DE KRANT VOOR ALLE OMWONENDEN VAN DE ROTTERDAMSE HAVEN. WK KOORTS Autoschip onder werktijd, voetbalveld in lunchtijd HEBBEN

DE KRANT VOOR ALLE OMWONENDEN VAN DE ROTTERDAMSE HAVEN

– NR. 6 JAAR 2 – JUNI 2010

Komt dat schot! WK KOORTS Autoschip onder werktijd, voetbalveld in lunchtijd

WK-koorts in de haven. Heel even is het dek van de Tortuga een mini-voetbalveld voor de medewerkers van de Broekman Group. Het schip heeft dan net enkele honderden auto’s uitgeladen op de Broekman-terminal bij Rozenburg (lees over dit schip op pagina 6). Doelman Perry Pieëte, verantwoordelijk voor communicatie bij de autodistributiegigant: ‘Ik vrees toch dat de Duitsers winnen. Ai!’ De Havenkrant peilde de stemming onder ‘havenwerkers’ en stelde zijn eigen havenelftal samen.

PAGINA 6&7

Vier keer per jaar verschijnt deze uitgave van het Havenbedrijf Rotterdam. De krant laat zien hoe bewoners, bedrijven, gemeenten en het Havenbedrijf samen aan een mooie en veilige haven werken. Zo brengen we de haven dichterbij.

DOEN

WETEN

HEBBEN

…EN WINNEN PAGINA 7, 9 en 10

Meefietsen met Tour du Port

Oranje speelt PET

3x Vaderdagcadeau

PAGINA 7

PAGINA 9

PAGINA 12

Win ti ur Express Trans Harbo

PAGINA 7 5 boeken, 1 superexcursie, 1 dagje cultuur

TO

UR

DU

PO

RT

Tour ort du P

WEDSTRIJD FILMPJckES et voor

VERDER IN DIT NUMMER:DE TOP-5 ZWEMPLEKKEN, UITVINDERS IN DE HAVEN, VAKANTIE OP EEN VRACHTSCHIP EN MEER…

De haven 24/7

MIJN HAVENSPOT Queen Zomercarnaval Kimberley Marlin huizen. Als kind speelde ik er wel eens. In zo’n grote hal vol met machines, heel interessant.’ ‘Vorig jaar was ik de runner-up Queen Zomercarnaval. Zodoende heb ik Rotterdam vertegenwoordigd op het carnaval in Curaçao. In het begin was ik verlegen, maar dat leer je als Queen snel af. Je moet je goed kunnen presenteren. En regelmatig studeren op je dans natuurlijk. In de aanloop naar de Straatparade oefen ik samen met mijn groep Elegance wel twee keer per week.’ WWW.ZOMERCARNAVAL.NL

FOTO: MARC BLOMMAERT

‘Als kind was ik gek op de Wereldhavendagen. Met vuurwerk boven de Maas, kijken naar marineschepen.’ Maar voor runner-up Queen Zomercarnaval Kimberley Marlin (19) is er maar één echte havenspot: de Boompjeskade, de plek waar de Straatparade dit jaar op zaterdag 31 juli begint en eindigt, het hoogtepunt van het Zomercarnaval. ‘Ik heb wel iets met de haven. Mijn vader werkt bij Imtech Marine & Offshore. Hij is hoofd paneelbouwer. Die afdeling maakt bijvoorbeeld panelen voor stuur-

HOE STAAT HET MET Maasvlakte 2?

1

Steen tegen megastorm » In de noordwest hoek van Maasvlakte 2 is de aanleg van de harde zeewering begonnen » Ontelbare stenen, keien en blokken moeten het nieuwe land droog houden

SLUFTERSTRAND: VERBODEN TOEGANG Vanwege het werk aan Maasvlakte 2 is het Slufterstrand sinds eind april gesloten. Het is er niet langer veilig voor publiek. Over twee jaar gaat het eerste deel van het nieuwe strand op Maasvlakte 2 open.

2

Grind. Voorkomt dat het zand wegspoelt. De steentjes zijn 3 tot 35 mm groot.

N.A.P.

6

7 + 13,70 m

5

6

4

N.A.P.

3

2 1

-17,50 m

3

Keien. Een circa 4 meter dikke laag keien, tussen de 20 en 135 mm groot.

6

Teenconstructie. Stenen van 1 tot 10 ton houden de dam van betonblokken [7] aan weerszijden op zijn plek.

4

Steen. Deze steenlagen bestaan van beneden naar boven uit steeds grotere stenen, om te voorkomen dat de kleinere stenen wegspoelen. Stenen uit de onderste laag zijn 5 tot 70 kg per stuk.

7

Betonblokken. Komen van de bestaande blokkendam op de Maasvlakte. 20.000 stuks, die elk 40 ton wegen en ruim 15 kubieke meter groot zijn. Hergebruik scheelt geld en spaart het milieu.

5

Steen. Deze stenen wegen tussen de 150 en 800 kg per stuk.

INFOGRAPHIC: JAN PETER HEMMINGA

Terwijl de helft van het zand, nodig voor de eerste bouwfase van Maasvlakte 2 (tot 2013), op zijn plek ligt, begon eind april de aanleg van de harde zeewering. Dit gebeurt in de noordwest hoek, waar de schepen de haven binnenlopen en de mogelijkheden voor een zeewering beperkt zijn. De wering moet het havengebied beschermen tegen een superstorm die, pak ‘m beet, eens in de 10.000 jaar voorkomt. Het zogeheten ‘stenig duin met blokkendam’, een nieuw ontwerp in Nederland, krijgt een lengte

van 3,5 kilometer en een hoogte van 14 meter boven NAP. De kern van de zeewering bestaat uit zand, dat inmiddels is aangebracht. Daarnaast voeren schepen tussen nu en eind 2011 ruim vijf miljoen ton steen aan. Twee miljoen ton steen en ongeveer 20.000 betonblokken van de bestaande blokkendam op de Maasvlakte worden hergebruikt. De totale zeewering moet in 2013 klaar zijn.

Zand. De basis van de harde zeewering is zand. De bovenste laag bestaat uit grof zand dat voorkomt dat het fijnere zand dieper in de zeewering wegspoelt.

BESTE HANS, Gaat de haven bezuinigen? Zand bestaat uit verschillende lagen. Het grovere zand onder de keien voorkomt dat het fijnere zand dieper in de zeewering wegspoelt. Grind voorkomt dat het zand uit de zeewering wegspoelt. De doorsnede van de steentjes in de laag grind is 3 tot 35 mm.

In elke Havenkrant stelt een lezer een vraag aan Hans Smits, algemeen directeur Havenbedrijf. Dit keer kreeg de redactie verschillende vragen over hetzelfde onderwerp, de bezuinigingen.

Cobbles / keien vormen het zogeheten ‘stenig duin’, ofwel het keienstrand van de zeewering. Een circa 4 meter dikke laag keien met een diameter tussen 20 en 135 mm.

Lezers constateren dat bezuinigingen hét thema van de verkiezingen waren en vragen zich af: gaat de Rotterdamse haven ook bezuinigen?

Hans: Hoewel het eerste kwartaal van dit jaar er goed uit zag (de overslag was 14% hoger dan in dezelfde periode in 2009) zijn de effecten van de crisis nog steeds zichtbaar. De haven is hard geraakt en veel havenbedrijven hebben het zwaar. Toch betekent dit niet dat het Havenbedrijf bezuinigt. Integendeel, juist in economisch slechte tijden is het belangrijk om te blijven investeren in de haven. Waarom? Zodra de economie weer op stoom komt, neemt de vraag naar capaciteit in de Rotterdamse haven toe. Daarom gaat de aanleg van Maasvlakte 2 en andere grote investeringsprojecten door. Hier is óók een financiële reden voor. Voor de crisis heeft het Havenbe-

Steen Een van de steenlagen bovenop de drijf leningen afgesloten onder gunstige cobbles onder de blokkendam. Deze lagen voorwaarden. Het is daarbij wel van groot bestaan van beneden naar boven uit steeds belang zich houdt groteredat stenen.het Elke laagHavenbedrijf steen wordt ingesloten door de laag erboven. Zo spoelen de kleinere aan alle bijbehorende afspraken, zodat stenen niet weg. De onderste laag bestaat uit de geldschieters geen aanleiding hebben stenen van 5 tot 70 kg per stuk. om deze relatief gunstige leningen aan te passen. Dit betekent dat onze kosten niet mogen stijgen en – als dat kan – zelfs moeten dalen. Op die manier blijven we financieel gezond en kunnen we onze klanten goed helpen, bijvoorbeeld met de crisiskorting die ze nu krijgen.

Stel een vraag aan Hans Denkt u mee over de haven? Hebt u vragen over toekomstige ontwikkelingen? Leg uw kwestie voor aan Hans Smits en wie weet wordt uw vraag in deze rubriek door hem beantwoord! Vragen kunt u sturen via [email protected]. U kunt ook meedoen aan discussies op ons forum op: HAVENBEDRIJFRDAM.HYVES.NL

‘

WE HELPEN KKLANTEN LANTEN MET CRISISKORTING

’

Steen in een laag direct onder de blokkendam. Deze stenen wegen tussen de 150 en 800 kg per stuk. Teenconstructie bestaat uit stenen die de blokkendam aan weerszijden op zijn plek houdt. Deze stenen wegen minder dan de blokken, die juist door hun omvang makkelijker door golven kunnen worden verplaatst. Gewicht: 1 tot 10 ton. Betonblokken (grijs) van de bestaande blokkendam op de Maasvlakte worden hergebruikt in de zeewering van Maasvlakte 2. 20.000 stuks, die elk 40 ton wegen en 2,5 kubieke meter groot zijn. Hergebruik scheelt geld en spaart het milieu.

