De Gierzwaluw. Voorjaarsfenologie 2009 Slechtvalken van het AEB In memoriam Jacob Walters NR 3 DECEMBER 2009 JAARGANG 47

De Gierzwaluw V OG E LW E R K G R O E P

A M S T E R D A M

• Voorjaarsfenologie 2009 • Slechtvalken van het AEB • In memoriam Jacob Walters

NR 3

DECEMBER 2009 JAARGANG 47

De Gierzwaluw VO G ELWER KG R O EP

A MST ER D A M

Inhoud Activiteiten Sanne Hirschler & Jan van Til 4 Verenigingsnieuws Hanna Hirsch 6 Cursus Vogels kijken Frank van Groen 7 Tweede Amsterdamse Stadsvogeldag Sanne Hirschler 8 Euro Birdwatch 2009 Ellen de Bruin & Frank van Groen 10 Gierzwaluwkolonie gered Gerard Schuitemaker 13 In memoriam Jacob Walters (1926-2009) Ruud Vlek 14 De Slechtvalken van het Afval Energie Bedrijf Roely Bos 16 Voorjaarsfenologie 2009 Jan van Blanken 21 Extra algemene ledenvergadering Hanna Hirsch 26 Waarnemingen juli-september 2009 Auke Jansen 27 Uit de tijdschriften John van der Woude 35 Ledenmutaties 39 Colofon 39

FOTO OMSLAG: Reuzenstern, Polder IJdoorn, 27 augustus 2009, Maarten Hotting

Activiteiten

Sanne Hirschler & Jan van Til

de Popperdammergouw naar Amsterdam. Vooral eenden en ganzen zullen we in grote aantallen en soorten te zien krijgen. Excursieleider: Frank van Groen, 020-7762160, groen583@ zonnet.nl Verzamelen: Molen de Gooijer

L

Wo 27 januari: Extra Ledenvergadering (2) VWGA

Excursies: Vertrek om 8.00u precies, tenzij anders vermeld. Zorg zelf voor eten, drinken, verrekijker, warme en/of regenkleding. Alleen toegankelijk voor leden van de VWGA. Meld je tijdig aan bij de excursieleider, met name voor auto-excursies. Vragen, suggesties en opmerkingen zijn welkom bij Frank van Groen, 020-7762160, [email protected]. Verzamelpunten: Molen De Gooijer hoek Funenkade-Zeeburgerkade. Stadionplein parkeerplaats tussen de twee FEBO’s.

Za 19 december: Zuidwest-Friesland auto-excursie

Vandaag rijden we naar Friesland om te gaan kijken naar de vele ganzen die hier in deze tijd van het jaar zitten. Excursieleider: Merijn van Leeuwen, 06-41038552, [email protected] Verzamelen: Stadionplein

Wo 20 januari: Extra Ledenvergadering (1) & Beelden van Afrika lezing Eldert Groenewoud

In het eerste half uur een extra Algemene Ledenvergadering met op de agenda de statutenwijziging, een korte update van het verenigingsnieuws en andere actuele zaken. Hierna presenteert Eldert Groenewoud een beeldverslag van vogelreizen, waarbij hij videobeelden van vogels afwisselt met gemonteerde foto’s van landschappen en lokale bezienswaardigheden. Het betreft reizen die hij de afgelopen jaren maakte naar Afrika: in Marokko een rondrit van Marrakech naar Agadir, naar Erfoud en terug naar Rabat; in Kenia een rondreis naar Masai Mara, Kakamega Forest, Lake Baringo, Lake Nakuru en Lake Naivasha; in Gambia vooral rond Banjul, maar ook naar Tendaba; in Oeganda van Kampala naar Murchison Falls, Budongo, Kibale, Queen Elizabeth NP en Bwind. Vlieg mee en vergroot je kennis van de Afrikaanse vogelfauna.

Za 23 & Zo 24 januari: Tuinvogeltelling 2010 VBN & SOVON Voor de zevende keer op rij noteren deelnemers een half uur lang alle vogels in tuin of op balkon. Iedereen kan meedoen, zowel kinderen als volwassenen. Aan de hand van de waarnemingen wordt de Nationale Tuinvogel Top tien van 2010 samengesteld. Meer info op tuinvogeltelling.nl. Zo 24 januari: Waterland-Oost fietsexcursie We bezoeken Polder IJdoorn, Kinsel en Kinseldam en fietsen vervolgens verder over de dijk naar de Munt, Barnegat, Uitdammer Die en de Nes. Bij goed weer en goede zin doen we een rondje Marken. De terugweg gaat langs de Gouwzee, de Binnenbraken en tenslotte via Zuiderwoude over

4

De Gierzwaluw JAARGANG 47 NR 3 DECEMBER 2009

Deze extra Algemene Ledenvergadering staat in het teken van het al of niet aannemen van de statutenwijziging zoals voorgesteld op 20 januari 2010 (zie ook pagina 26). Let op: Locatie: Uiterwaardenstraat 308, Amsterdam. Aanvang 20.00 uur.

FOTO: LEX VAN GRONINGEN

ezingen: Locatie: Sporthal Wethouder Verheij, Polderweg 300, Amsterdam-Oost. Er is enige parkeergelegenheid (betaald parkeren tot 21.00u). Tram 9 halte Pretoriusstraat. Tijd: 20.00u-22.30u; bar open 19.30u. Toegankelijk voor leden en niet-leden. Meer informatie bij Jan van Til, 020-6326107, [email protected].

Boompjes trekken op de Kinseldam, 7 november 2009

Wo 10 maart: Ringonderzoek aan Knobbelzwanen lezing Ton Eggenhuizen

De lezing op deze avond zoekt het dichter bij huis, en wel in Almere. Ton Eggenhuizen, oud-lid van de VWGA, verricht samen met Henk Koffijberg al een tijdje onderzoek naar de Knobbelzwaan en komt daarvan verslag uitbrengen. Met behulp van beelden op de beamer wordt uitleg gegeven van hun onderzoek aan deze stadse vogels. Circa 35 paartjes worden intensief gevolgd en hun jongen geringd. Een aanzienlijk deel van deze vogels is inmiddels uitgezworven en een aantal is al in Amsterdam opgemerkt. Door de ringen zijn de vogels individueel te volgen in de stad. De spreekwoordelijke trouw blijkt minder sterk te zijn dan menigeen denkt en de zwanenzang blijkt een fabel. Het onderzoek levert ook een aardig beeld op van de stedelingen en hun liefde voor de vogels; Knobbelzwanen blijken ideale ambassadeurs te zijn voor natuur in de stad. Als je meer wil weten over het intieme familieleven van de Knobbelzwaan, over het onderzoek en de relatie tussen de onderzoekers en andere stedelingen mag je deze lezing niet missen.

Wo 17 maart: Cursus Vogels kijken VWGA

De cursus bestaat uit zes bijeenkomsten, zie elders in deze Gierzwaluw.

Zo 28 maart: Holterberg en IJssel auto-excursie

We vertrekken erg vroeg om op tijd op de Holterberg aan te komen om Korhoenders te zien en te horen. Terwijl we staan te kijken kunnen we ook Wulpen, doortrekkende Beflijsters en andere vogels zien. Na de Korhoenders rijden we door naar de IJssel om daar op zoek te gaan naar watervogels. We zullen vandaag ook lopen dus trek wandelschoenen aan. Excursieleider: Mike Hirschler, 0570-511146, [email protected] Verzamelen: Stadionplein. Let op: 4.30 uur ‘s ochtends.

Do 15 april: Algemene Ledenvergadering VWGA

Uitnodiging voor deze reguliere ALV, agenda en jaarverslag 2009 volgen.

Za 17 april: Vijfhoek/Diemerpark fietsexcursie We fietsen door het Diemerpark richting de Vijfhoek. Hier gaan we te voet verder, op zoek naar zang- en watervogels. Excursieleider: Sanne Hirschler, 06-20378931, [email protected] Verzamelen: Molen de Gooijer

JAARGANG 47 NR 3 DECEMBER 2009

De Gierzwaluw

5

Verenigingsnieuws

Cursus Vogels kijken

E

I

Frank van Groen

r heeft binnen het bestuur een wisseling plaatsgevonden van het penningmeesterschap. Steven Wytema heeft zijn functie neergelegd, omdat hij kampte met een te groot tijdgebrek om deze functie goed in te vullen. Roely Bos neemt zolang deze functie officieel over, waarin zij wordt bijgestaan door haar man, die fiscaal jurist is. Er wordt met daadkracht aan een inhaalslag gewerkt wat betreft achterstallige contributie en niet betaalde rekeningen. Het kan gebeuren dat iemand onterecht is aangeschreven (waarvoor onze excuses), maar in de meeste gevallen bleek het overmaken van de contributie van 2008 en 2009 aan de aandacht te zijn ontsnapt. Daarnaast zijn we op zoek gegaan naar een structurele oplossing voor het penningmeesterschap. Er is een kandidaat gevonden en binnenkort zullen we kennismaken en alles goed doorspreken. Zijn naam zullen we in de volgende Gierzwaluw bekend maken als zijn voordracht definitief kan zijn. Ander nieuws is dat de eerste stap gezet is om het archief van de Vogelwerkgroep Amsterdam richting Amsterdams Stadsarchief te krijgen en dat de VWGA de Gierzwaluw als één van de vogelsoorten in de nieuwe broedvogelatlas van Noord-Holland (uitgifte in 2010) adopteert.

Æ

Park Frankendael Vogelpark

D

tip!

eze Frankendaelspecial opent met een inleiding door de huidige voorzitter. Daarna neemt het je mee terug in de tijd, met een artikel uit 1923 over de Blauwe Reigers in Frankendael, afkomstig uit De Levende Natuur. En al weer vijftien jaar geleden werd in De Gierzwaluw een artikel over de broedvogels van Frankendael in (meer dan) honderd jaar gepubliceerd. Dit artikel is opnieuw in dit nummer opgenomen. Hierna worden de broedvogels vanaf 2003 beschreven. Last but not least een anekdotisch verhaal over broedende Ooievaars in Frankendael.

Bestellen: Maak 3 euro over op gironummer 50.60.400 t.n.v. Vogelwerkgroep Amsterdam te Amsterdam onder vermelding van “Frankendaelspecial” en je naam en adres.

6


n het voorjaar van 2010 organiseert de Vogelwerkgroep Amsterdam een (instap)cursus Vogels kijken. Nieuwe leden worden van harte uitgenodigd hieraan mee te doen. Ook mensen die al langer lid zijn en hun kennis willen bijspijkeren of uitbreiden zijn welkom als cursist.

