De mogelijke agenda van de toekomst Haarlemmermeer-Schiphol

De mogelijke agenda van de toekomst Haarlemmermeer-Schiphol 1

Colofon De mogelijke agenda van de toekomst Haarlemmermeer-Schiphol is gemaakt in opdracht van de gemeente Haarlemmermeer en de Schiphol Group.

Uitvoering Urban Unlimited Luuk Boelens Wies Sanders i.s.m. Rainer Johann H+N+S, Ruut van Paridon November 2003 Versie 2.1 Dossiers zijn mede gebaseerd op literatuuronderzoek en interviews met stakeholders

2

Toekomst Haarlemmermeer-Schiphol Macrotrends

Nieuwe uitdagingen

Door de voortgaande mondialisering, versnelling en telecommunicatie zijn we een nieuw tijdperk binnengetreden. Steeds grotere stromen mensen, goederen en geld bewegen zich over steeds grotere afstanden. Verwacht wordt dat de mondiale mobiliteit zich in de komende periode nog zal verdrievoudigen tot meer dan 100 biljoen reizigerskilometer in 2050. Tegelijkertijd heeft (mobiele) telecommunicatie en computerisering een enorme vlucht genomen. Via ADSL communiceren we inmiddels al ‘streaming’ met de andere kant van de wereld. Het lijkt nog slechts een kwestie van tijd dat dit in de nabije toekomst ook via de ether kan. Daarmee is tevens de keuzevrijheid enorm toegenomen; niet alleen voor bedrijven, maar ook voor huishoudens. Bedrijven trekken zich steeds vaker terug op hun ‘core-business’ en besteden ander activiteiten uit aan daartoe gespecialiseerde dienstverleners. Op haar beurt wordt die ‘corebusiness’ vaak weer opgedeeld in de kleinst mogelijke deeleenheden, die vervolgens worden herplaatst naar die locaties waar dat uit het oogpunt van kosten, arbeidspotentieel of uitstraling het beste uitkomt.

Deze ontwikkelingen stellen niet alleen de steden en regio’s, maar ook BV Nederland voor nieuwe uitdagingen. Tot voor kort manifesteerde Nederland zich immers vooral als ‘Transport- en Distributieland’. Op zich is daar niets mis mee en vanuit de geschiedenis geredeneerd eigenlijk ook heel logisch. Maar gelet op de voornoemde macro-trends dringt op zijn minst de vraag of dit op termijn wel voldoende is. Nieuwe kansen dienen benut te worden. In dit verband wordt gewezen op de schaalvergroting die zich onder invloed van netwerkeconomie, HSL en Europese eenwording voordoet. Een satellietfoto bij nacht toont bijvoorbeeld al de ontwikkeling van één groot noord-west Europees stedelijk veld van ongeveer 30 miljoen inwoners op 300 km2, omvattende de Randstad, Vlaamse Ruit en het Duitse Ruhrgebiet.

Maar ook huishoudens beperken zich inmiddels niet langer tot het lokale aanbod. Hun woon-, werk- en voorzieningenmarkt is inmiddels al lang regionaal geworden. Verwacht wordt dat dit binnenkort met de aanleg van de Hoge Snelheidslijn nog verder zal toenemen. Want tegelijkertijd is de massa ook individueel geworden. Men wenst maatwerk en een precies op de eigen wensen toegesneden pakket aan diensten, producten of maatregelen. Maar precies daardoor wordt de wereld niet zozeer footloose, maar krijgt de plek een steeds grotere waarde. Want als de keuzevrijheid enorm is toegenomen, krijgen het unieke aanbod en de unieke kwaliteiten van die ene locatie, waar allerhande mensen en bedrijven veel van hun gading kunnen vinden, een bijzondere betekenis. Het is dan ook niet voor niets dat de aandacht voor creatieve steden en leefstijlen, naast de aandacht voor netwerken en logistiek in een toenemende belangstelling staan. Het stelt gemeenten en regio’s voor de opgave om naast de aandacht voor de sociaal zwakkeren in de samenleving, ook hun specifiek eigen potenties voor een veelheid aan huishoudens en bedrijven tot uitdrukking te laten komen. Kwaliteit is daarbij veel belangrijker geworden dan kwantiteit; diversiteit veel belangrijker dan nog weer eens zoveel van hetzelfde.

In dit veld heeft de regio Schiphol/Haarlemmermeer een unieke betekenis, niet alleen als de belangrijkste banenmotor, maar ook als de enige regio in dat veld die (digitaal en fysieke) dagelijks de meeste verbindingen heeft met de rest van de wereld. In een mogelijke samenwerking met Air France/Charles de Gaulle zou dat nog verder gespecialiseerd uitgebouwd kunnen worden. Het biedt unieke mogelijkheden voor een verdere concentratie van internationale beslissingscentra, ketenregisseurs, dienstverlening, ontmoetingen en kennisuitwisseling en daarmee hoogwaardige innovaties, die ook voor de rest van de Randstad een sterke uitstraling kunnen hebben. Maar juist die doorslaggevende mondiale processen dreigen echter ook de nog aanwezige perspectieven van de regionale en lokale context te overdonderen. Dit is een context die enerzijds nog sterk neigt naar agrarische en arcadische weemoed, maar anderzijds ook culturele en creatieve waarden heeft die juist de internationale aantrekkelijkheid en de leefbaarheid van de regio nog verder zouden kunnen versterken.

3

Dubbele vraagstellingen

Naar een nieuw stadsconcept

De inzet van deze agenda is dan ook om te komen tot een landzijdige ontwikkeling van de luchthaven waarbij zowel de weemoedige als de vooruitstrevende krachten meer recht gedaan worden in een zogenoemde ‘multi-speed/multi-space hubregio’.

In dit licht bezien staan taakstelling, productie en groeivragen van de regio Schiphol/Haarlemmermeer direct in relatie tot de nieuwe vraagstukken van de 21e eeuw. Hoe kan men de eigen positie in grensoverschrijdende netwerken versterken en tegelijkertijd ‘mass-custom’ voorzien in de veeleisende behoeften van een steeds grotere variatie aan bewoners, werkers en passanten in het gebied op verschillende schaalniveau’s en zowel in ecologische als in economische zin?

Dat stelt zowel de gemeente Haarlemmermeer als de Schipholgroup voor twee cruciale kwaliteitsvragen, die eigenlijk een logisch vervolg zijn op ontwikkelingen en keuzes die reeds in het verleden gemaakt zijn. Zo heeft de gemeente Haarlemmermeer in de afgelopen eeuw al een majeure metamorfose gekend van een achtergebleven en moeilijk te bewerken akkerbouwgebied tot een zelfstandige stad met een belangrijke huisvestings- en werkgelegenheidsbetekenis op niet alleen een regionale, maar zelfs landsdelig en nationale schaal. Niettemin stelt die ontwikkeling de gemeente Haarlemmermeer ook nu weer voor twee nieuwe uitdagingen:

Dat is geen eenvoudige opgave. Maar daarvoor zijn wel enkele concrete indicaties te geven. In plaats van massa’s gezinswoningen, gaat het er vooral om welke internationale woon- en (tijdelijke) verblijfskwaliteiten nog toegevoegd worden, die het beste passen bij zowel de unieke kwaliteit van de droogmakerij, als de veeleisende consument. In plaats van monofunctionaliteit (zo vaak toegepast rondom hindergenerende of hindergevoelige bestemmingen) gaat het vooral om oplossingen dwars door de sectoren heen. Want cultuur wordt steeds crucialer, net als een hoogwaardige sociale woonomgeving en moeilijker te vatten thema’s als welbevinden. In plaats van enkelvoudige en daarmee vaak versimpelde beslissingen, gaat het eerder om het zoeken naar nieuwe en soms verrassende allianties tussen bijvoorbeeld ruimtelijke ordening en cultuur, recreatie en logistiek, bewoner en passant om daarmee nieuwe kwaliteiten mogelijk te maken.

a. welke identiteit bezit de gemeente eigenlijk, nu zij steeds verder verwijderd raakt van haar oorspronkelijke landelijke en agrarische pioniersgeest en b. hoe is gesteld met het algemeen welbevinden van wonen en werken in de droogmakerij, nu die factoren steeds belangrijker worden en juist deze voorzieningen van algemeen welbehagen relatief zijn achtergebleven bij haar autonome groei? In vergelijkbare zin staan ook twee cruciale vraagstukken voor Schiphol op de agenda. Ook Schiphol heeft in de afgelopen eeuw immers een sterke positie opgebouwd. Niettemin stellen de voornoemde trends die positie weer hernieuwd op de agenda. Want welke positie neemt Schiphol over dertig, veertig of vijftig jaar nog in, nu de stromen steeds groter beginnen te worden, de markt steeds internationaler en luchtvaartmaatschappijen een steeds grotere vrijheid krijgen met wie ze strategische allianties aangaan en via welke route ze gaan vliegen. Ook hier komen twee majeure kwaliteitsvragen op:

Het gaat dan ook niet om een óf-óf vraagstuk maar juist in deze regio om een èn-èn vraagstuk. Dat verreikend kwaliteitsperspectief op wat de luchthaven en de gemeente nu precies sociaal, cultureel en ruimtelijk kunnen betekenen, lijkt veel conditionerender dan de huidige keuzes die vaak voorgelegd worden op het gebied van bijvoorbeeld het bouwen van 5.000 dan wel 40.000 woningen, het toestaan van 600.000 of 610.000 vluchten per jaar of het kiezen voor een ontspannen dan wel een dynamisch scenario.

a. hoe kan een goede bereikbaarheid met de verwachte toenemende stromen ook op termijn nog steeds gegarandeerd worden (overigens zowel aan luchtzijdige, als aan landzijdige kant) en b. welke bijzondere betekenis en extra toegevoegde waarde heeft Schiphol in vergelijking tot bijvoorbeeld concurrenten als de luchthavens van Madrid, Düsseldorf, Helsinki of Londen, teneinde ook op kwaliteit klanten aan zich te binden? 4

Mogelijke thema’s

Kansenkaarten

Nieuwe oplossingen dienen gevonden te worden, die zowel de betekenis van de Haarlemmermeer als de plek recht doen (in vaktermen de zogeheten ‘space of places’), als ook ruimte bieden aan de regionale en mondiale stromen die hier plaatsvinden (de zogeheten ‘space of flows’). Zo ook kan er in deze regio geen sprake zijn van een onvoorwaardelijke overgave aan de dynamiek van mondiale processen. Tegelijkertijd zal er in die dynamiek voldoende ontspanning moeten zijn om niet overstressed te raken of culturele en ecologische kwaliteiten te verliezen.

In de bijgaande matrix zijn deze vier dossiers schematisch aangegeven. In het vervolg zullen ze in een waaier van daarbij horende gemeenschappelijke kansen verder worden uitgewerkt. Bovendien leveren ze gezamenlijk een beeld op van een mogelijk nieuw ontwikkelingsconcept, waarin zowel Schiphol, als de Haarlemmermeer zich ontspannen en dynamisch, in grenzeloze netwerken en als een bijzondere plek kunnen manifesteren in een tijd van creatieve netwerken. Dat beeld moet dan echter niet opgevat worden als een blauwdruk, maar eerder als een inspiratiebron voor een verdere uitwerking en concretisering van de thema’s.

Dit is dan niet de traditionele luchtvaartregio met een dubbele doelstelling. Eerder zou de aanwezige mondiale en regionale kwaliteit centraal moeten staan en de positieve kanten van die tweeledige paradox versterkt moeten worden. Want juist in de combinatie van ontspanning en dynamiek, plekken en stromen liggen unieke kansen die onderscheidend kunnen werken. Het zou niet alleen extra waarde kunnen toevoegen aan Schiphol als hub in een grenzeloos dynamisch netwerk waar het ook aangenaam vertoeven, ontmoeten en eventueel tijdelijk werken is. Tegelijkertijd kan het bijzondere kwaliteit en identiteit geven aan het wonen en werken in de Haarlemmermeer ten opzichte van andere (ontspannen) groeiregio’s en new towns in Nederland.

Voor een deel kunnen de gemeente en de Schiphol Group dat alleen doen. Maar voor een ander deel vraagt het om strategische allianties met andere partijen als het waterschap, het ministerie van verkeer & waterstaat, de gemeente Amsterdam of particuliere bedrijven en instellingen uit de regio. Zo ook kunnen enkele kansen naar verwachting al direct vertaald worden in concrete pilots, terwijl andere weer vooral indicatief bedoeld zijn en nog vragen om nadere discussie, overleg en creatieve brainstorms. Alle geven echter aanleiding voor een gezamenlijke heroriëntatie op de toekomstige agenda, complementair vast te leggen in de Structuurvisie van de gemeente Haarlemmermeer, het Airport Development Plan alsmede in eventuele afspraken binnen andere (boven)regionale kaders.