FOTO: VINCENT MENTZEL

2

De haven 24/7 3

GESPOT Queen Mary 2

BOODSCHAPPEN

HET CIJFER

Cees Scherpenisse stond op de Holland Amerikakade (zuidoever bij de Erasmusbrug) toen zondag 30 mei Queen Mary 2 arriveerde. Hij moest meteen denken aan

De inhoud van zes vrachtwagens aan wc-papier, ankerkettingen, schoonmaakmiddelen, motoronderdelen en scheepspost. 500.000 kilo in totaal. Deze ‘boodschappen’ gaan sinds april niet meer dagelijks per vrachtwagen over de A15, maar met een binnenvaartschip vanuit de opslag in de Botlek naar zeeschepen van Maersk op de Maasvlakte. De bevoorrading met de ‘BOW 1’ (Bevoorrading Over Water) van EsWaCo, scheelt 800 vrachtwagens over de A15 per jaar. Per levering bespaart de vervoerder zo’n 500 euro. Het schip is speciaal uitgerust met een 30 meter lange laad- en loskraan. WWW.ESTRON-GROUP.COM

Zoveel ton is er in het eerste kwartaal van 2010 overgeslagen in de Rotterdamse haven; 14% meer dan in dezelfde periode vorig jaar en zelfs meer dan in topjaar 2008. Vooral de overslag van ijzererts en schroot groeide flink, met 77%. Wel verwacht het Havenbedrijf dat de groei later dit jaar zal afvlakken. Het complete cijferoverzicht op: WWW.PORTOFROTTERDAM.COM

FOTO: HAVENBEDRIJF

de eerste aankomst van het schip in 2004. ‘Een hele operatie! Voor het toen grootste cruiseschip ter wereld moest de ligplaats worden verdiept. En op de dag dat het schip aan de kade lag, werd de doorvaart gestremd vanwege de veiligheidszone om het vaartuig. Het zag zwart van de mensen langs de Nieuwe Waterweg. Samen met de doop van de Oosterdam in juli 2003 een hoogtepunt in mijn carrière als cruise port captain’, aldus de gepensioneerde ‘cruisehavenmeester’.

107 miljoen

ZEILER BERT GENIET VAN VAREN IN DE HAVEN, MAAR LET GOED OP:

‘Je bent niets als er een dikke Maersk aankomt’

R

uim 80 duizend scheepvaartbewegingen zijn er jaarlijks in de Rotterdamse havens en op de Nieuwe Waterweg. Toch is er te midden van alle drukte ruimte voor recreatievaart. Bert van de Meeberg met zijn ‘Tadorna’, een 32-voeter Contessa, een scherp zeiljacht, is zo’n recreant. ‘Je bent nietig en klein met jouw tien meter plastic tussen de enorme zeeschepen en volgeladen containerbodems. Maar het is machtig mooi varen hier. Ik noem het een grote gonzende zoem, die 24 uur per dag doorgaat.’ Wie zich op zulk water begeeft, moet wel de regels kennen, vindt Bert. ‘Je bent helemaal niets als er zo’n dikke Maersk aankomt. Grote jongens met flink schroefwater die doorvaren als jij voor de boeg ligt. Belangrijk om altijd stuurboordwal te houden en niet de havens in te gaan.’ De zeiler heeft het idee dat de recreatieschippers in het havengebied zich goed aan de regels houden. ‘Op een enkele sloep- of vletvaarder na die rustig met windkracht zes, zeven de waterweg oversteekt zonder rekening te houden met de hoogte van de golven daar. Dan zie je ze langzaam vollopen.’

ZWEET IN JE HANDEN In de vijf jaar dat Bert van de Meeberg zijn ligplaats in de Oude Delfshaven heeft en via de Nieuwe Waterweg het zeegat kiest, liet hij zich één keer verrassen. ‘Op volle vloed kwam ik vanuit zee de haven binnen met een snelheid van bijna acht knopen – 15 kilometer per uur – toen er als een duveltje uit een doosje een binnenvaartschip vanuit de petroleumhaven aan stuurboord de Waterweg opstoomde. Ik moest onmiddellijk gas terugnemen en kon mijn schip net op tijd stilleggen voor het binnenvaartschip voorlangs draaide. Dan staat het zweet je in de handen.’ Bert neemt het varen in de haven serieus. ‘Hier kun je je geen fouten veroorloven.’ Als zeiler moet je goed letten op achteropkomend verkeer. ‘Veel achterom kijken, zodat je niet te laat bent met bijsturen.’ Hij meldt zich altijd via de marifoon zodra

hij het gebied binnen vaart. ‘Elke sector in de haven heeft zijn eigen marifoonkanaal. Bereik ik een volgende, bijvoorbeeld Waalhaven – aangegeven met borden – dan schakel ik over naar het kanaal van die haven.’ Bert meldt zich ook altijd bij de verkeersbegeleidingsdienst. ‘Zodat ze weten wat ‘dat kleine scheepje’ gaat doen en ze je kunnen helpen indien nodig. Laatst kreeg ik van de verkeersleiding voorrang op een groot schip. Mooi dat zo’n schip inderdaad vaart mindert. Ik zag het ook aan zijn ‘snor’ op de boeg. Heel prettig hoe de verkeerbegeleidingsdienst ook ons, pleziervaarders, behandelt.’

PLEZIERVAART IN DE HAVEN DE SPELREGELS: •De havenbekkens zijn verboden terrein voor pleziervaartuigen, tenzij er een jachthaven of scheepswerf is waar ze naartoe moeten. Je mag wel op doorgaande vaarwegen varen of zeilen. •Zoveel als mogelijk de stuurboordwal aanhouden. •Zorg als zeilschip dat de motor altijd gebruiksklaar is. •Problemen? Meld je dan met een verzoek om hulp of een ligplaats via 010-252 28 01 (Verkeerscentrale Hoek van Holland), 010-252 26 01 (Verkeerscentrale Rotterdam) of via marifoonkanaal 11. •Afmeren mag alleen in jachthavens. Voor een korte stop mag dit ook aan het remmingwerk van bruggen en sluizen. •Het is verboden om stoffen in het oppervlaktewater te lozen. De meeste jachthavens beschikken over ‘havenontvangstinstallatie’ voor motorolie, poetslappen, oliefilters, etc. Meer weten? Klik op ‘scheepvaart’, daarna ‘recreatievaart’ op: WWW.PORTOFROTTERDAM.COM

OOK DE WATERWEG OP? Let op: het is druk en de omstandigheden kunnen ruw zijn op de Nieuwe Waterweg, vooral wanneer wind en stroming in tegengestelde richting gaan. Ook maken zeeschepen en binnenvaartuigen behoorlijke golven. Bekijk van te voren de routes en zorg voor een recente kaart aan boord. Pleziervaarders uit de richting Gouda die niet graag over de Nieuwe Maas varen, kunnen Rotterdam ook binnendoor bereiken, via de Ringvaart door de Zuidplaspolder en de Rotte. Dit is rustiger. Meer (veiligheid)tips op: WWW.VARENDOEJESAMEN.NL

‘Het is machtig mooi varen in de haven’ FOTO: LEVIEN WILLEMSE

» De havenbekkens zijn verboden terrein voor sloepjes en zeiljachten » Maar op doorgaande vaarwegen mogen plezierbootjes gewoon varen » ‘Je bent nietig en klein tussen de zeeschepen’

Verhalen van overzee

VAKANTIE VIEREN OP EEN CONTAINERSCHIP

‘Ik heb veel over de Titanic gedroomd’ Joukje Akveld (35) vierde vakantie op een vrachtschip. 36 Dagen op zee.

O

p dagen met mooi weer vulde de Filippijnse bemanning het zwembadje van 4 bij 4 meter op dek 3 met vers zeewater. Dan plonsde Joukje een paar slagen, spreidde de strandstoel en pakte een boek. In het dagelijks leven is ze freelance tekstschrijver en journalist, aan boord van het schip City of Cape Town vierde ze zeven jaar geleden een bijzondere vakantie. Op dek 1 liepen de andere – voornamelijk bejaarde – vakantiegangers hun dagelijkse rondjes. Daar tussenin waren bemanningsleden druk aan het werk: machines repareren en oliën, de lading controleren of communiceren met het volgende land waar ze de haven aandeden. Vakantie vieren op een vrachtschip is tot rust komen in een andere werkelijkheid.

EMMER VIS

Haar verblijf op het schip voelde als in een varend hotel, vertelt Joukje. ‘Maar dan tussen glibberige olie en meubilair dat sinds de jaren zeventig niet meer vervangen was.’ Ze telde voor 36 dagen op zee, vol pension, 5200 euro neer. Een romantische cruise was het niet. ‘Het schip zag er oud, en vies uit. Ik heb erg veel over de Titanic gedroomd!’ Wat er in de containers zat die ‘haar’ vrachtschip vervoerde, kon niemand haar vertellen. ‘Ik dobberde met iets onbekends.’ De evenaar was haar ijkpunt. En ook de magische grens voor bemanningsleden die voor het eerst aan boord waren, net als Joukje. ‘Bij de evenaar komt Neptunus aan boord, oftewel daar werd je ontgroend. Twee matrozen, een jongen en een meisje, kregen een emmer vis over zich heen. Bij één werd het hoofd kaalgeschoren.

