentieel Etten-Leur in Etten-Leur Breda 16.300 50,9% Roosendaal

5.200

16,3%

Etten-Leur

5.100

16,0%

Rucphen

1.300

4,1%

Halderberge

1.200

3,7%

Moerdijk

700

2,2%

Zundert

500

1,7%

Oosterhout

500

1,5%

Bergen op Zoom

400

1,2%

Drimmelen

200

0,5%

Dordrecht

100

0,5%

Tilburg

100

0,4%

Geertruidenberg

100

0,3%

Waalwijk

100

0,2%

Alphen-Chaam

100


28


Tabel 2.16 Waar winkelt Geertruidenberg? De regionale oriëntatie van de consumenten in Geertruidenberg voor winkels mode en luxe Gemeente Aantal Als percentage potentiële van het totale klanten uit klantenpotentieel Geertruidenberg in Geertruidenberg Oosterhout

4.300

25,9%

Breda

3.800

22,8%

Waalwijk

2.700

16,7%

Gorinchem

1.800

11,0%

Geertruidenberg

1.100

6,7%

800

4,8%

Drimmelen Werkendam

400

2,7%

Gilze en Rijen

300

2,0%

Loon op Zand

300

1,8%

‘s-Hertogenbosch

200

1,3%


200

1,0%

Dongen

100

0,9%

Heusden

100

0,5%

Tilburg

100

0,4%

Woudrichem

100


29


Tabel 2.17 Waar winkelt Gilze en Rijen? De regionale oriëntatie van de consumenten in Gilze en Rijen voor winkels mode en luxe Gemeente Aantal Als percentage potentiële van het totale klanten uit klantenpotentieel Gilze en Rijen in Gilze en Rijen Tilburg 7.600 38,0% Breda

5.600

27,8%

Oosterhout

3.600

17,8%

Gilze en Rijen

1.300

6,2%

Goirle

700

3,7%

Oisterwijk

300

1,6%

Dongen

300

1,6%

Alphen-Chaam

200

0,8%

Waalwijk

100

0,7%

Geertruidenberg

100


30


Tabel 2.18 Waar winkelt Moerdijk? De regionale oriëntatie van de consumenten in Moerdijk voor winkels mode en luxe Gemeente Aantal Als percentage potentiële van het totale klanten uit klantenpotentieel Moerdijk in Moerdijk Roosendaal 8.200 28,6% Dordrecht

5.000

17,5%

Moerdijk

3.700

12,8%

Breda

3.300

11,4%

Halderberge

1.600

5,6%

Zwijndrecht

1.200

4,2%

900

3,3%

Bergen op Zoom Steenbergen

900

3,1%

Rotterdam

600

2,2%

Drimmelen

500

1,8%

Binnenmaas

400

1,5%

Barendrecht

400

1,3%

Cromstrijen

400

1,3%

Oud-Beijerland

300

0,9%

Rucphen

300

0,9%

Oosterhout

200

0,9%

Geertruidenberg

200

0,6%

Etten-Leur

200

0,5%

Hendrik-Ido-Ambacht

100

0,4%

Strijen

100

0,3%

Ridderkerk

100

0,3%

Waalwijk

100


31


Tabel 2.19 Waar winkelt Oosterhout? De regionale oriëntatie van de consumenten in Oosterhout voor winkels mode en luxe Gemeente Aantal Als percentage potentiële van het totale klanten uit klantenpotentieel Oosterhout in Oosterhout Breda 19.200 45,2% Oosterhout

11.700

27,4%

Waalwijk

3.600

8,5%

Geertruidenberg

1.600

3,7%

Drimmelen

1.300

3,1%

Gilze en Rijen

1.300

3,0%

Gorinchem

1.000

2,3%

Dongen

900

2,2%

Tilburg

800

1,9%

Werkendam

200

0,6%

Loon op Zand

200

0,5%

‘s-Hertogenbosch

200

0,4%

Heusden

100

0,2%

Moerdijk

100

0,2%

Alphen-Chaam

100

0,2%

Etten-Leur

100

0,1%


100

0,1%

Goirle

100


32


Tabel 2.20 Waar

winkelt

Zundert?

De

regionale

oriëntatie

van

de

consumenten in Zundert voor winkels mode en luxe Gemeente Aantal Als percentage potentiële van het totale klanten uit klantenpotentieel Zundert in Zundert Breda 9.500 56,2% Etten-Leur

2.200

13,4%

Roosendaal

1.600

9,4%

Zundert

1.500

9,0%

700

4,3%

Oosterhout Rucphen

400

2,3%

Tilburg

200

1,1%

Halderberge

200

1,1%

Drimmelen

100

0,5%

Moerdijk

100

0,5%

Bergen op Zoom

100

0,4%

Dordrecht

100

0,4%

Alphen-Chaam

100

0,3%

Gilze en Rijen

100


33


Figuur 2.2 Het belang van Breda voor de regio (winkels model & luxe)



34


Tabel 2.21 De regionale oriëntatie van de inwoners van Breda voor uitvoeringen in de podiumkunsten Gemeente Aantal potentiële bezoekers uit Breda

Als percentage van alle potentiële theaterbezoekers in Breda

Breda

93.200

66,1%

Tilburg

20.600

14,6%

Oosterhout

10.000

7,1%

Etten-Leur

7.400

5,2%

Roosendaal

4.300

3,0%

Waalwijk

1.700

1,2%

Dordrecht

1.600


Tabel 2.22 De regionale oriëntatie van de inwoners van Breda voor het bezoeken van een betaald voetbalwedstrijd Gemeente Aantal potentiële bezoekers uit Breda