Precies hier manifesteert zich dan ook de gemeenschappelijke beleidsagenda voor de gemeente en de luchthaven. Om meer precies te zijn; in de spanning tussen stroom en plek aan de ene kant en dynamisch en ontspannen aan de andere kant, manifesteren zich vier dossiers die zich concentreren op: • de garantie van een duurzame bereikbaarheid van de regio internationaal en regionaal en zowel aan de lucht- als de landzijdige kant; • de verdere ontwikkeling van de transfer- en verblijfskwaliteit van de (inter)nationale knoopregio met een steeds meer gevarieerd aanbod voor bewoner, werker en passant; • de ontwikkeling van duurzame ecologische waterstromen en mogelijkheden tot flaneren, waarin zowel de naar rust zoekende transferpassagier, als de bewoner van de Haarlemmermeer zich kunnen vinden, alsmede • de versterking van een sprekende identiteit van de regio voor zowel lokalen, als andere Nederlanders en de wereldburgers die de plek op gezette tijden aandoen.

Daarmee hebben wij elk van de voornoemde dossiers dan ook in het teken gesteld van één van de bij deze regio betrokken nationale aartsvaders. Want als deze aartsvaders één ding gemeen hadden, dan is het wel dat zij ondanks dagelijkse beslommeringen en tegenslag, vast overtuigd bleven van hun ideaal en bleven strijden voor de constructieve opbouw van economie, welzijn en geluk in deze regio.

5

ONTSPANNEN

DYNAMISCH

STROOM

PLEK

1 Bereikbaarheid garanderen

2 Knopen versterken

via het ontweven van verkeer naar bestemmingssoorten en het beter benutten van bestaande cq. geplande infrastructuur in innovatieve verkeersconcepten.

teneinde een unieke overstap en hoogwaardige regionale centra te bevorderen via de ontwikkeling naar een Urban Airfield met meer variatie.

KANSEN - Snelwegvelden - Integraal metrostelsel - High Tech Logistics

KANSEN - Knowledge terminal - Meeting terminal - Cultural terminal

3 Programma’s flaneren

4 Identiteit bevorderen

om een duurzame situatie te bevorderen en de mogelijkheid te bieden om van reistijd méér kwaliteitstijd te maken en de woon- en werkkwaliteit in de Haarlemmermeer te versterken.

om een duurzaam imago op te bouwen en daarmee een betere verankering te bevorderen zowel lokaal als mondiaal.

KANSEN - Waterflaneren - Recreatief flaneren - Woon-werk flaneren

KANSEN - Water Hub - Air-to-farm conferencing - Leisure Domes

Matrix dossiers De regio Haarlemmermeer-Schiphol manifesteert zich zowel als een stromen- en een plekkenlandschap. De luchthaven ontleent haar waarde aan de specifieke plek in het stromenland. De regio bezit als plek unieke karakteristieke waarden in een cultuurhistorische context. Beide komen juist hier samen, maar naar een onderscheid in snelheid. Een strategie is nodig die enerzijds rekening houdt met dynamiek en veranderlijkheid en anderzijds met onthaasting en bezinning. De matrix levert daartoe een voorzet.

6

Dossier 1: Bereikbaarheid garanderen

STROOM DYNAMISCH

bereikbaarheid

ONTSPANNEN

flaneren

Voorzijde: Antony Fokker Aartsvader van de Nederlandse luchtvaart

PLEK knopen

identiteit

Dossier 1: Bereikbaarheid garanderen Aanleiding

Drijfveren

De regio van Schiphol/Haarlemmermeer manifesteert zich steeds meer als één van de centrale kerngebieden van Nederland; niet alleen in economisch en ruimtelijk, maar ook in infrastructureel opzicht. Met de A4, A5, A9, de recent verdubbelde spoortunnel, de Zuidtangent en binnenkort de Hogesnelheidslijn, de Hemboog en de Utrechtboog is het goed bereikbaar vanuit een ruime omgeving. Daarmee is de regio niet alleen de plek om op het vliegtuig te stappen. Het is ook een belangrijke landzijdige knoop geworden. Met die positie gaan nieuwe ontwikkelingsmogelijkheden gepaard. Het is echter ook een punt van zorg, op meerdere fronten en schaalniveau’s.

Nieuwe antwoorden zijn nodig op meerdere schaalniveau’s en fronten. Zo zal Schiphol zijn (inter)nationale catchment area moeten veiligstellen, vooral voor die gebieden en op die marktsectoren waar het wil uitblinken. De gemeente Haarlemmermeer zal zich steeds meer bewust moeten worden van zijn eigen bijzondere positie in internationale, als ook in regionale netwerken en zich moeten afvragen wat en hoe zij nog selectief wenst te accommoderen. Maar tegelijkertijd manifesteert zich hier ook een gezamenlijke regionale agenda vooral op het punt van innovatieve oplossingen voor een duurzame landzijdige bereikbaarheid, de kwaliteit van het reizen, de efficiency van goederenstromen en de benodigde variëteit aan faciliteiten, die daarmee gepaard gaan. Een tweetal algemene drijfveren staan daarbij voorop: • ontweving van verschillende verkeer- en vervoersoorten naar modaliteit, plaats, tijd en bestemming, teneinde een meer maatgerichte bereikbaarheid te kunnen garanderen; • het beter benutten van de bestaande infrastructuur en innovatief werk met werk maken van eventueel nieuwe infrastructuur.

•

•

•

•

•

De sterke ontwikkeling van de regio in een ruime omgeving, maakt dat hier tal van vervoerstromen bij elkaar komen, personen en goederenvervoer, recreatief en zakelijk verkeer, tijd-kritische en minder tijd-kritische stromen. Alles wordt gebundeld op slechts enkele hoofdcorridors. Als het fout gaat, gaat het ook goed fout. Aan de andere kant bieden elektronische hulpmiddelen nieuwe perspectieven. Tracking & tracing en automatische voertuiggeleiding lijken inmiddels al vertrouwde begrippen geworden. Niettemin is een en ander niet zo snel ingevoerd en zijn ook fysieke maatregelen geboden. Tegelijkertijd neemt de mobiliteit nog steeds sterk toe. Iedere capaciteit die wordt gerealiseerd, wordt even snel ingevuld en aanleiding te geven tot nog meer bewegen. De vraag is nu naar afgestemde en geïntegreerde pakketten van maatregelen, het liefst zo maatgericht mogelijk afgestemd op de specifieke vervoervraag. Daarnaast zet de uitbouw van het Europese net van hoge snelheidstreinen de regio Haarlemmermeer in een nieuw grensoverschrijdend perspectief, echter in tweeledig opzicht. Zo is het vanaf 2007 nog slechts 25 minuten treinen naar Rotterdam, 1,5 uur naar Brussel en een kleine drie naar Parijs. Omgekeerd heeft dit op haar beurt wederom gevolgen voor het zogenoemde catchment area van luchthavens. Zo vervoerde de Thalys in 2001 al meer dan 200.000 potentiële klanten van Zaventem naar de Parijse luchthaven Roissy-CDG. Ook is bekend dat de wereld van stromen en bewegen steeds meer een wereld op zich zelf begint te worden. Nu we steeds vaker en langer in de trein of auto zitten, al dan niet in de file, wordt vervoer een onlosmakelijk deel van het leven. Hoe gaan we dit opnieuw vormgeven als conditionerende factor voor de mobiele netwerksamenleving. 9

Kansen Kansen liggen in het feit dat de gemeente Haarlemmermeer en Schiphol vanuit die drijfveren hun netwerken en ontsluitingssystemen als één integraal netwerk gaan behandelen maar wel toegespitst op maatwerk. Dat geldt vooral voor de ontsluiting van Schiphol, Hoofddorp en Badhoevedorp. Voor een deel heeft het ook betrekking op Amsterdam, Aalsmeer en Amstelveen. De haalbaarheid van de gewenste maatregelen wordt dan vergroot. Er ontstaan betere mogelijkheden voor een maatgerichte doorstroming. Bovendien wordt de betrouwbaarheid verbeterd. Hierbij gaat het dan om • een afgestemde stedelijk snelwegnetten • een integraal regionaal metrostelsel, alsmede • een gescheiden vrachtnet in combinatie met een afgestemd uitgiftebeleid. Deze kansen worden hier verder toegelicht.

EXIT Schiphol VICTO A9

AMS AM

A9

LH LHR

tr es W

LG LGW

d an eg w

FRA

CDG

Schiphol 1995

EXIT Schiphol FOX Hoofddorp-Noord

AMS

LHR HR LGW W

Hoofddorp FRA

A4

CDG

2000

EXIT Schiphol VICTOR A9

EXIT Schiphol CHARLIE

A9

AMS AM

tra

es W

LH HR LGW

w

nd

FRA

eg

CDG

Schiphol 2005

EXIT Schiphol FOX Hoofddorp-Noord

AMS LHR HR LGW W

Hoofddorp

EXIT Schiphol PAPA

FRA CDG

A4

2010

A4

Hoofddorp-Zuid

Ontwikkeling catchment areas

Van centrale wegaansluiting tot stedelijk veld

10

1.1 Snelwegvelden �������������

��

��������� ��

��

Dedicated Schiphol systeem

De regio Haarlemmermeer/Schiphol is gelet op de hoeveelheid rijks- en provinciale hoofdwegen in de omgeving in principe één van de best bereikbare plekken van de Randstad. Niettemin doet zich vaak congestie voor op relaties die eigenlijk kritisch zijn. Daarnaast baart de verdere ontwikkeling van de Haarlemmermeer, Schiphol, alsmede die van de omgeving zorgen. Dit wordt deels veroorzaakt door de algemene mobiliteitsontwikkeling, maar ook door de menging van doorgaand en bestemmingsverkeer en de afhankelijkheid van vaak slechts één of enkele afslagen. Daarom wordt een ontvlechtingstrategie van het doorgaande en regionale verkeer voorgesteld, met meerdere aantakkingsmogelijkheden ingeval van calamiteit. Meer concreet betekent dit dat • • •

•

•

gestreefd wordt naar een dedicated Schiphol wegenstructuur, die past bij de verwachte opschaling op termijn. Dit betekent dat naast Schiphol Centrum en Schiphol Noordwest, ook de ontsluiting van (delen van) SchipholOost, Elzenhof, Badhoevedorp, De Hoek en Beukenhorst daaronder past. aansluiting van deze parallelle wegenstructuur op het hoofdwegennet gebeurt langs verschillende zijden (zowel via de A4, A9 als A5) teneinde congestievrije toegang in alle gevallen te garanderen. Na deze ‘afslag Schiphol’, neemt een intern bewegwijzeringsysteem de routering over. hiermee ook nieuwe mogelijkheden ontstaan voor de ontsluiting van Hoofddorp, Nieuw Vennep en eventueel zelfs voor Amsterdam. Vergelijkbaar als voor Schiphol kan ook hier gedeeltelijk parallel aan en haaks op doorstroomroutes een meer toegespitste ontsluiting voor deze kernen gerealiseerd worden. De reeds bestaande en geplande infrastructuur geeft daarvoor eigenlijk al de basis. de A4 en A9 meer als internationale doorstroomroute kunnen worden ingericht, cq. via voertuigeleiding en toeritdosering als zodanig gebruikt. Parallel daaraan kan de A44, in combinatie met een verlengde Westrandweg en de N5 de hart op hart verbindingen tussen Den Haag, Leiden, Haarlem en Amsterdam verzorgen. eventueel het doorgaande verkeer tussen de kop van Noord-Holland en de Amsterdamse haven enerzijds en Den Haag/Rotterdam anderzijds volledig afgeleid kan worden via de A5. De betreffende afslagen op het (nieuw te ontwikkelen) knooppunt A4/A9 kunnen hiermee voorkomen worden, alsmede een verdere congestie op van de A4 Noord en A9 West.

11

Gemeenschappelijk meerwaarde Verwacht wordt dat met dit streefbeeld niet alleen de interne doorstroming, maar ook de externe bereikbaarheid van zowel Schiphol, als Hoofddorp en Nieuw Vennep bevorderd kan worden. Op termijn biedt daartoe elektronische voertuiggeleiding naar tijd en plaats de meeste perspectieven. Vooruitlopend daarop kan evenwel gestart worden met de uitbouw van de backbone van de A4, herontwikkeling van de A9 en de vernieuwing van de aansluiting(en) van Hoofddorp en Nieuw Vennep op de A4. In vergelijking met de bestaande plannen verdient dan wel de aantakking op de knoop A4/A5, alsmede de interne tracering binnen het luchtvaartveld meer aandacht, gelet op het streven sluipverkeer zoveel mogelijk te voorkomen.