VAARROUTE

Tilbury

Bremerhaven Rotterdam

Rotterdam - Tilbury Las Palmas Bremerhaven - Las Palmas Afrika Kaapstad (hier ging Joukje van boord, het schip voer verder) - Port Elisabeth Durban - Kaapstad Las Palmas - Le Havre Durban Kaapstad Rotterdam Port Elisabeth

’s Avonds klopten ze op mijn deur voor het ritueel. Ik heb vriendelijk bedankt, wilde niet voor paal staan. Bovendien, ik was vakantieganger, niet een van hen. Ik heb wel het certificaat gehad dat je na zo’n gebeurtenis krijgt.’ Joukje koos voor de tocht over zee vanwege vliegangst. Zuid-Afrika stond op haar to-go-lijstje, dit was een goede mogelijkheid daar te komen; twee maanden reisde ze door het land van Nelson Mandela. De bootreis er naartoe duurde twintig dagen, terug had het schip wind mee en voer het een andere route, waardoor de reis zestien dagen duurde. Onderweg loste het containerschip lading en kreeg het nieuwe vracht erbij. In die uurtjes konden de vakantiegangers, vijf in totaal, even aan wal.

50 BOEKEN

Vakantie vieren op een vrachtschip is vooral populair bij ouderen, liet Joukje zich vertellen. Daar was het gezelschap ook naar. Als twintiger had ze aansluiting bij de bemanning, bij wie ze ’s avonds aan de bar gezelligheid vond. De dagen werden geregeerd door het ritme van eten. Om half 9 werd het ontbijt geserveerd, om 12 uur was het lunchtijd en om 6 uur ’s avonds diner. De crew – 40 man in totaal – bestond voornamelijk uit Filippijnen, de officieren waren allemaal blank. De tweedeling was duidelijk voelbaar, vertelt Joukje. ‘Filippijnen deden het vuile werk, waren langer van huis en verdienden minder. Beide groepen hadden hun eigen bar. Maar het viel me op hoe vriendelijk ze voor elkaar waren. Op de gezellige avonden feestten ze samen.’ Je moet zelfstandig zijn en je vooral niet voorstellen dat je gezellig nieuwe vrienden maakt. Aan boord van een vrachtschip vermaak je vooral jezelf, is de ervaring van Joukje. Ze had meer dan 50 boeken mee – voor elke vakantiedag één – die aan het eind van de vaartocht allemaal uit waren. Op de heenreis had ze alle tijd zich goed voor te bereiden op haar tocht door Zuid-Afrika. Niet één keer werd ze zeeziek. En helaas, ze zag ook geen enkele dolfijn of walvis. ‘Dat zou een reden zijn om nog een keer zo’n reis te maken.’

CITY OF CAPE TOWN

PAARDENRENNEN

Vervoert vracht tussen Rotterdam en Zuid-Afrika. 259 Meter lang, 32 meter breed. Rederij: P&O Nedlloyd. Gebouwd in 1977 bij A.G. Weser, Bremen.

Eén keer per overtocht werd ‘paardenrennen’ gespeeld. Zowel de Engelstalige officieren als Filippijnse crew deden mee. ‘Je kon geld inzetten op de paarden’, vertelt Joukje. ‘Vooral het enthousiasme onder de Filippijnse bemanningsleden was groot. En onder de bejaarde passagiers overigens ook…’

SCHIPVAKANTIE? www.cruisepeople.co.uk www.freighterworld.com www.freightercruises.com

FOTO: ERIK BUIS

4

De haven 24/7 5

‘Groene’ aandrijving nieuw schip Greenpeace komt uit Rotterdam

Binnenvaart en spoor tegen files op de A15

» Duurzame Rainbow Warrior III vaart op wind, elektriciteit en een beetje diesel » Imtech Marine Group uit Rotterdam levert de groene voortstuwing

ELEKTRISCH VAREN Imtech Marine Group in Rotterdam – ontwerper en leverancier van de elektrische voortstuwing aan boord – verwacht dat in de toekomst steeds meer schepen de dieselmotoren vervangen door batterijen of brandstofcellen. Deze ontwikkeling is nu al zichtbaar in de auto-industrie en als deze zich doorzet, vermoedt Imtech dat bijna alle Nederlandse binnenvaartschepen over dertig jaar op elektriciteit en zonder

FOTO: GREENPEACE

E

en goed milieu begint bij jezelf. Daarom grijpt Greenpeace voor zijn nieuwe vlaggenschip Rainbow Warrior III terug op de oude (en schone) techniek van de wind in de zeilen met een beetje aandrijving door elektriciteit en diesel. Het schip van Greenpeace, in aanbouw bij de Duitse scheepsbouwer Fassmer en met de groene techniek van Imtech Marine Group uit Rotterdam, moet midden 2011 klaar zijn. Dan viert de milieuorganisatie haar veertigste verjaardag. Greenpeace wil elke tien uur dat het schip vaart de dieselmotor maar één uur gebruiken. De overige negen uur vaart het vlaggenschip op de zeilen of de elektromotor. Twee dieselgeneratoren wekken voor die elektromotor de elektriciteit op. Greenpeace bespaart zo driehonderd liter op elke duizend liter brandstof.

Windtunneltest met schaalmodel van de Rainbow Warrior III.

32 personen Maximum aantal opvarenden

838 ton Totale waterverplaatsing

57,92 meter Lengte van het schip

28 km/u Is de maximale snelheid

CO2-uitstoot varen. Voor zeeschepen is dit twijfelachtig. Daarvoor is zoveel energie nodig, dat het heel lang duurt voordat lege accu’s weer zijn opgeladen. Binnen 24 uur kan een schip wel volgetankt worden met stookolie, maar niet met elektriciteit. Daarvoor zijn dan ook zulke dikke kabels nodig, dat ze niet meer te hanteren zijn. Een beetje fossiele brandstof blijft de komende decennia dus nog wel nodig voor zeeschepen, zo verwacht Imtech.

BIJNA BRANDSTOFVRIJ De Rainbow Warrior is een van de meest intensief bevaren schepen ter wereld, stelt Greenpeace. Elektrische motoren of brandstofcellen leveren

niet voldoende vermogen om op tijd op diverse plaatsen in de wereld te komen, heeft de milieu-organisatie laten uitzoeken. Daarvoor is er te weinig wind en schijnt te zon niet vaak genoeg. Dat blijkt uit ervaring met de voorgaande Rainbow Warriors. Vandaar dat Greenpeace ervoor heeft gekozen om er ook een dieselmotor in te bouwen.

CO2-KORTING

Schone zeeschepen krijgen mogelijk korting in de Rotterdamse haven. Het is een van de maatregelen waarmee het Havenbedrijf schone scheepvaart stimuleert. Ook moeten schepen die langer dan twee uur aan de kade liggen hun generatoren laten draaien op lichte gasolie in plaats van op de meer vervuilende stookolie.

Een schip dat over de Waal naar de Rotterdamse haven vaart met bouwmaterialen neemt op de terugweg producten mee voor de schappen van de Albert Heijn. Door dit soort uitgekiende ‘trailervaart’ hoeven er minder goederen over de weg te worden vervoerd. De Vera en Dynamica zijn twee zogeheten roro-schepen (roll on-roll off) die straks twee keer per week met volle duwbakken hopen te varen tussen Rotterdam en Tiel. De schepen bieden plaats aan maximaal 72 trailers per keer. Volgens Interrijn, specialist in autobinnenvaartschepen, scheelt één afvaart per week van drie schepen met elk 32 trailers erop 192 vrachtwagens op de A15. Dat betekent jaarlijks 260 kilometer minder file. Ook het milieu is beter af met deze trailervaart, vindt DHV. Er wordt minder vervuiling geproduceerd dan bij vervoer over de weg. Ook scheelt het geluidsoverlast door vrachtwagens.

GOEDERENSPOOR Ook het spoor biedt soelaas tegen files. De Verkeersonderneming, een samenwerkingsverband van overheden en Havenbedrijf, onderzoekt of de werknemers van bouwprojecten op de Maasvlakte ook met de trein naar de haven mogen worden vervoerd. Spoorbeheerder Keyrail moet daarvoor het goederenspoor tijdelijk openstellen. Het zou 7.000 bouwvakkers per week schelen over de weg. In het nieuwe Hotel at Work op de Maasvlakte overnachten 2.000 bouwvakkers. Dit scheelt ook verkeer. Daarnaast wordt de A15 de komende jaren verbreed. WWW.VERKEERSONDERNEMING.NL

Geen golf te hoog voor Maeslantkering De 237 meter lange ‘robotarmen’ van de Maeslantkering houden Rotterdam en omgeving droog in het geval van een stormvloed vanuit zee. Bij een verwachte waterstand van 3 meter boven NAP sluit de kering zich. Sinds de opening op 10 mei 1997 is dit één keer ‘echt’ gebeurd, op 8 november 2007. Eens per jaar wordt de installatie getest.

Locomobiel Zorgt dat de wand in en uit de parkeerdok kan varen.

ZO WERK HET

1 Bij stormvloed worden de dokken vol water gelaten, waardoor de kerende wanden gaan drijven.

Richting Rotterdam

Fundering De funderingen van beide armen kunnen tezamen 102.000 ton aan kracht opvangen. Daarmee is de Maeslantkering bestand tegen de grootst denkbare superstorm.

2 De locomobiel brengt de kerende wanden in beweging. Deze draaien naar elkaar toe.

Vakwerkarmen 3 De holle ruimtes in de wanden vullen zich met water als de deuren elkaar tot op 80 centimeter naderen. De wanden zinken. Samen sluiten ze de Nieuwe Waterweg af.

