De Natuurvriend. Mededelingenblad van de KNNV afd. Gouda en omstreken nummer

De Natuurvriend Mededelingenblad van de KNNV afd. Gouda en omstreken nummer 2015-1

Blad en afdeling De Natuurvriend is het mededelingenblad van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (KNNV), Vereniging voor Veldbiologie, afdeling Gouda en omstreken. Het blad verschijnt drie maal per jaar in januari, mei en september. De doelstellingen van de KNNV zijn natuurbeleving, natuurstudie en natuurbescherming. Activiteiten zijn onder meer excursies, lezingen en cursussen. Er zijn zeven werkgroepen actief.

Ledenadministratie Sari Bestebreurtje, Lage Gouwe 112 2801 LK Gouda 0182-511736 [email protected] Penningmeester Emka Krösschell, Jan Campertlaan 24 2741 AB Waddinxveen 0182-616267 [email protected] Algemeen bestuurslid Ries van Vliet, Zoutmansweg 36 2811 ET Reeuwijk 0182-392154 [email protected]

Website: http;//www.knnv.nl/gouda e-mail adres: [email protected]

Redactie Natuurvriend Jan Uilenbroek (voorlopig)

Contributie Gewone leden: 34.00 euro Huisgenootleden (zonder Natuurvriend en Natura) en jeugdleden 16.00 euro. Bankrek. NL91 INGB 0003980717 t.n.v. KNNV afd. Gouda e.o. te Gouda. Opzeggen lidmaatschap: voor 1 november bij de ledenadministratie.

Coördinatoren Werkgroepen Plantenwerkgroep Antoon van der Ark [email protected] Vlinderwerkgroep Huig Bouter [email protected]

Kopij volgende nummer Per e-mail in Word, inzenden voor resp. 15 april, 15 augustus en 15 december.

Vogelwerkgroep vacant

Bestuur

Weidevogelwerkgroep Ries van Vliet [email protected]

Voorzitter Frans Kingma, Deborah Hoeve 9 2804 HH Gouda 0182-531615 [email protected]

Natuurbeschermingswerkgroep Henk v.d. Weijden [email protected]

Secretaris Lourien van der Hoek, Palenstein 12 2804 GB Gouda 0182-532151 [email protected]

Zoetwaterbiologie Gerard Tijsseling [email protected]

Natuurhistorisch secretaris Jan Uilenbroek, Klaverveld 17 2742 GH Waddinxveen 0182-618037 [email protected]

Gierzwaluwwerkgroep Rob Schröder [email protected] www.gierzwaluwengouda.nl

2

Inhoud Van de voorzitter Algemene ledenvergadering Vogelcursus 2015 Verslag inventarisatie Reeuwijkse Hout Verslag van de weidevogelwerkgroep over 2014 Een open doekje Verslag paddenstoelencursus Mycorrhiza Oeverzwaluwenhotel Vliegenzwam Een midweek op Schiermonnikoog Help, de flora- en fauna-wet wordt overtreden Planten die de wereld veranderd hebben Activiteitenprogramma

3 4 5 6 8 9 10 10 12 12 14 16 17 18

Van de voorzitter Het gaat niet lukken. De wanhopige poging die de koude decembermaand doet, zal niet voorkomen dat 2014 het warmste jaar wordt sinds het begin van de metingen. Klimaatverandering zal in ons land meer gevolgen hebben dan een verdwaalde Sahara grasmus. Buiten een toenemende invasie van exoten, zullen ook hele ecosystemen beïnvloed worden. Nog meer verandering dus in ons overvolle land. Nog meer bedreigingen van wat wij nu als natuur beschouwen. En er is nu al zoveel te doen voor onze natuurbescherming werkgroep. Er zijn allerlei plannen met b.v. het Reeuwijkse Plassen gebied, die de natuur daar niet ten goede komen. Onze Vereniging werkt samen in een netwerk van natuurverenigingen om met onze zienswijze de grootste ellende te voorkomen. Ook binnen onze landelijke vereniging treden veranderingen op. Het hoofdbestuur van de KNNV is in gesprek met het IVN voor vergaande samenwerking. Onze afdeling werkt al intensief samen met het IVN IJssel en Gouwe op het gebied van cursussen en lezingen. Verder zijn we als afdeling gelukkig nog steeds springlevend. De lezingen en excursies trekken nog steeds veel mensen. De midweek Schiermonnikoog en paddenstoelen cursus waren een succes .De werkgroepen zijn actief en we produceerden een verslag over de inventarisatie van het Reeuwijkse Hout. Voeg daar nog bij onze steeds beter wordende website, nieuwsbrief en ons blad de Natuurvriend 3

en we mogen concluderen dat onze afdeling nog steeds veel licht aan de horizon ziet.

