De Natuurvriend. Mededelingenblad van de. KNNV afd. Gouda e.o. Nummer KNNV afd. Gouda e.o

De Natuurvriend Mededelingenblad van de KNNV afd. Gouda e.o. Nummer 2013-2 KNNV afd. Gouda e.o.

Blad en afdeling De Natuurvriend is het mededelingenblad van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (KNNV), Vereniging voor Veldbiologie, afdeling Gouda en omstreken.Het blad verschijnt drie maal per jaar in januari, mei en september. De doelstellingen van de KNNV zijn natuurbeleving, natuurstudie en natuurbescherming. Activiteiten zijn onder meer excursies, lezingen en cursussen. Er zijn zeven werkgroepen actief. Website: http;//www.knnv.nl/gouda e-mail adres: [email protected] Contributie Gewone leden: 34.00 euro Huisgenootleden (zonder Natuurvriend en Natura) en jeugdleden 16.00 euro. Bankrekening 3980717 t.n.v. KNNV afd. Gouda e.o. te Gouda. Opzeggen lidmaatschap: voor 1 november bij de ledenadministratie. Kopij volgende nummer Per e-mail in Word (zonder opmaak) inzenden voor resp. 15 april, 15 augustus en 15 december. Bestuur Voorzitter Frans Kingma, Deborah Hoeve 9 2894 HH Gouda 0182-531615 [email protected]

Ledenadministratie Sari Bestebreurtje, Lage Gouwe 112 2801 LK Gouda 0182-511736 [email protected] Penningmeester Emka Krösschell, Jan Campertlaan 24 2741 AB Waddinxveen 0182-616267 [email protected] Algemeen bestuurslid Ries van Vliet, Zoutmansweg 36 2811 ET Reeuwijk 0182-392154 [email protected] Redactie Natuurviend Vacant Coördinatoren Werkgroepen Plantenwerkgroep Aafke ten Kate [email protected] Vlinderwerkgroep Huig Bouter [email protected] Vogelwerkgroep Vacant Weidevogelwerkgroep Ries van Vliet [email protected] Natuurbeschermingswerkgroep Henk v.d. Weijden [email protected]

Secretaris Lourien van der Hoek, Palenstein 12 2804 GB Gouda 0182-532151 secretaris@gouda,knnv.nl

Zoetwaterbiologie Gerard Tijsseling [email protected]

Natuurhistorisch secretaris Jan Uilenbroek, Klaverveld 17 2742 GH Waddinxveen [email protected]

Gierzwaluwwerkgroep Rob Schröder [email protected] www.gierzwaluwengouda.nl

KNNV afd. Gouda e.o.

Even voorstellen…. de nieuwe voorzitter! Sinds de algemene ledenvergadering van 6 februari jl. ben ik - Frans Kingma jullie nieuwe voorzitter. Ik vind het leuk om een bijdrage te kunnen leveren aan het plezier wat betreft natuurbeleving, natuurstudie en natuurbescherming van een enthousiaste groep natuurliefhebbers. Van huis uit ben ik bioloog, met een biochemische, biomedische specialisatie. Later heb ik ook economie gestudeerd. Mijn hele loopbaan ben ik werkzaam geweest als docent biologie en Wetenschap en Techniek aan de Hogeschool Leiden in de onderwijzersopleiding. Ook gaf ik een aantal jaren economie op een middelbare school. In Gouda ben ik sinds 1984 actief op het gebied van Natuur- en Milieu- Educatie. Ruim twintig jaar was ik voorzitter van het Biologisch Centrum, de educatieve tak van de Kinderboerderij in Gouda. Ik werkte samen met de scholenwerkgroep van het IVN (Marja Jense) en de Gemeente Gouda. Momenteel ben ik nog actief in de Weerclub Gouda en geef lessen over het weer aan de bovenbouw. Jan Uilenbroek verraste me op de ledenvergadering een beetje door nadat hij de aftredende Goof en Antoon in de bloementjes had gezet, mij direct het voorzitterschap te laten overnemen. Ik realiseerde me ineens, dat hoewel Jan aanblijft als bestuurslid, hij toch ook aftrad als waarnemend voorzitter (sinds 2001!), en dus volop in de schijnwerpers had moeten staan, zeker gezien zijn cruciale rol in onze vereniging. De bloementjes kwamen natuurlijk wel bij onze eerste bestuursvergadering. We hebben hem tevens nog 10 jaar (grapje) kunnen contracteren op de belangrijke post van natuurhistorisch secretaris, een taak die hij al sinds 1998 met veel enthousiasme vervult. Bij deze dus nogmaals, maar dan voor iedereen: “Jan bedankt! Geweldig dat je zoveel voor de Vereniging hebt gedaan en nog steeds wilt doen”. Het wordt een mooi verenigingsjaar. We hebben weer een fantastisch activiteitenprogramma. We vieren op 21 september ons 35 jarig bestaan op een hele leuke manier. Op 7 juli organiseren we op de KNNV afd. Gouda e.o.