Kerende wanden Zijn eigenlijk twee drijvende pontons. Om ze te laten zinken, worden ze met water gevuld.

Ballastsysteem Zorgt voor het afzinken en opdrijven van de kerende wand.

Parkeerdok Beschermt de kerende wand zolang de Maeslantkering geopend is.

Elke dag te bezoeken. In het weekend rondleidingen. Kijk op: WWW.KERINGHUIS.NL

INFOGRAPHIC: LOEK WEIJTS

Richting Noordzee

6

Van de cove

De haven 24/7

r

ONS ‘COVERMODEL’ TORTUGA:

6.000 auto’s op één schip Vier man van de Broekman Group trappen een balletje op het dek van de Tortuga. Te zien op de cover van deze Havenkrant. De Tortuga is een roro-schip (‘roll-on roll-off ’) van de Noorse reder Wallenius Wilhelmsen en vervoert auto’s over alle wereldzeeën. Er is plaats aan 6.000 auto’s. Vlak voordat de coverfoto werd gemaakt, had het schip honderden auto’s uit Zuid-Korea gelost bij de Broekmanterminal in de Brittanniëhaven bij Rozenburg.

200 meter

11

Vanaf dit terrein – er is plaats voor 40.000 auto’s – worden de wagens naar dealers in heel Europa gedistribueerd. Normaal komen 250.000 auto’s per jaar via Broekman de haven van Rotterdam binnen. In ‘crisisjaar’ 2009 waren dat er veel minder. Het eerste kwartaal dit jaar steeg aan- en afvoer van wagens met 8% ten opzichte van dezelfde periode in 2009, zo blijkt uit cijfers van het Havenbedrijf. WWW.BROEKMANAUTOMOTIVE.NL

wereld(haven)kampioenen De WK-koorts nadert zijn hoogtepunt. De Havenkrant peilde de stemming onder de ‘havenwerkers’ en stelde zijn eigen, internationale havenelftal op. De brandende vraag: wie wordt er wereldkampioen?

1 BEN DE BOER

Komt uit: Australië Werkt in de haven als: ‘Legal council bij Huisman Equipment, een specialist in bijzondere hijs- en transportinstallaties. Ik onderhandel over contracten en onderzoek de juridische kant van die contracten.’ Supporter van: ‘Australië. De kans op succes acht ik klein. De Nederlander Pim Verbeek is coach. Zo support ik ook een beetje Nederland. Ik heb hier veel familie wonen.’ Wereldkampioen? ‘Engeland. Met de Italiaan Fabio Capello aan het roer hebben ze een goede coach. En dan die namen! Lampard, Rooney, Walcott.’

1

3

2

2 GILMOORA PISANO

Komt uit: Italië Werkt in de haven als: ‘Expediteur bij Transverba BV, een transportonderneming. Ik regel alles rond transport van goederen, vooral van en naar Italië.’ Supporter van: ‘Italië. Tijdens een EK of WK trek ik mijn blauwe shirt en blauwe vlaggetjes uit de kast.’ Wereldkampioen? ‘Italië. We gaan de titel prolongeren. Ik stond bij de Brandenburger Tor vier jaar geleden tijdens de finale tegen Frankrijk. Zenuwslopend. Na de gewonnen strafschoppenserie was de ontlading enorm.’

3 THEO QUAST

Komt uit: Duitsland, werkt voor Chili Werkt in de haven als: ‘Honorair consul van Chili. Ik ben al gepensioneerd en doe deze baan erbij. Vroeger heb ik veel gewerkt in Chili. Als vertegenwoordiger van dat land help en assisteer ik Chileense bezoekers in de haven.’ Supporter van: ‘Chili. Daar heb ik mijn hart aan verpand. Het land is de underdog, ze verdienen wel wat steun.’ Wereldkampioen? ‘Spanje. Ze hebben gewoonweg de beste spelers. Al zie ik Duitsland ook een kans maken. Ik heb Duitsland tijdens het vorige WK in Berlijn nog zien winnen van Argentinië in de kwartfinale.’

4 JOAN BOLET

Komt uit: Spanje Werkt in de haven als: ‘Inkoopmanager bij Abengoa Bioenergy, een technologiebedrijf dat innovatieve oplossingen ontwikkelt voor duurzame technieken op het gebied van infrastructuur, milieu en energie.’ Supporter van: ‘Spanje. Zonder twijfel. We hebben het beste team, dat zag je al bij het afgelopen EK.’ Wereldkampioen? ‘Spanje. Ik kan geen land opnoemen dat meer kwaliteiten heeft dan Spanje. Ik kom uit Barcelona, ben fan van de club en zie spelers als Xavi en Iniesta het WK beslissen.’

8 7

9

Tour ort du P

FIETSTOCHT

Tour du Port, Le Grand Départ: het stikt van de fietsers in de haven. Daarom een wedstrijd. Wie het thema ‘fietsen in de haven’ het meest verrassend, leuk of mooi op film vastlegt, wint een Trans Harbour Express tijdens de Wereldhavendagen in september. Een avontuur per stoomtrein, bus en boot vanaf Rotterdam CS dwars door de haven naar de Maasvlakte en

Warmtrappen voor de Tour de France: dat kan tijdens de Tour du Port, een wielertocht dwars door het havengebied, een week voor Le Grand Départ. Er zijn drie afstanden: een familiefietstocht van 40 kilometer, een vrije toertocht van 60 tot 80 kilometer en een toertocht in peloton met voorrijders van 120 kilometer. Je kunt je tot 23 juni aanmelden via de website. Inschrijfkosten voor de familiefietstocht bedragen 5 euro, voor de overige tochten 10 euro. WWW.TOURDUPORT.NL

UR D

door de haven

TO

win een Trans Harbour Express

UP OR T

FILM(FIETS)WEDSTRIJD:

terug. Kost normaal 18,50 euro. Alle beelden die het thema ‘fietsen en de haven’ bij je oproepen, lenen zich voor het filmpje. Hoe je jouw filmpje kunt inzenden? Ga naar onze ‘hyve’ via havenbedrijfrdam. hyves.nl. Om het filmpje daar te kunnen uploaden, moet je wel eerst ‘havenfan’ worden. Want dat ben je toch al?! HAVENBEDRIJFRDAM.HYVES.NL

5 MÉLISSA ZEMMOUR

Komt uit: Frankrijk Werkt in de haven als: ‘Operationeel en financieel coördinator voor de Franse rederij CMA CGM. Vanuit Rotterdam regel ik voor klanten alles rond de afhandeling van containers die elders staan, bijvoorbeeld bij de haven van Antwerpen.’ Supporter van: ‘Nederland. Ik ben geen fan van de Franse bondscoach Domenech. Bovendien vind ik het niet eerlijk dat Frankrijk is doorgegaan naar het WK na de handsbal van Thierry Henry in de kwalificatiewedstrijd tegen Ierland.’ Wereldkampioen? ‘Brazilië. Dat team heeft zulke goede voetballers. Elke editie weer.’

6 MARION LENGKEEK

Komt uit: Duitsland Werkt in de haven als: ‘Administratief medewerkster op de afdeling verkoop van Izelaar Sales b.v. Mijn taken: correspondentie met klanten, facturering en ik regel allerhande zaken rond de verhuur en verkoop van gebruikte (koel)zeecontainers.’ Supporter van: ‘Ik woon al ruim twintig jaar in Nederland, ben volledig geïntegreerd. Dus vooruit, Nederland.’ Wereldkampioen? ‘Italië. Die doen toch ook mee? Ik ben geen groot voetbalkenner hoor. Eigenlijk zou ik Duitsland moeten zeggen hè? Bij deze: Duitsland.’

7 SHUJI OHNISHI

Komt uit: Japan Werkt in de haven als: ‘Process engineer bij Shin Etsu, een chemisch bedrijf uit Japan. Ik werk telkens projecten af die de operationele afdelingen ondersteunen. We zijn ’s werelds grootste PVC-producent.’ Supporter van: ‘Japan. Wat zou ik mijn land graag in de finale zien, al besef ik dat dit erg moeilijk wordt.’ Wereldkampioen? ‘Brazilië. Hoewel ik Nederland goede kansen toedicht, denk ik dat Brazilië uiteindelijk de cup omhoog houdt. Dat land heeft geweldige voetballers.’

8 PAUL VERMEULEN

5

4

6

Komt uit: Nederland Werkt in de haven als: ‘Group commercial manager bij Kotug. We zijn gespecialiseerd in havensleepdiensten. Op de commerciële afdeling houden wij ons bezig met contractbeheer voor de gehele groep.’ Supporter van: ‘Holland, dat hoef ik niet uit te leggen hè?’ Wereldkampioen? ‘Nederland. Als onze creatieve spelers als Sneijder, Robben en Van Persie allemaal fit zijn, maken we een goede kans.’

9 PETER BYTOFT

Komt uit: Denemarken Werkt in de haven als: ‘Trainee customer service bij de Scandinavische rederij DFDS Tor Line. Ik zorg ervoor dat alle zaken goed geregeld zijn, zodat het verschepen van containers vlot verloopt.’ Supporter van: ‘Denemarken. We treffen Nederland gelukkig in de eerste wedstrijd, dan zijn de Nederlanders vaak nog niet op hun best. Komen we de poulefase door, dan ben ik al gelukkig.’ Wereldkampioen? ‘Spanje. Zij spelen het mooiste voetbal. Brazilië is passé. Het combinatievoetbal en de techniek van de Spaanse middenvelders gaan een cruciale rol spelen.’