Algemene ledenvergadering Woensdag 11 februari 2015, 20.00 uur Kinderboerderij, Bloemendaalse weg 34, Gouda Agenda 1 opening 2 vaststellen agenda 3 notulen alg. ledenvergadering van 12 febr. 2014 4 mededelingen 5 jaarverslag secretaris 6 jaarverslag natuurhistorisch secretaris 7 jaarverslag publiciteit 8 jaarverslag penningmeester 9 verslag kascommissie 10 decharge bestuur 11 benoeming nieuwe penningmeester 12 begroting 2015 13 benoeming nieuwe kascommissie 14 jaarplan 2015 15 rondvraag 16 sluiting

Goed voornemen voor 2015 Zet www.knnv.nl/gouda in uw favorieten

4

Brandganzen (foto Huig Bouter)

Vogelcursus 2015 Samen met het IVN IJssel en Gouwe zal dit jaar opnieuw een vogelcursus worden georganiseerd. Zoals eerder zal de cursus bestaan uit 4 theorieavonden van 20.00 uur tot 22.00 uur en 4 excursies op zaterdagmorgen. De theorieavonden worden gegeven door Jan Westgeest van de KNNV afd. Leiden en vinden plaats in de filmzaal van het streekmuseum in Reeuwijk. De excursies staan onder leiding van leden van onze eigen vogelwerkgroep. De theorieavonden zijn Woensdag 4 maart Introductie in de vogelwereld Woensdag 18 maart seizoenen en vogeltrek Woensdag 15 april vogelherkenning en vogelgeluiden Woensdag 29 april biotopen en vogelsoorten. De excursies zijn Zaterdag 7 maart Starrevaartplas Zaterdag 21 maart De Hooge Boezem bij Haastrecht Zaterdag 18 april vroege vogelexcursie Gouwe Bos Zaterdag 2 mei de Groene Jonker De kosten voor deze cursus zijn voor leden van KNNV, IVN en medewerkers van de Heemtuin 30.- euro en 45.- euro voor niet leden. Voor deze cursus kunt u zich opgeven bij Jan Uilenbroek, tel 0182-618037, email [email protected].

5

Verslag inventarisatie Reeuwijkse Hout In 2014 hebben we met een aantal werkgroepen een inventarisatie gedaan in het Reeuwijkse Hout. Het Reeuwijkse Hout is in de jaren 80 ingericht en vormt een buffer tussen de A12 en de Reeuwijkse Plassen. Het zuidwestelijk deel is meer op recreatie gericht met parkeerterreinen en het restaurant. Het noordoostelijk deel is wandelgebied en heeft de meeste natuurwaarde. De inventarisatie heeft zich tot dit laatste gebied beperkt. De plantenwerkgroep heeft vanaf maart t/m september eens per maand de planten geïnventariseerd. In totaal zijn er 193 soorten gevonden. De waargenomen soorten zijn karakteristiek voor het veenweidegebied. Omdat het terrein vroeger landbouwgrond was vertoont de vegetatie nog steeds kenmerken van een voedselrijk gebied met o.a. bramen, brandnetel etc. Enkele plekjes zijn afgeplagd en ingezaaid. Zo is er een schraalland moerasje ingericht met Moeraskartelblad, Geelgroene zegge, Gagel en Dotterbloem. Bijzonder is de aanwezigheid in veel sloten van Krabbenscheer. Dit is een Rode Lijst soort en een teken van goede waterkwaliteit. De aanwezigheid van Krabbenscheer is ook de reden dat de Groene glazenmaker wordt waargenomen. Voor een uitgebreid verslag zie de website www.knnv.nl/gouda onder plantenwerkgroep. Ook de werkgroep zoetwaterbiologie heeft vanaf april t/m september maandelijks een aantal sloten geïnventariseerd. Op 4 locaties zijn met schepnetten langs de oever een aantal watermonsters genomen. De daarin aanwezige waterdieren werden gedetermineerd. De waargenomen waterdieren waren o.a. platwormen, bloedzuigers, insectenlarven van libellen en kevers, waterkevers, watermijten, vissen en amfibieën. Eenmaal werd een ringslang gezien. Voor de complete lijst van waargenomen soorten waterdieren zie de website www.knnv.nl/gouda onder werkgroep

6

zoetwaterbiologie. In een aparte tabel staan de 19 waargenomen soorten zoetwaterweekdieren vermeld.