Als percentage van alle potentiële bezoekers uit Breda

Breda

103.400

75,7%

Tilburg

20.200

14,8%

Waalwijk

2.900

2,1%

Dordrecht

2.000

1,5%

Rotterdam

500

0,4%

Eindhoven

100


35


Tabel 2.23 De regionale oriëntatie van de inwoners van Alphen-Chaam voor uitvoeringen in de podiumkunsten Gemeente Aantal potentiële bezoekers uit Alphen-Chaam

Als percentage van alle potentiële theaterbezoekers in Alphen-Chaam

Tilburg

4.200

55,7%

Breda

2.500

33,3%

Oosterhout

400

4,8%

Etten-Leur

200

2,3%

Gilze en Rijen

200

2,1%

Baarle-Nassau

100


Tabel 2.24 De regionale oriëntatie van de inwoners van Alphen-Chaam voor het bezoeken van een betaald voetbalwedstrijd Gemeente Aantal Als percentage potentiële van alle bezoekers uit potentiële Alphen-Chaam bezoekers uit Alphen-Chaam Tilburg 3.700 50,3% Breda

3.200

42,8%

Eindhoven

200

3,2%

Waalwijk

100


36


Tabel 2.25 De regionale oriëntatie van de inwoners van Baarle-Nassau voor uitvoeringen in de podiumkunsten Gemeente Aantal potentiële bezoekers uit Baarle-Nassau Tilburg Breda

Als percentage van alle potentiële theaterbezoekers in Baarle-Nassau

4.400

77,9%

700

13,2%

Goirle

200

2,8%

Gilze en Rijen

100

2,2%

Baarle-Nassau

100

1,6%

Oosterhout

100


Tabel 2.26 De regionale oriëntatie van de inwoners van Baarle-Nassau voor het bezoeken van een betaald voetbalwedstrijd Gemeente Aantal Als percentage potentiële van alle bezoekers uit potentiële Baarle-Nassau bezoekers uit Baarle-Nassau Tilburg 3.100 57,0% Breda

2.000

35,7%

Eindhoven

200

2,7%

Waalwijk

100


37


Tabel 2.27 De regionale oriëntatie van de inwoners van Drimmelen voor uitvoeringen in de podiumkunsten Gemeente Aantal potentiële bezoekers uit Drimmelen

Als percentage van alle potentiële theaterbezoekers in Drimmelen

Breda

10.900

51,4%

Oosterhout

3.400

16,1%

Waalwijk

2.300

10,6%

Dordrecht

1.900

8,8%

Etten-Leur

1.000

4,5%

Gorinchem

500

2,4%

Moerdijk

400

2,0%

Geertruidenberg

400

1,8%

Heusden

200

0,8%

Roosendaal

100

0,4%

‘s-Hertogenbosch

100

0,4%

Werkendam

100


Tabel 2.28 De regionale oriëntatie van de inwoners van Drimmelen voor het bezoeken van een betaald voetbalwedstrijd Gemeente Aantal potentiële bezoekers uit Drimmelen Breda

14.100

Als percentage van alle potentiële bezoekers uit Drimmelen 67,1%

Waalwijk

4.000

19,2%

Dordrecht

1.300

6,4%

Rotterdam

300

1,5%

Tilburg

100


38


Tabel 2.29 De regionale oriëntatie van de inwoners van Etten-Leur voor uitvoeringen in de podiumkunsten Gemeente Aantal potentiële bezoekers uit Etten-Leur

Als percentage van alle potentiële theaterbezoekers in Etten-Leur

Breda

17.800

53,9%

Etten-Leur

5.200

15,7%

Roosendaal

4.500

13,7%

Tilburg

1.500

4,6%

Halderberge

1.000

2,9%

800

2,4%

Oosterhout

700

2,0%

Dordrecht

700

2,0%

Moerdijk

600

1,7%

Zundert

200

0,6%

Bergen op Zoom


Tabel 2.30 De regionale oriëntatie van de inwoners van Etten-Leur voor het bezoeken van een betaald voetbalwedstrijd Gemeente Aantal potentiële bezoekers uit Etten-Leur

Als percentage van alle potentiële bezoekers uit Etten-Leur

Breda

21.100

65,8%

Tilburg

2.200

6,8%

Dordrecht

500

1,5%

Rotterdam

300

0,8%

Waalwijk

200


39


Tabel 2.31 De regionale oriëntatie van de inwoners van Geertruidenberg voor uitvoeringen in de podiumkunsten Gemeente Aantal potentiële bezoekers uit Geertruidenberg

Breda

4.700

Als percentage van alle potentiële theaterbezoekers in Geertruidenberg 27,4%

Waalwijk

3.400

19,8%

Oosterhout

3.200

18,9%

Gorinchem

3.100

18,2%

‘s-Hertogenbosch

900

5,3%

Heusden

700

4,1%

Geertruidenberg

400

2,6%

Werkendam

300

1,9%

Etten-Leur

200


Tabel 2.32 De regionale oriëntatie van de inwoners van Geertruidenberg voor het bezoeken van een betaald voetbalwedstrijd Gemeente Aantal Als percentage potentiële van alle bezoekers uit potentiële Geertruidenberg bezoekers uit Geertruidenberg Waalwijk

9.200

55,8%

Breda

5.900

35,8%

900

5,4%

Tilburg Dordrecht

200

1,0%

‘s-Hertogenbosch

200


40


Tabel 2.33 De regionale oriëntatie van de inwoners van Gilze en Rijen voor uitvoeringen in de podiumkunsten Gemeente Aantal potentiële bezoekers uit Gilze en Rijen