10 FABIO ANDRADE

10

11

Komt uit: Brazilië Werkt in de haven als: ‘Accountmanager Zuid-Amerika bij Eurofrigo, een onderneming in koel- en vrieshuizen. Onze klanten zijn producenten, importeurs, exporteurs, expediteurs en rederijen.’ Supporter van: ‘Brazilië. Voetbal is in mijn land zo’n grote sport. Iedereen is er liefhebber en fan.’ Wereldkampioen? ‘Brazilië. We maken een goede kans. Als ervaren land op WK’s weten we hoe het is om met de druk om te gaan. En we hebben een speler als Kaká.’

11 HONGGOO KIM

Komt uit: Zuid-Korea Werkt in de haven als: ‘Accountmanager bij de administratieafdeling van de Zuid-Koreaanse rederij Hanjin Shipping. Wij horen bij de Hanjin Group. Daaronder vallen ook een luchtvaartmaatschappij, bank- en verzekeringsbedrijven, telecommunicatie, transport- en bouwbedrijven.’ Supporter van: ‘Zuid-Korea uiteraard.’ Wereldkampioen? ‘Brazilië. Dat land heeft een enorme traditie en historie bij wereldkampioenschappen. Altijd sterk. Dit keer ook, zeker weten.’

FOTOGRAFIE: DAVID ROZING

9

De haven 24/7 7

Werk in de haven

UITVINDINGEN UIT DE HAVEN

Bas keek het af van dolfijnen Midden in de haven werkt Bas Goris aan zijn zuinige ‘flipperboot’. Hij doet dit onder de vleugels van Dnamo, een broedplaats voor startende ondernemers. Drie uitvinders aan het woord.

FOTO: LARS VAN DEN BRINK

8

BAS OVER ZIJN ZUINIGE FLIPPERBOOT

CHINTAN VERBAAST ZICH OVER DE STRAATVERLICHTING

TOM EN ANNEMIEK EXPERIMENTEREN MET GROENTECHIPS

Geen dier verplaatst zich met een ronddraaiende staart. Maar een schip komt wel vooruit met een draaiende schroef. ‘Dat kan effectiever’, bedacht scheepsbouwkundige Bas Goris, in het dagelijks leven afdelingshoofd bij een scheepsontwerper. Hij startte een zoektocht naar de meest efficiënte scheepsvoortstuwing. Zijn oplossing: een grote ‘flapper’ onder het schip. ‘Het verschil met een gewone scheepsschroef is dat onze vleugel over een grotere breedte van het schip werkt’, legt Goris uit. ‘Dat levert een groter stuwingsoppervlak en vraagt daardoor anderhalf keer minder energie voor dezelfde voortstuwing.’ Met de vin besparen schippers dertig procent op de brandstof. De eigenaar van O-foil (een samentrekking van ‘oscillating foil’) wil binnen een paar jaar de binnenvaartmarkt veroveren. Deze reageert enthousiast, maar kijkt nog de kat uit de boom. ‘Het liefst zien schippers eerst bij een ander dat het werkt’, lacht Goris. Hij zet bij het ontwikkelen van de schroef ‘gedegen stappen.’ Verschillende onderzoeksinstituten rekenden de vleugelbeweging onder een schip al door. Met een schaalmodel van tien meter (in plaats van de reële negentig) gaat hij praktische ervaring opdoen en de haalbaarheid bewijzen. In 2013 verschijnt het eerste prototype. Goris is vol vertrouwen dat O-foil over een aantal jaar groot is. ‘Ook voor branches waar water moet worden verpompt of gemengd – zoals bij het zuiveren van water – kan de flipper uitkomst bieden.’ WWW.OFOIL.NL

Steeds als Chintan Shah vanuit het vliegtuig naar beneden keek, verbaasde hij zich: ‘In Nederland brandt zoveel straatverlichting zonder dat er iemand in de buurt is.’ De onderzoeker aan de TU Delft zocht met een aantal vrienden naar een techniek om lichten te dimmen als er geen verkeer of voorbijgangers zijn. ‘De omgeving is nog wel zichtbaar, maar je verbruikt tot 50 procent minder energie.’ Het idee won de eerste prijs bij een wedstrijd voor duurzame energieoplossingen van de TU Delft. ‘Als alles goed gaat, installeren we hier begin 2011 de Tvilighttechnologie.’ De TU bracht hem in contact met Dnamo, die hem ondersteunde bij zijn eerste stappen als startend ondernemer. ‘Financiën, businessplan, intellectual property – ik heb in korte tijd heel veel geleerd.’ Nederland kan met Tvilight 110 miljoen euro bezuinigen op straatverlichting, schetst de van oorsprong Indiase onderzoeker. ‘Er staan hier ongeveer 3 miljoen straatlichten. Als je ze zou dimmen, bespaar je 40 tot 50 procent op de energiekosten.’ Ook voor de Rotterdamse haven ziet hij mogelijkheden. ‘Een plek met ’s nachts minder activiteiten – dat is een uitgelezen kans voor Tvilight.’ [email protected]

Het is een dilemma voor elke jonge ouder. Je bent onderweg, wilt wat met je kinderen eten, maar vindt nergens gezonde snacks. Tom en Annemiek Vogel – broer en zus – experimenteerden eerst zelf in de keuken en daarna met voedingsdeskundigen met vruchtengum en groentewokkels. ‘Het resultaat is een echt alternatief voor snoep en snacks, net zo aantrekkelijk en betaalbaar, maar wel gezonder.’ Gezonde snoepjes, die bestaan toch al, vaak met minder suiker, een lager aantal calorieën en extra vitamine C? Tom: ‘Die zijn wel light, maar zitten vol met minder gezonde zoetstoffen. Of ze zijn wel gezonder maar niet aantrekkelijk voor kinderen of te duur. Zo zijn onze chips bijvoorbeeld gemaakt van 95 procent groente, terwijl ze eruit zien en smaken als normale chips. En onze snoepjes hebben de bite en smaak van een suikersnoepje, maar zijn gemaakt op basis van echt fruit.’ Tom en Annemiek vonden kleine fabrikanten die het snoep en de chips wilden produceren. Deze zomer komen de eerste producten op de markt. Ze krijgen de naam Yuno. ‘Een merk dat staat voor eerlijk en zuiver, op natuurlijke basis, maar wel echt gemaakt voor kinderen en dus fun.’ Yuno zoekt nog naar bedrijven die de gezonde producten in hun assortiment opnemen. WWW.YUNOFOODS.NL

HavenBANEN Projectontwikkelaar Je hebt een hbo of academisch werk- en denkniveau (vastgoed/ bouwkunde) met relevante werkervaring in het technisch management van bedrijfsmatig

vastgoed. Je hebt gedegen kennis opgedaan van bouwkunde, technische installaties en de relevante wet- en regelgeving. Dan ben jij misschien wel de teamspeler die binnenkort onze

DNAMO Elf starters kregen sinds najaar 2009 ondersteuning van Dnamo, een initiatief van onder andere Enviu, TU Delft, de Hogeschool Rotterdam en het Havenbedrijf Rotterdam. Ze zijn werkzaam in de sectoren energie, mobiliteit en lifestyle. In honderd dagen maken de starters een businessplan, daarna krijgen ze drie jaar de tijd om het uit te voeren. Dnamo huisvest, ondersteunt, legt contacten en organiseert trainingen voor starters. Op de voormalige RDMwerf kan de ondernemer het innovatieve product bouwen en produceren. WWW.DNAMO.NL

Het Havenbedrijf is actief voor heel de haven. Dit levert spannende banen op. Kijk op www.portofrotterdam.com/vacatures. Wij zoeken nog:

afdeling komt versterken om de kwaliteit van ons vastgoed in het havengebied op peil te houden. 36 uur per week / maximaal € 5.311 bruto per maand.

Adviseur tarieven Het Havenbedrijf zoekt voor de afdeling Havengelden een adviseur tarieven die commerciële en financiële collega’s adviseert over tariefstructuren en de inning van

havengelden. Je hebt een financieel economische opleiding en bent thuis in de rapportagegeneratoren (business object/SAP). Je hebt minimaal 3 jaar ervaring in een vergelijkbare adviesfunctie en bent

gericht op samenwerken met professionals uit uiteenlopende disciplines. 32 uur per week / maximaal € 3.935 bruto per maand (o.b.v. 36-urige werkweek).

Werk in de haven 9

Oplossing vorige Havenkrant We zien hier de tewaterlating van De Rotterdam op 13 september 1958. Koningin Juliana doopte het schip. De havenparaplu ging naar C. van Woensel uit Capelle aan den IJssel voor de goede oplossing.

FOTO: J.J. OVERWATER

FOTO: ARCHIEF HAVENBEDRIJF

Kiekje WAT GEBEURT HIER?

De Geallieerden wilden tijdens de Tweede Wereldoorlog voorkomen dat de Duitsers de Rotterdamse haven gebruikten voor de eigen oorlogsvoering en industrie. Daarom namen vliegtuigen van de geallieerden de havenbekkens, schepen, fabrieken en bruggen bijna dagelijks onder vuur. Vanuit dit ‘nest’ beschoten Duitse soldaten zogeheten Tiefflieger, erg laagvliegende toestellen. Welke Rotterdamse brug wordt hier door zo’n nest verdedigd? Onder de goede inzendingen verloten we vijf exemplaren van het boek Rotterdam Oorlogshaven van Jac. Baart. Het boek verschijnt bij de gelijknamige tentoonstelling in het OorlogsVerzetsMuseum, te zien t/m 30 september. Oplossingen o.v.v. ‘Kiekje’ naar: [email protected] WWW.OVMROTTERDAM.NL

SPECIALE AANBIEDING KIJK OP PAG.