De vogelwerkgroep heeft 12 nestkasten opgehangen en heeft eenmaal een vogeltelling uitgevoerd. De resultaten hiervan vindt u op de website www.knnv.nl/gouda onder vogelwerkgroep. Verder is naar libellen gekeken. Er werden 7 soorten juffers en 11 soorten echte libellen waargenomen. Speciale aandacht is besteed aan de aanwezigheid van de Groene glazenmaker. Deze soort is beschermd op grond van Europese regels en komt alleen voor in gebieden die rijk zijn aan Krabbenscheer. Bij alle sloten met een bedekking van Krabbenscheer groter dan 50% werd verspreid door het hele gebied de Groene glazenmaker waargenomen. Wat opviel is dat de aanwezigheid over het algemeen groter is bij sloten met een rijke, opgaande oeverbegroeiing en sloten die aan één zijde beschut zijn door ruigte of struikgewas. Een dergelijke begroeiing biedt niet alleen beschutting, maar draagt ook bij aan een gevarieerd insectenbestand en zorgt dus mede voor voldoende voedsel. Samenvattend kan geconcludeerd worden dat het Reeuwijkse Hout een aantrekkelijk natuur- en recreatiegebied is. Vooral het oostelijk gedeelte heeft de meeste natuurwaarde. Er zijn geen bijzondere soorten planten of waterdieren waargenomen. Vermeldenswaard is wel de aanwezigheid van Krabbenscheer en daardoor de aanwezigheid van de Groene glazenmaker. In dit opzicht onderscheidt dit gebied zich van andere natuur- en 7

recreatiegebieden. Tenslotte een beheeradvies: voor het behoud van de Groene glazenmaker is naast de aanwezigheid van Krabbenscheer ook de aanwezigheid van een geschikt “landbiotoop” van groot belang. Dat moet de volwassen dieren beschutting, voedsel en geschikte paringsplaatsen bieden. Met het oog daarop verdient het aanbeveling de slootkanten minder vaak en minder strak te maaien. Dit is niet alleen gunstig voor de Groene glazenmaker maar ook voor tal van andere dieren, zoals vlinders, bijen en hommels, sprinkhanen, andere soorten libellen, amfibieën en kleine zoogdieren. Jan Uilenbroek

Verslag van de weidevogelwerkgroep over 2014 Het werkgebied van onze werkgroep ligt in de polder Abessinië. Dat is de polder tussen de A12 en de Surfplas. De groep bestaat uit 6 vaste vrijwilligers en 3 vrijwilligers die af en toe meedoen. De hele polder Abessinië is 192 ha groot. De tellingen betreffen de volgende weidevogelsoorten: Grutto, Kievit, Scholekster en Tureluur. Het is algemeen bekend dat in de afgelopen jaren de weidevogelstand is gedaald. Dit is ook in ons werkgebied het geval. De achteruitgang van de kievit is het grootst. Met de scholekster gaat het echter beter. Het goede nieuws is dat in de hele polder Abessinië 186 legsels zijn gevonden. Daarmee is deze polder een kansrijk kerngebied. Een kerngebied moet aan de volgende voorwaarden voldoen. De actuele stand moet minstens 50 paar per 100 ha bedragen. Met 186 paar in 192 ha voldoet dit gebied dus ruim aan de norm. Verder moet het gebied groter zijn dan 100 ha (in ons geval is dat 192 ha). Er moet per 100 ha 15 ha kuikenland zijn. Dit laatste is echter een probleem. Grotendeels wordt volstaan met graslandranden langs de sloten. Hier is echter veel kritiek op. In ons werkgebied wisten we in 2014 ons broedsucces te vergroten door de volgende actie. Langs het fietspad (naast de surfplas) dat loopt van Reeuwijk naar Driebruggen is een water-gemaaltje aanwezig. Door Henk van de Weijden is op 22 mei waargenomen dat er op het perceel waar het gemaaltje is geplaatst en op de omliggende weilandpercelen nog veel alarmerende weidevogels aanwezig waren. Dat betekent dat deze vogels kuikens hebben. Op 27 mei zijn door vrijwilligers van de werkgroep tellingen uitgevoerd van alarmerende weidevogels. Het exact aantal is vooral bij grotere dichtheden vaak lastig precies vast te stellen. Er werden geteld: 10-13 paren grutto’s, 3-5 paren tureluurs, 3-5 paren kieviten en 3-5 paren scholeksters. Dit betekent dus dat ook andere weidevogels naar deze percelen zijn getrokken. Het 8