Afgelopen voorjaar lag de nadruk van de vogelcursus op roofvogels, eenden, meeuwen en steltlopers. In 2010 wordt de herkenning van zangvogels behandeld. Deze cursus is dus ook interessant voor de deelnemers aan de vogelcursus van 2009. Andere soorten die worden waargenomen tijdens de excursies worden uiteraard “meegenomen”. De cursus bestaat uit zes bijeenkomsten; twee theorielessen (‘s avonds van 20 tot ca. 22 uur) en vier praktijklessen (‘s ochtends) en wordt gegeven door ervaren vogelwerkgroepleden. De locatie van de avonden is Sporthal Wethouder Verheij (Polderweg 300).

FOTO: RENÉ ALBERTS, kinselmeer, 20-08-2009

Hanna Hirsch

De cursus focust op zangvogels, zoals deze Kleine Karekiet

De theorie- en praktijklessen zijn (onder voorbehoud) gepland op de volgende datums: Theorie 1

woensdagavond

17 maart 2010

les

Praktijk 1

zaterdagochtend

27 maart 2010

fietsexcursie Amsterdamse Bos

Theorie 2

donderdagavond

8 april 2010

les

Praktijk 2

zondagochtend

11 april 2010

fietsexcursie Brettenzone

Praktijk 3

zondagochtend

16 mei 2010

fietsexcursie Diemerpark/Vijfhoek

Praktijk 4

zaterdagochtend

29 mei 2010

auto-/wandelexcursie Duin en Kruidberg

Het maximum aantal deelnemers is gesteld op 25. Je kunt je aanmelden voor de cursus bij Frank van Groen ([email protected]). De kosten voor de cursus bedragen €25 voor leden en €30 voor niet-leden, over te maken op ING rekeningnummer 5060400 ten name van Vogelwerkgroep Amsterdam te Amsterdam onder vermelding van “vogelcursus 2010”.


De Gierzwaluw

7

Tweede Amsterdamse Stadsvogeldag

W

anneer ik ‘s ochtends, 31 mei 2009, mijn gordijn open doe lacht een stralende zon in een blauwe lucht me toe; wat een geweldige start van de tweede Amsterdamse Stadsvogeldag! Eenmaal aangekomen bij Park Frankendael is het een drukte van belang. Overal staan kraampjes, er staat een file voor de ingang van het park en het krioelt van de mensen. Een stuk chaotischer dan vorig jaar omdat we dit jaar niet alleen zijn. We hebben samengewerkt met Festival Bloei, gehouden op de Dag van het Park. Ook is er de maandelijkse de ecologische markt.

Naast activiteiten van de VWGA staan er nog andere kramen op onze informatiemarkt. Zowel natuur als kunst is te vinden: KNNV, natuurfoto’s van Robert Heemskerk en Lex van Groningen, WNF, Oeverlanden blijven, Kasanka, vogelschilderijen van Liesbet Milort, Gierzwaluwenwerkgroep Dit meisje toont trots haar zojuist beschilderde nestkast en Vogelbescherming Nederland. Kinderen kunnen zelf gaan schilderen en de verscheidene natuurorganisaties verstrekken informatie. Rond vier uur zou de dag afgelopen zijn, maar om vijf uur begint het inpakken pas. Het laatste uur is nog erg druk en wordt er nog veel verkocht. Ook schrijven zich vier nieuwe leden in, een mooi eind van een geslaagde dag.

Om elf uur start de markt en langzaamaan wordt het drukker met bezoekers. Om het half uur start een excursie en in totaal gaan er met tien excursies 60 mensen mee. Op zaterdag is er een vroege ochtendexcursie gehouden die meer dan 25 mensen trok. Het verven van de nestkasten loopt in eerste instantie niet zo hard, maar als het eerste kind gaat schilderen houdt het niet meer

8

FOTO: Frank warendorf

Op de splitsing van de fietspaden tref ik onze kraam aan. De gedichtenroute wordt door het park uitgezet terwijl wij onze kraam inrichten. In de kraam lag voor het eerst de nieuwe Frankendaelspecial en de nieuwe ansichtkaartenserie. Dit naast het boekje Vogelen in Amsterdam, het restant van de oude kaarten en de laatste exemplaren van de Amsterdamse Vogelhistorie. De apparatuur voor de lezingen wordt klaargezet in het koetshuis. Ook worden er picknicktafels en de nodige verfattributen uitgestald op het grasveld zodat daar niet lang daarna de eerste nestkasten geschilderd kunnen worden.

Bezoekers van de Stadsvogeldag op excursie in Frankendael


FOTO: Hanna HIRSCH

op. In totaal worden 43 nestkasten verkocht, dan wel met verf dan wel zonder want de grondkleuren (blauw, roze of limoengroen dakje) waren ook populair. De kinderen konden vandaag twee keer uilenballen pluizen. Ook de lezingen beginnen om elf uur. Er worden in totaal drie verschillende lezingen gegeven en elke lezing wordt twee keer gegeven. In totaal hebben circa 90 mensen de lezingen bezocht; een goede opkomst.

Sanne Hirschler

Volgend jaar vindt de derde Amsterdamse Stadsvogeldag plaats. Het zal volgens hetzelfde concept worden gehouden. We blijven nog een jaar in Park Frankendael zodat de Frankendaelspecial weer verkocht kan worden en omdat we dan hopelijk samen kunnen werken met het stadsdeel en Festival Bloei. Dat maakt de organisatie voor ons als kleine vereniging een stuk eenvoudiger. Ook het thema van duurzaamheid sloot goed aan bij onze activiteiten. We kunnen dan tevens een aantal verbeterpunten doorvoeren, zoals een betere aanduiding van de lezingen, een duidelijker verzamelplaats voor de excursies en een beter geregelde lunch. Namens het bestuur van de VWGA wil ik alle vrijwilligers die ons gedurende deze dag hebben geholpen bedanken voor hun inzet. Zonder hen was deze dag niet geslaagd!


De Gierzwaluw

9

Euro Birdwatch 2009

12 uur. Een verslaggever van het Radio1 journaal stuurde tussen 8 en 9 uur ‘life’ twee vogelberichten de ether in. Een nadere impressie van het trektelgebeuren is rond het middaguur uitgezonden.

FOTO: RICARDO VAN DIJK, kleine wije, 01-08-2009

Ellen de Bruin & Frank van Groen

Birdwatch brengt de achteruitgang van trekvogels zoals Boerenzwaluw onder de aandacht

D

it jaar was het thema van de Euro Birdwatch de campagne ‘Born to Travel’ van BirdLife International, een actie om meer aandacht voor trekvogels te krijgen. Miljoenen vogels trekken ieder najaar duizenden kilometers naar het zuiden, een reis die niet zonder gevaren is. Intensieve landbouw, illegale jacht en klimaatverandering zijn voorbeelden van de bedreigingen waar trekvogels mee te maken krijgen. Een groot aantal soorten trekvogels gaat door toedoen van de mens snel in aantal achteruit. Daaronder zijn veel soorten die tot voor kort heel gewoon waren in ons land, zoals Zomertortel (achteruitgang 85%), Boerenzwaluw (50%) en Grutto (60%). Er werd een tellint ingericht langs het Trekvogelpad, een 380 kilometer lang wandelpad van Enschede naar Bergen aan Zee. Over de volle lengte van het pad werden op zaterdag 3 oktober tellingen verricht door ca. 1000 vogelwerkgroepen uit heel Nederland. De coördinatie was in handen van Vogelbescherming Nederland. Op de ochtend van 3 oktober stonden zes enthousiaste leden van de Vogelwerkgroep Amsterdam (Kees-Jan van Bergeijk, Frank van Groen, Joost Hartog, Jip Louwe Kooijmans, Evert Pellenkoft en Zweitse Scheeringa) vogels te tellen bij het speciaal voor de Birdwatch ingerichte trektelpunt Polder IJdoorn, een mooie locatie gelegen op het Trekvogelpad. Er is vijf uur lang geteld, tussen 7 en

10


Het weer op deze zaterdag was niet al te best. Het was geheel bewolkt en af en toe viel wat motregen. Wel was het zicht prima. Ondanks de harde wind uit zuid-zuidwestelijke richting vlogen er af en toe toch een paar vogels langs. Zang- en roofvogels, die zoveel mogelijk boven land vliegen, hadden duidelijk last van de wind. De eerste uren vlogen een kleine 2000 Grauwe Ganzen in kleine groepjes vanaf de slaapplaats Kinseldam naar de foerageergebieden in Waterland. Hiertussen bevonden zich ook enkele honderden Brandganzen. In Polder IJdoorn zaten twee Grote Zilverreigers, twee Zilverplevieren, drie Bontbekplevieren, zes Bonte Strandlopers en een Rosse Grutto. Na vijf uur tellen was iedereen enigszins onderkoeld geraakt, ondanks de rijkelijk vloeiende koffie en de vele stroopwafels. Een ommetje naar de het plasdrasgebied in Polder IJdoorn in twee ploegen was dan ook een welkome onderbreking van de telling. Ook op de Vijfhoek werd geteld, van 7.35 tot 11:50 uur, door Willem van der Waal, Ellen de Bruin, Ricardo van Dijk en Guus van Duin. Hier vlogen enkele eerste wintergasten over en was een roepende Goudvink ter plaatse. Wat vooral opvalt is het enorme aantal

Tabel 1. Resultaten Polder IJdoorn & Vijfhoek, Euro Birdwatch 2009 IJdoorn

1. Fuut 2. Blauwe Reiger 3. Aalscholver 4. Knobbelzwaan 5. Grauwe Gans 6. Rotgans 7. Nijlgans 8. Smient 9. Krakeend 10. Wintertaling 11. Wilde Eend 12. Pijlstaart 13. Kuifeend 14. Nonnetje 15. Middelste Zaagbek 16. Havik 17. Sperwer 18. Buizerd 19. Smelleken 20. Scholekster 21. Kievit 22. Watersnip 23. Wulp 24. Kokmeeuw 25. Stormmeeuw 26. Kleine Mantelmeeuw 27. Zilvermeeuw 28. Grote Mantelmeeuw 29. Visdief 30. Stadsduif 31. Houtduif 32. Grote Bonte Specht 33. Boerenzwaluw 34. Graspieper 35. Grote Gele Kwikstaart 36. Witte Kwikstaart 37. Merel 38. Zanglijster 39. Gaai 40. Kauw 41. Spreeuw 42. Vink 43. Groenling 44. Putter 45. Sijs 46. Kneu 47. Rietgors