Uw fotobijschrift

10

Het Nederlands elftal speelt op het WK in ‘groene’ shirts, gemaakt van oude ‘PET’ limonadeflessen. Ingevoerd via de Rotterdamse haven.

Oranje speelt in ‘groen’ FOTO: NIKE

A

cht plastic flessen per shirt maken het WK-tenue van onze jongens het meest milieuvriendelijke uit de voetbalgeschiedenis. Samen met acht andere landenteams draagt Oranje tijdens het WK in Zuid-Afrika deze duurzame shirts van Nike. De sportkledinggigant verwerkte al zo’n 13 miljoen zo-

genoemde PET-flessen tot polyester shirts. Daarmee werd ruim 250.000 kilo plastic, zo’n 29 voetbalvelden vol rotzooi, weggehouden van afvalhopen in Azië. Want daar wordt de kleding gemaakt. Van Pakistan tot aan het noorden van China werkt Nike met meer dan 500 fabrieken samen. Alles voor de Europese markt komt per schip naar Rotterdam. Ook de WK-shirtjes zijn op de Rotterdamse kades gelost.

AZIË-ROTTERDAM Jaarlijks verscheept de fabrikant vanuit Azië naar Rotterdam zo’n 10.000 containers, elk ruim 12 meter lang, de grootste containermaat die er is. In een van die containers zaten dus de oranje thuisen de witte uitshirts van ons nationale elftal.

ZO DOEN WE DAT NU Martin weet de positie van elk schip ANNO 1928 Seinen met morsecode Het telegraaf- en telefooncentrum in Hoek van Holland is tot 1952 de spil in de communicatie met de vaart. Op deze foto, genomen rond 1928, zoekt een marconist contact met de schepen. Links op de radar is ongeveer de locatie van het vaartuig te zien. Om de koers te bepalen, moet de marconist met de radioapparatuur verbinding zoeken. Hij doe dit met behulp van morse. Ook wordt via dit station contact mogelijk tussen schepen. Met de telex (rechts) worden boodschappen (van het thuisfront of laad- en losinformatie) verstuurd naar de schepen. Na 1952, met de verhuizing naar het nieuwe radiostation in Maassluis, treedt de technische vernieuwing snel in en verdwijnt de marconist uit beeld.

Martin: ‘De

FOTO: ARCHIEF HAVENBEDRIJF

verrekijker is verleden tijd’

Op grote plasmaschermen houdt Martin Riedijk (53, Maassluis) het scheepvaartverkeer in de gaten. Dankzij een netwerk van internationale partners en het Automatic Identification System (AIS) kan hij elk schip tot op de centimeter volgen vanuit het kantoor van Koninklijke Dirkzwager in Maassluis: ‘Met een klik op de knop weet ik alles over locatie, koers, snelheid en bestemming van een schip. Enorm praktisch voor rederijen of familieleden van opvarenden.’ Moet er contact worden gelegd met de schepen, dan gaat dit nog via de ‘marifoon’. Komt het antwoord niet snel genoeg, dan gebruikt Martin de satelliettelefoon. Prijzig, maar dan is er vrijwel meteen verbinding: ‘Met de moderne technieken bepalen we snel en nauwkeurig de locatie van schepen. De verrekijker is verleden tijd.’

FOTO: JEROEN KORTSMIT

ANNO 2010 Eén druk op de knop

Uit & Thuis in de haven

Agenda

Kijken 17 juli

De Havenkrant selecteert uitstapjes in het havengebied. Film, muziek, exposities, evenementen. Zolang ze maar een maritiem bijsmaakje hebben. Kijken en luisteren Zaterdag 26 juni

Natuur op de Maasvlakte Welke dieren en planten leven straks op de nieuwe Maasvlakte? Specialisten van het Bureau Stadsnatuur vertellen erover op zaterdag 26 juni in informatiecentrum FutureLand. Een bus brengt de deelnemers naar bijzondere natuurplekken in het bestaande havengebied. Deelname kost 5 euro. Kijk voor reserveringen op: WWW.FUTURELAND.NL

Kijken t/m 4 juli

De Cornelia Maersk Het gebied van Maasvlakte 2 heeft vrijwel geen geschiedenis. Kunstenaar Marcel van Eeden geeft dit gebied zijn eigen legende. Die begint bij de ondergang in 1942 van het schip De Cornelia Maersk in de wateren van Maasvlakte 2. Bekijk het beeldverhaal van Van Eeden in het Nederlands Fotomuseum in Las Palmas, Wilhelminakade 332. WWW.NEDERLANDSFOTOMUSEUM.NL

Varen Juli/augustus

Met stoomschip over de Nieuwe Maas Het Havenmuseum organiseert in juli en augustus op zondagen vaartochtjes per stoomschip. Varen over de Maas met havenslepers Dockyard V, Dockyard IX, de kolengestookte Volharding I of riviersleper Pieter Boele uit Dordrecht. De bemanning vertelt meer over de oude schepen. WWW.HAVENMUSEUM.NL

BladeRun/ StereoSummer Voor het echte James Bond-gevoel ga je naar de BladeRun, een waterrally met powerboats. Op 17 juli finisht deze zinderende race bij de Maasboulevard van Schiedam. Het evenement wordt afgesloten met dancefestival Stereo Summer, met onder andere dj Ferry Corsten. WWW.BLADERUN.NL WWW.STEREOSUMMER.NL

Kijken tot 21 augustus

FOTO: FREEK VAN ARKEL

10

Kaarten van de kustlijn

KIJKEN

Door de eeuwen heen is de kustlijn van Zuid-Holland enorm veranderd. Met de komst van Maasvlakte 2 verandert die opnieuw: Nederland groeit met 2.000 hectare. Informatiecentrum FutureLand op de Maasvlakte toont de kustveranderingen aan de hand van twintig historische kaarten uit de particuliere collectie van Jochem en Pleun Vreugdenhil. WWW.MAASVLAKTE2.COM

CRUISESCHEPEN SPOTTEN!

Doen 31 juli en 28 augustus

Zomerdiners op terras Maasvlakte Een terrasje pikken op de Maasvlakte. Dat kan in informatiecentrum FutureLand. Op zaterdag 31 juli en 28 augustus kun je aanschuiven om 17.30 of 19.30 uur voor een maaltijd met uitzicht op nieuw land (bij slecht weer in het restaurant). Deelname kost 14.50 euro p.p., voor kinderen tot 12 jaar 5,95 euro exclusief drankjes. Beperkt aantal plaatsen. Je kunt je inschrijven vanaf 1 juli op: WWW.FUTURELAND.NL

t/m augustus 2010

Zomertijd, cruiseschepentijd. Kom kijken vanaf de Erasmusbrug of de Wilhelminakade. Hier de aankomst- en vertrektijden vanaf de Cruise Terminal Rotterdam.

Datum 19 juni 21 juni 13 juli 22 juli 26 juli 2 augustus 14 augustus 26 augustus

Cruiseschip Norwegian Epic Norwegian Epic Insignia Celebrity Eclipse Westerdam Westerdam Westerdam Westerdam

Maatschappij NCL NCL Oceania Cruises Celebrity Cruises Holland America Line Holland America Line Holland America Line Holland America Line

vaartuigen. Een nautische markt slingert zich langs de kades en er zijn nautische evenementen en optredens. Voor de liefhebbers: koop het boekje over de Schiedamse nautische historie. WWW.SCYEDAMVAERT.NL

Aankomst 08.00 08.00 08.00 09.00 10.00 07.00 07.00 07.00

Vertrek 17.00 16.00 17.00 23.59 17.00 17.00 17.00 17.00

skeletten, reusachtige spermacellen en organen de hoofdrol spelen. WWW.ONDERZEEBOOTLOODS.NL

Kijken t/m 26 september

‘Infernopolis’ in Onderzeebootloods

Kijken 29 juli t/m 1 augustus

Historische schepen in Schiedam Tjalken, klippers, steilstevens, zalmschouwen en westlanders. Tijdens de ‘Scyedam Vaert’ in Schiedam van 29 juli tot en met 1 augustus 2010 liggen de Lange en Korte Haven vol historische

In de voormalige Onderzeebootloods op het RDM-terrein in Heijplaat kun je je vergapen aan de creaties van Atelier Van Lieshout. Dit collectief – onder leiding van de kunstenaar Joep van Lieshout – heeft de 5.000 vierkante meter grote loods ingericht met een ‘Infernopolis’, een setting waarin medische instrumenten, vacuümpompen, silo’s, schedels,

WIN!

Naar welk dier werd de serie onderzeeboten genoemd die RDM in de jaren tachtig bouwde op deze werf? Mail je antwoord naar [email protected] en maak kans op 2 combitickets voor een dagje cultureel Rotterdam met gratis toegang tot de Onderzeebootloods én Museum Boijmans Van Beuningen. Vervoer met de Aqualiner is inbegrepen!

Lezers tippen de € 10 KORTING leukste havenuitjes

S TIP

OP ROTTERDAM OORLOGSHAVEN

Als u het boek Rotterdam Oorlogshaven van Jac. Baart met deze bon bestelt, betaalt u € 39,50 in plaats van € 49,50. Deze aanbieding is geldig tot 1 november 2010. Bij een eenmalige machtiging betaalt u geen verzendkosten. Naam Adres Postcode Plaats Telefoon E-mail Datum een acceptgiro met een eenmalige machtiging* Ik betaal met

* Hierbij machtig ik Uitgeverij Walburg Pers om eenmalig € 39,50 per exemplaar af te schrijven wegens levering van de uitgave Rotterdam Oorlogshaven (ISBN 978.90.5730.673.0).