gemaaltje en de omliggende weilandpercelen liggen op het bedrijf van Nico van Leeuwen. Op dit perceel tellen Sari Bestebreurtje, Nel Kempers, Hanneke Gomes en Tineke Moonen. Na overleg met Nico is toen besloten om op de betreffende percelen een extra contract (na 15 juni maaien) af te sluiten. Door het later maaien zijn flink wat grutto kuikens in het voorjaar van 2014 vlieg vlug geworden.

Vogelbescherming Nederland steunt de boeren met de campagne “Red de rijke Weide”. Thans zijn er in Nederland reeds 100 weidevogelboeren actief. (melkveehouders, die zo boeren dat ze weidevogels ontzien). Die zijn vooral aanwezig in Groningen, Friesland en Noord Holland. De eerste resultaten zijn goed te noemen. Aandachtspunten voor deze werkgroep: de laatste jaren is naar voren gekomen dat enkele percelen aan de Parallelweg zijn aangekocht door de gemeente Bodegraven-Reeuwijk. Wellicht kunnen deze percelen meer gebruikt gaan worden als “Kuikenland”. We moeten hiervoor in overleg gaan met de betreffende gemeente. Ries van Vliet

Een open doekje Een ludieke manier om planten in de stad onder de aandacht van het publiek te brengen. Neem een stukje stoepkrijt en schrijf op een tegel de naam van het plantje dat naast de tegel staat. Dat was de boodschap die Marleen Baltus uit Haarlem gaf tijdens de FLORON dag 2014 in Nijmegen. Ze kreeg er een open doekje voor. Ze had vanaf het NS station naar het congresgebouw een spoor aan stadsplantjes gemarkeerd. 9

Verslag paddenstoelencursus 2014 Afgelopen najaar heeft de afdeling samen met het IVN een paddenstoelencursus georganiseerd. Zestien personen hebben daaraan deelgenomen. De cursus bestond uit 2 theorieavonden en 3 excursies. Tijdens de theorieavonden kon eigen verzameld materiaal op naam worden gebracht. De excursies waren naar 3 verschillende biotopen: zand, veen en klei. Om soorten te zien die op zand voorkomen is gekozen voor Meyendel, voor veen gingen we naar de Haeck bij de Nieuwkoopse Plassen en voor klei naar het Bredius park bij Woerden. De deelnemers konden genieten van bijzonder mooie najaarsweer. Voor de paddenstoelen was dit najaar wat te droog. Toch wisten Lia van der Sandt, Bregje Vellinga en Anja Knijff, onze mycologische docenten, altijd bijzonderheden te vinden. Per excursie werden soms meer dan 40 verschillende soorten paddenstoelen waargenomen. Voor veel paddenstoelen zijn de deelnemers op de knieën gegaan.

Paul van Drimmelen in actie

Mycorrhiza Tijdens de paddenstoelencursus kwam aan de orde dat schimmels in de natuur verschillende functies kunnen hebben. Er zijn schimmels die organisch materiaal afbreken. Zij leven van dood organisch materiaal, bijvoorbeeld rottend hout. Deze noemt men saprofyten. Schimmels die leven van levend materiaal worden parasieten genoemd. Een derde groep schimmels leeft in nauw contact met de wortels van planten. Dit zijn de mycorrhiza-vormende schimmels. Deze schimmels leven in symbiose met planten. De schimmel 10

levert de plant voedingsstoffen zoals stikstof en fosfaat, de plant levert de schimmel suikers. Er zijn 2 soorten mycorrhiza te onderscheiden: endotrofe en ectotrofe. Bij endotrofe mycorrhiza dringen de schimmeldraden in de schorscellen van de plantenwortel. Dit is het geval bij orchideeën. Het zaad van orchideeën is zeer fijn en aanwezigheid van mycorrhiza is essentieel. Bij ectotrofe mycorrhiza groeien de schimmeldraden alleen om de buitenkant van de plantenwortel heen. Ze dringen door in de intercellulaire ruimten en dus niet in de cellen van het schorsweefsel. Vaak komt er een hoge mate van specificiteit voor. Een bepaalde schimmelsoort is dan gebonden aan een bepaalde boomsoort. Zo vind je de Vliegenzwam vooral bij berken en een aantal naaldhoutsoorten, de Gele ringboleet bij Lariks en de Vuurmelkzwam bij hazelaars.