Vijfhoek

Totaal

7

Aantal soorten

122 10 29

1 38

7 2 41 1 33 16 4 26 14 11 51 29 44 1 7 1 3 1 1 2 41 12 6 2994 56 23 48 7 2 1 8 1 1 11 3 41 8 8 7 2 316 5 3 26 1 122 11 47

Aantal individuen

755

3311

4066

2 16 2 9 2 5 49 30

2

41 8 3 80 2 4 3 7 1 7 1 11 32 8 7 286 2 3


25 1 31 16 4 17 12 6 2 29 14 1 7 1 1 1 1 2 4 3 2914 54 19 45 7 2 1 1 3 9 8 2 30 3 26 1

De Gierzwaluw

11

Gierzwaluwkolonie Burgerziekenhuis gered

Kokmeeuwen dat vanaf de Vijfhoek werd gezien (bijna 3000), terwijl er maar mondjesmaat Kokmeeuwen over Polder IJdoorn vlogen. Zangvogels zoals Graspieper, Witte Kwikstaart, Merel, Spreeuw, Kneu en Rietgors vlogen juist vaker over Polder IJdoorn. De aantallen waren niet groot. De resultaten van beide tel- De Spreeuw staat op nummer 2 van de Amsterdamse Top tien en landelijk zelfs op nummer 1 lingen werden telefonisch doorgegeven aan Vogelbescherming Nederland. In totaal werden 47 soorten en 4066 individuen waargenomen. De verdeling over beide telposten staat in Tabel 1. Een vergelijking van de landelijke Top tien met die van het totaal van Amsterdam wordt gegeven in Tabel 2. Drie soorten uit de landelijke Top tien komen ook voor in die van Amsterdam: Spreeuw, Kokmeeuw en Kievit. Uit deze tabel blijkt dat ten opzichte van vorig jaar vooral het aantal kleine vogels veel lager lag. Dit heeft uiteraard te maken met de tegenwind dit jaar, waar kleine vogels naar verhouding meer last van hebben dan grote vogels. Trekvogels zijn immers niet gek. Literatuur Ben van der J. & F. van Groen. Euro Birdwatch 2007. De Gierzwaluw jg. 45 (3): 16-18. Ben van der J. & F. van Groen. World Birdwatch 2008. De Gierzwaluw jg. 46 (4): 24-25.

Tabel 2. Top tien Euro Birdwatch, regionaal en landelijk Amsterdam

2009

Nederland

1

Kokmeeuw

2.994

Spreeuw

34.198

Vink

241.979

2

Spreeuw

316

Kokmeeuw

16.244

Spreeuw

138.381

3

Kneu

122

Grauwe Gans

11.371

Graspieper

31.383

4

Stormmeeuw

56

Scholekster

10.183

Kokmeeuw

28.799

5

Wilde Eend

51

Kievit

7.465

Bonte Strandloper

21.148

6

Zilvermeeuw

48

Vink

7.023

Koperwiek

17.312

7

Kuifeend

44

Graspieper

7.731

Kievit

17.153

8

Aalscholver

41

Bergeend

5.710

Aalscholver

15.980

9

Kievit

41

Wulp

4.366

Grauwe Gans

12.956

10

Witte Kwikstaart

41

Houtduif

3.171

Scholekster

11.301

12


2009

Nederland

2008

O

p 1 oktober 2009 bereikte de Gierzwaluwwerkgroep alarmerende berichten van bewoners in de nabijheid van het Burgerziekenhuis: de dakpannen waren verwijderd. Omdat Stadsdeel OostWatergraafsmeer tot voor kort in dit gebouw huisde, benaderden we de afdeling Milieu. Medewerkster Gerda Menkveld, die we reeds kenden, bleek niet op de hoogte van de verbouwing. Het Stadsdeelkantoor is verkocht aan Aedes Real Estate. De Dienst Ruimtelijke Ordening werd op de hoogte gebracht. Zij betreurden de zaak zeer, maar konden niets Foto van de werkzaamheden doen. Een bewoner schakelde de Algemene Inspectiedienst in. Deze dienst had op dat moment geen inspecteurs in dienst. Dus werd de politie ingeschakeld. De agent belde mij met de vraag waarop hij moest letten. Vervolgens maakte hij rapport op van de situatie. De directie van Aedes werd bij de officier van justitie ontboden. Die zag geen aanleiding tot vervolging, vanwege de onbekendheid met het bestaan van broedende vogels. De Gierzwaluwwerkgroep eiste een onderhoud met de projectleider. Er werd snel contact gelegd met Thijs Croon, die gevoelig bleek voor onze argumenten. Margriet de Hooge en ik hadden op 7 oktober een afspraak in het gebouw zelf. Wij zagen aan de ontwerptekeningen dat de bedoeling was de openingen onder de boeidelen af te sluiten. De Gierzwaluwen zouden niet meer kunnen broeden.

FOTO: GERARD SCHUITEMAKER

FOTO: MARIANNE SLOT, aandammergouw, 10-08-2009

Gerard Schuitemaker

Aedes wil het Burgerziekenhuis renoveren naar de oude staat en inrichten als hotel. Dit hotel moet een voorbeeld worden van een zo beperkt mogelijk gebruik van energie. Waar mogelijk zal het gebouw worden geïsoleerd. Wel wordt het dak van het gebouw tachtig centimeter opgelicht om een goede hoogte te krijgen voor de kamers op de bovenste verdieping. Wij zagen de voorbereidingen voor deze werkzaamheden. Het dak was in drie delen verdeeld die stapsgewijs werden opgekrikt. Onze werkgroep wees Croon op artikel 11 van de Flora & Faunawet: nesten van Gierzwaluwen zijn - ook na de broedtijd - beschermd! Dit was bij Aedes niet bekend. Ook het bestaan van de broedvogelkolonie was niet bekend. Daarop brachten wij Thijs Croon in contact met Gerda Menkveld. Zij excuseerde zich voor het niet informeren over deze beschermde vogelsoort. Croon heeft ons beloofd de boeidelen in oude staat te handhaven; aan de achterzijde is door het stadsdeel enkele jaren geleden loodslabbe aangebracht. Croon beloofde na reparatie van de boeidelen de slabbe niet meer aan te brengen. Naast het toekomstig hotel komt nieuwbouw. In dit gebouw worden neststenen toegepast. Door het snel reageren van de bewoners en Rinus Nieuwstad van de VWGA Commissie Bescherming en door het overleg met alle partijen zijn goede afspraken gemaakt.


De Gierzwaluw

13

In memoriam Jacob Walters (1926-2009) Ruud Vlek

O

p 18 mei 2009 is de Amsterdamse natuuronderzoeker Jacob Walters overleden. Walters was een van de meest productieve veldonderzoekers van de natuur in Amsterdam, gedurende meer dan zestig jaar. Van 1948 tot 2003 heeft hij ruim 140 grotere en kleinere publicaties over de broedvogels in verschillende studieterreinen in Amsterdam-West en de Amsterdamse Waterleidingduinen het licht doen zien. Omdat hij zijn diverse onderzoekingen nauwgezet heeft gedocumenteerd, zijn deze publicaties en zijn omvangrijke archief een rijke bron van langjarige populatiegegevens en een toonbeeld van gedisciplineerde studiemethoden en verslaglegging. Naast gebiedsinventarisaties deed Walters in zijn latere jaren veel broedbiologisch onderzoek. Hij was actief als vogelringer en vogelfotograaf, en karteerde ook nog planten. Kortom, een uiterst veelzijdig natuurmens en een buitengewoon ijverig veldornitholoog. Na zijn middelbare schoolopleiding in de oorlogsjaren moest Walters bij gebrek aan studiefinanciering direct de arbeidsmarkt op. Hij vond emplooi als inkoper bij papierfabriek Van Gelder in Amsterdam (1946-1976). Zijn vogelhobby, geheel zelfstandig ontwikkeld vanaf zijn veertiende levensjaar, nam kort na de oorlog een serieuzere vorm aan. Geïnspireerd door de methoden van de gebroeders Tinbergen voerde Walters diverse kwantitatieve onderzoekjes uit. Zo registreerde hij onderweg naar zijn werk houtduifnesten en ‘s winters de aantalsverhouding tussen adulte en juveniele Kokmeeuwen. In diezelfde tijd nam de Gemeente Amsterdam een grootschalig uitbreidingsplan ter hand voor de aanleg van westelijke ‘tuinsteden’. Dit leidde tot uitgestrekte zandopspuitingen in de veenweidegebieden van de Sloterdijkermeerpolder, grenzend aan Amsterdam Oud-West. Diverse Amsterdamse natuurliefhebbers ontdekten deze opspuitterreinen als rijke vogelgebieden, maar voor Walters werden het locaties voor populatie- en gedragsstudies aan allerlei Jacob Walters met Kleine Plevier aan de Osdorperweg, mei 1961 FOTO: FRED NORDHEIM