�������� ������ ���� ��� �

�������� ������� ���� ��� �

�������� ��� ���� ��� �

Principe van snelwegvelden rond Nieuw Vennep, Hoofddorp, Schiphol, Amsterdam

�������� ���� ���� ��� �

Snelwegveld rondom Schiphol; er zijn vier entrees tot het (rode) dedicated systeem

12

Leidseplein Amsterdam CS Duivendrecht Amsterdam CS Amersfoort/Twente Hilversum Amsterdam Noord Leeuwarden/Groningen Almere Utrecht/Eindhoven Lelystad

A'dam CS Dam Leidseplein

Langzaam Verkeer

Schiphol Sternet

Tram

Zuid Tangent

Noord Zuid lijn

Stoptrein

Intercity

HST

Luchtvaart

1.2 Integraal metrostelsel A'dam Sloterdijk West

Slotermeer Westelijke Tuinsteden Waterland

A'dam Lelylaan Zaandam Purmeren

Zuid-as

CBD, Culture Terminal

Badhoevedorp

Differentiatie van knopen

Brussel Parijs

2e Terminal Meeting Terminal

1e Terminal

Management & Shopping

De Hoek

Knowledge Terminal Hoofddorp Haarlem

Hubs Alliances Bangkok Beijing Chicago Detroit Frankfurt Hong Kong Houston London HR/GW Madrid Miami Minneapolis Newark New York Paris CDG Singapore Tokyo Toronto etc.

Antwerpen Bazel Bergen Berlijn Bern Billand Brussel Birmingham Clermond F Dublin Hamburg Istanbul Kopenhagen Lissabon London CY/ST Lyon Marseille Milaan Oslo Praag Santiago de C Southampton Stockholm Stuttgart Wenen Rotterdam etc. Antwerpen

Schiphol Oost Amstelveen Amsterdam ZO IJburg

O.D.

Schiphol Oost Amstelveen

Leisure

Leiden CS Nieuw Vennep Den Haag CS/HS Leiden Noord Rotterdam CS Leiden CS Breda/Tilburg/Rozendaal e.v.

Rail terminal

Nieuw Vennep Bollenstreek Leiden CS

Hoofddorp CS Culture Terminal

Nieuw Vennep Heemstede Aerdenhout

Schiphol Rijk Ronde Venen

Stelling van A'dam Kagerplassen Groene Hart

De geplande HST terminals op Schiphol Centrum en Amsterdam Zuid/WTC, de gewenste Intercity status van het NS station Hoofddorp en de mogelijke ontwikkeling van een tweede terminal Schiphol Noordwest op termijn, geven aanleiding tot een integrale herpositionering van deze knopen binnen de bestaande en geplande ov-netwerken. Om gelijke tred te houden met de mobiliteitsontwikkelingen is het gewenst dat zowel de openbaar vervoer bereikbaarheid van de Haarlemmermeer drastisch wordt verbeterd, als ook de landzijdige ov bereikbaarheid van Schiphol zo helder en eenduidig mogelijk wordt gemaakt, hoogwaardig passend bij de luchthavenkwaliteit nagestreefd. Dit impliceert zo min mogelijke overstap, ook in geval een voortgaande schaalvergroting en regionalisering. En dit alles tegen zo gering mogelijke meerkosten en zoveel mogelijk ‘werk met werk projecten’.

Streefbeeld Het volgende streefbeeld met de volgende concrete maatregelen past daarbij: • doortrekking van de Amsterdamse Noord-Zuidlijn, via Badhoevedorp, het areaal Schiphol Noord-West, Schiphol Centrum en De Hoek naar Hoofddorp CS (cq. eventueel de railterminal op termijn); • medegebruik van deze doorgetrokken Noord-Zuidlijn door een dedicated people mover tussen de 1e en 2e terminal enerzijds en decentrale check-in faciliteiten in Amsterdam Zuid en/of Hoofddorp CS anderzijds; • indien nodig knippen van de NS-stoptreinen tussen Hoofddorp en Amsterdam Zuid/WTC, teneinde de beschikbare capaciteit van de Schipholrailtunnels zo optimaal mogelijk aan te wenden voor Intercity’s en HST’s; • ter compensatie daarvan, doortrekken van de Zuidtangent richting Leiden Noord en Leiden Centrum, via Nieuw Vennep en eventueel de Bollenstreek; • afvangen van het diensten- en werknemersvervoer in Hoofddorp CS en Amsterdam Zuid/WTC en via een flankerend uitgebreid Schiphol Sternet verbinden met alle werkconcentratiegebieden buiten voornoemde knopen; • op termijn doortrekking van tramlijn 1 en 2 via Badhoevedorp naar de 2e terminal.

Gemeenschappelijke meerwaarde Voor de luchthaven Schiphol garandeert dit streefbeeld een heldere en eenduidige structuur met meerdere opstappunten van luchthavenkwaliteit, ook voor (stoptrein) reizigers komend vanuit het zuiden of oosten met bestemming tweede terminal. Omgekeerd krijgen de knooppunten van zowel Amsterdam Zuid/WTC, als Hoofddorp CS hierdoor extra toegevoegde waarde vanwege hun integratie in het dedicated Schiphol netwerk en de gewenste extra overstapfaciliteit. Tegelijkertijd worden hiermee niet alleen de verschillende knopen, maar ook de omgeving hecht geïntegreerd, gebruik makend van bestaande infrastructuur en plannen. 13

g in

ht

ric

en

D

H

r

te ot

.

e.v

LEID EN C S

Voorstel metrokaart Schiphol

g/R aa

m da

LEIDEN-NOORD

ce

HST station (met incheckfaciliteit)

Schiphol Sternet

(Snel)tram

Zuidtangent

Metro

Dedicated Schiphol Shuttle (achter douane)

Stoptrein

Intercity

Hoge Snelheidstrein

Halte

Intercity station (met incheckfaciliteit)

/E

LUMC

de

in kec ch

ABCOUD E

W EESP

ht

UNIVERSITEIT

RONDE VENEN

et m

ale r nt

A'VEEN WAARDHUIZEN

BRINK

A'DAM BIJLMER BULLEWIJK GEIN HOLENDRECHT REIGERBOS

STRANDVLIET

NAA RDEN -BU SSUM

Ar

TRANSFERIUM

V

A'VEEN MIDDENHOVEN

POORTWACHTER

MEENT

GONDEL

MARNE

SPORTLAAN

OUDERKERKLAAN

HOLTERBERGWEG

OUDERKERK A/D AMSTEL

ec

AALSMEER CENTRUM

BLOEMENVEILING

ENDEMOL

BEECH AVENUE

A'VEEN WESTWIJK

BOVENKERK

ORANJEBAAN A'VEEN CENTRUM

n/ ve

RIJNSBURG

AALSMEERDERWEG

SCHIPHOL RIJK

SCHIPHOL ZUID-OOST

ANCHORALAAN

ZUIDEINDE

A'VEEN BUSSTATION

ht

NI EUW V ENN EP CS

NOORDERDREEF

NIEUW VENNEP CENTRUM

NIEUW VENNEP ZUID

RAILTERMINAL

VRACHTGEBOUW

SCHIPHOLGEBOUW

HANGAR 9/14

WESTERKIMWEG

HANGAR 11

GAASPERPLAS

KRAAIENNEST

tr

i U ng

ALKENBURG

VOORHOUT

PIONIER

KRUISWEG

DE HOEK

B'HORST WEST

SKYPORT

SCHIPHOL CBD

FOPPINGEDREEF

ric

KATWIJK

ESTEC

SASSENHEIM

LISSERBROEK

B'HORST OOST

HOO FDDO RP CS

PARK V/D 21E EEUW GRAAN V.VISCH ZUID

AIR CAMPUS I

DUIV END RECHT

IJBURG II

er

GRAAN V.VISCH

SCHIPHOL

AIR CAMPUS III

KRONENBURG ZONNESTEIN ONDERUIT

m

/A

B.V.STAMWEG

BUITENVELDERT

REMBRANDTWEG GEBOUW 133

SCHIPHOL OOST

GANZEHOEF

VERRIJN STUARTWEG

DIEMEN-ZUID

m

HOOFDWEG

GOLFTERREIN

EERSTE TERMINAL

V.D.MADEWEG

SPAKLERWEG OVERAMSTEL

gH u

TOOLENBURG

J-PIER

UILENSTEDE

V.BOSHUIZENSTRAAT

RAI RINGWEG

DIEMEN NOORD

rs

SCHI PHOL PLAZA

A'VEENSEWEG

A.J. ERNSTRAAT

DE BOELELAAN/VU

DIEMEN

e ilv

NOORDWIJK

14

in

KRUISWEG

P3 TERREIN

NOORDWEST WEST

ELZENHOF CATERINGWEG

VU ZIEKENHUIS

SLOTEN

RAI/EUROPAPLEIN

A'DAM AM ST EL

CEINTUURBAAN

IJBURG I

ht

OVERBOS

TWEEDE TERMINAL NOORDWEST CENTRAAL

NOORDWEST OOST

BADHOEVEDORP OOST

ZUID/WTC

A'DAM MUID ERPOO RT

WIBAUTSTRAAT

WEESPERPLEIN

WATERLOOPLEIN

VIJZELGRACHT

ROKIN

NIEUWMARKT

A'DAM C S

J.V. HASSELTWEG

BUIKSLOTERMEERPLEIN

PU RMEREND

PU RMEREND OV ERWH ERE

ric

BORNHEIM

BADHOEVEDORP ZUID

RINGVAART

NIEUW SLOTEN

ID

NOORDWEST BINNEN

SLOTEN

LE

SPAARNE ZIEKENHUIS

BADEN POWELWEG

CH

RA

INTERNATIONAL MEEETING CENTRE

richting Hoorn/Enkhuizen

T T T EIN AA AA PL STR T TR SE A TS AA EM E H TR BB AD EC TS O K R H ERS OB UY IN J. H LE T C UD SP AA C.S O IU R H R T LE SS AD T VA EG ST EN W AA G SE TR UY ES EN C.H EIJ VE IN UIS TEL .H LE H S J.P PP SE M R M A O O D O T FD H IN RT LE OO AC VE P R E H O G D T AM N AA RIN LA TR SU S N EST A UIS A W SL YL T N AS EL AA AA MA R L L A N ST G G IO IN RIN AT T D UIZ N ST AA EL J.H AA TR D.H SL S B O IJK D AC IE A.J EN P.W EIN ER PL D RP AN O LA SD .V O S E L.V EN K E O H G

FLORIADE

N

DE AKER

SE

BADHOEVEDORP BADHOEVEDORP WEST

DAM

T CH

CRUQUIUS

WILLINKLAAN

DE S.LOHMANLAAN

NIEUWEZIJDS KOLK

A'DAM SLOT ERDI JK

IN

OSDORP/DIJKGRAAFPLEIN

SEINEWEG

RA

WIPPERPLEIN

VIJFHUIZEN

richting Alkmaar/Den Helder

STAT ION D E VLUGTLAAN

AALBERSESTRAAT

PR

HERENWEG

SCHALKWIJK

HAA RLEM SPAA RNWOUD E

UI

EG-ZIEKENHUIS

VERWULFT

HAA RLEM C S

SG

ER

HEEMSTEDE-AERDENHOUT

OV ERVEEN

ZAANDAM -KOG ERVELD

SP

LISSE

ZANDVOO RT

ZAANDAM

KOOG -BLO EMWI JK

KOOG -ZAANDI JK

WO RMERVEER

KROMM ENI E-ASSEND ELFT

IZ

rt

richting Rotterdam/Antwerpen/Bruss el/Parijs

KE

o sfo in o dh nh em

lm gA in ht ric

Le e/ er

ly s

d ta

1.3 High Tech Logistics

Toegevoegde Waarde Services op het logistieke terrein

Aanleiding Zoals bekend is Nederland van oudsher een prominente handels- en transportnatie. De centrale ligging ten opzichte van majeure economische centra in het Europese achterland, de uitgesproken koopmansgeest, alsmede de onderlinge nabijheid van een grote zee- en luchthaven waren daar mede debet aan. Onder invloed van de voortgaande internationalisering in een netwerkeconomie, met haar processen als outsourcing, decentralisatie en hergroepering van economische activiteiten, is de sector in de afgelopen tien jaar steeds hoogwaardiger geworden. Nieuwe concepten als Just In Time, Tracking and Tracing. Integraal Ketenbeheer, Cross Docking en Merge in Transit, hebben niet alleen het vrachtvervoer steeds betrouwbaarder en de beladingsgraad steeds groter gemaakt. De totale omvang van de productiewaarde van de logistieke sector is ook gegroeid tot bijna 10% van het BNP, terwijl het aandeel toegevoegde waarde relatief hoog is: 54 cent per geïnvesteerde euro. Schiphol en omgeving neemt daarbij een bijzondere plaats in. Het kent nog steeds een groei van bijna 8% per jaar, terwijl vooral de daar aanwezige Europese Distributiecentra zich steeds meer ontpoppen als Europese Logistieke Service Centra; niet alleen belangrijk als voorraadpunt, maar vooral ook als servicecentrum dat de goederenstromen aanstuurt en beheert. Die positie is echter niet onbedreigd. De voorsprong van Nederland op het gebied van hoogwaardige logistieke processen en concepten begint snel ingehaald te worden door andere landen in Europa. Daarnaast schort het nog vaak aan goed en praktijkgericht onderwijs. De opleiding tot ketenregisseur komt nog veelal binnen de bedrijven zelf tot stand. Ook de beschikbaarheid van geschikte arbeidskrachten, serviceverlening en afhandeling van douane activiteiten beginnen volgens de sector steeds meer te wensen over te laten. Wellicht is ook hier meer professionele ondersteuning nodig. En tenslotte is ook de beschikbaarheid van adequate ruimte en vervoercapaciteit een punt van zorg.