Ongeveer 80% van alle planten leeft in symbiose met een mycorrhiza schimmel. Hieronder zijn belangrijke voedingsgewassen zoals, mais, tarwe en aardappel. Bij intensieve landbouw wordt op grote schaal stikstof en fosfaat toegevoegd aan de bodem. Ook wordt intensief gebruik gemaakt van fungiciden o.a. in de vorm van zaadcoating. Samen met grondbewerking heeft dit een negatieve invloed op de werking van mycorrhiza. Voor de voedselvoorziening zou het wenselijk zijn meer gebruik van mycorrhiza te maken. Het blijkt dat door mycorrhiza de opname van fosfaat door de plant sterk verhoogd kan worden van 15 naar 90 procent. Er kan dan minder kunstmest worden gebruikt. En dat is vooral belangrijk voor fosfaat. Deze grondstof komt nu uit mijnen in NoordAfrika maar de hoeveelheid is eindig. Er wordt al gesproken van een fosfaat crisis. Bron: Hand-out Paddenstoelencursus en Bionieuws 11-10-2014 11

Oeverzwaluwenhotel Op het Gouwe park is dit najaar een informatiebord geplaatst voor het oeverzwaluwenhotel. Op het bord is een QR code aangebracht. Met uw iPhone komt u hier mee op de website van onze afdeling.

Informatiebord (foto Iemkje Tijsseling)

Vliegenzwam. Bij inventarisatie van de Reeuwijkse Hout hebben we een fraaie halve heksenkring van Vliegenzwammen onder berken gezien. Veel mensen weten van de Vliegenzwam niet meer dan “rood met witte stippen”, maar er is meer. De zwam bevat sterk werkende stoffen en van het eten kun je behoorlijk beroerd worden, maar de zeldzame berichten over dodelijke vergiftiging zijn onbetrouwbaar. Het nuttigen van de zwam veroorzaakt ook hallucinaties. John M. Allegro (1923-1988), ooit professor in het Oude Testament aan de universiteit van Manchester en medewerker van een team dat de DodeZeerollen heeft bestudeerd, heeft een heel boek over de Vliegenzwam geschreven, getiteld De Heilige Paddenstoel en het Kruis, waarin hij betoogt, dat alle mythologieën en religies uit het nabije oosten, inclusief jodendom en christendom, teruggaan op de cultus van de Vliegenzwam in het oude Soemerië (in het Tweestromenland). Ik vind het een interessant idee, maar ik ben nog niet overtuigd. Dat kan natuurlijk aan mij liggen, want zijn argumenten zijn vrijwel geheel van taalkundige aard en veronderstellen kennis van Soemerisch, Sanskriet, Akkadisch, Hebreeuws, Syrisch en Grieks. Hij goochelt met combinaties van woorden uit het Soemerisch (al vierduizend jaar 12

een dode taal en alleen een beetje bekend van opgravingen) en eigenlijk kan de auteur het alleen zelf begrijpen. Geen wonder, dat het boek, in Nederlandse vertaling, ooit voor een prikkie bij De Slegte lag. Of heeft Allegro toch een tipje van een sluier opgelicht ?