pioniersoorten, vooral plevieren en Veldleeuwerik. Tussen 1949 en 1954 publiceerde Walters zijn inventarisatieverslagen van de Amsterdamse spuitvelden in Ardea, Limosa, Natura en De Wandelaar in Weer en Wind. In 1954 startte hij een langjarig gedragsonderzoek aan de broedbiologie van Strandplevier en Kleine Plevier, waarover hij verslag deed in landelijke en buitenlandse ornithologische tijdschriften (15 publicaties, 1954-1962). Hierdoor rees zijn ster als vooraanstaand plevierenonderzoeker ook in het buitenland en werd hij zelfs aangeschreven als ‘Sehr geachter Herr professor Walters’. Zijn omvangrijke en wetenschappelijk interessante correspondentiearchief (ca. 1000 brieven) getuigt daarvan. Walters verzorgde uiteindelijk zowel in het Handbuch der Vögel Mitteleuropas (Band 6, 1975) als in het Handbook of the Birds of the Western Palearctic (Vol. 3, 1983) de secties over de broedbiologie van Strandplevier en Kleine Plevier. Ook schreef hij de plevierenbijdragen in de Atlas van de Nederlandse Broedvogels (1979) en Randstad en Broedvogels (1981). Later blikte hij terug op de populatieontwikkeling van deze soorten in de Amsterdamse broedvogelatlas ‘Sijsjes en Drijfsijsjes’ (Melchers & Daalder 1996), een boek dat aan hem werd opgedragen. Toen omstreeks 1964 de opspuitterreinen ten westen van Amsterdam in moderne woonwijken waren veranderd, keek Walters uit naar nieuwe studiegebieden, en stortte hij zich op een twintig jaar volgehouden inventarisatie van de Amsterdamse Waterleidingduinen (1968-1987; Limosa 54). Dichter bij huis begon de Gemeente Amsterdam dankzij wethouder Joop den Uyl met de aanleg van het Westelijk Havengebied, waarvoor al vanaf eind jaren vijftig grootschalige zandopspuitingen plaatsvonden in de IJpolders. Hier kwamen weer dezelfde pioniersoorten tot broeden als eerder in de opgespoten Sloterdijkermeerpolder (tot 120 paar Kleine Plevier en 60 paren Strandplevier). In de jaren zeventig ontstond er ook een enorme kolonie van meeuwen en Visdieven op het met hekken omsloten olieopslagterrein van Mobil aan het Noordzeekanaal. Hier ringde Walters grote aantallen vogels, waaronder een 16 jaar later teruggemelde nestjonge Zwartkopmeeuw, en kreeg hij interesse voor onderzoek aan handpenrui van diverse vogelsoorten (Het Vogeljaar 31, Bird Study 31, Le Gerfaut 75, Limosa 60, Ringing & Migration 8). Walters’ ringterugmeldingen zijn postuum gepubliceerd op de website van de Vogelwerkgroep Amsterdam. Omdat door de economische crises van de jaren zeventig en tachtig het Westelijk Havengebied niet volledig volliep met nieuwe bedrijvigheid werden grote delen van het terrein aan hun lot overgelaten en ontstonden allerlei struwelen. Door uitdroging hadden de steltlopers, op een enkel paartje Wulpen na, medio jaren tachtig het veld geruimd. Walters volgde in zijn onderzoek deze ontwikkeling door over te schakelen op zangvogelinventarisaties. Er verschenen enige lijvige rapporten over de zangvogelontwikkeling in het Westelijk Havengebied vanaf de jaren zeventig tot begin jaren negentig. Daarna verlegde Walters zijn broedvogelinventarisaties naar het Rembrandtpark (19921999) en het Sloterpark-West (1993-1997) in Amsterdam. Hij rondde dit werk af met inventarisaties van volkstuinparken langs de Haarlemmertrekvaart (1996-1999). In zijn inventarisatieonderzoek legde Walters de gehele broedvogelontwikkeling vast van grootschalige nieuwe stadsaanleg in zijn primaire fase tot het eindstadium van woonwijken met parken en volkstuinen. Zonder al zijn inspanningen zou er een veel minder compleet beeld zijn van de ontwikkeling van de Amsterdamse avifauna in de tweede helft van de twintigste eeuw. Daarvoor zijn we hem zeer dankbaar. Walters deed interessant onderzoek aan gedrag, rui en trek van diverse tijdelijke broedvogels in stadsrandgebieden. Men kan dus Walters typeren als natuuronderzoeker van stedelijke ontwikkeling en allround stadsrandornitholoog. Er zijn maar weinig Nederlandse vogelonderzoekers met een dergelijke levenslange staat van dienst.

14



De Gierzwaluw

15

De Slechtvalken van het Afval Energie Bedrijf Roely Bos

Tijdens het samenspel in de lucht is het grootteverschil goed te zien tussen het kleinere broertje en zijn zusje FOTO’S: ROELY BOS

S

inds de terugkeer van de Slechtvalk als broedvogel in Nederland in 1990 is door het ijveren van de Werkgroep Slechtvalk Nederland (WSN) het aantal broedparen van één tot circa zestig in 2009 gestegen. De WSN hangt nestkasten aan hoge gebouwen, torens en schoorstenen waar zich Slechtvalken vertonen en maakt bovendien mensen enthousiast zelf initiatief te nemen zo’n kast op te (laten) hangen. Dit laatste gebeurde bij het Afval Energie Bedrijf (AEB) aan de Australiëhavenweg in Amsterdam Westpoort. Een van de werknemers bij het AEB, Bert van de Belt, wilde jarenlang een kast in de schoorsteen van het bedrijf plaatsen maar elk jaar was er wel iets waardoor het niet door kon gaan. Tot maart 2008. Achteraf kun je stellen dat deze werknemer er erg veel voor over heeft gehad Slechtvalken te huisvesten, want nu ik zelf de kooiladders met een totale lengte van 78 meter in de schoorsteen een paar keer heb beklommen, met alleen een rugzakje op, besef ik pas de omvang van deze krachttoer. De beloning kwam vrijwel onmiddellijk: de intrek van een paartje Slechtvalken, dat al langer op de lampen en in de nissen van de schoorstenen was waargenomen door slechtvalkkenner Paul Marcus. Het mannetje had een oranje ring. Van het vrouwtje was toen nog niet bekend of ze geringd was, hoewel Paul al in september 2007 een vermoeden had om welke valk het ging, vanwege haar uitzonderlijk donkere uiterlijk. Hoe gaat het dan in slechtvalkland, als er eenmaal een geschikte broedplaats is gevonden? Het mannetje krabt een kuil in het grind dat op de vloer van de nestkast ligt en lokt het wijfje met geroep. Hij maakt haar het hof, biedt haar prooien aan en werkt zo toe naar de paringen. Tijdens

16


deze baltstijd komt het vrouwtje in de juiste conditie om het zware werk van eieren leggen en uitbroeden aan te kunnen. De taak van het mannetje is voornamelijk prooi aanvoeren, voor, tijdens en na het broeden. Overdag als het wijfje even weg wil, neemt hij het broeden over. Het broeden duurt ongeveer vijf weken. Begin april 2008 was het dan zover in de nestkast van het AEB, op meer dan 90 meter hoogte. Via een webcam aan de kast werd gezien dat het mannetje door het wijfje werd afgelost bij het broeden op drie eieren. Op 29 april zagen we de eerste twee jongen, die door het wijfje gevoerd werden, en een dag later werd ook het derde jong ontdekt. Op filmpjes die in de weken daarop door Bert van de Belt vanaf de monitor zijn gemaakt, en die via Youtube te zien zijn (BertvdBelt) is goed te volgen hoe ze groeien. Van onmachtige kleine pluizenbolletjes worden het zelfstandig door de kast banjerende, stoere klapwiekende vogels, die nog groter zijn dan hun ouders. Na drie weken kwam er een inspectie door Peter van Geneijgen, voorzitter van de Werkgroep Slechtvalk Nederland. De jongen werden gewogen, opgemeten, nagekeken en geringd. Het bleken twee wijfjes en een mannetje te zijn. Van hun vader werd in eerste instantie de ring afgelezen als R7 maar dit bleek naderhand R1 te moeten zijn, een mannetje dat in 2005 als nestjong op de Hemwegcentrale is geringd en nu dus vlakbij zijn geboorteplaats een nestplaats heeft gevonden. Van de moeder heb ik pas in 2009 de ring (DN) af kunnen lezen en dat bleek een pikant verhaal op te leveren. Zoals hier eerder geschreven staat had Paul Marcus een vermoeden. Uit een e-mailbericht van 4 april 2008: “Op de oostelijke pijp van het Afval Energie Bedrijf zat moe Slechtvalk om 11.20u. op een lamp bovenaan de NO-kant. Van het mannetje geen spoor. Ze poetste zich. Daardoor kon ik zien dat ze rechts een lage grijze, aluminiumkleurige ring had. Links heb ik eenmaal een ring gezien: een hoge, hetzij lichtgrijze, hetzij witte ring. De valk heeft hetzelfde donkere kleed als DN die van 2003-2005 op de Centrale Hemweg broedde. Die had de witte, hoge ring links zitten. In principe is het dus nog steeds mogelijk dat DN de valk is die nu op AEB broedt.” Het pikante schuilt erin dat de eerste zoon van het Duitse slechtvalkvrouwtje dat wijfje DN van de Hemweg heeft verjaagd, R1, nu samen met dat verjaagde wijfje DN op het AEB al twee broedsels heeft grootgebracht. Zoon met de ex van zijn vader. DN is overigens iets ouder, zij is in 2001 in het Belgische Drogenbos uit het ei gekropen. Eind mei 2008 stonden de jongen al regelmatig op het rooster dat buiten de nestkast hangt. Jonge valken hebben daar wat weinig ruimte om te ‘takken’, maar kunnen hun vleugelspieren toch flink oefenen. Op 8 juni maakte de eerste juveniel van het AEB zijn maidentrip en de dag erna vlogen ook de andere twee uit. Een van de drie verging het een paar keer niet zo best, ze kwam op plaatsen terecht vanwaar ze niet meer weg kon vliegen en moest dus worden opgepakt om op het dak van het AEB te worden gezet. Ze kreeg als bijnaam ‘de brokkenpiloot’. Aan de oplettende medewerkers en slechtvalkliefhebbers is wel te danken dat meer juvenielen hun eerste vliegpogingen overleven