15

Streefbeeld • •

• • •

•

Inzet is te komen tot een verdere ontplooiing van de Schiphol/Haarlemmermeerregio als een regio van high tech logistics. Door de toegevoegde waarde kennis kunnen ook goederen die hier niet fysiek passeren door de regio worden aangestuurd. Dit impliceert selectiviteit en een gezamenlijk prudent en onderling afgestemd uitgifte beleid. Oogmerk is te komen tot selectieve, maar onderling sterk samenhangende terreinen voor met name de 1e linie afhandeling, (Schiphol) 2e linie expeditie toegevoegde waarde logistiek (Beukenhorst Zuid) en de sterk met deze activiteiten verbonden toegevoegde waarde diensten (de zogenoemde value added services). Deze taakverdeling staat of valt met goede, ongestoorde verbindingen. Dit kan door gedeeltelijk medegebruik van de (gewenste extra zijtakken van de) Zuidtangent, realisering van een vrije baan voor vracht langs de gewenst ‘stroomweg’ en/of herinrichting van het N201 tracé. Verdere uitbouw van de railterminal voor hoge snelheid railvervoer en indien mogelijk of gewenst een waterterminal, mede ingericht voor distrivaart. Passend bij het nieuwe imago van de sector dienen monofunctionele logistieke werkgebieden voorkomen te worden. Via recreatiefaciliteiten, horeca, café’s, supermarkt, kinderdagopvang, stomerij etc. wordt niet alleen de aantrekkelijkheid van deze 24 uur terreinen vergroot, maar ook de binding met de omwonende bewoners en werknemers. Tenslotte het bevorderen van een hoogwaardig logistiek opleidingsinstituut en platform, zo mogelijk in combinatie de elders besproken Air University, teneinde uitwisseling van kennis mogelijk te maken, logistieke vernieuwing te bevorderen en lokale binding te vergroten. (Zie dossier 2.1)

Meerwaarde Schiphol kan zich met deze agenda verder ontplooien tot toonaangevende terminal op het gebied van de vrachtafhandeling en integraal ketenbeheer. Haarlemmermeer in haar geval ontwikkelt hoogwaardige kennis en logistieke werkgelegenheid, die tevens meer kan passen bij de beroepsbevolking in de omgeving

Werkvoorzieningen

Toegevoegde waarde services

Eerste linie Railterminal

Toegevoegde waarde logisitiek

Overzicht logistiek park met aansluitingen stedelijk gebied

Tweede linie

16

Waterterminal

Dossier 2: Knopen versterken

STROOM DYNAMISCH

bereikbaarheid

ONTSPANNEN

flaneren

Voorzijde: Albert Plesman Aartsvader van de KLM

PLEK knopen

identiteit

Dossier 2: Knopen versterken Aanleiding Tot voor kort werden knopen in infrastructurele netwerken nog vooral gezien als transfermachines of real estate hot spots. De overstap op de knoop diende zo snel en soepel mogelijk te verlopen en waar mogelijk of gewenst dienden de goed bereikbare plekken zo effectief mogelijk gekapitaliseerd te worden. Inmiddels komt men echter tot de overtuiging dat knopen in netwerksamenlevingen ook steeds meer andere functies beginnen te vervullen. Knopen in netwerken worden nieuwe attractiepunten waar men elkaar ontmoet, kennis uitwisselt, zich ontspant, administratieve handelingen verricht, boodschappen doet of culturele vernieuwingen opsnuift. Kortom, knopen ontpoppen zich steeds meer als de nieuwe en bruisende stadspleinen van de netwerksamenleving van morgen. Voor een deel heeft die ontwikkeling zich in feite ook al in de ontwikkeling van Schiphol naar Airport City voorgedaan. Echter door de beperkte en vooral ook dure ruimte, is de ontwikkeling tot nu toe vooral geconcentreerd geweest op zakelijke dienstverlenging, horeca en hier en daar wat winkels en entertainment. Daarbij komt dat zich ook nieuwe behoeften manifesteren. In de netwerksamenleving vervagen grenzen niet alleen in fysieke, maar ook in functionele zin. Zo werkt men inmiddels al thuis, woont op de recreatieplek, wenst zich ook recreatief te ontplooien op het werk, dan wel allerhande activiteiten te ondernemen gedurende de reis. Monofunctionele en op één activiteit gerichte gebieden als transfermachines, of enkelvoudige woon-, werk- en winkelgebieden passen daarbij niet meer. Meer variatie is gewenst, al dan niet gefaciliteerd met steunpunten van draadloze computernetwerken.

Drijfveren Om aan die behoefte en de gewenste verdere uitbouw van het Airport City concept tegemoet te komen is een oriëntatie op een ruimere omgeving nodig. Alleen al uit ruimtegebrek en beperkte ontsluitingscapaciteit is het niet gewenst om alle activiteiten in bijvoorbeeld Schiphol Centrum te concentreren. Ook wanneer op termijn besloten wordt tot de aanleg van een tweede terminal in het gebied Schiphol Noord-West is niet alles mogelijk. Alleen in geval de knopen in een nog ruimere omgeving als een integraal onderdeel van de terminal worden gezien, ontstaan mogelijkheden die een heel palet aan hoogstedelijke voorzieningen en activiteiten kunnen herbergen. In feite is hier dan sprake van het zetten van een volgende logische stap in de ontwikkeling van Schiphol en de Haarlemmermeer van perifere locatie cq. landingsstrip, via Edge en Airport City tot een veelzijdig geknoopt net in een integraal Urban Airfield. 19

Voor de luchthaven Schiphol kan die ontwikkeling haar positie als kwaliteitshub in een onzekere en veranderlijke luchtvaartwereld veilig stellen. Binnen een kwartier gaans biedt het voor de transferreiziger en passant dan mogelijkheden die voor geen enkele andere luchthaven in Europa onder handbereik zijn. Tegelijkertijd wordt de omgeving sterker bij de luchthaven betrokken. De internationale concurrentiekracht van de Mainport wordt daarmee vergoot. Omgekeerd stelt het de bestaande centra en overstapgebieden in de Haarlemmermeer en omgeving in staat tot een aanzienlijke kwaliteitswinst. Niet alleen wordt het draagvlak voor de voorzieningen op deze knopen dan met de internationale reiziger behoorlijk vergroot. Tevens komen mogelijkheden en kwaliteitsmaatstaven in bereik die anders niet ter realiseren zouden zijn.

Kansen De kansen liggen in dit dossier met name op die fronten. Ze vertegenwoordigen unieke waarden in Europees perspectief en hebben extra toegevoegde waarde voor de woon- en werkgebieden in de directe omgeving. Thans is Schiphol vooral bekend als centrum van hoogwaardig werken, management en de horeca, entertainment en winkelfaciliteiten verbonden met de overstap. Aan de Zuidrand van Amsterdam worden daaraan thans nieuwe mogelijkheden toegevoegd op het gebied van hoogstedelijk wonen en als Central Business District. Aanvullende kansen liggen vooral op het gebied van • kennisuitwisseling • uitgaan en ontmoeting en • cultuur

m n/ en M we Le t& a on Kn n r is wo k Sh ur al en owgem n e cu en op st l e e 36 T L l / n rip p d t we gi ijd g t i n on Kn ure ele & rk g al en ijkter Sh Ma ow wom o n cu l pp gem ed Ho i n n ltu e M0 Re g og 3 6 na/ l in C e ee4 re st e n w gi g tin e t er d on te g K & M el ke no eS ijk term al rm e h n t w i w cu in nog on inal le 36 ptpe meerstad 04 ltu al C dg en r i m n Ag re e gina t er ric meerstad l 36R m ul 36L Le Ti i n j is tu al 36C delij ur 04 M ra kw e Ag an st l g on 36L Ti rip em st ric j 36 e R R d n/ e r e e n ip lijk we gi ul M t on Kn & an rk tu wo Sh al en ow ge Ag ra ne cu op m l R e ltu n/ ls pi d e ergic 36 R ge n w ng r t e iou er tri Kn & te n l k t r S a en p ul cr m ow ho in

de l

27

006º

24

186º

18R

18L

186º

24

006º

006º

186º

006º

006º

186º

006º

006º

24

006º

006º

90

006º

006º

90

Luchtvaarthobbyshop

18R

Ce

nt

Ho

og

tin

AMS

tu

e

te

n

t&

op

in

al

pi ng

1º

24

04

36C

4º

04

36R

1º

ls

st

rip 270º

090º

Sh

n

27

en

06

ra

e

186º

ke

rm

ur

24

dg

er

m

006º

ul

is

006º

le

re

Le

90

006º

ow

ltu

ric

/w

Kn

cu

al

18L

al

18C

on

Ag

ge

wo

in

M

an

en

ijk

ne

rm

36L wo n

el

09

gi

te

186º

meerstad

g

ed

tri

p Luchtvaarthobbyshop

20

22

22

ee

ra

lB

us

in

st

M

Re

24

006º

27

186º

006º

18L

27

22

90

18C

90

18L

90

27

24

18C

36R

Crash 40-45

jk

re ltu BD Cu l / C an a rb min r

rip

Luchtvaarthobbyshop

Ti jd eli

te

st

4º

U

al in

p

4º

04

rm

tri

1º

04

te

ls

22

36R

1º

06

es

rip

g

ra

º

us

st

24

g tin

44

lB

4º

ee M

04

1º

06

22

36C

1º

24

0 Luchtvaarthobbyshop

e

in

tu

Ag 36C ric ul tu ra l

ur

270º

p op sh

al

in ul

is

09

Luchtvaarthobbyshop

al in

al

al

t& en

in g

rm ric

em ag an M

in

te Ag

Luchtvaarthobbyshop

pp

rm

rm

Le

090º

270º

09

te

te

re tu ul lC

e

1º

24

ra

in

l 2B4º og 2 us ste in de es lijk s Di wo st ne ric n t

04

1º

06

e dg le

dg

ip

ra

4º

090º

ow Kn

a on gi Re

le

Ho

22

18R

09

04

4º

1º

tus rter

270º

4º

04

1º

06

nt

nt

1º

AMS

AMS

aull

Ce

Ce

24

090º

06

1º

24

4º

22

09

090º

22

270º

22

ijk

18

gi

9

Re

4º

es

s

Di

st

ric

t

s

Di

st

ric

t

2.1 Knowledge terminal Hoofddorp

P

Schiphol

De Hoek als knowledge terminal

P

Luchthavenregio’s zijn een belangrijke vestigingsfactor voor kennisbedrijven. Maar tot nu toe komt dit nog nauwelijks tot uitdrukking in een concreet vestigingsbeleid. Een gunstige uitzondering daarop is Vantaa Airport City (Helsinki). De stad Vantaa - vergelijkbaar met de grootte van de Haarlemmermeer - profileert zich sterk in het aantrekken van internationale kennisbedrijven, die gekoppeld zijn aan kenniscentra in de regio. Met behulp van de nieuwe Marja railverbinding worden deze met elkaar en met het vliegveld verbonden. Aanvullende woonmilieu’s, recreatieve voorzieningen en natuur versterken de kracht van dit concept. Dit model zou ook een interessant referentie voor de Haarlemmermeer en de Schipholregio kunnen zijn. Sterker nog, als het model wordt uitgebreid tot de Randstad als geheel ontstaan zelfs meer mogelijkheden. Want de Randstad als geheel onderscheidt zich immers in positieve zin van andere luchtvaartregio’s met betrekking tot de aanwezigheid van; • veel verschillende kennisinstituten en universiteiten (maar zonder echter topper) • belangrijke kennisclusters in Leiden (biomedisch), Utrecht (medisch-fysisch), Rotterdam (economie&design), Amsterdam (business&cultureel), Delft (technologisch), Aalsmeer (teelt) en Den Haag (bestuur en recht) • een redelijk open handelsklimaat, cultureel klimaat en hoogwaardige logistieke dienstverlening • Engelstalige oriëntatie en goed internationaal onderwijs (echter nog vooral in het basis en voortgezet onderwijs) In deze zin zou de luchthavenregio in tweeërlei opzicht een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de versterking van de kenniseconomie in Nederland: a) het zou zich veel sterker kunnen profileren als een fysiek platform voor de kennisuitwisseling tussen de kennisinstituten in Nederland enerzijds en met internationaal gerenommeerde kennisinstituten anderzijds, via het faciliteren van hoogwaardige congrescentra, voorposten van kennis, laboratoria en uitstekende mogelijkheden tot tijdelijk verblijf en onderzoek; b) het zou zich sterk kunnen maken voor het huisvesten van een gerenommeerd topinstituut op het gebied van bijvoorbeeld logistics of airportindustries cq, airportplanning, als een unieke en enige voorziening op het Europese vasteland, zo mogelijk gevoed door en in relatie met bestaande luchtvaart georiënteerde opleidingen in binnen- en buitenland.