Vliegenzwam (foto Jan Uilenbroek) Een andere, meer serieus te nemen figuur die een bijzondere mening over de Vliegenzwam had was de Amerikaan Robert Gordon Wasson (1898-1986). Hij was bankier (vicepresident van J.P. Morgan & Co.) en financieel onafhankelijk genoeg om, samen met de Franse mycoloog Roger Heim (1900-1979) en de Zwitserse chemicus Albert Hofmann (1906-2008), de ontdekker van LSD, onderzoek te doen naar werking en gebruik van hallucinogene (visioenen veroorzakende) paddenstoelen. Hij schreef meerdere boeken, waaronder Soma: Goddelijke Paddenstoel van de Onsterfelijkheid, waarin hij betoogde, dat Soma, dat in de Vedische heilige boeken bezongen wordt als het voedsel voor de onsterfelijkheid, in feite de Vliegenzwam was. De visioenen die de paddenstoel oproept zouden de weg naar het eeuwige openen. Tja. De biologisch relevante vraag is: wat voor nut hebben die vreemde stoffen voor de paddenstoel zelf ? De paddenstoel maakt die stoffen waarschijnlijk niet om mensen aan hallucinaties te helpen. Er zijn nog diverse andere paddenstoelen en planten die zinsbegoocheling veroorzaken en in rituelen gebruikt worden om in contact met de bovennatuurlijke wereld te komen. Van sommige paddenstoelen is bekend welke stoffen de roes veroorzaken, maar van de Vliegenzwam is dat nog onbekend. Antoon van der Ark 13

Een midweek op Schiermonnikoog Vier dagen wolkeloos weer, 4 dagen ’s morgens en ’s avonds buiten gegeten, zie hier de weersomstandigheden half september tijdens de midweek op Schiermonnikoog. De midweek was georganiseerd op dezelfde plaats waar we in 2003 ons eerste langweekend hebben gehouden: de Kooiplaats. De 12 deelnemers waren verdeeld over 3 huisjes, waarbij elk huisje zorgde voor ontbijt en diner van een dag. De belangstelling van de deelnemers varieerde van vogels en planten tot waterdieren. Wat betreft de vogels: 86 soorten werden waargenomen waaronder het Paapje en de Kleine klapekster. Wat de planten betreft staat de score op 78 waarvan 13 aandachtssoorten en 4 Rode Lijst soorten. met als bijzonderheid Heidekartelblad (Pedicularis sylvatica), vroeger algemeen, thans zeldzaam aldus de Flora van Heukels. Behalve strand, wad en duinvalleien brachten we een bezoek aan een vogelringstation, waar een aantal zakjes met inhoud op ons hingen te wachten. Zeven verschillende soorten zangvogels werden van een ring voorzien en los gelaten. Het hoogtepunt van de week was de zeetrek. Frans Kingma had een sleepnet meegenomen. Hiermee hebben Frans en Marius van Rouwendaal een paar keer in de branding een trek gedaan. Dat leverde behalve een groot aantal verschillende wieren veel garnalen, schelpen, krabben, kleine platvisjes en 3 zeenaalden op. Voor meer foto’s van de midweek zie de website www.knnv.nl/gouda onder fotoalbums.

Marius en Frans maken een trek (foto Jan Uilenbroek) 14

Fotograferende KNNV-ers

15

Help, de Flora- en faunawet wordt overtreden! Tijdens de vleermuisexcursie die ik voor de KNNV Gouda gaf in augustus dit jaar, kreeg ik de vraag wat je kunt doen wanneer de Flora- en faunawet wordt overtreden. Het kan voorkomen dat een vaste rust- of verblijfplaats wordt verstoord door een aannemer. Bijvoorbeeld het slopen van een pand waar vleermuizen in zitten, een zandwal vergraven waar oeverzwaluwen in broeden of een dakrenovatie tijdens het broedseizoen waar Huismus of Gierzwaluw broedt onder de pannen. En in geval van planten, een tractor die door een veld met orchideeën rijdt. Als lid van de KNNV kunt u hierbij twee dingen doen wat mij betreft. Allereerst is het van belang om de personen die aan het werk zijn, aan te spreken. Ook al is de Ffwet van kracht sinds 2002, toch weten veel mensen er niet vanaf. Het aanspreken geeft degene die een (mogelijke) overtreding begaat zich te bezinnen, zijn werk uit te stellen of aan te passen. Dit geeft soms al voldoende resultaat. U doet hierbij namelijk aan informatieoverdracht en de bescherming van de situatie treedt meteen in werking. Een eventuele verstoring kan gestopt worden en de schade kan misschien nog ongedaan gemaakt worden, zodat er niet langer overtreding plaatsvindt. Het is dan een pragmatische keuze: wanneer er kleine verstoring opgetreden heeft, kunt u het hier bij laten. De natuur is beschermd, degene die aan het werk was zal in het vervolg beter opletten en dat is winst. Dat zou mijn keuze in ieder geval zijn. Bij grotere overtreding (de nesten met huismus liggen in de container, een heel veld bloeiende orchideeën is vergraven enz.) is het echter goed er wel handhaving op te zetten. Dit heeft vooral nut, als de handhavende partij nog kan vaststellen dat er een beschermde situatie aanwezig was. Maak vooral ook een foto van de situatie, voordat deze veranderd is. En dan is het tweede wat u kunt doen dus: handhaving inschakelen. Handhaven gebeurt door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (afgekort: RVO). Deze dienst voert Rijksbeleid uit voor een aantal ministeries, waaronder die van Economische Zaken. En de handhaving van de Ffwet valt onder dit ministerie. Melden bij een boswachter of de politie kan uiteraard ook, omdat deze personen ook bevoegd zijn voor de Ffwet. Een bouwinspecteur, ook al is deze BOA, heeft geen bevoegdheden voor handhaving van de Ffwet! En om het helemaal gemakkelijk te maken, kunt u de melding tegenwoordig zelfs online doen. Ook anoniem. Dat kan hier: https://mijn.rvo.nl/flora-enfaunawet-overtreding. En hier is ook meer informatie te vinden. Wat gebeurt er met de melding? De handhavers van RVO nemen dan contact op met de 16