AR vlak boven de grond, nadat ze tegen de mantel van de schoorsteen vloog


De Gierzwaluw

17

dan de reguliere statistieken aangeven. De weken erop kregen de jongen vlieglessen van hun ouders en onderricht in het opvangen en grijpen van prooien. Het is een schitterend gezicht om hun vliegvaardigheden te zien toenemen en om ze te zien spelen in de lucht: ze achtervolgen elkaar en spelen tikkertje, waarbij ze hun klauwen naar de ander uitstrekken in een poging een prooi af te pakken of net te doen alsof. Het opgewonden gekrijs is dan niet van de lucht. Een maand later zag ik ze al veel minder in de lucht, ze waren bedrevener geworden en oefenden niet veel meer. En op zekere dag waren ze er niet meer, ze waren gaan zwerven om elders een eigen plek te vinden. Ook in 2009 werd er op het AEB gebroed, en voorzover ik kan nagaan was dit het eerste Nederlandse broedsel van dit jaar. De beelden van de webcam werden inmiddels uitgezonden via de site van de WSN en daar was en is veel belangstelling voor, getuige de berichten op de diverse slechtvalkenforums. De uitzending van de beelden van de slechtvalkkast in De Mortel via ‘Beleef de Lente’ werkte daar waarschijnlijk ook wel aan mee. Er werd ook een buitencamera geplaatst bij de AEB-kast. Vanaf dat moment hadden de valken weinig privacy meer. Het hele land kon meegenieten van de diverse paringen en het graven van de kuiltjes, en op 2 maart was het resultaat zichtbaar, het eerste waargenomen slechtvalkenei van Nederland. 9 maart lagen er vier eieren en was het broedsel compleet. In de tussentijd had zich een indringster gemeld. Paul Marcus in een e-mailbericht van 7 maart 2009: “Om 10.45u. was op het Afval Energie Bedrijf aanvankelijk alleen het wijf DN te zien op het uitvliegrooster. Om 10.55u. vloog ze af en kwam een vreemd ad. wijf en het ad. mannetje in beeld. Het drietal vloog enige tijd stoeiend rond. DN ging weer op het rooster zitten en het mannetje en de indringster vlogen noordoostwaarts. M. stootte daarbij geregeld op v. Na enige tijd vlogen ze weer naar het AEB. Om 11.10u. vloog DN weer even rond om een vreemd v. klop te geven. DN ging weer neer, terwijl de vreemde gewoon bleef cirkelen. Ver weg boven de Amerikahaven zag ik op hetzelfde moment nog twee slechtvalken stoeien. Wrsch. was het ad. mannetje hierbij. Vanmiddag tegen 5.00u. zag ik op de webcam DN op het rooster zitten en het mannetje broeden.” Indringers, zowel mannelijke als vrouwelijke, zijn een probleem voor veel territoriale Slechtvalken. In 2007 speelde zich bij de Slechtvalken van De Mortel (N-B) een drama af; het wijfje, Ma genaamd door haar vele fans, dat inmiddels drie jongen had, werd na felle gevechten verdreven door een Belgisch vrouwtje, S2. Deze was in de baltsperiode en pakte vrijwel elke prooi van het mannetje waarmee hij zijn jongen wilde voeren, af. Eén jong overleefde dit niet, de andere twee wel omdat het mannetje volhield en zelfs een strategie ontwikkelde om S2 af te schudden, én omdat S2 na een paar weken plotseling begon te voeren. Het was 12 mei, Moederdag 2007. Het wijfje van het AEB heeft het er een paar dagen moeilijk mee gehad. Op zeker moment kwam ze erg besmeurd weer terug in de kast, maar ze had zich niet voor de tweede keer in haar leven laten verdrijven. Tijdens de perioden dat ze weg was om de indringster te bevechten en te verjagen lag het mannetje meestal op de eieren. Valken willen nog wel eens gezamenlijk indringers verjagen, maar gevechten vinden plaats tussen seksegenoten onderling. Op vrijdag 10 april, Goede Vrijdag, was het zover. Vrouw DN was al een poosje onrustig, net als het mannetje R1 dat na de broedwissel steeds van de eieren opstond om ernaar te kijken, en vast om ernaar te luisteren, want de jongen piepen al in het ei. Aan het einde van de ochtend kwam kuiken

18


Nadat ze langs de gevel van Waternet gleed, zette AP de pas erin

nummer één uit zijn eischil, en ‘s avonds werd het tweede kuiken zichtbaar. De volgende dag brak het derde ei en twee dagen later kwam nummer vier uit. De kuikens werden vrijwel meteen gevoerd, maar kunnen eventueel wel een poosje zonder voedsel. R1 kreeg het druk; voedsel voor vier hongerige kinderen verzamelen is geen sinecure, ook al zijn ze nog klein. Zodra hij een vogel gevangen had werd die overgedragen aan de moeder, waarna zij plukte en voerde. Het voeren gebeurt niet om en om, maar één voor één, en de grootste schreeuwers krijgen het meest. Dit keer zijn alle vier jongen groot geworden, maar dat kan ook anders aflopen. Vier kuikens warm houden is een heel gedoe, zeker voor het kleinere mannetje. Met de snavel worden ze een beetje bij elkaar geschept, zodat ze uiteindelijk onder de vleugels passen. In het begin lukt dat nog wel, maar als je bedenkt dat de jongen in zes weken tijd een volwassen gestalte krijgen kun je je de snelheid van groeien wel voorstellen. Op een gegeven moment gaat ook het vrouwtje jagen, want er moeten grotere prooien worden aangesleept om alle magen te blijven vullen. Wat ze eten is een beetje afhankelijk van wat de buurt biedt, maar duiven en spreeuwen staan altijd volop op het menu. Uit de prooiresten van vorig jaar bleek ook een voorliefde voor de Gierzwaluw te bestaan… Tja. Dit jaar kon het niet op bij het AEB. De jongen rolden letterlijk om van de gevulde kropjes en lagen dan volstrekt uitgevloerd te slapen. Na een dag of veertien van Amerikaanse porties begon er iets in het donspakje van de kuikens te veranderen. Er kwamen al wat veertjes doorheen en ook begonnen ze de kast wat te verkennen. Na drie weken werden er voor de kastopening blikken naar buiten geworpen en alvast de eerste oefeningen gedaan met de vleugelspieren. De jongen zijn dan per stuk al twee flinke handen vol en hebben al duidelijke kenmerken van het masker en grijze vleugelranden. Ook deze jongen werden geringd door Peter van Geneijgen, op 6 mei, dus op wat hogere leeftijd dan gebruikelijk is (drie weken). Horen en zien verging je dan ook toen ze uit de kast werden getild, waarvan eerst de opening was afgesloten met een schot, om te voorkomen dat de jongen van de schrik naar buiten springen, en ook om de ringer te beschermen tegen aanvallen van de ouders. Na meten en wegen bleken er drie vrouwen en één man te zijn, die elk een grote oranje ring om


De Gierzwaluw

19

Na een maand, met de veren al duidelijk zichtbaar in het pak, waagde het eerste kuiken zich op het rooster. Zo langzamerhand werd de ruimte om te kunnen bewegen ook wel enigszins ingeperkt door de groeiende omvang van broer en zussen. Bij het klapwieken, om de spieren te oefenen, begonnen ze elkaar al flink om de oren te slaan, dus toen waren de eerste stappen naar buiten, na enige aarzeling, toch wel gauw gezet, vooral toen bleek dat buiten het snelst een maaltijd werd geserveerd. Dat was een mooie aanmoediging om het rooster te gaan verkennen. Het verenpak was met vijf weken eigenlijk al zo’n beetje volledig. Hier en daar schemerde het dons er nog doorheen, maar de term kuiken was absoluut niet meer van toepassing, het waren juvenielen geworden, die zelf aan overgebleven prooiresten knaagden en zelfs al de restanten ‘mantelden’; dat wil zeggen afschermden van andere gegadigden. De prooiresten in de kast gaven een gevarieerd beeld te zien: zeventien soorten werden onderscheiden, voor het merendeel duif, maar ook weidevogels, Gierzwaluwen, Halsbandparkiet en Valkparkiet, lijsterachtigen en zelfs een Huismus. Vrijdag 22 mei vloog de eerste juveniel uit, ongeveer zes weken oud. Het was het jonge mannetje; mannetjes gaan doorgaans als eerste op de wieken, dames zijn groter en zwaarder en volgen later. De eerste dag na het uitvliegen is de gevaarlijkste, de vliegtechniek moet nog ontwikkeld worden, en de omgeving verkend. Er gaat dan ook veel mis. Het mannetje moest diezelfde dag al uit de vijver bij Waternet worden gevist en in een doos op het dak van het AEB gezet worden. De dag erop vloog een zusje uit, maar die kwam tegen een van de schoorstenen terecht en zakte via de mantel af naar het meetbordes dat rondom de schoorsteen hangt. Hier is ze gebleven tot de volgende dag, toen ze zelfs op de grond belandde, maar na enige tijd op eigen kracht via diverse opstapjes de weg omhoog weer wist te vinden. Het voordeel voor de fotograaf is dat er mooie dichtbij-foto’s gemaakt kunnen worden als het mis gaat. Op maandag ging het met valk nummer drie mis. Dit meisje vloog tegen de gevel van het Waternetgebouw aan, probeerde houvast te krijgen maar gleed een meter of vijftien naar beneden, waarna ze op de grond terechtkwam, na een poosje wat ging wandelen, maar geen aanstalten maakte om de lucht weer in te gaan. Ook zij is na een aantal uren opgepakt en weer op het dak gezet, want ze zou het niet kunnen opnemen tegen de wilde katten die er rondlopen. De vierde waaide van het dak en kwam bijna in het ketelhuis terecht. Ook zij moest gered worden. Inmiddels kon het jonge mannetje al goed vliegen en landen, en hij werd in de lucht dan ook al door zijn moeder uitgedaagd een beetje te spelen. Dit zijn de mooiste momenten om te zien. Ook de dames hebben in de weken die volgden goed leren vliegen. Regelmatig verschenen ze op het rooster en in de kast. Van de ouders kregen de juvenielen prooien toegeworpen in de lucht, om te leren vangen en mee te nemen in de vlucht. Twee maanden na het uitkomen van de eieren werd voor het laatst een juveniel gesignaleerd in de kast. Ze zijn hun eigen weg gegaan. De bindingsrituelen van de oudervalken zijn alweer begonnen… Slechtvalkforums zijn te vinden op perigrines.nl/forumtest en slechtvalken.forumup.nl

20


Voorjaarsfenologie 2009 Jan van Blanken

S

inds de start in 1985 zijn dit jaar voor de 25-ste achtereenvolgende keer de vroegste voorjaarswaarnemingen verzameld. Ik ontving slechts vijf fenologielijsten. De meeste waarnemingen heb ik ontleend aan het Amsterdams VogelNet en de website waarneming.nl. Voor een overzicht van de vroegste data verwijs ik naar bijgaande tabel, waarin achtereenvolgens beschreven staat:

FOTO: KEES JONKER, ijburg, 06-07-2009

de rechterpoot en een kleine aluminiumkleurige om de linkerpoot kregen, zoals gebruikelijk in Nederland. Tijdens deze procedure vloog de moedervalk voortdurend krijsend en alarmerend rond de schoorsteen, maar al snel nadat de jongen geringd en wel weer in de kast waren gezet was ze weer present. Ook het mannetje kwam kijken en samen hebben ze nog uren op het rooster voor de kast gezeten. Gelukkig is zo’n verstoring eenmalig.

De Zwarte Roodstaart doet het goed op IJburg

1) Soortnaam 2) Periode berekening gemiddelde en bandbreedte, waarbij het getal tussen haakjes betrekking heeft op het aantal jaren waarover deze gegevens zijn berekend 3) Gemiddelde vroegste datum (berekend t/m 2008) 4) Bandbreedte (berekend t/m 2008) 5) Eerste en tweede vroegste datum in 2009 6) Locatie 7) Naam waarnemer

Voor gegevens over gemiddelde en bandbreedte verwijs ik naar het artikel Voorjaarsfenologie 2003 in De Gierzwaluw jg. 41 (4) p. 27-38. Dit artikel is ook te vinden op de website van de VWGA.