Als percentage van alle potentiële theaterbezoekers in Gilze en Rijen

Tilburg

16.600

82,7%

Oosterhout

1.900

9,3%

Breda

1.000

5,0%

400

1,9%

Dongen

100

0,3%

Goirle

100

0,3%

Gilze en Rijen


Tabel 2.34 De regionale oriëntatie van de inwoners van Gilze en Rijen voor het bezoeken van een betaald voetbalwedstrijd Gemeente Aantal Als percentage potentiële van alle bezoekers uit potentiële Gilze en Rijen bezoekers uit Gilze en Rijen Tilburg 11.700 58,0% Breda

7.000

34,7%

Waalwijk

800

3,8%

Eindhoven

700


41


Tabel 2.35 De regionale oriëntatie van de inwoners van Moerdijk voor uitvoeringen in de podiumkunsten Gemeente Aantal potentiële bezoekers uit Moerdijk

Als percentage van alle potentiële theaterbezoekers in Moerdijk

Dordrecht

9.900

34,3%

Roosendaal

6.400

22,1%

Breda

3.500

12,1%

Rotterdam

1.800

6,2%

Etten-Leur

1.800

6,2%

Moerdijk

1.600

5,4%

Halderberge

1.300

4,4%

Bergen op Zoom

1.200

4,2%

Barendrecht

1.000


Tabel 2.36 De regionale oriëntatie van de inwoners van Moerdijk voor het bezoeken van een betaald voetbalwedstrijd Gemeente Aantal potentiële bezoekers uit Moerdijk Breda

15.400

Als percentage van alle potentiële bezoekers uit Moerdijk 53,5%

Dordrecht

9.300

32,6%

Rotterdam

4.000


42


Tabel 2.37 De regionale oriëntatie van de inwoners van Oosterhout voor uitvoeringen in de podiumkunsten Gemeente Aantal potentiële bezoekers uit Oosterhout

Als percentage van alle potentiële theaterbezoekers in Oosterhout

Breda

23.700

55,2%

Oosterhout

8.700

20,2%

Waalwijk

3.400

7,9%

Tilburg

2.700

6,2%

Gorinchem

1.700

4,0%

Geertruidenberg

600

1,5%

Heusden

500

1,3%

Etten-Leur

500

1,1%

Dongen

400

1,0%

‘s-Hertogenbosch

200

0,5%

Werkendam

200

0,4%

Gilze en Rijen

100

0,3%

Dordrecht

100


Tabel 2.38 De regionale oriëntatie van de inwoners van Oosterhout voor het bezoeken van een betaald voetbalwedstrijd Gemeente Aantal potentiële bezoekers uit Oosterhout

Als percentage van alle potentiële bezoekers uit Oosterhout

Breda

28.000

65,7%

Waalwijk

9.600

22,5%

Tilburg

4.200

9,8%

Dordrecht

200

0,6%

‘s-Hertogenbosch

200


43


Tabel 2.39 De regionale oriëntatie van de inwoners van Zundert voor uitvoeringen in de podiumkunsten Gemeente Aantal potentiële bezoekers uit Zundert

Als percentage van alle potentiële theaterbezoekers in Zundert

Breda

10.800

63,1%

Roosendaal

1.700

10,2%

Tilburg

1.500

8,8%

Etten-Leur

1.400

7,9%

Oosterhout

800

4,6%

Zundert

500

2,8%

Halderberge

200

1,0%

Bergen op Zoom

100

0,7%

Moerdijk

100


Tabel 2.40 De regionale oriëntatie van de inwoners van Zundert voor het bezoeken van een betaald voetbalwedstrijd Gemeente Aantal potentiële bezoekers uit Zundert Breda

11.900

Als percentage van alle potentiële bezoekers uit Zundert 71,0%

Tilburg

1.400

8,4%

300

1,6%

Dordrecht Rotterdam

200

1,0%

Waalwijk

100


44


Figuur 2.3 Het belang van Breda voor de regio (podiumkunsten)



45


Figuur 2.4 Het belang van Breda voor de regio (betaald voetbal)



46


Tabel 2.41 De

regionale

oriëntatie

schoolleerlingen uit Breda Gemeente

Breda Oosterhout

van

de

potentiële

middelbare

Aantal potentiële leerlingen uit Breda

Als percentage van alle potentiële leerlingen uit Breda

9.030

95,6%

400


Tabel 2.42 De

regionale

oriëntatie

van

de

potentiële

schoolleerlingen uit Alphen-Chaam Gemeente Aantal potentiële leerlingen uit Alphen-Chaam

middelbare

Als percentage van alle potentiële leerlingen uit Alphen-Chaam

Breda

360

63,0%

Baarle-Nassau

110

18,9%

Tilburg

80

13,6%

Oosterhout

20

3,2%

Goirle

10


Tabel 2.43 De

regionale

oriëntatie

van

de

potentiële

schoolleerlingen uit Baarle-Nassau Gemeente Aantal potentiële leerlingen uit Baarle-Nassau

middelbare

Baarle-Nassau

250

Als percentage van alle potentiële leerlingen uit Baarle-Nassau 96,6%

Breda

10


47


Tabel 2.44 De

regionale

oriëntatie

van

de

potentiële

schoolleerlingen uit Drimmelen Gemeente Aantal potentiële leerlingen uit Drimmelen