mogelijke overtreder. Bij vaststellen van de overtreding, wordt de handhaving gestart. Handhaven gebeurt op basis van bestuursrecht. Daarmee wordt de initiatiefnemer gedwongen zijn schadelijke werkwijze te stoppen. Vaak volgt een boete.Of er daadwerkelijk handhaving plaatsvindt, ligt aan de situatie, de inschatting van de ernst en omvang en of er nog een zaak van te maken is (er is nog bewijs te vinden zoals restanten). Er is altijd een tekort aan handhavers, dus houd er ook rekening mee dat een melding laat of helemaal niet opgepakt wordt. En daarom nogmaals mijn eerste advies: spreek vooral de persoon zelf aan en leg uit dat er een overtreding plaatsvindt en dat je mogelijk een handhaver inschakelt. Vaak is dit al genoeg. Niels de Zwarte

Planten die de wereld veranderd hebben Aan varens en paardenstaarten hebben we te danken dat we ons ’s winters warm kunnen houden en ons potje kunnen koken. 360 Miljoen jaar geleden raakte de aarde bedekt met boomvaren en reuze paardenstaarten. Zij wisten d.m.v. fotosynthese de energie van de zon vast te leggen door CO2 om te zetten in koolwaterstoffen. Omdat er nog geen planteneters waren, er nog geen schimmels waren die hout konden verteren en omgevallen bomen in een moeras moeilijk vergaan hoopte zich een immense biomassa op. Later werd alles door sedimenten afgedekt en diep begraven. Door hoge druk ontstond hier onze steenkool en nog later ons aardgas. Deze koolstof die gedurende ruim een 100 miljoen jaar is verzameld zijn we nu in 200 jaar aan het opstoken. Dat is nog eens potverteren. Het laat zich raden wat de gevolgen zijn.

17

Activiteitenprogramma De excursies maken we meestal per auto. We maken auto’s dan ‘vol’, zodat er met zo weinig mogelijk auto’s wordt gereden. Van de mensen die meerijden wordt een “liftersgeld” gevraagd van 5 eurocent per gereden kilometer. Dit bedrag wordt met de bestuurder van de auto verrekend. Wilt u weten of er voldoende auto’s/meerijdplaatsen zijn, dan kunt u van tevoren contact opnemen met de natuurhistorisch secretaris. De KNNV is niet aansprakelijk voor ongevallen en beschadiging of verlies van eigendommen. Voor meer inlichtingen: Jan Uilenbroek, tel 0182-618037, [email protected]. Zaterdag 17 jan. Vogelexcursie Surfplas in Reeuwijk We maken een rondje om de Surfplas. Hier kunnen we duizenden smienten verwachten, verder brilduikers, tafeleenden slobeenden etc. We vertrekken om 10.00 uur vanaf het parkeerterrein bij het restaurant. De excursie duurt tot ongeveer 13.00 uur. Woensdag 28 jan. Weidevogelbeheer, belang van kuikenland Deze lezing wordt gegeven door Astrid Kant. De lezing is georganiseerd samen met het IVN IJssel en Gouwe en vindt daarom plaats in de filmzaal van het Streekmuseum, Oudeweg 3 in Reeuwijk, aanvang 20.00 uur. Woensdag 11 febr. Algemene ledenvergadering De algemene ledenvergadering vindt plaats in de Kinderboerderij, Bloemendaalse weg 34 in Gouda. De vergadering begint om 20.00 uur. De stukken worden u per email toegestuurd of kunt u opvragen bij de secretaris en worden u dan per post toegestuurd. Na de pauze demonstreren we de website van de afdeling. Woensdag 25 febr. Lezing over otters Komt de otter naar de Reeuwijkse Plassen? Deze lezing wordt gegeven door Juriaan van Leeuwen van Natuurmonumenten in Nieuwkoop. De lezing is georganiseerd samen met het IVN IJssel en Gouwe en vindt plaats in de filmzaal van het Streekmuseum, Oudeweg 3 in Reeuwijk, aanvang 20.00 uur. Woensdag 11 maart Lezing over vuursalamanders en andere amfibieën Europese vuursalamanders worden bedreigd door een Aziatisch schimmelziekte. Gerard Tijsseling zal er meer over vertellen. De lezing vindt plaats in de kantine van de kinderboerderij “de Goudse Hofsteden”. De lezing begint om 20.00 uur.