Conclusie Van de 39 soorten, waarvan een bandbreedte bekend is, arriveerden er in 2009 zestien vroeg (2008: twaalf). Evenals 2008 arriveerde geen enkele soort laat. Vroeg of laat houdt in dat de eerste waarnemingsdatum in 2009 buiten de t/m 2008 berekende bandbreedte valt. Van Fluiter en Bonte Vliegenvanger werden mij geen waarnemingen bekend. Van maar liefst vier soorten (Kleine Plevier, Oeverzwaluw, Braamsluiper en Grasmus) zijn de eerste voorjaarsdata in 2009 de vroegste die tot nu toe in de regio zijn vastgesteld. Toelichting soorten Kleine Plevier De waarneming op 1 maart is de vroegste voorjaarswaarneming ooit. Van deze soort is één winterwaarneming bekend (5 januari 1967).


De Gierzwaluw

21

zingende vogel. Dit is vrij opmerkelijk is, want doorgaans verraadt deze soort zijn aanwezigheid door zijn zang. Ook de tweede vroegste datum werd verbeterd.

FOTO: RUUD ALTENBURG, erasmusgracht, 02-05-2009

Grasmus De eerste Grasmus werd waargenomen op 9 april. Dit is de vroegste waarneming ooit.

De Kleine Plevier kwam nog nooit zo vroeg terug: 1 maart

Gierzwaluw Afgezien van de vondst van een dode Gierzwaluw op 21 februari op de Weesperzijde door Guus van Duin, arriveerden de eerste Gierzwaluwen op 5 april. Dit is een evenaring van de tweede vroegste waarneming in de regio in 2007. Oeverzwaluw De eerste Oeverzwaluw verscheen op 22 maart op de Vijfhoek bij Haven-Ballast. Dit is de allervroegste regiowaarneming ooit. Deze soort arriveert geleidelijk aan steeds vroeger in de regio. In de periode 1989-2009 (n = 21) komen elf maartwaarnemingen voor, terwijl in de periode daarvoor maartwaarneming ontbreken. Dit heeft tot gevolg dat de gemiddelde vroegste datum in 1960-2009 (n = 45) ten opzichte van die berekend t/m 1985 (n = 21) met 8 dagen is vervroegd (13 april versus 21 april). Zwarte Roodstaart Norbert van de Grint vond op 26 januari een dode vogel in Amsterdam-Noord. Ongetwijfeld is hier sprake geweest van een overwinteraar. Gekraagde Roodstaart De eerste Gekraagde Roodstaart werd op 24 april langs de Overdiemerweg gehoord en werd daar vervolgens t/m 9 mei regelmatig waargenomen. Op 1 mei zong een vogel op de Vijfhoek. Vermoedelijk ging het in beide gevallen om één en dezelfde vogel. Kleine Karekiet De eerste Kleine Karekieten werden op 11 april gehoord. Dit is de tweede vroegste datum in de regio. Frappant is dat de soort op deze datum zelfs op twee verschillende locaties is gehoord. Braamsluiper Op 7 april zag Frank van Groen een Braamsluiper in Artis. Dat is maar liefst vier dagen vroeger dan de tot nu toe vroegst bekende datum van 11 april. Het ging om een niet

22


Zwartkop Deze soort overwinterde in Osdorp (op 12 januari maximaal twee). Ook in Watergraafsmeer (24 januari) en Amsterdam-Noord (21 februari) werd een Zwartkop gezien. De waarnemingen in de tabel hebben betrekking op zang. Tjiftjaf Er werden enkele januariwaarnemingen gemeld. Dat is voor deze soort, die regelmatig overwintert, gebruikelijk. De eerste zang werd op 26 februari gehoord. De gemiddelde vroegste datum in 1960-2009 (n = 50) valt zes dagen vroeger dan die berekend over 1960-1985 (n = 26), namelijk 7 maart versus 13 maart. De vervroeging zet zich met name in vanaf 2000. In de reeks van vroegste waarnemingsdata vanaf 1985 zitten tien februariwaarnemingen, waarvan maar liefst negen gedurende de laatste tien jaar. In de jaarreeks vóór 1985 zit slechts één februariwaarneming. In de door mij gebruikte datareeks hebben alle februariwaarnemingen betrekking op zingende vogels. Buidelmees Van deze soort werd geen tweede waarneming bekend. Fenologielijsten werden ontvangen van Teun van Dijk, Will Schep, Paul Tak, Piet Vlietstra en Willem van der Waal, waarvoor dank. Gebruikte afkortingen AJ AvV BDT-1 BVa BvI CK EB ED EdB FdL FS FV FvG FW GvD HB HBu

Auke Jansen André van Vliet Big Day Team 1 *) Bart Vastenhouw Bart van Iterson Christian Kooij Eric Brandes Edial Dekker Ellen de Bruin Frans de Lange Fred Scholte Frank Visbeen Frank van Groen Frank Warendorf Guus van Duin Henk Bakkenes Han Buckx

HM HR JHo JL JLK JvB JvdB JWdJ LBu LvdV MdV MMa MR MvL NA NZ PH

Herbert Minter Hans Russer Jan Holtkamp Joost Leijten Jip Louwe Kooijmans Jan van Blanken Joop van den Brink Jan Willem de Jong Lars Buckx Lammert van der Veen Martijn de Vries Manette Marchand Maarten Reinboud Merijn van Leeuwen Niels Aagaard Nirk Zijlmans Patrick Heijne

PM PT RA RB RHo RivD RN RovD RP RR RV SB TKr TvD WS WvdW

Paul Marcus Paul Tak Ruud Altenburg Rob Baars Ronald Hofmeester Ricardo van Dijk Rinus Nieuwstad Ronald van Dijk Ronald Pieters Rutger Rotscheid René Vos Sabine Bekkers Tim Kreetz Teun van Dijk Will Schep Willem van der Waal

*) BDT-1 bestond uit Edial Dekker, Frank van Groen en Jan Timmer


De Gierzwaluw

23

Tabel vroegste data 2009 Soort

Periode berekening gemiddelde en bandbreedte (n = )

Zomertaling

1961-2008 (47)

Gemiddelde

Bandbreedte

1e en 2e datum 2009

21-3

7/3-4/4

12/3 20/3

Landje van Geijsel Middelpolder

WS RN

Paapje

11/4 19/4

Botshol Weesp, De Horn

FdL ED

Purperreiger

Locatie

Waarnemer

Lepelaar

1962-2008 (42)

7-3

8/2-3/4

28/2 1/3

Amsterdam-Kadoelen Ransdorp

SB FvG

Boomvalk

1960-2008 (49)

13-4

29/3-28/4

14/4 19/4

Boezemkanaal Rijnland IJburg

PM RB

Kinseldam Ouderkerkerplas Schiphol

FvG HB CK

Kluut

1965-2008 (43)

16-3

23/2-6/4

1/3 1/3 4/3

Kleine Plevier

1960-2008 (44)

2-4

14/3-21/4

1/3 19/3 19/3

Landje van Geijsel Osdorper Binnenpolder Lutkemeerpolder

Bontbekplevier

1972-2008 (35)

3-3

21/2-13/3

18/2 2/3

Kinseldam Landje van Geijsel

HB GvD/MdV

Kemphaan

8/2 12/2

Landje van Geijsel Ouderkerkerplas

HB/HM RN

Grutto

1961-2008 (48)

18-2

3/2-5/3

11/2 12/2

Landje van Geijsel Ouderkerkerplas

HB/WS/HM RN

Groenpootruiter

1967-2008 (39)

11-4

25/3-28/4

13/4 15/4 15/4

Schinkelbos Osdorper Binnenpolder Landje van Geijsel

CK RR WS/JvdB

Markermeer bij Uitdam Vijfhoek Haven Ballast

FV HB

HM e.a. PT PT

Soort

Periode berekening gemiddelde en bandbreedte (n = )

1e en 2e datum 2009

Gemiddelde

Bandbreedte

1965-2008 (37)

29-4

18/4-10/5

13/4 26/4

Schinkelbos Diemerpark

Tapuit

1963-2008 (44)

10-4

26/3-25/4

3/4 5/4

Bovenkerkerpolder Aandammergouw

AJ FV

Sprinkhaanzanger

1963-2008 (41)

17-4

6/4-28/4

9/4 11/4 11/4

Diemerpark Vijfhoek Haven Ballast Brettenzone

HB HB PT

Snor

1957-2008 (45)

14-4

6/4-22/4

6/4 11/4 11/4 11/4

Ilperveld Vijfhoek Haven Ballast Diemerpark Diemen, Nesciopark

FvG HB HB/AJ/RP MvL

Spotvogel

1957-2008 (51)

7-5

1/5-13/5

26/4 7/5

Watergraafsmeer Waterland, Dijkeinde

HB ED

Bosrietzanger

1957-2008 (51)

5-5

25/4-15/5

22/4 23/4

Lutkemeerpolder Diemerpark

JvB HB

18/5 1/7

Botshol, Grote Wije IJdoornpolder

HR HB

16/4-6/5

11/4 11/4 12/4

IJdoornpolder Het Blauwe Hoofd Vijfhoek

PH PH/JWdJ NZ

De Hoge Dijk Middelpolder Baanakkerspark Diemerpark Schinkelbos Ouderkerkerplas

WS RN RV HB RA FS

Grote Karekiet Kleine Karekiet

1957-2008 (52)

26-4

Locatie

Waarnemer

BvI/JHo RP

Rietzanger

1957-2008 (52)

10-4

30/3-21/4

5/4 6/4 6/4 6/4 6/4 6/4

Braamsluiper

1957-2008 (52)

21-4

15/4-27/4

7/4 10/4

Artis Tuingroep Tigeno

FvG JvB

Grasmus

1957-2008 (52)

22-4

15/4-29/4

9/4 12/4

Diemerpark Ballastbos

HB NZ

Tuinfluiter

1957-2008 (52)

21-4

15/4-27/4

22/4 22/4 23/4 23/4 23/4

De Oeverlanden Brettenzone De Hoge Dijk Ouderkerkerplas Diemerpark

PM PT WS WS HB

14/3 1/4 1/4

Amstelveen, Broersepark Lange Bretten Zuider-Amstel

Visdief

1957-2008 (52)

8-4

30/3-17/4

5/4 6/4

Zwarte Stern

1962-2008 (42)

27-4

15/4-9/5

18/4 25/4

Kinselmeer IJmeer

HBu/LBu BVa

Zomertortel

1959-2008 (50)

2-5

23/4-11/5

9/5 19/5

Westpoort Ransdorp

BDT-1 ED

Koekoek

1957-2008 (52)

22-4

14/4-30/4

12/4 14/4 14/4

Bretten Vijfhoek De Kluut

RA HB/GvD PM

Gierzwaluw

1958-2008 (51)