Streefbeeld Deze drijfveren zouden het volgende streefbeeld kunnen opleveren. • Aanscherping van de ‘outstanding’ Europese kennisclusters en een gericht ruimtelijk beleid op clustervorming zoals in de Helsinki-regio; • Faciliteren van een internationaal kennis- en uitwisselingsplatform op korte afstand van de terminals, in combinatie met hoogwaardige congresfaciliteiten, werkruimtes etc. • Indien mogelijk ontwikkelen van een topvoorziening voor onderwijs en onderzoek, bijvoorbeeld op het 21

• •

gebied van airportlogistics en planning het ontwikkelen van een uitgebreid leisurenetwerk en kwalitatief hoogwaardig tijdelijk verblijf in de regio om grote groepen te kunnen hoogwaardig fêteren (zie ook kansen 3). concentratie op een of enkele locaties met het oog op praktische overwegingen, gewenste face tot face informatiecontacten, image en spin off internationaal en regionaal etc.

Voor dit laatste komen meerdere locaties in aanmerking. Belangrijke locatie-eisen zijn echter een goede OVbereikbaarheid, een representatieve locatie, zo mogelijk met uitzicht op landingsbanen, nabij een afslag van de snelweg en met mogelijkheden in de omgeving voor tijdelijke huisvesting en hoogwaardige recreatie. Mits goed gesitueerd kan de Hoek daaraan het beste voldoen. Nadere programmering en plaatsbepaling blijven echter gewenst.

Meerwaarde In internationaal opzicht kan het de naam en positie van de Schiphol/Haarlemmermeer regio krachtig versterken. De positieve karakteristieken van de regio ten opzichte van de concurrenten worden dan nog verder aangescherpt, bijv. op het punt van de open handelsgeest (Heathrow), engelstalige oriëntatie (Parijs CDG), creatief innovatief vermogen (Frankfurt) of centrale ligging (Helsinki). Tegelijkertijd kan de regionale spin off op het gebied van bijvoorbeeld studenten, expats, innovativiteit, broedplaatsen en daarbij horende voorzieningen een extra waarde en een nieuwe identiteit geven aan de Haarlemmermeer: van slaapstad en new town tot kennishub.

22 impressie knowledge terminal

2.2 Cultural Terminal P

P

P

P Hoofddorp en ZuidAs als cultural terminal

Cultuur is steeds meer een belangrijke vestigingsplaatsfactor geworden voor internationaal georiënteerde bedrijven en huishoudens. Niet alleen geeft een hoogwaardig cultureel klimaat identiteit aan plekken, die zeker in de luchtvaartwereld steeds meer op elkaar beginnen te lijken. Ook verschaft een creatief en innovatief klimaat inspiraties aan ontwikkelingen binnen een steeds meer op kennis- en innovaties gerichte netwerkeconomie. In dit opzicht spreekt men wel van de opkomst van ‘creative industries’ en de ‘rise of the creative class’. Op dit punt scoort de regio Amsterdam e.o. in principe al niet slecht. In vergelijking tot de rest van Nederland, alsmede in internationaal opzicht wordt Amsterdam vaak al tot de meest creatieve regio’s gerekend. Niettemin als iets verder wordt ingezoomd op de regio Schiphol/Haarlemmermeer zijn de tekenen minder gunstig. Culturele activiteiten zijn in de Schipholregio tot op heden slechts mondjesmaat ontwikkeld en vaak beperkt tot de decoratieve kant daarvan (denk bijvoorbeeld aan de kunstwerken op Schiphol en de dependance van het stedelijk museum, maar dan wel achter de douane). Zo ook zijn culturele ontwikkelingen in de Haarlemmermeer, net als andere voorzieningen relatief achtergebleven bij de autonome groei van de gemeente. De culturele podia, programmering en productiemilieus zijn echter steeds meer een integraal onderdeel van creatieve steden; en daarmee ook van de gewenste verdere uitbouw van het Airport City concept en de identiteit van de Haarlemmermeer. Bovendien kan de regio een complementaire betekenis toevoegen aan de regio Amsterdam, met name op het gebied de programmering voor de internationale reizigers en passanten, als op het gebied van de versterking van de regionale betekenis van de plek.

Perspectief • •

•

In essentie is het streefbeeld daarmee gericht op het versterken van het culturele en creatieve klimaat van de Schiphol//Haarlemmermeerregio voor zowel de internationale, als de regionale programmering. Amsterdam Zuid/WTC kan de internationale allure van het Central Business district en topappartementen versterken met voorzieningen, die als portaal fungeren van het hoogstedelijke en internationale en multiculturele klimaat van Amsterdam. Het designmuseum past daarbij, maar ook andere dependances of internationaal georiënteerde kunstuitwisselings- en expositiecentra. Aan de andere kant kan Hoofddorp centrum zich dan meer profileren op de regionale cultuurhistorie in relatie 23

•

tot bijv. de verdere restauratie en uitbouw van museum Cruquius, de Geniedijk en de Amsterdamse stelling, boerenleven en wellicht een buitenmuseum op het gebied van bollen, kassen, bloemen en de al aanwezige boomgaard in het centrum. in aanvulling daarop de versterking van het creatief productiemilieu en podia in de as Aalsmeer (v.d. Ende) en Hoofddorp.

Meerwaarde De keuzemogelijkheden voor de transferpassagiers op Schiphol worden hiermee drastisch verhoogd. Binnen een kwartier gaans kan men tussentijds zowel de high brow culture in Amsterdam Zuid, als de low brow culture in de Haarlemmermeer bezoeken. Omgekeerd voegt de spin off van het culturele productiemilieu bruisende kwaliteit toe aan het milieu in en rond Schiphol. Voor Hoofddorp manifesteert zich hier echter een belangrijk keuzevraagstuk. Thans is de ruimtelijke hoofdstructuur van Hoofddorp relatief afzijdig en afgekeerd van de ontwikkelingen langs de A4 en op Schiphol. Ook de fysieke relatie tussen Hoofddorp Centrum en het station Hoofddrop is slecht ontwikkeld. Juist in dit tussengebied is er dan ook een belangrijke opgave. De bestaande kwaliteiten van het wandelbos, Boomgaard en monumentale boerenbedrijven en pioniersrelicten langs de Kruisweg, alsmede de beoogde verbreding van het werkklimaat op Beukenhorst zijn in beginsel echter goed te combineren met het hier voorgestelde cultuurprogramma. Een integrale stedebouwkundige herinrichting van het centrum, eventueel als opstap naar culturele hoogtepunten in een ruimere omgeving is dan evenwel gewenst.

Marken 3,5 hours

Amsterdam 2,5 hours

Guggenheim Dutch Design Amsterdam Zuid As

Keukenhof 4 hours

Cruquiusmuseum Haarlemmermeer

Windmills 3,5 hours

Bezoekersmogelijkheden vanuit Schiphol

24

2.3 Meeting Terminal P

Badhoevedorp

Nieuwe Meer

P

Meeting Terminal bij Badhoevedorp

Ondanks de nieuwe middelen van computer en telecommunicatie blijft er een sterke behoefte bestaan aan face tot face contacten. Sommige onderzoeken wijzen zelfs op een elkaar onderling versterkend effect. In de internationale netwerksamenleving is het aantal contacten drastisch toegenomen en daarmee groeit ook de behoefte aan fysieke ontmoetingen. Met de toegenomen mobiliteit vinden deze tegenwoordig ook op de gekste plekken plaats, maar vaak toch op de best bereikbare met auto, trein of zelfs het vliegtuig. Rond afslagen langs rijkswegen ontwikkelen zich inmiddels al tal van faciliteiten voor vergaderen, congresseren of uitgaan. Hetzelfde is het geval rond grote stations en luchthavens. Elke zichzelf respecterende luchthaven van enige omvang heeft al een Airport Conference Centre. In enkele Amerikaanse Hubs is dit al volledig uitgerust met servers en poorten voor draadloze netwerken, waarmee men in principe in het gehele terminalgebouw online in verbinding kan staan met elkaar en de hele wereld. Zo ook komen in combinatie daarmee uitgaansfaciliteiten hier en daar al sporadisch van de grond. De studie Glattalstadt voor de regio rond de luchthaven van Zürich wijst bijvoorbeeld op de veelheid aan allerhande uitgaansactiviteiten die hier deels in relatie tot de luchthavenfaciliteiten en deels in relatie tot de omliggende stedelijke concentraties tot ontwikkeling zijn gekomen. Niettemin is er nog nauwelijks sprake van een geïntegreerde aanpak, waar niet alleen de onderlinge samenhang, maar ook de afstemming op de behoefte vanuit de omgeving aandacht krijgt. Een dergelijke veelzijdige en gevarieerde ontmoetingsplek zou immers niet alleen voor de internationale reiziger, maar ook voor de omgeving van betekenis kunnen zijn.

P

Perspectief In het verlengde van het beoogde hoofdstedelijk vestigingsmilieu en het Central Bussiness District op de Amsterdamse Zuidas, alsmede in combinatie met de versterking van het kennispotentieel in de regio, wordt tevens gedacht om Schiphol te profileren als hét internationaal ontmoetings- en congrescentrum. Potentieel zou

P

25

het areaal Noord-West daarvoor in aanmerking kunnen komen. Extra meerwaarde is te bereiken wanneer deze congresfaciliteit direct gerelateerd wordt aan vergadermogelijkheden op uitgesproken en unieke historische plekken of agrarische landgoederen in de omgeving (zie ook kans 4.3). In aanvulling daarop kunnen aanvullende recreatie, verblijf en uitgaansfaciliteiten tot ontwikkeling worden gebracht, zodat ook meerdaagse events en congressen tot de mogelijkheden behoren. Bij het areaal NoordWest kan daartoe bijvoorbeeld gedacht worden aan de strip rond de Schipholweg Badhoevedorp tot aan Boesingheliede en Zwanenburg, alwaar reeds enkele hotels aanwezig zijn en een golfcourse aangelegd wordt. Een keur aan andere groene en stedelijke uitgaansfaciliteiten kan hieraan toegevoegd worden. Deze bieden niet alleen de internationale reizigers zicht op polderkarakteristieken van Holland, maar zijn tegelijkertijd een geliefde ontmoetingsplek voor jongeren uit de omgeving.

Meerwaarde Een internationaal ontmoetingscentrum voegt extra waarde toe aan de reeds bestaande en hier besproken ontwikkelingskansen van de knopen van Schiphol. Tegelijkertijd versterkt het de belevingseconomie en een aantrekkelijk 24 uursmilieu 7 dagen in de week, met name ook op die tijden waar het gelet op de internationaal luchtvaart wat rustiger is. Bestaande voorzieningen als parkeren, openbaar vervoer, horeca etc. kunnen hierdoor ook effectiever worden benut. Omgekeerd biedt het een nieuwe kijk op de Schiphol experience en een sterkere binding van de voorzieningen op Schiphol aan de omgeving. Het biedt zelfs mogelijkheden voor een nieuw perspectief voor bijna afgeschreven dorpen en nederzettingen in de omgeving. Aan een negatieve spiraal kan een positieve wending worden gegeven.

Leisure strip Schipholweg

26

Dossier 3: Programma’s flaneren

STROOM DYNAMISCH

bereikbaarheid

ONTSPANNEN

flaneren

Voorzijde: Jan Adriaenszoon Leeghwater Aartsvader van de droogmakerij

PLEK knopen

identiteit

Dossier 3: Programma’s flaneren Aanleiding

Kansen

In de netwerksamenleving lijken we constant in beweging; we draaien onze hand niet om voor een wereldreis of grote woonwerkafstanden. Ruimte en tijd krijgen daardoor andere betekenissen. Maar tegelijkertijd wordt reistijd vaak nog als verloren tijd gezien. Tussen het moment van vertrek en het moment van aankomst, kunnen we vaak niet meer doen dat een boekje lezen, naar buiten turen of wat eten. De luchtvaart is vaak een positieve uitzondering. Hier zijn meerdere mogelijkheden voorhanden om gedurende de vlucht, maar ook op de terminal allerhande activiteiten te ondernemen op het gebied van werken, e-mails verzenden, inkopen doen, video volgen etc. Maar wat kan er meer aangeboden worden dan alleen de indoor ‘anti-jetlag’ faciliteiten die op alle goede luchthavens aanwezig zijn? De massa-individualisering maakt immers ook dat er een steeds groter veelheid aan wensen naar voren komt en dat meer maatwerk ontwikkeld moet worden; afhankelijk van tijd en overstap, naast indooractiviteiten wellicht ook meer outdoor.