middelbare

Als percentage van alle potentiële leerlingen uit Drimmelen

Drimmelen

820

50,7%

Breda

470

29,0%

Oosterhout

160

9,7%

Geertruidenberg

140

8,8%

Moerdijk

20


Tabel 2.45 De

regionale

oriëntatie

van

de

potentiële

schoolleerlingen uit Etten-Leur Gemeente Aantal potentiële leerlingen uit Etten-Leur Etten-Leur

middelbare

Als percentage van alle potentiële leerlingen uit Etten-Leur

1.450

61,9%

Breda

590

25,4%

Roosendaal

130

5,5%

Halderberge

120

5,0%

Moerdijk

30


Tabel 2.46 De

regionale

oriëntatie

van

de

potentiële

schoolleerlingen uit Geertruidenberg Gemeente Aantal potentiële leerlingen uit Geertruidenberg

middelbare

Geertruidenberg

600

Als percentage van alle potentiële leerlingen uit Geertruidenberg 53,8%

Oosterhout

270

24,4%

Drimmelen

90

8,5%

Waalwijk

80

7,4%

Werkendam

50


48


Tabel 2.47 De

regionale

oriëntatie

van

de

potentiële

schoolleerlingen uit Gilze en Rijen Gemeente Aantal potentiële leerlingen uit Gilze en Rijen

middelbare

Als percentage van alle potentiële leerlingen uit Gilze en Rijen

Tilburg

950

62,2%

Oosterhout

420

27,2%

Breda

130

8,6%

Goirle

30


Tabel 2.48 De

regionale

oriëntatie

van

de

potentiële

schoolleerlingen uit Moerdijk Gemeente Aantal potentiële leerlingen uit Moerdijk

middelbare

1.470

Als percentage van alle potentiële leerlingen uit Moerdijk 70,3%

Halderberge

300

14,6%

Roosendaal

120

5,9%

Zwijndrecht

60

3,0%

Dordrecht

50

2,4%

Moerdijk

Breda

30

1,5%

Barendrecht

20


49


Tabel 2.49 De

regionale

oriëntatie

van

de

potentiële

schoolleerlingen uit Oosterhout Gemeente Aantal potentiële leerlingen uit Oosterhout Oosterhout

middelbare

Als percentage van alle potentiële leerlingen uit Oosterhout

2.300

71,3%

Breda

570

17,8%

Geertruidenberg

190

5,8%

Drimmelen

130

4,1%

Waalwijk

20


Tabel 2.50 De

regionale

oriëntatie

van

de

schoolleerlingen uit Zundert Gemeente

potentiële

middelbare

Aantal potentiële leerlingen uit Zundert

Als percentage van alle potentiële leerlingen uit Zundert

Zundert

830

63,5%

Breda

320

24,4%

Etten-Leur

140


50


Figuur 2.5 Het belang van Breda voor de regio (voortgezet onderwijs)



51


Tabel 2.51 De regionale oriëntatie van de inwoners van Breda voor ziekenhuiszorg Gemeente

Aantal potentiële patiënten vanuit Breda

Breda

48.100

Als percentage van het totaal aantal potentiële patiënten vanuit Breda 54,5%

Tilburg

13.200

15,0%

Oosterhout

12.300

14,0%

Dordrecht

6.400

7,3%

Zwijndrecht

2.000

2,3%

Gorinchem

1.900

2,1%

Waalwijk

1.600

1,8%

Roosendaal

1.300

1,5%

‘s-Hertogenbosch

800

0,9%

Bergen op Zoom

400

0,5%

Rotterdam

200

0,3%

Tabel 2.52 De regionale oriëntatie van de inwoners van Alphen-Chaam voor ziekenhuiszorg Gemeente

Aantal potentiële patiënten vanuit AlphenChaam

Breda

2.100

Als percentage van het totaal aantal potentiële patiënten vanuit Alphen-Chaam 42,7%

Tilburg

2.000

39,2%

Oosterhout

500

10,9%

‘s-Hertogenbosch

100

1,9%

Dordrecht

100

1,9%

Gorinchem

100

1,4%

52


Tabel 2.53 De regionale oriëntatie van de inwoners van Baarle-Nassau voor ziekenhuiszorg Gemeente

Aantal potentiële patiënten vanuit BaarleNassau

Breda

1.700

Als percentage van het totaal aantal potentiële patiënten vanuit Baarle-Nassau 44,4%

Tilburg

1.600

40,3%

Oosterhout

300

8,7%

Dordrecht

100

2,4%

Gorinchem

100

1,6%

Tabel 2.54 De regionale oriëntatie van de inwoners van Drimmelen voor ziekenhuiszorg Gemeente

Aantal potentiële patiënten vanuit Drimmelen

Breda

5.300

Als percentage van het totaal aantal potentiële patiënten vanuit Drimmelen 37,6%

Oosterhout

2.900

20,6%

Dordrecht

2.300

16,1%

Gorinchem

1.100

7,7%

‘s-Hertogenbosch

700

5,2%

Zwijndrecht

700

4,7%

Waalwijk

600

3,9%

Rotterdam

400

3,1%

Tilburg

100

1,1%

53


Tabel 2.55 De regionale oriëntatie van de inwoners van Etten-Leur voor ziekenhuiszorg Gemeente

Aantal potentiële patiënten vanuit EttenLeur

Breda

10.900

Als percentage van het totaal aantal potentiële patiënten vanuit Etten-Leur 51,8%

Roosendaal

3.800

18,0%

Bergen op Zoom

2.200

10,2%

Oosterhout

1.700

8,2%

Dordrecht

1.300

6,2%

Tilburg

600

2,8%

Zwijndrecht

400

1,7%

Rotterdam

100

0,5%

Waalwijk

100

0,3%

Gorinchem

100

0,3%

Tabel 2.56 De regionale oriëntatie van de inwoners van Geertruidenberg voor ziekenhuiszorg Gemeente