Rekeningnummer Handtekening

Aantal exemplaren

Zonder postzegel opsturen naar: Walburg Pers, Antwoordnummer 87, 7200 VB Zutphen.

1.

In de vorige Havenkrant schreven we een prijsvraag uit voor het leukste havenuitje. Ben Fens uit Capelle aan den IJssel won met zijn tip een Splashtour voor het gezin. Zijn uitje voert langs de havenhoogtepunten dichtbij de Rotterdamse binnenstad. Hij begint met een bezoek aan de Euromast en neemt daarna de watertaxi naar Hotel New York voor de ‘sfeer van weleer’. Daarna met de gele amfibiebus van Splashtours varen langs de zeeschepen aan de Parkkade, om het Noordereiland heen en terug om ‘De Rotterdam’. Aansluitend een wandeling over de Erasmusbrug, een bezoek aan het Havenmuseum, waarna Ben zijn uitje besluit met een high tea in het Wereldmuseum.

2.

Een echt damesuitje tipje Cora Geretsen ons. ‘Al 18 jaar gaan wij, moeder met vier dochters en schoondochter elk jaar een weekend weg, ons Moederdagweekend. Mannen blijven dan bij de kinderen (die nu bijna allemaal groot zijn). Met een overnachting op ‘De Rotterdam’, een rondvaart naar Kinderdijk, de Euromast en ‘lekker stadten’ en genieten van een sauna. En heel veel kletsen en pret.’

3.

Familie Vervloet uit Hellevoetsluis komt met het budgetuitje. Neem de seizoenkaart voor Blijdorp ‘voordelig bij twee bezoeken of meer’ en trek er met de fiets op

uit in de haven (wel zelf brood en koffie meenemen). Pauzeren in Hoek van Holland om de in- en uitkomende schepen te bekijken en ‘ook in Oostvoorne is het goed toeven!’ Gratis havenfietskaarten op: WWW.PORTOFROTTERDAM.COM (Klik op: over de haven > beleef de haven)

4.

Henny Zegers uit Hoek van Holland mailde het ruigste uitje. Kom naar de Reddingbootdag in Hoek van Holland. Dit jaar vond hij begin mei plaats. Je kunt meevaren op de reddingboot Jeanine Parqui op de Nieuwe Waterweg en bij goed weer op zee.

Uit & Thuis in de haven 11 KNOPEN METEN

De Havenkrant helpt u zoeken naar alles dat met de haven of schepen te maken heeft (mits niet-commercieel). Mail [email protected]. Of schrijf: Havenkrant, Postbus 6622, 3002 AP Rotterdam

Elke zaterdag zitten ze op het water. De jongens en meiden van het zeekadetkorps Rotterdam. De kadetten, vanaf 11 jaar, proeven het zeemansleven en vinden later vaak een maritieme baan. www.zkkrotterdam.nl Het Maritieme Museum Rotterdam zoekt voor een modetentoonstelling historische familieportretten in matrozenkleding. Mail foto(’s) met naam en adres naar: [email protected]

SINAASAPPELSAP IN DE MAAS Stom van de redactie. Die schreef in Havenkrant 5 over het grootste over- en opslagbedrijf voor vruchtensappen in Europa, maar verzuimde de goede naam te noemen van het bedrijf aan de Vierhavenstraat in Rotterdam. Dit is HIWA. De firma regelt de overslag en opslag van meer dan 60% van alle vruchtensappen in Europa. Excuses voor de fout. WWW.HIWA.NL

Oud radio-officier koopvaardij Ger Rossel mailde ons over de rubriek ‘Vraag het de Havenmeester’ in Havenkrant 5. Het ging over snelheidsmeting bij schepen op basis van een touw met knopen. Volgens hem worden in het artikel twee meetmethoden door elkaar gehaald. Bij de eerste methode wordt het touw met knopen en gewicht achter het schip gebonden in plaats van langs het schip gehangen. Hoe harder het schip vaart hoe meer knopen boven water komen. Bij methode 2 wordt op het voorschip een blokje hout overboord gegooid. Gelijktijdig wordt de tijd opgenomen met een zandloper. Zodra het blokje het achterschip passeert kan aan de hand van de verstreken tijd en de lengte van het schip de snelheid worden berekend.’

De redactie vroeg Wouter Heijveld, conservator bij het Maritiem Museum in Rotterdam raad. Hij kent de omschrijving van methode 1 van de heer Rossel niet. Het is volgens hem ook niet mogelijk om de snelheid te bepalen met een touw in het water dat achter het schip hangt. Naarmate de snelheid toeneemt, komen de zichtbare ‘knopen’ steeds meer in één lijn te liggen voor de kijker. Hierdoor zijn ze niet meer goed van elkaar te onderscheiden. Bij stilstand zou de lijn verstrikt raken in begroeiing of rotsen. Volgens Wouter Heijveld is methode 2 wel correct, maar hiervan is het woord knoop niet afgeleid.

ZES BOEKWINNAARS Zes boeken kon u winnen bij de acties in Havenkrant 5. Inez den Hoedt uit Vlaardingen, Marian Kil uit Schiedam en Piet Cammel

uit Spijkenisse wonnen het boek ‘Mooie schepen en banen’. Zij wisten het goede antwoord op de vraag welk dier de schepen van de Griekse rederij Minerva Marine als symbool voeren. Een uil! Het fotoboek ‘Wereldbanen in een wereldhaven’ gaat naar Dennis de Keijser uit Barendrecht, Kim van Vianen uit Rotterdam en H. Salij uit Spijkenisse.

SCHRIJF OF MAIL Blijf meedenken met de redactie van de Havenkrant. Alle reacties zijn welkom! Heb je een fout ontdekt in de krant of ken je mensen met een bijzonder verhaal over de haven? Mail naar havenkrant@ portofrotterdam.com of schrijf naar Havenbedrijf Rotterdam, redactie Havenkrant, Postbus 6622, 3002 AP, Rotterdam.

TOP 5 Zwemplekken

BEZOEKADRES Havenbedrijf Rotterdam World Port Center (WPC) Wilhelminakade 909 3072 AP Rotterdam Havennummer 1247

Kunstenaar, ‘wildzwemmer’ en de man achter zwemwedstrijd ‘Rondje Noordereiland’ op 25 juli. Erik van Loon zwemt graag tegen de stroom in. Van New York tot Tokyo. En natuurlijk in zijn woonplaats Rotterdam.

POSTADRES Postbus 6622 3002 AP Rotterdam 010-2521010 [email protected]

COLOFON

1. Noordereiland

‘In hartje Rotterdam zwemmen, onder de Hefbrug door. Fantastisch. Twee jaar geleden werd ik tijdens een training gearresteerd en kwam in de cel. Van de politie mocht ik daar niet zwemmen. Nu is het contact met hen uitstekend. Zwemwedstrijd Rondje Noordereiland (3 km) duurt vijf kwartier. Vanaf de Erasmusbrug door de Koningshaven tegen de stroom in naar het Antwerpse hoofd. En dan met de stroom mee de Nieuwe Maas op, onder de Willemsbrug door naar de finish onder de Erasmusbrug. Het geeft een heldhaftig gevoel, dat dit kan! En niet gek, vroeger lag er ook een zwembad in de Maas bij de Willemsbrug.’

2. Delfshaven

FOTO: MERLIJN DOOMERNIK

‘Vlak bij mijn huis, de historische haven. Hier in Delfshaven won de Rotterdamse Marie Braun in 1929 de historische Delfshavense Schie zwemkampioenschappen. Een jaar nadat ze als eerste Nederlandse vrouw goud won op de Olympische Spelen. Afgeladen waren de kades met publiek. Zonder open verbinding met de rivier is het water er smeuïger en viezer. Maar wat is vies? Buitenwater is nooit echt vies. Er leven vissen en planten. Onmogelijk in een zwembad.’

Zwemmers opletten Wie in grote rivieren zwemt, moet oppassen voor sterke stroming en draaikolken – ook tussen de kribben – en de vaarzuiging van passerende

3. Hoek van Holland

‘Op zee zwemmen is spektakel, onverwachte golven, de meeuwen boven je hoofd. We starten bij de reddingsbrigade en zwemmen langs de kustlijn. Het water is transparanter. Je ziet veel kwallen en kleine haaitjes. Zee en haven worden steeds schoner. De zalm is weer terug, de paling wordt weer gegeten. Maar het kan nog schoner. Met het Rondje Noordereiland vragen we aandacht voor schoon water.’

4. Stormpolder

‘Dit eiland is een industrieterrein voorbij de Algerabrug bij Krimpen aan de IJssel. Tussen eiland en vasteland ligt natuur. Hier waan ik me in de Mississippi. Het water ligt beschut en is daardoor zalig warm. We zwemmen altijd samen. Als ik alleen ben neem ik iemand mee op uitkijk, voor de veiligheid.’

5. De Esch

‘Een klein natuurgebiedje met strandje, net voorbij de oude Watertoren. Heel geschikt voor beginnende wildzwemmers. Hier trainen we met de stroming mee en er tegenin. Je kunt veilig langs de oever van krib naar krib. Zwemmen in open water is makkelijker dan je denkt. Wie tien kilometer kan hardlopen, kan ook een uur zwemmen.’

schepen, waarschuwt Rijkswaterstaat. Bovendien is het water meestal kouder dan in plassen, waardoor zwemmers sneller kramp kunnen krijgen of onderkoeld raken.