Kinderboerderij een publieksactiviteit rond het KNNV jaarthema “Haal meer Natuur in je Tuin”. Een tweede publieksactiviteit wordt georganiseerd rond Vleermuizen. We zijn hard bezig met een groepje om de communicatie naar binnen en naar buiten toe, meer te stroomlijnen. De Natuurvriend voor artikelen met diepgang, de nieuwsbrief voor kort actueel nieuws dat ook geschikt is voor een breder publiek dan eigen leden en de website als basis van informatie naar binnen en naar buiten. Hier kunnen ook niet leden informatie over onze vereniging vinden, het activiteitenprogramma inzien, informatie van onze werkgroepen zoeken, foto’s, verslagen en interessante links vinden. Een knelpunt vormt nog het maken van de Natuurvriend. De kopij is met vaste redacteuren geen probleem. We zoeken alleen nog iemand die wellicht met een wat eenvoudiger programma dan tot nu toe Goof Overbeek hanteerde ons gewaardeerde verenigingsblad definitief samenstelt. Verder bezoek ik de werkgroepen. Er wordt veel moois in stilte gedaan. We streven ernaar om meer mensen voor de werkgroepen te enthousiasmeren. In het land is er veel aan de hand op het gebied van natuur- en natuurbescherming. We moeten kijken hoe we daar goed op kunnen blijven aansluiten. Ik ben blij dat ik mijn hobby die ik als middelbare scholier begon binnen onze vereniging weer volop kan oppakken!

Ledenadministratie Nieuw lid: Jur Boer, Olivier van Noortstraat 27, 2803 ED Gouda, tel:0182-619952, e-mail: [email protected].

De KNNV afd. Gouda bestaat 35 jaar Dit jaar is het 35 jaar geleden dat de afdeling Gouda werd opgericht en dat willen we vieren. Eigenlijk is de afdeling Gouda ouder. In 1902 sloot de al bestaande Goudse natuurvereniging “Natuursport” zich aan bij de pas opgerichte Nederlandsche Natuurhistorische Vereeniging (NNV). In 1912 telde de Goudse afdeling echter nog maar 21 leden en is dat jaar opgeheven. Het heeft tot 7 mei 1930 geduurd voordat er in Gouda weer een NNV afdeling ontstond. Deze afdeling heeft het echter maar 5 jaar uitgehouden. In 1978 is de afdeling Gouda voor de derde keer opgericht en aangezien de NNV inmidKNNV afd. Gouda e.o.

dels Koninklijk was geworden mag de afdeling zich KNNV afd. Gouda noemen. Dus alles opgeteld bestaan we eigenlijk 50 jaar. Om dat te vieren is er op zaterdag 21 september een afdelingsdag georganiseerd met ’s middags een boottocht over de Reeuwijkse Plassen, gevolgd door een borrel en buffet op de Kinderboerderij “De Goudse Hofsteden”. Na een korte presentatie over de geschiedenis van de afdeling zullen de werkgroepen iets van hun activiteit laten zien. Er zijn thans zeven werkgroepen actief en dit is een goede gelegenheid om te laten zien waar ze mee bezig zijn. Daarom is er een posterpresentatie, waarin de werkgroepen d.m.v. teksten en foto’s iets van hun activiteiten kunnen tonen. In begin september krijgt u een definitief programma en kunt u zich opgeven. Maar noteer vast 21 september in uw agenda.

Haal meer natuur in de tuin Dit is voor 2013 het thema van de landelijke KNNV. Het doel is mensen te enthousiasmeren hun tuin zo inrichten dat deze aantrekkelijk wordt voor dieren, zoals vogels, vlinders, hommels, egels etc. De KNNV heeft daarvoor een aantrekkelijke boekje uitgegeven “Tuinieren voor (wilde) dieren”. Hierin staan allerlei tips. Het boekje is voor 14.95 te koop bij de KNNV uitgeverij. Onze afdeling heeft in het kader van dit thema op 11 mei een excursie georganiseerd naar een aantal particuliere tuinen in Gouda. Op zondagmiddag 7 juli organiseert de afdeling op de kinderboerderij een grote publieksactiviteit. Er zijn stands met informatie, nestkastjes, bijenhotels, minituintjes, minivijvers etc. Voorbeelden hoe u uw tuin diervriendelijk kan maken met takkenwallen, composthopen etc. Er zijn zaden en plantjes te koop. U kunt er inspiratie opdoen voor uw bloembak, balkon, tuin of landgoed. Wat denkt u van een vogel-dis, een minivijver, een vlinderkroeg, een rommelhoekje of een heg vol leven. Kortom maak van uw tuin een beestenboel. Wij verwachten u op zondagmiddag 7 juli op de kinderboerderij.

KNNV afd. Gouda e.o.