Breda

Aantal potentiële patiënten vanuit Geertruidenberg

Als percentage van het totaal aantal potentiële patiënten vanuit Geertruidenberg

3.100

28,2%

Oosterhout

2.400

21,7%

Gorinchem

2.200

20,5%

‘s-Hertogenbosch

1.900

17,1%

Waalwijk

600

5,4%

Tilburg

400

3,7%

Dordrecht

200

1,7%

Nieuwegein

100

1,0%

54


Tabel 2.57 De regionale oriëntatie van de inwoners van Gilze en Rijen voor ziekenhuiszorg Gemeente

Aantal potentiële patiënten vanuit Gilze en Rijen

Tilburg

6.000

Als percentage van het totaal aantal potentiële patiënten vanuit Gilze en Rijen 46,0%

Breda

4.100

31,7%

Oosterhout

1.900

15,0%

‘s-Hertogenbosch

400

2,9%

Gorinchem

300

2,1%

Waalwijk

100

0,7%

Eindhoven

100

0,6%

Dordrecht

100

0,4%

Veldhoven

100

0,4%

Tabel 2.58 De regionale oriëntatie van de inwoners van Moerdijk voor ziekenhuiszorg Gemeente

Aantal potentiële patiënten vanuit Moerdijk

Als percentage van het totaal aantal potentiële patiënten vanuit Moerdijk

Dordrecht

5.600

29,7%

Rotterdam

3.400

17,9%

Roosendaal

3.200

16,8%

Breda

3.000

15,8%

Zwijndrecht

1.600

8,5%

Bergen op Zoom

1.600

8,5%

400

2,3%

Oosterhout

55


Tabel 2.59 De regionale oriëntatie van de inwoners van Oosterhout voor ziekenhuiszorg Gemeente

Aantal potentiële patiënten vanuit Oosterhout

Breda

10.800

Als percentage van het totaal aantal potentiële patiënten vanuit Oosterhout 38,0%

Oosterhout

6.800

24,2%

‘s-Hertogenbosch

3.600

12,7%

Gorinchem

2.900

10,2%

Tilburg

2.700

9,4%

Waalwijk

1.000

3,6%

Dordrecht

300

1,2%

Zwijndrecht

100

0,4%

Nieuwegein

100

0,3%

Tabel 2.60 De regionale oriëntatie van de inwoners van Zundert voor ziekenhuiszorg Gemeente

Aantal potentiële patiënten vanuit Zundert

Als percentage van het totaal aantal potentiële patiënten vanuit Zundert

Breda

6.400

57,0%

Dordrecht

1.400

12,4%

Oosterhout

1.200

10,5%

800

7,5%

Roosendaal

600

5,6%

Zwijndrecht

400

3,5%

Tilburg

Bergen op Zoom

200

2,2%

Waalwijk

100

0,6%

56


Figuur 2.6 Het belang van Breda voor de regio (ziekenhuiszorg)



57


2.3

Natuurrecreatie

Voor de voorzieningen uit de vorige paragraaf zijn het vaak de steden die verzorgend zijn voor de meer landelijke gebieden in hun omgeving. Voor natuurrecreatie geldt vaak het omgekeerde; daar is het vaak het ommeland dat de stad voorziet van natuur en open landschappen. Door daar rekening mee te houden wordt de wederzijdse afhankelijkheid van stad en ommeland benadrukt, en het profijt dat ze van elkaar (zouden kunnen) hebben. Op die manier wordt duidelijk hoe stad en ommeland van elkaar kunnen profiteren; de inwoners van het ommeland van het werk en de voorzieningen in de stad, en de inwoners van de stad van de natuur en mooie landschappen (maar ook van werk en voorzieningen) in de omgeving van die stad. En dat laat ook zien dat samenwerking tussen de stad en meer landelijke gemeenten in de omgeving tot een optimale allocatie van (middelen voor de financiering van) voorzieningen en natuurbeheer kunnen leiden. In het volgende hoofdstuk wordt daar verder op ingegaan. Voor natuur is methodologisch hetzelfde gedaan als bij voorzieningen in de vorige paragraaf. Van alle natuur en open ruimte die binnen de voor natuurrecreatie acceptabele reistijd vanuit de gemeenten in de regio Breda ligt, is bepaald welke gemeenten in de omgeving daar welk aandeel in hebben. De uitkomsten uit die analyses staan in onderstaande tabellen. De meeste gemeenten in de regio Breda blijken zelf zoveel natuur en open landschappen te hebben dat de inwoners voor natuurrecreatie vooral op de eigen gemeente zijn aangewezen. Dat geldt ook voor de inwoners van de stad Breda. Alleen voor de inwoners van de gemeenten Etten-Leur, BaarleNassau en Geertruidenberg geldt dat niet. De inwoners van Etten-Leur zijn voor natuurrecreatie het meest aangewezen op de natuur in de gemeente Breda. De gemeente Drimmelen levert de meeste natuur en open landschappen aan de inwoners van de gemeente Geertruidenberg. En de inwoners van de gemeente Baarle-Nassau zijn voor natuurrecreatie het meest aangewezen op de naburige gemeente Alphen-Chaam. Dat laatste kan overigens een enigszins vertekend beeld opleveren, omdat in de analyse alleen de natuur en landschappen binnen de landsgrenzen konden worden meegenomen, terwijl het voor de hand ligt dan met name voor de inwoners van de gemeente Baarle-Nassau ook de natuur in België van groot belang is. Nader onderzoek zou dat kunnen uitwijzen.