Gemeenschappelijke kansen liggen hierbij op meerdere en uiteenlopende fronten. Het gaat bijvoorbeeld om langzaam verkeer en recreatieve routes die de Schipholregio hechter inbedden in de omgeving en de regio als recreatieve attractie kunnen vergroten. Tevens gaat het hier om (deels ondergrondse) waterstromen, die in relatie tot de veranderende hydrologische condities opnieuw vormgegeven moeten worden. Maar ook en breed opgevat gaat het hier om een hechtere regionale inbedding van al die flanerende reizigers, expats en werkers etc. die de Haarlemmermeer aandoen en eigenlijk meer dan een steriele omgeving wensen. Dit moet ook een meerwaarde kunnen opleveren voor het meer permanent wonen, werken en verblijven in de polder. Dit dossier wordt dan voorgesteld als een mogelijke kans om deze zaken handen en voeten te geven. Ze zouden van toepassing kunnen zijn voor uiteenlopende activiteiten en thema’s. a) Waterflaneren, waarin een vernieuwd watersysteem van gebruiken, vasthouden, bergen en afvoeren nieuwe gebruiken voor water en waterlandschap introduceert. b) Recreatief flaneren, waarbij bestaande en nieuwe recreatieve routes met elkaar worden gekoppeld tot een samenhangend flaneernetwerk voor bewoner en reiziger c) Woon-werk flaneren, waarbij tijdelijke en gecombineerde woonwerkplekken en voorzieningen voor expats waarde toevoegen aan het hoogwaardig en internationaal verblijfsklimaat van de Haarlemmermeer.

Tegelijkertijd is er vanuit de omgeving een toenemende behoefte om naast de snelle routes ook langzame routes te ontwikkelen, die tegelijkertijd drager zijn voor gewogen en duurzame lange termijn ontwikkelingen. Met de bouwactiviteiten in de streek en de verdere ontwikkeling van grootschalige infrastructuur in en rond Schiphol wordt de versnippering van de ruimte in de Haarlemmermeer immers pijnlijk duidelijk. Nieuwe breuken worden gemaakt en nieuwe fragmenten ontstaan die ieder voor zich om nieuwe relaties en verbindingen vragen in een nieuw soort landschap, met zo mogelijk toegevoegde waarden voor het woon-, werk- en verblijfsklimaat in de omgeving. Bovendien is de hydrologische situatie veranderd en vraagt dat om nieuwe integrale oplossingen in een zo natuurlijk mogelijke opzet.

Drijfveren Dit dossier kent dan ook twee belangrijke drijfveren: • hoe kan van reistijd meer kwaliteitstijd gemaakt worden, door ook mogelijke outdooractiviteiten als golfen, skaten, fietsen of een bezoek brengen aan een regionaal museum in het transferprogramma op te nemen om daarmee de kwaliteit van de overstap nog verder te vergroten en • hoe kan de spin off daarvan een meerwaarde opleveren voor het algemene woon- en werkklimaat in de Haarlemmermeer met additionele kwaliteitsroutes, locale voorzieningen en een duurzaam waterbeheer.

29

� ��

�����������

��������� �� � ��

30

��������������

�� � ���

�� �� ��� ��

��

��

�������������������������������������

���� �

Flexibel peilbeheer : fluctuerende grondwaterstanden

�������� �

���������� ��� ��

�����������������

�������

������

��������

����������������

3.1 Waterroutering

Watertaxi’s leggen aan bij de tweede terminal

Door zijn diepe ligging en bemaling heeft de Haarlemmermeer te kampen met een sterke aanvoer van brak grondwater. Naarmate de zeespiegel zal stijgen wordt verwacht dat dit verder zal toenemen. Tegelijkertijd wordt de Haarlemmermeer net als andere regio’s in ons land geconfronteerd met nieuwe waterdoelstellingen. Potentieel speelt de Haarlemmermeer een rol in de calamiteitenberging, terwijl tegelijkertijd het criterium van waterneutraal bouwen hier ook sterk doortikt. Elke nieuwe bouwactiviteit zou moeten voldoen aan de norm om daarbij ook 11% oppervlaktewater toe te voegen. Maar de relatie tussen water en Schiphol is moeizaam. Schiphol heeft grote delen verhard oppervlak, terwijl grote wateroppervlakten vogels aantrekken die een gevaar vormen voor de veiligheid van de luchtvaart. Integrale en inventieve maatregelen zijn dus nodig om toch aan de watertoets te kunnen voldoen.

Perspectief De algemene regel is om water vast te houden, te bergen en pas zo laat mogelijk af te voeren. Naast het meer gebruik maken van water (zie kans 4.1) is het voorstel om dit consequent als nieuwe leidraad van het water en waterlandschap in te zetten, maar op een inventieve wijze met zoveel mogelijk meerwaarde voor de omgeving. Daarbij wordt gedacht aan de volgende maatregelen: •

Vasthouden 1 - flexibel peilbeheer & inzijgen De bergingscapaciteit van de bodem kan worden benut door over te stappen van een vast peilbeheer naar flexibel peilbeheer. Dit heet slecht te zijn voor de landbouw, maar juist in de omgeving van Schiphol waar voor die landbouw een nieuw perspectief geboden wordt (zie kans 4.3) kan dit overwogen worden. Al naar gelang het seizoen wordt de grondwaterstand aangepast, zodat water kan worden vastgehouden in de bodem. Een bijkomend voordeel is dat de brakke kwel zal afnemen. De start- en landingsbanen blijven permanent diep ontwaterd, maar tussen de banen kan het flexibele peil wel worden ingesteld. Speciale inzijgvoorzieningen worden gerealiseerd met een zuiveringscomponent, die gecombineerd met bijvoorbeeld moerasberkenplantages zuiver water doorvoeren naar de bodem.

•

Vasthouden 2 - Verbrede vaarten Water vasthouden kan daarnaast ook in het stelsel van vaarten, tochten en sloten. Wanneer deze lijnvormige waterstructuren niet breder worden dan 20 meter, dan levert dit voor Schiphol een beheersbare (vogels) structuur op. Voorgesteld wordt een aantal sloten en tochten te verbreden tot deze breedte. De wateropgave wordt daarmee ingezet om de polderstructuur te versterken en bovendien kan er een groter vaarnetwerk binnen de polder worden gerealiseerd. Watertaxi’s kunnen een onthaastingsverbinding vormen tussen de dorpen, de nieuwe terminal met haven en via een sluisje of waterlift met de Amsterdamse Zuidas en Centrum. 31

•

Bergen 1 - Superringvaart De volgende stap is het vergroten van de bergingsfunctie, mede ten behoeve van het garanderen van voldoende zoetwatervoorraad. Voorgesteld wordt om de ringvaart een ruimtelijk structurerende betekenis te geven voor de situering van de verschillende bergingen. Het bijzondere van de ringvaart is dat deze naast zijn boezemfunctie tevens een landschappelijke, ecologische en recreatieve betekenis heeft. Thans is deze echter krap bemeten. De capaciteit van de ringvaart kan echter vergroot worden wanneer deze naar ‘binnen toe’ uitgebreid wordt voor het realiseren van boezemberging met recreatiemilieus. Dit is vooral mogelijk aan de westzijde aansluitend op de Kagerplassen, Westeinder, Slotermeer (en eventueel het idee van drijvende kassen Rijssenhout).

•

Bergen 2 – piek- en calamiteitbergingen Tenslotte liggen er kansen voor combinatie met natuurontwikkeling, recreatie en wonen in Zwaansbroek. Tussen de ringvaart en IJtocht, onderdeel uitmakend van de Westrandgroenstructuur wordt hier een gecombineerde piek- en seizoensberging gerealiseerd. Een drietal waterlandgoederen verankeren de berging ruimtelijk en functioneel met de ringvaartzone en bieden hier bijzondere woonmilieus.

Meerwaarde Aan de hand van de verschillende doelstellingen voor effectief waterbeleid is het mogelijk om in een voorheen lastig gebied als de luchthaven toch een gezond watersysteem te realiseren. Dit in combinatie met perspectieven die voor huidige grondgebruikers ook elders worden geboden. Daarnaast bieden verschillende inrichtingen van bergingscapaciteit mogelijkheden voor recreatief medegebruik en nieuwe woonmilieu’s. Ook dat kan de internationale kwaliteit van het gebied verder bevorderen. Noordzee Kanaal

Noordzee Kanaal

Amerkia Haven

Mooie Nel

Amerkia Haven

Mooie Nel

Calamiteitenberging 1x100 jaar

Calamiteitenberging 1x100 jaar

sluis

Sp

Super Ringvaart

aa

Calamiteitenberging 1x100 jaar

rn

wo

ud

er

to c

ht

Amsterdamse Grachten Gorde

Jachtha Jachthaven acch chth ven Nieuwbrug Nieuwbru ug StelllingToneel Fort Vijfhuizen

sluis Zuid As Floriade

Nieuwe Meer

Polder Polde erbaa rbaan aantoc ntoch htt

Polderbaantocht

Calamiteitenberging 1x100 jaar

sluis

Amsterdamse Grachten Gordel

Yachthaven Nieuwbrug

Sp

Super Ringvaart nw ou de rto ch t

aa r

sluis Zuid As wa te r

Nieuwe Meer

ta

xi

xi

rta te wa Terminal 2

ht oc

ht

ed

ijk

to ch t

Ho o

fd va ar

t

Park 21eeuw

ch

t

Nieuwe Vennep

rto

te r

te

Drijvende Drijv rijvende d Kaassen n

sluis

Westeinder plassen

Lisserbroekse o e Calamiteitenberging erging ng 1x100 1x10 00 0 0 jaar ja r

sluis

Slo

to ch t

Ge ni

to c eu we ke rk er Ni

rto ch t

Drijvende Kassen

Slo

Lisserbroekse Calamiteitenberging 1x100 jaar

Hoofddorp

Ka ge r

ht

Super Ringvaart

Ka ge

Ho

of dv aa

rt

ijk

Amsterdamse Bos

Flexibel Polderpeil Luchthaven Terrein

IJt

ch t to c

Ge ni ed

ke r ke r Ni eu

we

Super Ringvaart

Seizoens & Piekberging Zwaanshoek 1x10-25 jaar

Ijto

Seizoens & Piekberging Zaanshoek 1x10-25 jaar

Flexibel Polderpeil Luchthaven Terrein

Westeinderr plassen

sluis slui uis

Haarlemmer meren

Haarlemmermeren Haarlem rmeren

Kagerplassen

Kagerplassen

Water: vasthouden, bergen en afvoeren

Meerwaarde voor de omgeving en routes

32

MEER VAARTEN WAARDEN + TOCHTE + SUPERRING

3.2 Recreatieve routering

+

+

+ +

+

+ +

+ +

+

+

+ +

+ +

Van gescheiden sporten naar zeskamp arrangementen

‘Het wandelplatform LAW heeft in arren moede het nieuwe Marskramerpad niet in Haarlem laten uitkomen, maar in Den Haag. De reden is dat Schiphol onneembaar is geworden voor wandelaars.’ Zo meldde de Volkskrant recentelijk. Doorgaande locale routes worden afgesloten en vervangen door geïsoleerde en geconditioneerde ruimten op de luchthaven. De vraag is of deze geconditioneerde ruimten alleen voldoende soelaas kunnen bieden aan de rustende reiziger of verpozende bewoner. Eerder blijkt dat frisse lucht een goede jetlag-bestrijder is, alsmede de mogelijkheid biedt snel en niet al te kostbaar even uit de hectiek te zijn. De Haarlemmermeer biedt daarvoor voldoende kansen. De waardering voor openheid en het ‘aerotechnisch landschap’ of luchtschap neemt toe en er is een fiets-en skateroute rond Schiphol. De kans is om openluchtrecreatie een werkelijk onderscheidende rol te laten spelen in de tijdbesteding en ruimtebeleving van reiziger en bewoner of werknemer.