19-4

12/4-26/4

5/4 8/4

Amsterdam-Oud Zuid Halfweg, Groote Braak

TKr TvD

Oeverzwaluw

1960-2008 (44)

13-4

31/3-26/4

22/3 23/3

Vijfhoek Haven Ballast Bovenkerkerpolder

AvV MdV

Zwartkop

1960-2008 (48)

4-4

24/3-15/4

Boerenzwaluw

1955-2008 (53)

31-3

24/3-7/4

18/3 21/3

Groot Duivendrechtse Polder Bovenkerkerpolder

JLK MdV

Fluiter

1959-2008 (44)

2-5

24/4-10/5

Huiszwaluw

1959-2008 (49)

20-4

6/4-4/5

29/3 31/3

Vijfhoek Haven Ballast Weesp, Aetsveld

NZ JL

Tjiftjaf

1960-2008 (49)

8-3

24/2-20/3

26/2 1/3

Brettenzone Ouderkerkerplas

PT HB

Gele Kwikstaart

1957-2008 (50)

31-3

18/3-13/4

5/4 7/4

Ilperveld Westpoort

FvG WS

Fitis

1957-2008 (52)

27-3

19/3-4/4

16-4

11/4-21/4

NA EdB/RivD TvD RA

RB MR EB WvdW

1957-2008 (52)

Vijfhoek Diemerpark Australiëhavenweg Diemerpolder

Diemerpark Brettenzone Jac.P.Thijssepark Vijfhoek

Nachtegaal

9/4 10/4 10/4 10/4

29/3 30/3 30/3 30/3

Grauwe Vliegenvanger

1958-2008 (50)

5-5

25/4-15/5

9/5 10/5

Botshol, Kleine Wije Polder de Rondehoep

ED/FvG WvdW

Blauwborst

1982-2008 (27)

24-3

15/3-2/4

13/3 20/3

Diemerpark/ARK-zone Lutkemeerpolder

RB/MvL/LvdV MMa

Bonte Vliegenvanger

1961-2008 (46)

28-4

19/4-7/5

Zwarte Roodstaart

1962-2008 (43)

24-3

7/3-10/4

21/3 22/3

Amerikahavenweg IJburg

TvD RB

Buidelmees

Gekraagde Roodstaart

1958-2008 (50)

16-4

4/4-28/4

24/4 1/5

Overdiemerweg Vijfhoek

NZ HBu

Wielewaal

24


1957-2008 (49)

11-5

1/5-21/5

RovD PM FW

Geen waarnemingen

Geen waarnemingen 13/4

Vijfhoek Haven Ballast

14/5 2/6

Vliegenbos Jac.P.Thijssepark


De Gierzwaluw

RHo/EdB NZ EB

25

Hanna Hirsch

O

p de twee extra algemene ledenvergaderingen (6 oktober en 4 november) is de voorgestelde statutenwijziging besproken die met name onze beschermingsactiviteiten betreffen. Hierdoor krijgt de VWGA voldoende grondslag voor eventuele juridische acties. Het voorstel is aangenomen, maar helaas bleek naderhand dat de termijn tussen de twee vergaderingen met één dag was overschreden, waardoor we het wijzigingsvoorstel opnieuw in stemming moeten brengen. Daarom nogmaals een uitnodiging voor twee extra Algemene Ledenvergaderingen: op 20 januari 2010 en op 27 januari 2010 (zie ook Activiteiten). Het wijzigingsvoorstel staat hieronder. Statutenwijziging Hieronder de tekst van Artikel 3, met de huidige tekst [OUD] en het voorstel voor de toekomstige tekst [NIEUW].

Artikel 3 : DOEL 1. De vereniging heeft ten doel: a. het verbreiden van kennis van de ornithologie in het bijzonder en van de natuurlijke historie in het algemeen en het aankweken van liefde tot de natuur, in de eerste plaats onder haar leden, doch ook buiten de vereniging; b. het steunen of ondersteunen, van acties, die kunnen leiden tot het oplossen van natuurhistorische vraagstukken; c. [OUD] het steunen of ondersteunen van acties, in relatie tot de vogelstand, die gericht zijn op de bescherming van natuur en/of landschap; d. [NIEUW] het tegengaan van ontwikkelingen en gebeurtenissen die een bedreiging voor vogels vormen, het voorkomen en waar nodig opheffen van voor vogels gevaarlijke situaties alsmede het geven van adviezen en het organiseren van activiteiten om de vogelstand en het welbevinden van vogels te bevorderen; e. het samenwerken met andere personen en lichamen, die gelijk of aanverwant doel nastreven, ook buiten Nederland; f. al hetgeen met een en ander in de ruimste zin verband houdt. 2. De vereniging tracht dit doel onder meer te bereiken door: a. het bevorderen van de belangstelling voor de in het wild levende vogels door middel van studie en onderzoek; b. [OUD] het houden van excursies; c. [NIEUW] het houden van excursies en het organiseren van stadsvogeldagen en vrijwilligersacties; d. het houden van ledenvergaderingen en contactavonden met voordrachten, bijdragen en demonstraties; e. het uitgeven van een mededelingenblad; f. het leggen van contacten met andere vogelwerkgroepen; g. het informeren van organisaties en anderen over resultaten van eigen onderzoek; h. [NIEUW] het overleggen met en het geven van advies aan instanties en personen over maai-, kap-, onderhouds- en bouwwerkzaamheden en andere voor vogels bedreigende situaties, zo nodig gevolgd door het instellen van bezwaar en beroep of civielrechtelijke procedures; i. [was Artikel 3 g.] alle verdere geoorloofde middelen welke bevorderlijk zijn voor het bereiken van het doel van de vogelwerkgroep.

26


Waarnemingen juli-september 2009 Auke Jansen

I

n het derde kwartaal bracht een aantal mediterrane soorten een bezoek aan onze regio: Hop, Bijeneter en Duinpieper. Tot begin september was Polder IJdoorn een eldorado voor doortrekkers, goed voor 29 verschillende soorten steltlopers. Een aantal in de regio zeldzame soorten werden slechts door een enkele persoon waargenomen, zoals Woudaap, Grauwe Kiekendief, Roodpootvalk, Steltkluut en Grauwe Franjepoot FOTO: EDIAL DEKKER

Extra algemene ledenvergadering

Zorg ervoor dat de waarnemingen van het vierde kwartaal van 2009 op 1 januari 2010 zijn ingevoerd op waarneming.nl. Kleine Zilverreiger, Grote Tocht, 19 augustus 2009

Roodkeelduiker 26-9 Vijfhoek 1 ex. over (GvD, WvdW). Roerdomp 15-7, 21-7 Rijperweg 1 ex. (NZ, MS). 18-7, 20-7 Blijkmeerpolder 1 ex. over (MS). 18-7, 15-8 Twiske 1 ex. (NZ). 23-7 Haven Ballast 2 ex. ZO (HB). 29-7 Vijfhoek 2 ex. (HB). 8-8 Aandammergouw 2 ex. (Eveline VBN). 29-9 Diemerpark 1 ex. (FvG). Woudaap 22-7 De Tweede Diem 1 ex. juv. (Gerard T. Visser). Kleine Zilverreiger 19-7 t/m 31-8 Schinkelbos 1 ex. (velen). Grote Zilverreiger Meldingen van 1 of enkele ex. uit: Polder Nellestein (max. 9 ex.), Bovenkerkerpolder, Polder de Rondehoep, Groot-Duivendrechtsche Polder, Botshol, Diemerpark, Kinseldam, Landje van Geijsel, Middelpolder , Overdiemerpolder, Polder IJdoorn, Vijfhoek, Durgerdammergouw, Aetsveldsche Polder en Bloemendalerpolder. Purperreiger 5-7 t/m 13-8 Vijfhoek max. 4 ex. w.o. 1 juv. (velen). 9-7 A’dam Zuidoost 1 ex. W (JS). 13-7 Bovenkerkerpolder 1 ex. foer. (AJ). 17-7 Bloemendalerpolder 1 ex. over (PJ). 22-7 t/m 28-7 omg. Polder IJdoorn max. 2 ex. juv. (SLa, SvR, HB). 22-7, 5-8 Aetsveldsche Polder 1 ex. (EdB). 23-7 Schiphol 1 ex. foer. (Jeroen Wijnands). 26-7, 3-8 Weesp, Industriepark Van Houten 1 ex. over (EdB, JZo). 8-8 t/m 27-9 Waterland, diverse plaatsen, 1 ex. juv. (NZ, JGa, HB). 13-9 Nieuwe Meer 1 ex. over (Remco Jousma). Lepelaar Grootste groepen foeragerend of rustend: Bovenkerkerpolder (7 ex.), Kadoelen (7 ex.), Botshol Grote Wije (8 ex.), Kinseldam (25 ex.), Middelpolder (9 ex.), Osdorper Bovenpolder (6 ex.), Ouderkerkerplas (6 ex.), Polder IJdoorn (32 ex.), Poppendammergouw (29 ex.), Bloemendalergouw (11 ex.) en Rijperweg (6 ex.).


De Gierzwaluw

27

FOTO: MARIANNE SLOT

Roerdomp, Rijperweg, 21 juli 2009

FOTO: TOM VISBEEK

Knobbelzwaan 30-8 Gouwzee 260 ex. (FvG). Grote Canadese Gans 22-9 Bovenkerkerpolder 215 ex. foer. “op pas geoogst maïsperceel” (AJ). Wintertaling 4-7 t/m 6-9 Polder IJdoorn max. 400 ex. Pijlstaart 16-8 t/m 9-9 Botshol max. 7 ex. (MdV). 6-9 Vijfhoek 22 ex. Z (AJ). Zomertaling 1-7 t/m 6-9 Polder IJdoorn max. 5 ex. (velen). 8-7 Kinsel 1 v. en 4 onv. (MH). 17-8 Bloemendalergouw 1 m. eclips (Jeroen Groenendijk). 17-8 t/m 25-9 Vijfhoek max. 6 ex. (FvG). 31-8 A’veen Elsenhove 2 ex. (RN). Slobeend 31-7 Vijfhoek 453 ex. Z (GvD, MR, LH, RvD). 4-8 Polder IJdoorn 100 ex. (FvG). 2-9 Barnegat 120 ex. foer. (MS). Krooneend 19-7 Haven Ballast 3 pul (NZ). 9-9 Botshol Kleine Wije 61 ex. (MC). 27-9 Gouwzee 309 ex. (NZ). Witoogeend 15-8 Botshol Fort 1 m. ad. (Robert & Peter van der Meer). 30-8 Vecht t.h.v. Fort Uitermeer 1 v. (EdB, Ricardo van Dijk). Kuifeend 27-9 Gouwzee 1000 ex. (RAl, MH). Topper 22-7 Haven Ballast 2 ex. neer (GvD). 31-7 Holysloot 1 ex. (TV). 26-9, 27-9 Gouwzee resp. 3 en 2 ex. (MH, JH, RAl). Brilduiker 3-8 Vijfhoek 2 v. over (GvD, WvdW, MA, MV). Wespendief 19-8 Borneo-eiland 1 ex. lichte fase Z (Jip Louwe Kooijmans). 27-9 Uithoorn 1 ex. Z (FS). Blauwe Kiekendief 3-8 Bloemendalergouw 1 m. (HB). 23-8 Botshol 1 v. jagend (Marco Glastra), 12-9 1 v./juv. O (NZ). 31-8 t/m 26-9 Schiphol 1 ex. (PM, CK, RR). 20-9 t/m 27-9 Houtrakpolder max. 2 ex. jagend (RBo, William Price, PM).