Verslag vogelcursus 2013 Voor het vierde jaar is er een vogelcursus gegeven. Achttien personen hebben aan de cursus deelgenomen. De cursus bestond uit 4 theorie-avonden en 4 excursies. Tijdens de excursies zijn we op zoek gegaan naar vogels die op de lesavond behandeld waren. In tegenstelling tot vorige jaren werden specifieke onderwerpen behandeld en waren er verschillende inleiders. Op de eerste avond gaf Cees Witkamp van de Vogelwacht Utrecht een inleiding over eenden, ganzen en zwanen. De tweede avond en de derde avond werden gegeven door de altijd enthousiaste Jan Westgeest van de KNNV Leiden over resp. roofvogels en steltlopers. De laatste avond over zangvogels en vogelzang werd gegeven door een energieke Hans op den Dries van de KNNV Voorne. Evenals vorig jaar werden de excursies geleid door leden van de vogelwerkgroep: Johan en Riet van Wichen, Nel Kempers en George de Vries. De excursies gingen naar resp. de Surfplas, de Starrevaartplas en De Groene Jonker. Vooral de excursies naar de Surfplas en de Starrevaartplas waren door de harde wind extreem koud. De vroege vogelexcursie vond plaats in het Gouwe Bos. Omdat bekend was dat de bosuilen in het Gouwe Bos jongen hadden, zijn we, na afloop van de excursie naar de Starrevaartplas, speciaal naar ze op zoek gegaan. Even later zagen we 2 takkelingen (jonge uilen) in een hulstbosje zitten. Voor de vroege vogelexcursie in ’t Gouwe Bos was speciaal Daniel Benders uitgenodigd. Daniel liet ons versteld staan van zijn kennis over vogelgeluiden. Voor velen misschien iets te hoog gegrepen, maar iedereen heeft de baltsende houtduiven gezien en sperwers waargenomen die hoogstwaarschijnlijk tot broeden komen. Ook werden nestelende boomklevertjes gezien, een nieuwe soort in ’t Gouwe bos. Het was koud, deze vroege vogelexcursie, maar wel een ochtend met een gouden randje . George de Vries

KNNV afd. Gouda e.o.

Wintertellingen Gouwe bos en Voorofsche polder Jaarlijks worden in het Gouwe bos en de Voorofsche polder in Waddinxveen de midmaand wintertellingen gedaan: in het Gouwe bos vanaf 1994/1995 en in de Voorofsche polder vanaf 2003/2004. Voor jaren zijn deze twee gebieden ook als één gebied geteld maar sinds 2008/2009 zijn het gescheiden telgebieden geworden. De tellingen worden gedaan door vrijwilligers, die de resultaten van de tellingen doorgeven aan SOVON en aan het Zuid Hollands Landschap (Voorofsche polder) en Groenservice Zuid Holland (Gouwe bos), die de gebieden beheren. Meten is weten en door de getelde aantallen te vergelijken met vorige jaren krijg je een indruk over verspreidingen en trends gemeten in de populatie van de vogels. De Voorofsche polder is natter geworden sinds het ZHL dit beheert. Het Gouwe bos wordt ouder, waardoor er andere vogels in voorkomen. We hebben in de periode november 2012 tot en met maart 2013 vijf tellingen gedaan. Deze tellingen verlopen langs een vaste route door het Gouwe bos en langs de dijk van de Voorofsche Polder. Toptien midmaand wintertelling 2012/2013 Gouwe bos 1 Wilde eend 2 Sijs 3 Houtduif 4 Vink 5 Pimpelmees

315 182 149 135 107

6 Koolmees 7 Koperwiek 8 Merel 9 Zwarte kraai 10 Meerkoet

101 94 91 79 58

In totaal hebben we 52 soorten geteld. Toppers waren de Bosuil, Appelvink en Goudvink. De Tjiftjaf was laat. In maart zijn geen waarnemingen gedaan. Wel een waarneming in december, maar dit betreft waarschijnlijk een exemplaar dat niet mee op trek is gegaan. Vraag blijft ook of we een Witkopstaartmees hebben gezien of was het toch een witkoppige Staartmees (geteld als Staartmees). In het najaar van 2012 voltrok zich een ware mezentrek. Waar in voorgaande jaren pieken van in totaal 62 pimpelmezen (2007/2008), 96 koolmezen (2011/2012) zijn geteld, betreft het nu een totaal van 107 pimpelmezen en 100 koolmezen. Met name dus laat het aantal pimpelmezen een kleine piek zien. Helemaal blij zijn we met de komst van de Boomklever(7). Deze is nieuw in het gebied. Ook met de Boomkruiper gaat het gestaag beter; na een voorzichKNNV afd. Gouda e.o.

tig begin in 2006/2007 van 5 getelde exemplaren hebben we nu 18 exemplaren geteld. Goudvink en Appelvink zijn nieuw voor het gebied, maar van trend kun je hier niet spreken omdat het slechts bij 1 waarneming is gebleven. De Halsbandparkiet die vorig jaar is waargenomen en die het landelijk zeer goed doet, hebben we dit jaar niet gezien. Meningen over toename van deze zeer fraai vogels (maar enorme schetterbekken) zijn verdeeld. Ik onthoud mij van commentaar.