Zwemwedstrijd Rondje Noordereiland, op de Maas. Zondag 25 juli 2010 om 17.30 uur. Meezwemmen of sponsor worden? www.rondjenoordereiland.nl

De Havenkrant is een uitgave van het Havenbedrijf Rotterdam. De krant wordt vier keer per jaar verspreid onder inwoners van de regio Rijnmond in een oplage van 475.000 exemplaren. Overname van artikelen en beeld uit de Havenkrant is alleen toegestaan na goedkeuring van het Havenbedrijf. De inhoud is met zorg gemaakt. Ondanks de zorgvuldigheid kunnen er onjuistheden in staan. Aan de inhoud van de krant kunnen geen rechten worden ontleend. Meningen in deze krant zijn niet noodzakelijkerwijs de mening van de directie van het Havenbedrijf. SUGGESTIES Heeft u opmerkingen over de inhoud of heeft u suggesties voor onderwerpen? Mail [email protected] of schrijf naar Havenbedrijf Rotterdam, redactie Havenkrant, Postbus 6622, 3002 AP Rotterdam. KERNREDACTIE Irene Dijkstra (hoofdredacteur), Gijs Warmenhoven, Bart Jacobs, Wouter Lokker en Tie Schellekens (Havenbedrijf), Heino van Benthum en Rody van der Pols (Maters & Hermsen Journalistiek) EINDREDACTIE Irene Dijkstra (Havenbedrijf), Heino van Benthum en Rody van der Pols (Maters & Hermsen) TEKSTEN Havenbedrijf Rotterdam, Maters & Hermsen FOTOGRAFIE Archief Havenbedrijf Rotterdam, Freek van Arkel, Marc Blommaert, Lars van den Brink, Erik Buis, Merlijn Doomernik, Greenpeace, iStock, Jeroen Kortsmit, Vincent Metzel, Nike, David Rozing, Michiel van Wijnberg (Hollandse Hoogte), Levien Willemse ILLUSTRATIES Jan Peter Hemminga, Loek Weijts CONCEPT Heino van Benthum en Jeroen Maters (Maters & Hermsen) BASISONTWERP Jelle Hoogendam (Maters & Hermsen) en Luis Mendo (GOOD Inc.) ART DIRECTION EN VORMGEVING Jan Peter Hemminga, Jelle Hoogendam en Marjolijn Schoonderbeek (Maters & Hermsen) LITHOGRAFIE Mark Boon DRUK Janssen/Pers Gennep VERSPREIDING TNT Post

DE KRANT VOOR ALLE KINDEREN UIT DE OMGEVING VAN DE ROTTERDAMSE HAVEN

HULP BIJ JE

Dat is geen zeehond

PADVINDERS OP

Dit is helemaal geen zeehond, maar een zeeleeuw. Oplettende lezers mailden de redactie dat de op pagina 1 en 12 afgebeelde dieren in de vorige Havenkrant zeeleeuwen zijn. ‘Als u die echt in de Rotterdamse haven heeft gezien dan zou dat inderdaad een wereldprimeur zijn’, schreef Kees Thieme uit Rotterdam ons. De redactie stuurt de oplettende lezers een poster met alle beschermde diersoorten in de haven.

De scouting ken je waarschijnlijk wel. Maar heb je wel eens gehoord van de zeeverkenners? Dat is een speciale tak van de padvinderij met veel activiteiten op en rond het water, zoals zeilen. Je kunt vaak al vanaf 5 jaar bij de zeeverkenners terecht. In Rotterdam en omgeving zijn meer dan tien groepen actief. Kijk op: ZEEVERKENNERS.STARTKABEL.NL

spreekbeurt DAT IS EEN ZEELEEUW Moet je binnenkort een spreekbeurt houden op school? Of een werkstuk maken? Dan is de haven misschien een interessant onderwerp. Kant-en-klare informatie over de haven vind je op de website van Maasvlakte 2. Onder dossier ‘onderwijs en jongeren’. WWW.MAASVLAKTE2.COM

NR. 6 JAAR 2 – JUNI 2010

het water

aag het r V DE HAVENMEESTER

VIEZE OLIEWORST! De olievlek voor de kust van Amerika heeft duizenden dieren gedood. Wat gebeurt er eigenlijk als er olie wordt gelekt in de haven van Rotterdam? Dan snellen de patrouilleboten van het Havenbedrijf toe om de vieze troep op te ruimen met oliebooms (spreek uit: ‘boems’).

I

n de Golf van Mexico, voor de kust van Amerika, zonk in april een booreiland. Zo’n booreiland haalt olie uit de zeebodem, maar door een ongeluk stroomden sinds april miljoenen liters olie in het water. Deze olie is heel gevaarlijk voor de dieren

in het gebied, zoals dolfijnen, potvissen, zeeschildpadden, koralen en zeevogels. Daarom is er heel hard gewerkt om het lek te dichten en de olie op te ruimen. Zo hebben honderdduizenden Amerikanen hun haren afgeknipt. Haren nemen namelijk heel goed olie op. Die

3 keer Vaderdagcadeaus

Is je vader gek van schepen en havens? Zondag 20 juni is hét moment om hem te verrassen. Dan is het Vaderdag. Drie cadeaus waar je vader helemaal blij van wordt.

haren werden in panty’s gestopt en op het strand neergelegd.

RIVIERKREEFT Scheepvaartmeester John Lieverst heeft iets aan boord dat op die panty’s lijkt. John ligt met zijn patrouilleboot constant op wacht in de haven. Hij schiet te hulp bij gevaarlijke situaties. Bijvoorbeeld als een schip olie lekt in de haven. Zeeschepen hebben heel veel olie aan boord als brandstof. Wanneer dat gebeurt, legt John een olieboom (‘boem’) in het water. Die ziet eruit als een enorm lange worst. Hij is gemaakt van materiaal dat olie opzuigt.

De olieboom – zo’n 100 meter lang – wordt dan om het lekkende schip heen gelegd, zodat de olie niet verder de haven in kan lopen. Want het havenwater mag niet vervuilen. John: ‘Het water in de Rotterdamse haven is zo schoon dat er rivierkreeften in zwemmen die zo groot zijn dat ze aan de Chinees worden verkocht.’ Daarom let John altijd op of er olie wordt gelekt. Dat zou verschrikkelijk zijn voor de rivierkreeften. Maar ook voor de garnalen, de zalm, de meeuwen en niet te vergeten de zeehondjes die bij de Rotterdamse haven leven.

FOTO: MICHIEL VAN WIJNBERG/HOLLANDSE HOOGTE

Mag ik zeewater drinken? Je zwemt in de zee en ineens krijg je een slok water binnen. Smerig, want het smaakt héél erg zout. Je kunt zeewater beter niet drinken. Schipbreukelingen die het probeerden, stierven door uitdroging. Dit komt omdat het zout in het zeewater het water in je lichaam opneemt. Probeer zelf maar. Druppel water op een schoteltje en doe er zout bij. Er blijft geen water over, wel witte drab. De drenkelingen moesten wel. Hun lichamen schreeuwden om water. Een mens heeft 2,5 liter per dag nodig. Stel je krijgt toch een slok zout water binnen. Geen probleem, daar droog je niet van uit. Maar wist je ook dat er in een liter zeewater 100 miljoen bacteriën zitten? 5 Miljoen per slok! Kun je daar ziek van worden? Professor Jan de Leeuw van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek stelt ons gerust: ‘Van schoon zeewater word je niet ziek. Dat word je wel van vies water, bijvoorbeeld vlakbij een open riool dat in de zee uitkomt.’ Slik. Toch maar liever mondje dicht in zee.

Heb jij een vraag voor de Havenmeester? Mail de redactie en wie weet sta jij de volgende keer in het Havenkrantje. [email protected]

2. SUPER PK’S

1. ZELF DE TITANIC NAMAKEN! Je moeder huilt tranen met tuiten bij de film; liefde op een schip dat zinkt. Niks voor je vader, die knutselt liever zelf een schip in elkaar. Geef hem daarom het Titanic bouwpakket. Die honderden kleine stukjes houden hem wel even zoet. Misschien kan je hem helpen. Het is priegelwerk hoor. Vanaf 5,95 euro. WWW.REVELL.NL

Hangt jouw vader graag onder de motorkap van zijn auto? Dan wordt hij helemaal wild van de machinekamer van ‘De Rotterdam’. Geef hem een ticket voor de Stoom & Chroom tour op het cruiseschip. Het schip kun je bewonderen in de haven, bij Katendrecht. De tour voert je vader langs verdampers, ketels, turbines en generatoren. De ruigste plekjes van het schip. De tour kost 10 euro voor je vader en ga je zelf mee dan kost jouw kaartje 6 euro. WWW.OPDEROTTERDAM.NL/NEDERLANDS/TOURS

3. HOE BOUW JE HET SCHIP VAN WILLEM BARENTSZ? Nog meer zelf bouwen. Nu het schip van ontdekkingsreiziger Willem Barentsz, wiens schip in 1596 vast kwam te zitten in het ijs bij Nova Zembla. Met zijn bemanning overwinterde hij in het ‘Behouden Huys’. Het schip ging verloren in het ijs. Maar de schrijver van dit boek, A.J. Hoving, maakte bouwtekeningen van het schip. Na het lezen van dit boek kan je vader het schip zelf nabouwen. Met cd. 47 euro. WWW.BOL.COM