58


Tabel 2.61 De regionale oriëntatie van de inwoners van Breda voor natuurrecreatie Gemeente

Aantal potentiële bezoekers

Als percentage van alle potentiële bezoekers in de gemeente

Breda

49.800

28,2%

Oosterhout

33.700

19,1%

Alphen-Chaam

30.300

17,2%

Gilze en Rijen

18.700

10,6%

Zundert

13.900

7,9%

Drimmelen

5.900

3,3%

Tilburg

5.500

3,1%

Rucphen

3.400

1,9%

Etten-Leur

2.800

1,6%

Moerdijk

2.400

1,4%

Geertruidenberg

2.200

1,2%

Halderberge

2.000

1,2%

Goirle

1.700

1,0%

Waalwijk

1.700

0,9%

Oisterwijk

1.000

0,6%

Werkendam

1.000

0,6%

Roosendaal

200

0,1%

Dongen

100

0,1%

59


Tabel 2.62 De regionale oriëntatie van de inwoners van Alphen-Chaam voor natuurrecreatie Gemeente



Alphen-Chaam

4.100

42,9%

Gilze en Rijen

1.800

19,2%

Baarle-Nassau

1.100

11,2%

Breda

1.000

10,3%

Tilburg

500

5,8%

Goirle

400

4,4%

Oosterhout

300

2,8%

Zundert

200

1,9%

Oisterwijk

100

1,1%

Tabel 2.63 De regionale oriëntatie van de inwoners Baarle-Nassau voor natuurrecreatie Gemeente


Alphen-Chaam

3.400

Als percentage van alle potentiële bezoekers in de gemeente 51,0%

Baarle-Nassau

3.200

47,2%

100

1,7%

Goirle

60


Tabel 2.64 De regionale oriëntatie van de inwoners van Drimmelen voor natuurrecreatie Gemeente



Drimmelen

15.100

56,5%

Oosterhout

3.700

14,0%

Breda

2.500

9,3%

Moerdijk

1.800

6,6%

Geertruidenberg

1.000

3,7%

Werkendam

900

3,5%

Waalwijk

900

3,2%

Zundert

300

1,0%

Alphen-Chaam

200

0,7%

Woudrichem

100

0,5%

Dordrecht

100

0,3%

Gilze en Rijen

100

0,2%

Tabel 2.65 De regionale oriëntatie van de inwoners van Etten-Leur voor natuurrecreatie Gemeente


Breda

11.100

Als percentage van alle potentiële bezoekers in de gemeente 26,5%

Zundert

7.300

17,3%

Etten-Leur

7.000

16,7%

Rucphen

6.200

14,7%

Halderberge

4.900

11,7%

Alphen-Chaam

2.800

6,7%

Roosendaal

1.300

3,1%

900

2,1%

Moerdijk Drimmelen

400

0,8%

Geertruidenberg

100

0,1%

61


Tabel 2.66 De regionale oriëntatie van de inwoners van Geertruidenberg voor natuurrecreatie Gemeente



Drimmelen

5.600

25,9%

Oosterhout

3.500

16,1%

Werkendam

3.200

15,0%

Loon op Zand

1.900

8,9%

Waalwijk

1.100

5,3%

900

4,2%

Woudrichem Geertruidenberg

900

4,2%

Gilze en Rijen

900

4,1%

Breda

700

3,5%

Alphen-Chaam

600

2,7%

Lingewaal

500

2,4%

Heusden

500

2,1%

Aalburg

300

1,2%

Gorinchem

200

0,9%

Giessenlanden

200

0,7%

Moerdijk

100

0,6%


100

0,6%

Dongen

100

0,5%

Zaltbommel

100

0,4%

‘s-Hertogenbosch

100

0,3%

Tilburg

100

0,2%

62


Tabel 2.67 De regionale oriëntatie van de inwoners van Gilze en Rijen voor natuurrecreatie Gemeente



Gilze en Rijen

6.700

26,1%

Alphen-Chaam

5.200

20,2%

Tilburg

4.000

15,6%

Oosterhout

3.800

14,8%

Goirle

2.600

10,3%

Oisterwijk

1.300

5,1%

Breda

1.000

4,0%

Loon op Zand

400

1,5%

Geertruidenberg

200

0,8%

Waalwijk

200

0,6%

Werkendam

100

0,4%

Dongen

100

0,4%

63


Tabel 2.68 De regionale oriëntatie van de inwoners van Moerdijk voor natuurrecreatie Gemeente



Moerdijk

15.700

42,9%

Steenbergen

8.400

23,0%

Halderberge

3.600

9,9%

Drimmelen

2.400

6,5%

Roosendaal

1.700

4,6%

Breda

1.400

3,7%

Korendijk

900

2,5%

Cromstrijen

700

1,8%

Dordrecht

400

1,2%

Binnenmaas

400

1,0%

Oostflakkee

200

0,6%

Rucphen

200

0,5%

Etten-Leur

200

0,5%

Geertruidenberg

100

0,4%

Bergen op Zoom

100

0,2%

Oosterhout

100

0,2%

64


Tabel 2.69 De regionale oriëntatie van de inwoners van Oosterhout voor natuurrecreatie Gemeente