Boomklever (foto Nel Kempers)

Boomkruiper (foto Nel Kempers)

Toptien midmaand wintertelling 2012/2013 Voorofsche polder 1 2 3 4 5

Smient Kievit Meerkoet Spreeuw Kokmeeuw

3621 (4068) 821 (1189) 508 (170) 424 (40) 401 (431)

6 7 8 9 10

Wilde eend Stormmeeuw Grutto Kuifeend Wintertaling

145 (158) 177 (76) 105 (140) 84 (84) 44 (18)

In totaal hebben we 38 soorten geteld. Een heel mooie waarneming was de Pontische meeuw op de laatste teldag in maart. Deze winter zijn er werkzaamheden aan de dijk geweest wat mogelijk voor verstoring heeft gezorgd. Tussen haakjes staan de aantallen van 2011/2012. De teldeelnemers waren: Cok Scheewe, Daniel Benders, Wil van de Hoven, Gert Vonk, Mark van Leeuwen en George de Vries. George de Vries KNNV afd. Gouda e.o.

Het gaat niet goed met onze weidevogels De laatste tijd wordt in het agrarisch gebied een sterke achteruitgang gezien van de weidevogels zoals Grutto, Kievit en Tureluur. Intensief bemest grasland met uitsluitend eiwitrijk Engels raaigras is wel aantrekkelijk voor ganzen maar ongeschikt voor weidevogels, zeker als het grondwaterpeil zo laag wordt gehouden dat regenwormen voor de weidevogels onbereikbaar zijn. Er is een groot verschil met weilanden in beheer van terrein-beherende organisaties. In de weidevogelreservaten zoals de Wilck, Voorofsche polder of Donkse Laagten is de stand van weidevogels nog hoog te noemen. Agrarisch gebied laat echter een sterke achteruitgang zien. Om boeren te stimuleren meer rekening te houden met weidevogels is Agrarisch Natuurbeheer ingevoerd. Individuele boeren kunnen een vergoeding krijgen van de Provincie voor elk nest weidevogels, dat is uitgekomen. Onze weidevogelwerkgroep doet daaraan mee. De werkgroep spoort bij een 3-tal boeren in Reeuwijk nesten van weidevogels op en zet er een stokje bij. Wanneer er wordt gemaaid voordat het nest is uitgekomen wordt om het nest heen gemaaid. Het nadeel van deze vorm van nestbescherming is echter dat de uitgekomen jongen onvoldoende dekking hebben en alsnog ten prooi vallen aan de maaimachine of predators zoals Kraai en Blauwe reiger. Daarom is men in 2010 overgestapt op Collectief weidevogelbeheer. Bij deze vorm van beheer wordt alleen nog vergoeding gegeven als het beheersplan aan de volgende voorwaarden voldoet. Het moet een oppervlak betreffen van ten minste 100 ha. Hierop moeten per 100 ha minstens 50 paar broedvogels voorkomen. Alleen in dat geval kunnen door alarmering de predators worden verjaagd. Verder moet per 100 ha 15 ha kuikenland beschikbaar zijn. Als kuikenland geldt een stuk weiland met uitgestel

de maaidatum. Eventueel kunnen hier slootkanten met veel kruiden voor worKNNV afd. Gouda e.o.

den benut. Controle op deze manier van beheer moet uitgevoerd worden door coördinatoren van de Provincie. Tot nog toe heeft deze vorm van weidevogelbeheer echter nog geen resultaten opgeleverd. Om het Collectief weidevogelbeheer te optimaliseren hebben een aantal verontruste natuurbeschermers zich gewend tot de Natuur en Milieufederatie ZH voor instelling van een onafhankelijk weidevogelberaad. Wie daar meer informatie over wil kan zich wenden tot een van de initiatiefnemers, Henk van der Weijden.

nestmarkering (foto Nel Kempers)

overleg (foto Nel Kempers)

Raadselachtige vlucht van Gierzwaluwen Afgelopen februari had de afdeling een lezing georganiseerd waarin de Gierzwaluw centraal stond. In het begin van de avond gaf Rob Schröder, voorzitter van onze Gierzwaluwwerkgroep, een korte toelichting over het leven van de Gierzwaluw en de activiteiten van de werkgroep om Gierzwaluwen in Gouda te behouden. Het is bekend dat Gierzwaluwen vanaf het moment van uitvliegen onafgebroken in de lucht blijven, zelfs om te paren en te slapen. Het enige moment dat ze op de grond komen is om te broeden. En dat doen ze in ons land onder de dakpannen. Eind april/begin mei komen ze uit Midden Afrika om hier te broeden. Ze blijven hier 3 maanden en keren in augustus weer terug naar Afrika.