18

Woensdag 25 maart Ecologisch natuurbeheer in Gouda In het kader van het jaarthema van de KNNV “Natuur in stad en dorp” zal André van Kleinwee, stadsecoloog van Gouda, een lezing geven over het groenbeheer in Gouda. De lezing vindt plaats in het infocentrum van het Heempad aan de Ridder van Catsweg (achter de Prinses Sophieflat). Aanvang 20.00 uur. Zaterdag 11 april Vogelexcursie Hooge Boezem achter Haastrecht Dit gebied is recentelijk opnieuw ingericht door Het Zuid-Hollands Landschap. Het is een aantrekkelijk biotoop geworden voor zowel weidevogels als watervogels. We vetrekken om 9.00 uur vanaf het NS station Gouda, Bloemendaalse zijde. De excursie duurt tot maximaal 13.00 uur. Zaterdag 25 april Excursie weids Bloemendaal Ten noorden van de A12 en ten oosten van de Gouwe ligt de polder Bloemendaal. Er is een polderplan Weids Bloemendaal ontwikkeld om het gebied aantrekkelijk te maken voor recreatie en natuur. We maken een wandeling van ongeveer 2.5 km door dit gebied. We vertrekken om 9.00 uur vanaf het parkeerterrein aan het einde van de Bloemendaalse weg tegenover de manege en verwachten om 12.00 uur weer terug te zijn. Zaterdag 9 mei Plantenexcursie Libellenreservaat Zoetermeer Aan de westrand van Zoetermeer ligt ten zuiden van de A12 tussen de wijk Rokkeveen en het Balijbos als overblijfsel van de Floriade een 3-tal poldertuinen. De poldertuinen zijn ingericht op zand, veen en klei. Ze zijn botanisch interessant. We vertrekken om 9.00 uur vanaf het NS station Gouda, Bloemendaalse zijde en verwachten om 13.00 uur weer terug te zijn. Zaterdag 30 mei Natuur in de Rotterdamse haven Jan Putters van het Havenbedrijf Rotterdam neemt ons mee naar bijzondere plekjes natuur in het Rotterdamse Havengebied o.a. de tweede Maasvlakte. We vertrekken om 9.00 uur vanaf de parkeerplaats van het NS station Gouda, Bloemendaalse zijde. De excursie duurt tot ongeveer 17.00 uur. Zondag 7 juni Vaarexcursie Nieuwkoopse plassen Om de natuur vanaf het water te bekijken huren we in Nieuwkoop bij de firma Tijsterman voor 2 uur een fluisterboot. De boot biedt plaats aan 8 personen. De kosten bedragen 8 euro per persoon. Voor deze excursie moet u zich opgeven bij Jan Uilenbroek ([email protected]) liefst vóór 23 mei. We vertrekken om 9.00 uur vanaf het NS station Gouda, Bloemendaalse zijde en verwachten om 13.00 uur weer terug te zijn.

19

De Natuurvriend is het orgaan van de afdeling Gouda en omstreken van de KNNV, Vereniging voor Veldbiologie. Het verschijnt drie maal per jaar.

Afzender/ledenadministratie Lage Gouwe 112 2801 LK Gouda

20