Oosterhout

15.800

29,2%

Drimmelen

9.700

17,9%

Alphen-Chaam

5.400

10,1%

Gilze en Rijen

5.400

10,0%

Breda

4.600

8,6%

Werkendam

3.200

5,9%

Waalwijk

2.300

4,2%

Loon op Zand

2.300

4,2%

Tilburg

1.900

3,5%

Geertruidenberg

1.600

3,0%

Woudrichem

700

1,3%

Dongen

500

1,0%

Lingewaal

200

0,3%

Moerdijk

200

0,3%

Heusden

100

0,3%

Gorinchem

100

0,2%

65


Tabel 2.70 De regionale oriëntatie van de inwoners van Zundert voor natuurrecreatie Gemeente



Zundert

14.000

65,8%

Breda

3.900

18,4%

Rucphen

1.500

7,0%

Alphen-Chaam

1.100

5,0%

Etten-Leur

700

3,2%

Halderberge

100

0,3%

66


3

De regio Breda en omstreken Op basis van de functionele relaties die in het vorige hoofdstuk zijn uitgerekend, wordt in dit hoofdstuk bepaald wat de optimale schaal voor regionale samenwerking is. Het gebied waarbinnen de functionele verbanden het sterkst zijn wordt letterlijk afgebakend. Zo ontstaat een nieuwe kaart van de regio, waarbinnen volgens deze methode de uitkomsten voor lokaal bestuur optimaal zijn. Om tot een maatschappelijk optimale gebiedsindeling te komen is per voorziening (inclusief werk en natuur) bepaald welke gemeente voor een bepaald 4-positie-postcodegebied het meest verzorgend is. Het gebied wordt per voorziening toegewezen aan de gemeente die voor de meeste inwoners verzorgend is. Met deze methode voor de afbakening van gebieden is het niet nodig om een – altijd arbitraire – grenswaarde te bepalen: mensen in een bepaald gebied zijn of het meest op de eigen gemeente aangewezen of op een andere gemeente. Een tussenweg is er niet. Met die methode zijn allereerst de centrumsteden bepaald. Een gemeente wordt als centrumstad aangemerkt als de inwoners van de gemeente voor zowel werk, winkelen, cultuur, zorg als onderwijs het meeste op de eigen gemeente zijn aangewezen. In West-Brabant blijken de inwoners van Breda, Tilburg, Roosendaal en Bergen op Zoom voor zowel werk, winkels, cultuur, zorg als onderwijs het meeste op de eigen gemeente te zijn aangewezen. Die gemeenten komen op basis van deze methode dus als centrumgemeente uit de bus. Om vervolgens te komen tot één optimale gebiedsafbakening voor regionale samenwerking zijn alle locaties in de regio (postcodegebieden) bij de centrumgemeente geteld die voor de meeste functies het vaakst verzorgend is voor dat gebied. De functies tellen daarbij niet allemaal even zwaar mee, maar zijn gewogen op basis van de bijdrage die de verschillende voorzieningen leveren aan de aantrekkingskracht van een gemeente. Werk telt dan voor 35% mee, natuur voor 15% en de voorzieningen tezamen voor 50% (cultuur en winkels ieder 15%, zorg en onderwijs ieder 10% en voetbal 6

6

G.A. Marlet, 2009: De aantrekkelijke stad (VOC Uitgevers, Nijmegen), p.364. Voor het bepalen van de wegingsfactoren is de meest recente variant van dat model gebruikt. Vergelijkbare modellen – met vergelijkbare uitkomsten – zijn gebruikt in een samenwerkingsproject met het Centraal Planbureau, zie: H. de Groot, G. Marlet, C. Teulings, W. Vermeulen, 2011: Stad en land (Atlas voor gemeenten en Centraal Planbureau, Utrecht/Den Haag).

67


5%). Op basis van die methode kan elk gebied slechts aan één centrumgemeente worden toegekend. Dat is de gemeente die voor het betreffende gebied het meest verzorgend is voor de verschillende functies, of omgekeerd (zoals in het geval van natuur, waarbij het gebied dan juist het meest verzorgend is voor een bepaalde centrumstad). Hoofdstuk 2 liet al zien dat veel inwoners van de gemeenten in de regio Breda zich voor wat betreft werk en voorzieningen in eerste instantie op Breda richten. Op basis van deze methode geldt dat in elk geval voor de gemeenten Drimmelen, Geertruidenberg, Oosterhout en Etten-Leur (zie kaart 3.1 en 3.2). Ook het grootste deel van de gemeente Zundert is op Breda gericht, met uitzondering van Achtmaal, dat meer op Roosendaal is gericht. Interessant is de gemeente Alphen-Chaam, dat deels (Chaam) op de stad Breda is gericht, maar deels ook (Alphen) op de stad Tilburg. Datzelfde geldt voor de gemeente Moerdijk, dat voor ruim de helft op Breda is gericht, maar voor een ander groot deel op Roosendaal. Daarnaast zijn ook nog kleine delen van de gemeenten Gilze en Rijen, Baarle-Nassau, Dongen en Waalwijk op Breda gericht, terwijl de grootste delen van die gemeenten in eerste instantie op Tilburg zijn gericht. Hetzelfde geldt voor de gemeenten Halderberge en Rucphen, die grotendeels op Roosendaal zijn gericht, en voor een klein deel op Breda. Het op die manier afgebakende verzorgingsgebied van Breda en omstreken had op 1 januari 2014 397.788 inwoners, en is daarmee qua omvang de 11de stadsregio van Nederland. Ter vergelijking: de stad Breda is voor wat betreft bevolkingsomvang de 9de stad van Nederland. 7

8

7

G. Marlet, C. van Woerkens, 2014: De nieuwe gemeentekaart van Nederland (VOC Uitgevers, Nijmegen). G. Marlet, C. van Woerkens, 2014: Atlas voor gemeenten (VOC Uitgevers, Nijmegen), p. 70.