Vervolgens kwam de uitgenodigde spreker, Hans van Gasteren, aan het woord. Hij liet met behulp van radarobservaties zien dat Gierzwaluwen zich tegen de avond verzamelen boven het IJsselmeer. Tijdens de schemering vliegen ze omhoog tot een hoogte van 3 km, zakken dan weer omlaag tot KNNV afd. Gouda e.o.

ongeveer 1 km en vliegen bij zonsopgang opnieuw kortstondig omhoog. De vraag is waarom ze dit gedrag vertonen. Aanvankelijk is gedacht dat de dieren zich boven het IJsselmeer verzamelen om insecten te vangen. Maar op 3 km hoogte komen geen insecten voor. Een ander idee is dat het iets met hun slaapgedrag te maken heeft, maar waarom vliegen ze bij zonsopgang dan weer omhoog. Er is nu geopperd dat ze op grote hoogte informatie kunnen verzamelen over het weer. Bij schemering is het mogelijk op grote hoogte sterren, polarisatie van licht en magnetische velden waar te nemen. Of dit hierbij een rol speelt moet verder onderzoek uitwijzen. Een terechte vraag uit de zaal was hoe krijg je als vogelaar de beschikking over radarobservaties. Het bleek dat de spreker bij de luchtmacht werkt en daar belast is met onderzoek aan gedrag van vogels om aanvaringen met vliegtuigen te voorkomen. Ook het KNMI in de Bilt was bij dit onderzoek betrokken geweest. Immers met radar kan je niet alleen buien waarnemen, maar ook vogels. Aangezien elk vogelsoort een eigen vlieggedrag heeft en daardoor een eigen radarreflectie, zijn Gierzwaluwen te onderscheiden van andere soorten vogels. Indien u mee wilt helpen de Gierzwaluw in Gouda te behouden, neem dan contact op met Rob Schröder van de Gierzwaluwenwerkgroep.

Peilverlaging in de Zuidzijderpolder De Raad van State heeft in hoger beroep de KNNV Gouda in het gelijk gesteld. De werkgroep natuurbescherming had bezwaar gemaakt tegen de voorgenomen peilverlaging in de Zuidzijderpolder in de Gemeente Bodegraven Reeuwijk. Voor een verlaging van het waterpeil is ontheffing van de Flora en Fauna-wet door het Ministerie van Economische zaken, Landbouw en Inovatie vereist. Immers door peilverlaging verteert de veenbodem, waardoor afbraakstoffen in de sloten terechtkomen. Dit leidt tot verslechtering van de waterkwaliteit en tot achteruitgang van beschermde dier- en plantensoorten zoals Bittervoorn en Krabbenscheer, waardplant van de Groene Glazenmaker. Het Ministerie achtte echter ontheffing niet nodig, omdat op grond van ondeugdelijk onderzoek genoemde soorten daar niet of nauwelijks zouden voorkomen. Daartegen heeft de afdeling direct bezwaar gemaakt. Deze bezwaren KNNV afd. Gouda e.o.

werden door het Ministerie en later door de voorzieningenrechter afgewezen. Uit eigen onderzoek en onderzoek door de Vlinderstichting bleek dat de Groene glazenmaker er wel degelijk voorkwam. Eerder was al door de rechter in de polder Reeuwijk erkend dat verlaging van waterpeil leidt tot achteruitgang van Krabbenscheer. Daarom is de KNNV Gouda samen met de KNNV Leiden in hoger beroep gegaan. De Vlinderstichting schreef een deskundigenrapport en was bereid de griffiekosten te betalen. Onze milieuadvocaat Mevr. Mr. Jonkhoff zorgde voor de juridische ondersteuning en de zaak diende op 26 november 2012 voor de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. De uitslag kwam op 3 april 2013. Het hoger beroep werd gegrond verklaard, d.w.z. dat de staatssecretaris van Economische zaken moet nu een nieuw besluit nemen. Aangezien de peilverlaging al grotendeels is uitgevoerd hopen we dat het verloren biotoop tenminste ten dele wordt hersteld of elders wordt gecompenseerd. Voor dit soort zaken is een lange adem en gedegen kennis van de Flora en Fauna-wet vereist. De Natuur en Milieufederatie Zuid-Hollandse Milieufederatie organiseert geregeld cursussen natuurwetgeving. Als u belangstelling heeft voor natuurbescherming neem dan contact op met Henk van der Weijden

Voorkomen van de Groene glazenmaker. De cijfers geven aan het jaar van waarneming. KNNV afd. Gouda e.o.