Perspectief Thans is er reeds een grote hoeveelheid sportvoorzieningen, zwembaden, golfbanen, vele maneges en grote recreatieplassen in de regio aanwezig. Niettemin zijn de voorzieningen enerzijds lokaal georiënteerd op de bewoners en anderzijds gericht op de hotelgasten (zwembad, fitness of golfterrein). Er is nauwelijks enige relatie tussen de twee werelden waardoor exploitatie en draagvlak in ieder geval niet tot vernieuwing kunnen leiden. Voorstel is om de voorzieningen in de eerste plaats door middel van bewegwijzerde recreatieroutes met elkaar te verbinden. Deze recreatieroutes vormen de dragers voor nieuwe recreatie- en natuurontwikkelingen in de regio. In de tweede plaats worden de voorzieningen knooppunten in de routes; vanuit de knooppunten worden de routes en de voorzieningen bediend. Tegelijkertijd zouden deze knopen ook een aanleiding kunnen zijn om te komen tot een interessant multi-modaal recreatienetwerk. Dit kan door op de knooppunten de mogelijkheid te bieden de golfcar in te wisselen voor een paard, de skates voor een fiets, zwemset of surfplank. De uitwisseling van de materialen en eventuele retourritten wordt door de samenwerkende exploitanten geregeld. Daarnaast verdienen de knooppunten extra aandacht in de verder ontwikkeling als ontmoetingsplekken of bijzondere woon-of werkmilieu’s. Dit recreatienetwerk 33

zou daarmee niet alleen voor bewoners, maar ook voor de tijdelijke verblijver en mogelijk ook de iets langer overstappende reizigers interessant kunnen zijn.

Meerwaarde De meerwaarde is enerzijds te vinden in het op een vernieuwende wijze rendabel en concurrerend maken van de recreatievoorzieningen die voorheen vooral voor bewoners waren en anderzijds in het beter toegankelijk maken van reiziger-gerelateerde voorzieningen voor de bewoner van Haarlemmermeer. Gezamenlijk levert het netwerk een uitgebreid en verzorgd outdoor-programma op, dat ondersteunend is voor zowel rustende reizigers, congresgangers en bewoners. Ruimtelijk kan het recreatienetwerk op den duur dragend worden voor het lokaliseren van nieuw programma.

bestaande route sportveld zwembad manege golfterrein jachthaven hotel fort Stelling van Amsterdam nieuw knooppunt nieuwe route nieuw centraal Schiphollint

s s

s s

s s s

s s

s s s s

s

s

s s

s s s

s

s

s

s s s

s s

s

s

s

s

s

s

s

s s

s

s

s

s s s s

s

s

s

s

s s

s

s s s

Bestaande routes en nieuwe ‘zeskamp’mogelijkheden

s

34 s s

s

s

s

Auberge de Herbergh

3.3 Woon-werkroutering

Mercure

Dorint airport

Hampshire Burggolf

Ibis

Courtyard by Marriott

Bastion

B&B Groochy's

Dorint conference

Sheraton Hilton

Crowne Plaza

nh Schiphol Bastion de luxe

Chariot Aalsmeer

Radisson SAS

Hotel Aalsmeer

Pension Aalsmeer

Het onzichtbare dorp van Haarlemmermeer: de hotels naar aantal slaapplaatsen Van de Valk Schiphol A4

op weg

Er is meer tussen wonen en vliegen dan wetten en praktische bezwaren. Thans wordt de hele discussie over Schiphol en de (toekomstige) taakstellingen van de groeigemeente Haarlemmermeer vaak nog geconditioneerd door begrippen als vrijwaringszone, KE-contouren en het verhouden van permanente bewoning rondom een sterke banenmotor. Niettemin vergeet men daarbij vaak dat in de vrijwaringszone nog tal van tijdelijke bewonings- en verblijfsmogelijkheden worden getolereerd (in de vorm van hotels, tijdelijke werkplekken, congres- en dinerfaciliteiten etc.), alsmede dat die vraag naar tijdelijke verblijfsplekken (al dan niet voor enkele dagen, weken of maanden) nog sterk groeit. Tegelijkertijd zou de keur aan vaak veeleisende en wisselende internationale expats ook nieuwe mogelijkheden voor de regio kunnen opleveren.

Perspectief Het perspectief van deze kans is daarmee gericht op drie onderdelen • Andere woon- en werkplekken De Haarlemmermeer kent een verborgen dorp in de vorm van ruim 5000 hotelkamers en enkele appartementenhotelkamers. De integratie tussen hotel en stad is nauwelijks aanwezig en leidt tot een veelheid aan versnipperde voorzieningen. Bovendien is het short-stay verblijf nog niet sterk ontwikkeld; verblijf voor enkele weken of maanden wordt nog niet veel aangeboden in deze regio. In plaats van de reguliere VINEX-opgave biedt juist dit tussenliggende verblijf ‘tussen bewoner en reiziger’ kansen voor een nieuw soort woningen, werkunits en voorzieningen nabij Schiphol. Complementair aan Amsterdam zou de Haarlemmermeer zich vooral op de hoogwaardige landelijke en meer recreatieve varianten kunnen richten. Mogelijkheden liggen daartoe bijvoorbeeld op enkele locaties aan de westrand van de Haarlemmermeer. Combinaties met de toeristische sector en met het op tijdelijke markten meer toegespitste hotelwezen liggen voor de hand. •

Andere voorzieningen Daarnaast bieden de hotels ook tal van hoogwaardige voorzieningen als fitness, zwembaden, vergaderruimten, stomerijen, buspendels, restaurants etc. In plaats van deze ook voor de gemeente te realiseren zou getracht kunnen worden die via een samenwerkend hotelnetwerk beter toegankelijk te krijgen (zie ook kans 3.2). Andersom zouden de gemeentelijke onderwijs- en recreatievoorzieningen sterker op dit tijdelijk en verblijf kunnen worden gericht, zodat de regio bekend gaat staan als een gastvrij gebied voor internationaal tijdelijk verblijf. 35

•

Ander levensonderhoud Tijdelijk verblijf en de aanwezigheid van miljoenen internationale passanten uit allerlei wereldstreken zou echter ook op tal van andere aspecten van het leven een enorme invloed kunnen hebben. Waarom zouden de bewoners, passanten in internationale reizigers bijvoorbeeld niet goed te bedienen zijn met een grootschalige en bijzondere supermarkt als een ‘global Deli’. Deze supermarkt heeft de dagelijkse goederen en verse wereldproducten uit heel de wereld en biedt deze aan in een generieke supermarktformule. Men accepteert er alle valuta alle dagen van de week en spreekt de grote talen; van alle markten thuis.

Meerwaarde De meerwaarde voor samenwerking in brood, bed en voorzieningen ligt voor Haarlemmermeer in het vergroten van het draagvlak van versnipperde voorzieningen (op zijn minst het afstemmen in tijd en programma) of het überhaupt aanwezig zijn van dagelijks leefvoorzieningen. Verondersteld wordt dat deze vliegveldregio juist in haar combinatie met permanent verblijf en tijdelijk verblijf veel optimalisaties en kwaliteitsverbeteringen in de voorzieningenstructuur kan maken. De meerwaarde voor Schiphol is een uitbreiding van het assortiment aan tijdelijk verblijf, waardoor er voor alle soorten reizigers een passend verblijfsaanbod kan worden gedaan op korte afstand van de luchthaven.

France Dog Perfume

Israel Kosher alphabetsoup

India Ganges water

Arabia Tinned cheddar cheese

Italia Self heating espresso

USA Spam

36 Mexico Prayer sprayer

Multi Canned wild animals

China Canned lizard

Dossier 4: Identiteit bevorderen

STROOM DYNAMISCH

bereikbaarheid

ONTSPANNEN

flaneren

Voorzijde: Rembrandt van Rijn Hollandse kunstschilder

PLEK knopen

identiteit

Dossier 4: Identiteit bevorderen Aanleiding

Kansen

De identiteit van Haarlemmermeer is de afgelopen eeuwen sterk veranderd. Van roemruchte binnenzee met vissers en schippers, via een landbouwgebied met pioniers naar een gebied dat zich niet meer laat vangen in een enkelvoudige identiteit. De groei van Schiphol, van woningbouw en werkgebieden in de Haarlemmermeer hebben niet veel te maken gehad met de oude binnenzee of agrarische pioniers, maar met de bijzondere positie die de Haarlemmermeer in de Randstad en Schiphol in de wereld inneemt.

De kansen liggen in het verbinden van sluimerende identiteiten die een betekenis kunnen krijgen voor zowel Haarlemmermeer als Schiphol. Karakteristieken van de Haarlemmermeer waarin Schiphol zich mondiaal kan onderscheiden betreffen bijvoorbeeld de kenmerken van de droogmakerij; betrouwbare techniek, landbouw, no nonsens pioniersgeest, onder de zeespiegel, gewonnen land uit het water. Waarden van Schiphol waarin Haarlemmermeer zich regionaal kan onderscheiden betreffen bijvoorbeeld de kenmerken van het vliegveld: poort tot de wereld, internationaliteit, ontmoeting en openheid, maar altijd passing by. Bovendien kan gepoogd worden om enkele bestaande problemen met betrekking tot bijvoorbeeld het onduidelijk perspectief voor de agrarische sector in de droogmakerij te versterken. Ook kunnen de ten opzichte van de autonome groei achtergebleven locale voorzieningen en de wateropgave getransformeerd worden naar identiteitsversterkende kwaliteiten. Dat levert potentieel de volgende kansen op

•

•

Men zou kunnen stellen dat de Haarlemmermeer tussen wal en schip valt; de oude identiteiten voldoen niet meer, maar een nieuwe identiteit is nog niet zo eenvoudig geadopteerd. Er is een onderscheid tussen de Haarlemmermeer en de omgeving (Amsterdam, binnenduinrand en het plassengebied), maar welke valt daarbij positief uit voor Haarlemmermeer? Voor Schiphol is iets dergelijks aan de hand, maar dan op Europese schaal. De internationaal onderscheidende identiteit werd vroeger grotendeels ontleend aan de ligging bij Amsterdam. Maar in een eeuw luchthavenontwikkeling is de functie en identiteit losser geworden van de locale omstandigheden en kent men een generieke identiteit van luchthavens en transfermachines. De helderheid en kwaliteit van luchthavens is groot maar waaraan merkt men nu eigenlijk dat men in Nederland is?

a) met een agrarisch perspectief: Het nieuw leven inblazen van de agrarische sector met de ontmoeting- en congresfunctie van Schiphol b) met een terminal perspectief: Het toepassen en als attractie benutten van de Hollandse waterbeheersing op de poort van Nederland c) met een nederzettingsperspectief: Het verbinden van wonen en werken door middel van 24 uurs leisurevoorzieningen.

Drijfveren Identiteit is datgene dat eigen is aan iemand of een plek. Het blijft als eenheid overeind voor de langere duur, ook al zijn er grote veranderingen of hectische tijden. In zekere zin raakt men de identiteit niet echt kwijt; het transformeert, het verspringt, het is tijdelijk even vergeten, onherkenbaar of verschaald, maar het is niet verdwenen. Niet zozeer het vasthouden aan de identiteit maar veeleer het zoeken en kennen ervan is belangrijk. Het biedt een duurzaam perspectief dat juist in hectische tijden houvast biedt en richting geeft. Het betreft niet zozeer een historiserende of weemoedige terugblik, maar een kernachtige concept voor de toekomst. Het betreft niet alleen een lokale eigenheid dat zich onderscheidt van de omgeving, het gaat eveneens om het mondiale niveau, waarbij men vanuit de hele wereld weet waar men landt. Het verankert de interne motieven om ‘hier’ te verblijven en het biedt een duurzaam imago naar buiten om naar ‘hier’ te komen.

39

Generieker wordende identiteit Schiphol (Luuk Kramer 1999)

Verouderende identiteit Haarlemmermeer (G.A. de Geus 1855)

40

4.1 Water Hub 20%

WA WATERGEVEN

MIKRO MIKR O KLIMAA KLIMAAT T WA RVAL WATE RV

WATERGEVEN WATERGEVEN

BEPLANTING

FONTEIN BERGING

BRANDWEER

WATERREINIGING BLUSWATER GRONDWATER GEKLIMATISEERDE BERGING

WA WATERGEVEN WA RVAL WATE RV

BRANDWEER

WATERREINIGING FONTEIN

WC

BERGING BLUSWATER

WATERREINIGING

GRONDWATER GEKLIMATISEERDE BERGING

WATERREINIGING

WATERREINIGING

Water gebruiken voor ruimtelijke profilering van de terminal

GRONDWATER GE BLUSWATER

GRONDWATER GEKLIMATISEERDE BERGING

GRONDWATER GEKLIMATISEERDE BERGIN

Dichters en buitenlanders kunnen zich er over verbazen: hoe bestaat het dat Nederland bestaat? ‘Het is niet zeker of deze streken tot het land of tot de zee behoren’, schreef de Romeinse bezoeker Plinius bijna tweeduizend jaar geleden. En in essentie heeft hij nog steeds gelijk. Dankzij eeuwenlange menselijke inspanningen behoren ook de lagere delen onmiskenbaar tot het land en is het water teruggedrongen in beheersbare domeinen, maar zeker is die ordening nooit. Inmiddels is duidelijk geworden dat klimaatverandering, zeespiegelstijging aan de ene kant en de toename van verhard oppervlak door verstedelijking aan de andere kant ervoor zorgen dat de waterhuishouding van Schiphol en de Haarlemmermeer in de 21e eeuw onder druk komt te staan. Een nieuwe opvatting voor de waterhuishouding staat nu nadrukkelijk op de agenda, en dat geldt zeker voor uitdijend Schiphol in het diep gelegen Haarlemmermeer. De kans is om het watervraagstuk hier niet als probleem te beschouwen maar voor het eerst als onderscheidende identiteit in te zetten op mondiaal niveau. De generieke wateropgave voor Holland is om water vast te houden, te bergen en daarna pas af te voeren. Voor de nieuwe functies van Schiphol wordt daaraan voorafgaand toegevoegd: het beter gebruiken en tonen van het water.