8

68


Kaart 3.1

De regio Breda en omstreken Dordrecht Rotterdam

Gorinchem

's-Hertogenbosch

Breda

Tilburg Roosendaal

Eindhoven

Bergen op Zoom


Kaart 3.2

De regio Breda en omstreken (met bevolkingskernen) Dordrecht Rotterdam

Gorinchem

's-Hertogenbosch

Breda

Tilburg Roosendaal

Eindhoven

Bergen op Zoom


69


Dit gebied zorgt volgens deze analyse voor een optimaal efficiënte schaal voor lokaal bestuur, die zo goed mogelijk aansluit bij feitelijke interacties en bestaande functionele verbanden, en die kosten en baten van (investeringen in) publieke goederen zoveel mogelijk in één hand brengt. De vraag is echter hoe praktisch, uitvoerbaar en wenselijk deze uitkomst is. Naast de welvaartstheoretische benadering waarop de methode voor gebiedsafbakening is gebaseerd, is er immers ook een bestuurlijke en culturele realiteit, waarmee in deze analyses geen rekening is gehouden, maar waarmee wel degelijk rekening zal moeten worden gehouden bij het kiezen van toekomstige samenwerkingspartners. Op basis van deze analyse ligt dan in elk geval samenwerking tussen de huidige gemeenten Breda, Drimmelen, Oosterhout, Geertruidenberg, EttenLeur, Zundert, Alphen-Chaam en Moerdijk voor de hand. De inwoners van die gemeenten zijn voor werk en voorzieningen in meerderheid op de stad Breda gericht. Figuur 3.1 laat zien dat de bevolking van de regio ‘Breda en omstreken’ sinds 1960 meer is toegenomen dan gemiddeld in de andere regio’s in Nederland. Dat is een eerste aanwijzing dat de aantrekkingskracht van de regio bovengemiddeld is. Nadere analyse moet uitwijzen welke factoren daarvoor verantwoordelijk zijn, wat dat betekent voor de toekomst, en hoe de concurrentiepositie van de regio verder kan worden versterkt. Het mogelijke belang hiervan, komt naar voren in figuur 3.2. Daaruit blijkt namelijk dat de bevolking van de regio Breda en omstreken meer aan het vergrijzen is dan gemiddeld in de rest van Nederland. Met het oog op de toekomstige vitaliteit van de regio is dat een punt van aandacht. Overigens ligt het aandeel hoogopgeleiden onder de potentiële beroepsbevolking in de regio ongeveer op het gemiddelde (zie figuur 3.3).

70


Figuur 3.1 De bevolking in de regio ‘Breda en omstreken’ is sinds 1960 meer dan gemiddeld toegenomen… 180 Aantal inwoners (index: 1960=100)

160

140

120

100 Breda en omstreken Nederland overig 80

60 1960

1970

1980

1990

2000

2010


Figuur 3.2 …maar ook meer dan gemiddeld vergrijsd 19% Aantal inwoners van 65 jaar en ouder, als percentage van de totale bevolking 18% 17% 16% 15% 14% 13% 12% Breda en omstreken Nederland overig

11% 10% 1988

1993

1998

2003

2008

2013


71


Figuur 3.3 Het aandeel hoogopgeleiden bevindt zich structureel rond het gemiddelde van de rest van Nederland 35% Aandeel hoogopgeleiden (als percentage van de potentiële beroepsbevolking)

30%

25%

20% Breda en omstreken Nederland overig 15%

10% 1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2012

2014


Figuur 3.4 laat zien dat de bevolkingstoename zich vooral buiten de stad Breda heeft voorgedaan. Dat is overigens geen uniek verschijnsel voor de regio Breda; sinds 1960 is de bevolking in alle regio’s gemiddeld genomen meer toegenomen in de omgeving van de stad dan in de stad zelf (zie figuur 3.4). Uit figuur 3.5 blijkt dat die bevolking in het ommeland de laatste jaren ook meer is vergrijsd dan in de stad. Ook dit is niet uniek voor Breda en omstreken, maar doet zich in de meeste regio’s voor. En tot slot blijkt uit figuur 3.6 dat hoogopgeleiden zich juist in toenemende mate in de stad concentreren, wat een belangrijke aanwijzing is dat het met de aantrekkingskracht van de stad Breda wel goed zit, hetgeen ook blijkt uit de 26ste plaats op de woonaantrekkelijkheidsindex in de jaarlijkse Atlas voor gemeenten. 9

9

G. Marlet, C. van Woerkens, 2014: Atlas voor gemeenten (VOC Uitgevers, Nijmegen), p. 70.

72


Figuur 3.4 Bevolking in het ommeland meer toegenomen dan in de stad… 200 Aantal inwoners (index: 1960=100) 180

160

140

120

100 Breda ommeland Breda steden

80

ommeland 60 1960

1970

1980

1990

2000

2010


Figuur 3.5 …maar ook meer vergrijsd 20% Aantal inwoners van 65 jaar en ouder, als percentage van de totale bevolking 18%

16%

14%

12%

10%

Breda ommeland Breda steden ommeland

8%

6% 1988

1993

1998

2003

2008

2013


73


Figuur 3.6 Hoogopgeleiden concentreren zich voornamelijk in de stad 50% Aandeel hoogopgeleiden (als percentage van de beroepsbevolking) 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% Breda ommeland Breda steden

10% 5%

ommeland

0% 1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2012

2014


74

De oriëntatie van de bevolking van de regio Breda en omstreken

Recommend Documents