De Merel Vroeger een schuwe bosvogel maar nu is hij te zien in elke achtertuin en gek op rozijntjes. Ik weet ook nog dat mijn oma en opa wedijverden wie nu het mooiste zong: de merel of de zanglijster. Nu hebben we het programma van Vroege Vogels op de zondagochtend dat ons met allerlei lijstjes en competitietjes bestookt. In de tijd van opa en oma heette het programma nog 'weer of geen weer'. Bestemd voor dauwtrappers en andere, jawel, vroege vogels. Whatever, een muzikaal geheugen heb ik niet, maar merel- en lijstergezang kon ik door toedoen van mijn grootouders al snel onderscheiden. Zij schroomden niet om de kleinkinderen te overtuigen van de zangkwaliteit van hun eigen voorkeur. Ik leerde dat de merel nooit zijn klanken herhaalt, terwijl de zanglijster altijd zijn klanken, waarin veel ie-klanken zitten , drie tot viermaal herhaalt. De zang van de merel is geen agressief wapen zoals bij de roodborst. Je zal geen zangduels waarnemen, waarbij twee merels tegen elkaar opzingen met een duidelijke boodschap. Een jonge merelman die een gunstig terrein gevonden heeft zoekt een opvallende zangpost en begint uitbundig te zingen. Betreft het hier een reeds bezet gebied, dan zal hij snel door de rechtmatige eigenaar verjaagd worden. Tot hij op een plekje zit waar hij ongestoord kan zingen en dit een aantal dagen kan volhouden dan verkrijgt hij de eigendomsrechten over deze plek. In het vroege voorjaar hoor je vooral jonge merelmannen. Zij hebben nog terrein te winnen, de reeds gepaarde mannetjes hebben het vooral druk met het in de gaten houden en volgen van hun partner. De functie van merelzang is dus niet zo voor de hand liggend als bij koolmezen en roodborsten. Zij zingen om de grenzen van hun territorium duidelijk kenbaar te maken. Bij de merel is dit veel minder het geval. De grenzen van zijn territorium worden vooral vastgelegd door patrouilles langs die grenzen. Dergelijke patrouilles verlopen dikwijls lopend en zonder zangactiviteiten. Dat merels zingen, gewoon omdat ze er zin in hebben, is een mooie aanname KNNV afd. Gouda e.o.

welke na het lezen van het boek van Tim Birkhead heel plausibel is geworden (De zintuigen van vogels). Ook vogels kennen emoties met alle sores en hoogtepunten die hiermee gepaard gaan. Maar zang heeft natuurlijk wel degelijk een functie. De zang zegt iets over mans kwaliteiten en dit kan leiden tot een groter afschrikkingseffect tegenover potentiële indringers en hoe harder hoe mooier heeft grote aantrekkingskracht op vrouwtjes die uitkijken naar extrapaar-copulaties van hoge kwaliteitsmannetjes. Ik had mijn grootouders beiden even lief maar terwille van de beloning (koekjes) gaf ik volmondig aan oma toe. Maar als opa in een goede bui was en op ijs trakteerde, dan bogen alle kleinkinderen hun mening eenvoudig om. Voor mij dus geen toptienlijstjes van favoriete zangers. Ik ga wel volledig met u mee als u de goudvink als tearjerker onder de vogels uitroept. Als u nog een zieliger liedje kent als van deze prachtige vogel, houd ik mij aanbevolen. George de Vries.

Programma van de plantenwerkgroep 15 mei 29 mei

inventariseren en determineren Meijendel

5 juni 19 juni

inventariseren en determineren paddenpad

3 juli 17 juli 31 juli

inventariseren en determineren eiland van Brienenoord inventariseren en determineren

14 aug. 28 aug.

Boskoop, natuurpad Verlaan en boomkwekerijmuseum inventariseren en determineren

18 sept.

inventariseren, winterprogramma opstellen

Iedereen wordt van harte uitgenodigd om een keer mee te gaan. Voor details kunt u contact opnemen me Aafke ten Kate 0182-0537776 of 06-49892753, zie ook de maandelijkse Nieuwsbrief

KNNV afd. Gouda e.o.

De muurhagedis in Nederland In de jaren 90 was ik bezig met het maken van films over de reptielen in Nederland. Op een gegeven moment was de muurhagedis (Podarcis mularis) aan de beurt. Ik hoorde dat er verschillende populaties muurhagedissen in Nederland waren o.a. een populatie in Utrecht. Het bleek echter dat de enige inheemse populatie in Maastricht was te vinden. De andere populaties waren van buiten Nederland gehaald door lieden die dit soort dingen niet kunnen laten en deze faunavervalsing op de koop toe nemen. Ik ben dus naar Maastricht getogen. Het was me al bekend dat ik bij de Hoge Fronten moest zijn. In het begin presteer je het dan om geen beest te zien. Er bleek echter iemand rond te lopen die voor een firma bezig was om de populatie te bekijken. Hij vertelde mij, dat de ronde boorgaten, die ik had gezien, het gevolg waren van een actie van een liefhebber van muurhagedissen. Bij een eerdere renovatie van de muren was een fout gemaakt en waren de muren dicht gemetseld zodat geen dieren in of uit konden. De actie van de liefhebber was simpel. Een sterke boormachine en een aggregaat meenemen en aan de gang gaan. De daarop volgende restauraties zijn met medewerking van deze figuur beter uitgevoerd. Ik kreeg te horen dat de muurhagedis vaak uit hetzelfde gat komt waar ze ook in gegaan is. Het filmen was dus geen probleem. Als je vlak voor de opening staat waar het dier uit komt en je staat doodstil dan ziet de hagedis je niet. Een kleine beweging is al voldoende om het dier weg te laten schieten. Later werd ik rondgeleid door het hoofd van Centrum voor Natuur en Milieueducatie (NME). Hij liet me zien hoe mooi dit natuurgebiedje is en Ik kreeg veel informatie over de populatie te horen. Tijdens de rondleiding ontmoette ik iemand, die hier veel met de natuur bezig is. Van hem kwam ik te weten dat er ook veel muurhagedissen op een verlaten spoorwegemplacement leefden. Een kwartier stilzitten op een oude brug leverde al meer dan 10 dieren per vierkante meter op. Er rijden nu treinen door dit gebied. Na een jarenlange strijd is het gelukt om de muurhagedis een nieuw biotoop te bezorgen. Er staan nu als vervangend biotoop 17 los gestaKNNV afd. Gouda e.o.