Perspectief Beter dan op Schiphol kan Nederland zijn vooraanstaande rol op het gebied waterbeheersing niet aan de wereld tonen. Jaarlijks komen hier miljoenen buitenlanders die op doorreis zijn of een bezoek aan Nederland brengen. Door de wateropgave te integreren met de stedebouwkundige ontwikkelingen van bijvoorbeeld de tweede terminal of logistieke terreinen kunnen er aanzienlijke winsten worden geboekt en kan Schiphol het visitekaartje worden van ‘watermanagend Nederland’. Motieven vanuit het waterbeheer worden met beide handen aangegrepen om een nieuwe generatie luchthavenarchitectuur te ontwikkelen. De inzet op stedebouwkundig niveau is om neerslagwater zo veel mogelijk te gebruiken en vast te houden ten behoeve van de gebouwde omgeving, het is sturend voor de gehele systematiek van de nieuwe terminal en maakt een architectonische attractie van Holland en de Haarlemmermeer. Het Holland paviljoen op Hannover geldt als referentie. Regenwater kan worden gebruikt voor klimaatbeheersing, energieopwekking, koeling, toiletdoorspoeling, bluswater of gietwater voor de beplantingen. Waterpleinen, watervallen, zwembaden en waterperformances vergroten de bergingscapaciteit en tegelijkertijd de educatieve en attractieve waarde van de terminal. De gehele terminal wordt als een Hollands waterpretpark beleefd. Juist op Schiphol, waar het watergebruik zo omvangrijk is en de mogelijkheden om open waterberging te realiseren zo beperkt zijn, lijkt dit principe zeer perspectiefrijk. 41

Meerwaarde

Boven: Profiel van west naar oost over de nieuwe terminal Onder: Impressie waterhub

42

Zuidas

Nieuwe meer

Ringvaart

sluisje

2e terminal

haven

hoofdvaart

Sluisje

Nieuwebrug

jachthaven

Ringvaart

Spaarne

Schiphol is een identiteitsverlenende terminal rijker, die, mits op hoog niveau uitgevoerd, mondiaal aantrekkelijk kan worden. Haarlemmermeer is een functioneel en aantrekkelijk deel van haar waterhoudende en waterbergende functie rijker. Zelfs als een tweede terminal vanuit luchtvaartlogistiek oogpunt niet nodig zou zijn, zou noord-west nog steeds een interessante locatie zijn voor een waterhub; een nieuwe Cruquius.

4.2 Air-to-farm conferencing

KENNIS VOOR GRAAN

Trend Conferenties, seminars, productpresentaties en workshops zijn aan de orde van de dag en lijken de spil in de kenniseconomie. Ieder vliegveld en hotel heeft conferentiefaciliteiten, Rai en Jaarbeurs doen goede zaken in grootschalig beurzenland. Een ding hebben ze gemeen, ze zijn alle massaal en/of karakterloos. Het zijn dozen en slechte doorbloede ruimten waarin formules en modules en masse worden afgedraaid. De plekken zijn paradoxaal vaak allesbehalve geschikt voor een intensieve studie of cursus, informeel contact, state-of-the-art kennisuitwisseling of belevenisvolle productpresentaties. Als gevolg van slechte concepten en ruimten gaat zeker de helft van de kennisoverdracht verloren en worden mensen niet gemotiveerd. Een volgende stap in conferentieland is nodig: één die niet op massa en kwantiteit rekent maar op kwaliteit, karakter en maatwerk.

Perspectief Een nieuwe benadering van conferentieland is die van het benutten van persoonlijke en locale kwaliteiten. Juist hier is een dergelijke karaktervolle aanpak mogelijk. Schiphol heeft daarbij de mogelijkheid om international conferencing verder te versterken (zie kans 2.1). Maar specifiek in de Haarlemmermeer betreft het ook een kans voor air-to-farm conferencing; een combinatie van druk en rustig, snel en langzaam. In het jaar van de boerderij kan de alarmklok geluid worden. Haarlemmermeer heeft specifieke lasten omdat een deel van de landbouwgebieden niet voor woningbouw geschikt te maken is, en een ander deel permanent onder ruimtedruk staan. Niettemin kan juist hier het concept van verbrede plattelandsvernieuwing ruimere perspectieven bieden, waarbij een regionale cateringsketen wordt aangevuld met circa 150 boerderijen in de polder die dienst doen als satelliet conferentieplek in een rurale, rustige omgeving. De plekken zijn authentiek en gedreven door de aanwezige agrariër of door een substituut-organisatie. Op deze wijze is een competitief conferentienetwerk op te bouwen, waarbij vernieuwende en intensieve meetings kunnen worden voorbereid, en tegelijkertijd kan worden gecommuniceerd met de andere boerderijen. Dit concept zou op wereldniveau onderscheidend zijn. Daarnaast kunnen de agrarische landgoederen zich echter ook op andere terreinen onderscheiden door bijvoorbeeld verkoop van regionale en hollandse agrarische producten bij de boer, het vervullen van aanvullende zorgdiensten, ontspanning of recreatie.

43

Meerwaarde De meerwaarde in de conferentie business is een vernieuwend en onderscheidend concept voor conferencing, dat bovendien flexibel inzetbaar is. In de Haarlemmermeerpolder betreft het een kansrijk behoud van het erfgoed en een innovatieve drager voor het agrarisch gebied voor verdere ontwikkeling. Daarnaast is wellicht een combinatie mogelijk met tijdelijke woonwerkplekken in aantrekkelijke landgoed-woonmilieu’s mits die niet binnen de KE contour vallen. Daar zijn dan bovendien weer specialisaties in bijvoorbeeld zorg, recreatie, ideologie of onderwijs mogelijk. Aansluiting bij de initiatieven van de Vereniging van Agrarisch Natuurbeheer in de Haarlemmermeer is dan gewenst.

����������

����������

���������������

���������

��������� ������

�����������

������������

�����������

���������������� ����������

����������

���������

�������������

��������� ������������������ ��������������

����������

����������

�������������

����������� ��������� ��������������

����������

����������

��������������

������������

Boerderijen virtueel en organisatorisch verbonden in conferentienetwerk

���������������

��������� ������������

������������

44

4.3 Leisure Domes

Een -voor Nederland- opmerkelijk neveneffect van de grootste droogmakerij is de van meet af aan hoge mobiliteitsgraad van de bewoners. De uitgestrekte en aanvankelijk dunbevolkte polder leidde weliswaar tot een mislukte spoorverbinding met Aalsmeer maar leverde een zeer geslaagde mobiliteitscultuur. De stedelijke structuur lijkt enigszins op Amerikaanse steden als Los Angeles of Las Vegas. Belangrijk daarbij is een gebrek aan centraliteit, ten gunste van een meer langgerekte, grid- of strip-ordening van voorzieningen. Alhoewel Hoofddorp en Nieuw-Vennep wel degelijk een centrum kennen, is voor vele bezoekers de gehele Kruisweg tussen EventCentre Aalsmeer en Claus Partyworld met daarbij het Haarlemmermeerse Bos en het Floriadeterrein een auto-georiënteerde leisurestrip. Er is in Nederland geen vergelijkbare grootheid van mobiliteitscultuur. Denk aan het vliegtuigspotten, straks ook het TGV-spotten, de stadsrandfuncties langs de Schipholweg, het succesvolle A4restaurant, het recreatief rondje ringvaart met een scala aan tuinders, galeries, groothandels en restaurants. Deze relatief nieuwe identiteit van de Haarlemmermeer wordt tot op heden nauwelijks ruimtelijk benut. De kans is juist om deze mobiliteitsgerichte leisure-activiteiten op een positieve wijze in te zetten en daarmee tegelijkertijd bestaande problemen gericht op te lossen.

Perspectief Gezocht wordt naar het combineren van overlastgevende leisure-activiteiten en de ligging binnen de geluid- en KE-contouren van Schiphol. Juist binnen de 25KE contour is geen woningbouw mogelijk en kampen dorpen als Boesingheliede en Rozenburg met leefbaarheidsproblemen. Leisure zou de neerwaartse spiraal kunnen omdraaien; binnen de KE contour worden stimulerende maatregelen getroffen om leisurefaciliteiten aan te trekken. Daarnaast moeten deze activiteiten echter ook veelbelovend zijn en een extra internationale waarde en allure kunnen toevoegen aan de omgeving. Ook het dubbelgebruik van te realiseren infrastructuur en faciliteiten door de dag heen is pré. Twee zones komen dan als aantrekkelijke gebieden naar voren: de Schipholweg die aansluit op de mogelijk tweede terminal en de te ontwikkelen logistieke terreinen rond de Rijnlanderweg. De Schipholweg kan sterk 45

verdicht worden met gebouwde leisurevoorzieningen, terwijl op het logistieke terrein bij Hoofddorp de openbare ruimte op gezette tijden voor hardrijderij kan worden benut. Een duplicaat of vervanging van het circuit van Zandvoort kan daartoe dienen. Rondom Schiphol is op deze wijze een aaneenschakeling van events te bezoeken die gezamenlijk 24 uur per dag, 7 dagen per week leisure activiteiten bieden.

Meerwaarde

2003 Ruimtelijk is er op termijn een samenhangend en beheersbaarDancevalley circuit van ‘leisuredomes’ rondom Schiphol mogelijk. Een organisatorische samenwerking tussen Endemol, EventCentre Aalsmeer, Meerevents, Libema en nieuwe exploitanten zou kunnen leiden tot een schaalvergroting van de event-industrie in de polder, waardoor de onderscheidende waarde naar een (inter)nationaal niveau de Zoete Inval kan worden getild. Tegelijkertijd maken ze een meer levendige ontwikkeling van mono-functionele gebieden in de omgeving mogelijk en bieden ze nieuwe kansen voor thans verpauperende delen in de KE-contour.

Artquake Festival 2003

Floriade Libema congres Mystery Land 2003

Holland Terminal

Claus PartyWorld

Partycentrum Fokker

Monacocircuit The Beach Zandvoortcircuit EventCentre Aalsmeer Studio's Aalsmeer

A4 restaurant

Ontwikkeling van leisuredomes rondom Schiphol

46

5 Troefkaart Alle kansen tezamen leveren bijgaande troefkaart op. Deze kaart is natuurlijk geen blauwdruk maar een kaart ter inspiratie, hoe het ook anders en wellicht beter kan. Het is een kaart die Schiphol mogelijk meer rekenschap laat geven van de bijzondere waarden, kansen en potentie die in de omgeving aanwezig zijn; de gemeente Haarlemmermeer mogelijk meer aanspoort om minder in te zetten op een kwantitatieve verstedelijkingsopgave, maar eerder op de potentiële kwaliteit die de regio eigen is. En wellicht geeft het zelfs aanleiding tot een nieuwe gemeenschappelijke kwaliteitsagenda op bijvoorbeeld leefbaarheid, bereikbaarheid en identiteit. Daarvoor kennen we momenteel nog geen aartsvader (m/v); wie biedt zich aan?

kinderopvang

recreatie

opslag

opslag

s

s

s s s

s s

18R s

D'IJserinckhoeve (voormalige bron)

s

Kunstfort

s s

kunstfort

P

s

s

s s

186º

s

18C

s s De Nieuwe Meeren Kunst en Kraakcollectief

186º

006º

P

27

18L

270º

09

s

090º

4º s

stiltecentrum

s

exotische planten

22

22

36L

s

s

s

1 24

24

s s

º

s Grand theatre Cinama Boulevard sportschuttersvereniging De Meerse

s

04

36C

4º 04

006º

P s

s

s

06

36R 006º

s

90

s

1º

P

s

s

Levend Evangelie Gemeente Luchtvaarthobbyshop

s

oefencentrum brandweer Studio's Aalsmeer

s

s

De Arendshoeve

s s

s

s

s

Crash 40-45

s

s

s Olmenhorst

s

s

�������������

s

natuur, wijnopslag

natuur, trainingscentrum

jachthaven

A

R

T

Kunst in de polder

s s

horeca

s s s

restaurant, galerie

s s s s s

s

Samenvatting van de verschillende kansen in één kaart(voor de legende zie voorgaande kaarten)

47