pelde muren, die bij het spoor en omgeving weg moesten. Na de dramatische restauratie is het een tijdje slecht gegaan met de populatie. Door o.a. technische opfok is er een grotere groep dieren gekomen. Vanaf 2003 was er een sterke toename van de populatie. Na in 2008 een sterke daling te hebben doorgemaakt is er weer een stijging te zien. Een korte beschrijving: De dieren worden ca 7,5 cm lang waarbij nog een staart komt die 1,5 á 2 maal deze lengte is. De maximale leeftijd wordt bij 10 jaar wel bereikt. Voedseldieren zijn insecten maar ook spinnen en pissebedden. Vijanden zijn mensen, katten, vossen, torenvalken, kraaien en fazanten. Ook merels en lijsters happen graag een jong hagedisje weg. De dieren zijn actief van februari tot november. Bij zonnig weer worden echter in januari al dieren gezien. In mei/juni worden eieren afgezet. De eerste juvenielen worden in september/oktober gezien. De mannetjes hebben een rode buik en op de zijden een onderbroken lijn. De vrouwtjes hebben een geelbeige buik en een ononderbroken zijlijn. Door controle van Stadwachten, Milieupolitie en vrijwilligers is het wegvangen van de dieren sterk afgenomen. Bron (Nieuwsbrieven van RAVON, CNME Maastricht en NRC) Gerard Tijsseling

Activiteiten andere organisaties Heemtuin Goudse Hout Midden in de Goudse Hout bevindt zich de Heemtuin waar een rondwandeling kan worden gemaakt. Het is een openbaar gebied, maar er wordt wel verwacht dat de bezoekers op de paden blijven. Ook worden van tijd tot tijd activiteiten georganiseerd. Hierbij een overzicht. Zondag 2 juni Open dag vanaf 12.00 uur Zondag 16 juni Waterbeestjesexcursie samen met IVN start om 14.00 uur bij de wielerbaan Zondag 23 juni Libellenexcursie. Start om 14.00 uur bij wielerbaan Zondag 25 aug. Vlinderexcursie door Cyclus met heemtuin om 14.00 in Steinse Groen; vertrek vanaf hoek Willenskade/Voorwillensweg Vrijdag 6 sept. Nationale nachtvlindernacht vanaf 20.30 uur Zaterdag 7 sept. Hooidag vanaf 10.00 uur KNNV afd. Gouda e.o.

Zondag 13 okt. Herfstexcursie 14.00 uur op de heemtuin Zaterdag 2 nov. Natuurwerkdag vanaf 10.00 uur. Zie ook de website: www.heemtuingoudsehout.nl.

Azuurwaterjuffer (foto Huig Bouter) IVN IJssel en Gouwe zondag 19 mei Nachtegalenexcursie in Meijendel, 20.00 uur, Den Haag zondag 16 juni waterbeestjes excursie in het Goudse Hout, 14.00 uur zie voor meer informatie de website van het IVN IJssel en Gouwe http://ivn.nl/afdeling/ijssel-en-gouwe.

Inhoud Even voostellen Ledenadministratie De KNNV afd. Gouda bestaat 35 jaar Haal meer natuur in je tuin Verslag vogelcursus Wintertellingen Gouwe bos en Voorofsche polder Het gaat niet goed met de weidevogels Raadselachtige vlucht van gierzwaluwen Peilverlaging Zuidzuiderpolder De Merel Programma van de plantenwerkgroep De muurhagedis in Nederland Activiteiten van andere organisaties Activiteiten programma zomer 2013

KNNV afd. Gouda e.o.

3 4 4 5 6 7 9 10 11 13 14 15 16 18

Activiteitenprogramma zomer 2013 De excursies maken we meestal per auto. We maken auto’s dan ‘vol’, zodat er met zo weinig mogelijk auto’s wordt gereden. Van de mensen die meerijden wordt een “liftersgeld” gevraagd van 5 eurocent per gereden kilometer. Dit bedrag wordt met de bestuurder van de auto verrekend. Wilt u weten of er voldoende auto’s/meerijdplaatsen zijn, dan kunt u van tevoren contact opnemen met de natuurhistorisch secretaris. De KNNV is niet aansprakelijk voor ongevallen en beschadiging of verlies van eigendommen. Voor meer inlichtingen: Jan Uilenbroek, tel 0182-618037, [email protected].

Zaterdag 8 juni Excursie naar de Zouwe Boezem In dit gebied van het Zuid Hollands landschap bij Ameide broeden Purperreigers en Zwarte sterns. Ook de Blauwborst wordt er regelmatig gezien. We vertrekken om 9.00 uur vanaf het NS station Gouda, Bloemendaalse zijde. De excursie duurt tot ongeveer 14.00 uur. Van 10 juni tot 14 juni is er een midweek naar Midden Limburg Donderdag 20 juni Berken trekken Veerstalblokboezem Ieder jaar helpen we het Zuid-Hollands Landschap met het verwijderen van de berkenopslag. We verzamelen om 19.00 uur bij het toegangshek van de Veerstalblokboezem aan de Gouderakse Tiendweg. Zaterdag 22 juni Slootexcursie Reeuwijkse Hout Onder leiding van leden van de werkgroep zoetwaterbiologie zullen we een aantal sloten bemonsteren in het Reeuwijkse Hout. We verzamelen om 9.00 uur voor het restaurant aan de Surfplas. De excursie duurt tot 12.00 uur. Zondag 7 juli “Haal meer natuur in je tuin“ Rond dit thema heeft de afdeling een publieksactiviteit georganiseerd op de Kinderboerderij. Er worden voorbeelden getoond hoe de tuin diervriendelijker gemaakt kan worden bijv. door het aanleggen van een minivijver, de plaatsen van een takkenwal en het inzaaien van waardplanten voor vlinders en bijen. De activiteit is van 14.00 uur tot 17.00 uur. Zaterdag 20 juli Plantenexcursie Thijsse’s Hof in Bloemendaal Deze heemtuin laat de wilde planten zien uit Kennemerland in natuurlijke begroeiing. We vertrekken om 9.00 uur vanaf het NS station Gouda, Bloemendaalzijde en verwachten om ongeveer 15.00 uur weer terug te zijn. KNNV afd. Gouda e.o.

Zaterdag 3 aug. Vlinderexcursie naar de Kampina Tussen Oisterwijk en Boxtel ligt de grote Kampinase heide met vennen. Met de vlinderwerkgroep gaan we kijken naar vlinders en libellen. We vertrekken om 9.00 uur vanaf het NS station Gouda, Bloemendaalse zijde. De excursie duurt de hele dag. Vrijdag 16 aug. Nachtvlinderen op het Heempad Ieder jaar is er vanaf 21.00 uur bij het infocentrum aan het Heempad in Gouda gelegenheid naar nachtvlinders te kijken. Binnen is een expositie, buiten worden vlinders gelokt met licht en stroop. Woensdag 21 aug. Vleermuizenavond Evenals vorig jaar zal Niels de Zwarte een lezing geven over vleermuizen. Na de lezing zullen we proberen met batdetectors vleermuizen waar te nemen. De avond wordt georganiseerd samen met het IVN IJssel en Gouwe. Voor de excursie is het raadzaam een zaklantaarn mee te nemen. De lezing vindt plaats in de filmzaal van het Streekmuseum, Oudeweg 3 in Reeuwijk. De avond begint om 20.00 uur. Vrijdag 6 sept. Nationale nachtvlindernacht Ieder jaar organiseert de Vlinderstichting een nationale nachtvlindernacht. Onze werkgroep is vanaf 21.00 uur aanwezig bij de kano verhuurplaats in het Loetbos in de Krimpenerwaard. Bij regen gaat de avond niet door. Zaterdag 7 sept. Vogelexcursie Brouwersdam en Schouwen-Duiveland In deze tijd van het jaar is het mogelijk trekvogels te zien, waarvan sommigen nog in zomerkleed zijn. Op Schouwen-Duiveland bezoeken we Plan Tureluur en de Inlagen. Op de terugweg stoppen we wij de Grevelingendam. We vertrekken om 9.00 uur vanaf de parkeerplaats van het NS station Gouda aan de Bloemendaalse zijde. De excursie duurt tot 17.00 uur. zaterdag 21 sept. Afdelingsdag Ter gelegenheid van het 35-jarig bestaan van onze afdeling is een programma georganiseerd met een boottocht over de Reeuwijkse Plassen, een borrel en buffet op de Kinderboerderij en een posterpresentatie van de verschillende werkgroepen. Meer informatie vindt u in dit nummer.

KNNV afd. Gouda e.o.

De Natuurvriend is het orgaan van de afdeling Gouda en omstreken van de KNNV, Vereniging voor Veldbiologie. Het verschijnt drie maal per jaar.

Afzender/ledenadministratie Lage Gouwe 112 2801 LK Gouda KNNV afd. Gouda e.o.