Vrouwtje Topper, Rozenmeertje, 31 juli 2009

Grauwe Kiekendief 11-9 Kinselmeer 1 ex. juv. ZW (RR). Visarend 9-8, 13-8 Haven Ballast 1 ex. (GvD, HJ, RB). 13-8 Kinseldam 1 ex. “met vis, richting Vijfhoek” (Roeland Bom). 22-8 t/m 5-9 Botshol 1 ex. jagend (velen). 26-8 Polder IJdoorn 1 ex. jagend (RR). 20-9 Schiphol 1 ex. over ZW (Jaap Hooijmans). Roodpootvalk 17-9 VTC Amstelglorie 1 ex. 1kj kort t.p. (MC). Slechtvalk Meldingen van 1 of 2 ex. uit A’damse Bos, omgeving Amerikahaven, De Derde Diem, De Omval, Diemerpark, Frankendael, Geuzenbos, Hemweg (3 ex.), Martin Luther Kingpark, Noordzeekanaal, Schiphol, Vijfhoek en diverse plekken in Waterland. Waterral 5-7, 13-9 Diemerpark 1 ex. roepend (RB). 11-7, 1-8 Westpoort 1 ex. (PT). 31-7, 12-9 Vijfhoek 1 ex. roepend (EdB, PT). 3-8 t/m 17-9 Polder IJdoorn max. 2 ex. (velen). 22-8, 31-8 De Aker 1 ex. roepend (PM). 12-9 Lutkemeerpolder 1 ex. roepend (JvB). 26-9 Schiphol 1 ex. (RR). Porseleinhoen 30-8 Twiske 1 ex. (NZ). Meerkoet 26-9, 27-9 Gouwzee 10.000 ex. (MH, JH). Steltkluut 1-7 Polder IJdoorn 1 ex. op (HB). Kluut 1-7 t/m 11-9 Polder IJdoorn max. 30 ex. (velen). 5-7 t/m 8-8 Kinsel max. 15 ex. (velen). 19-7 Overleek 1 ex. foer. (JS). Kleine Plevier 1-7 t/m 2-9 Polder IJdoorn max. 10 ex. (velen). 19-7 Overleek 8 ex. foer. (JS). 6-9 t/m 11-9 Schinkelbos 1 ex. juv. (CK, JHo). Bontbekplevier 4-7 t/m 11-9 Polder IJdoorn max. 15 ex. (velen). Strandplevier 30-8, 31-8 Polder IJdoorn 1 v. “tussen enkele Bontbekken en Bontjes” (RR, JR). Goudplevier 26-7 Poppendammergouw 6 ex. (NZ). 27-7, 6-8 Kinselmeer 1 ex. (HB). 28-7 t/m 22-9 Bovenkerkerpolder max. 250 ex. (PB, KJ, AJ). 6-8 t/m 27-9 Aetsveldsche Polder max. 180 ex. (EdB). 19-8 t/m 27-8 Visarend, Grote Wije, 24 augustus 2009 FOTO: MARIANNE SLOT

28



De Gierzwaluw

29

Goudplevier, Rijperweg, 19 augustus 2009

30


Groenpootruiter 6-7 t/m 10-9 Polder IJdoorn max. 47 ex. (velen). 9-8 Vijfhoek 28 ex. ZW (velen), 17-8 1 ex. t.p. (FvG). 10-8, 6-9 Kinseldam resp. 1 en 2 ex. (MH, FvG). 29-8 IJburg 2 ex. over ZW (RB). 31-8 Diemerpark 1 ex. foer. (RB). Witgat 1-7 t/m 19-9 Oeverlanden max. 2 ex. (RN, Jho, PM). 25-7 t/m 17-9 Osdorper Binnenpolder max. 3 ex. (RR, PM, PT). 2-8 t/m 25-9 Vijfhoek max. 5 ex. over en 2 ex. t.p. (velen). 3-8 t/m 31-8 Polder IJdoorn max. 6 ex. (velen). 4-8 t/m 21-8 Kinsel max. 4 ex. (FvG, RR, MH). 5-8 Kinseldam 2 ex. (RR). 9-8 Gouwzee 1 ex. op (TdO). 13-8 t/m 16-9 Bovenkerkerpolder max. 3 ex. op (MdV, AJ). 13-8 t/m 30-9 Lutkemeerpolder max. 3 ex. (JvB, RR). 16-8 Kinselmeer 1 ex. (RP). 19-8, 28-9 Schiphol resp. 2 en 1 ex. (RR, PM). 29-8 Diemerpark 1 ex. roepend (RB). 31-8, 6-9 A’veen Elsenhove resp. 2 en 1 ex. (RN). 9-9 Botshol 2 ex. (MC). 27-9 De Kluut 1 ex. foer. (RR). Bosruiter 4-7 t/m 2-9 Polder IJdoorn max. 30 ex. (velen). 5-7 Lutkemeerpolder 1 ex. (RR). 7-8, 8-8 Kinsel resp. 2 en 1 ex. (IA, RR, RAl). 25-8 Knooppunt Holendrecht 1 ex. op (AJ). Oeverloper 9-8, 13-8 Vijfhoek resp. 33 en 45 ex. Z (GvD, RB). 19-8 Polder IJdoorn 18 ex. ZO (FvG). Steenloper 23-7 Vijfhoek 1 ex. Z (GvD, LH, MR). 6-9 Polder IJdoorn 3 ex. Z (FvG). Grauwe Franjepoot 29-8 Polder IJdoorn 1 ex. juv. foer. (Jurek Dyczkowski, Pawel Gebski). Zwartkopmeeuw 1-7 t/m 7-8 Kinseldam max. 28 ex. w.o. 10 juv. (JHo, HB). 8-7 t/m 3-8 Kinselmeer max. 45 ex. w.o. 35 juv. (MH, HB). Verder meldingen van 1 of 2 ex. uit: A’dam Oost, Buitenveldert, Centrum, De Baarsjes, Erasmusgracht, IJburg, Indische Buurt, Westerpark en Zeeburg. Geelpootmeeuw 2-7, 3-7 Erasmusgracht resp. 2 ex. ad. en 1 ex. 2kj (RA). 2-7, 18-9 Slotervaart resp. 1 ex. 3kj en 1 ex. 1kj. (RA). 4-7, 19-8 Polder IJdoorn resp. 1 ex. ad. t.p. en 1 ex. juv. over (FvG, RAl). 19-7 Osdorppark 1 m. ad., 1 v. ad. en 1 ex. juv. (RA). 2-8 Valentijnkade 1 ex. 2kj (HB). 8-8 A’dam Zuidoost 1 ex. 1kj (RA). 8-8 Venserpolder 1 ex. 2kj (RA). 11-9 Watergraafsmeer 1 ex. 1kj (RA). Pontische Meeuw 13-8 Diemerpark 1 ex. 3kj (FvG). Reuzenstern 16-7 t/m 2-9 Kinseldam/Polder IJdoorn max. 2 ex. ad. Grote Stern 4-7 Kinseldam 1 ex. (FvG). 25-7 Noordzeekanaal 2 ex. O (JZo). Dwergstern 1-7, 3-7 Polder IJdoorn resp. 1 en 2 ex. (SLa, HB). Zwarte Stern 4-7 t/m 10-9 Kinseldam max. 9 ex. t.p.; op 16-7 max. 385 Z (FvG, HB, LK, RR). 19-7 t/m 6-9 IJmeer max. 200 ex. foer. (AJ, PJ). 31-7 Barnegat 30 ex. (WvdW). 5-8, 13-8 Vijfhoek resp. 24 ex. Z en 27 ex. ZW (GvD, MR, RB, HJ). 5-8 Kinsel 8 ex. foer. (RR). 9-8 Marken 10 ex. (TdO). Zomertortel 26-7 Lutkemeerpolder 1 ex. (JvB). Halsbandparkiet 22-9 Plesmanlaan 1500 ex. slaapplaats (PT). Grote Alexanderparkiet 1-7, 7-9 Frankendael resp. 6 en 3 ex. (HB, Geelpootmeeuw 3kj, Slotervaart, 2 juli 2009


De Gierzwaluw

FOTO: RUUD ALTENBURG

FOTO: MARIANNE SLOT

Rijperweg max. 75 ex. foer. (MS). 21-8 Marken 1 ex. ZW (Erwin Goutbeek). 24-8 Polder IJdoorn 1 ex. (RR). 26-8 Groot-Duivendrechtsche Polder 1 ex. over (MdV). 7-9 Uithoorn 15 ex. NO (AJ). 22-9 Blijkmeerpolder 22 ex. (FvG). Zilverplevier 3-8, 12-9 Vijfhoek resp. 7 en 1 ex. over (GvD, WvdW, MA, MV). 5-8 t/m 27-8 Polder IJdoorn max. 5 ex. ad. zomerkleed (velen). Kanoet 22-8, 24-8 Polder IJdoorn 1 ex. (ED, MSc). Drieteenstrandloper 24-8 Polder IJdoorn 1 ex. (MSc). Kleine Strandloper 1-8 t/m 10-9 Polder IJdoorn max. 6 ex. Temmincks Strandloper 4-8 t/m 27-8 Polder IJdoorn max. 2 ex. Krombekstrandloper 12-7 t/m 10-9 Polder IJdoorn max. 3 ex. Bonte Strandloper 4-7 t/m 10-9 Polder IJdoorn max. 9 ex. Kemphaan 1-7 t/m 9-9 Polder IJdoorn max. 100 ex. Waterland, diverse plaatsen foeragerende groepen tot max. 60 ex. (velen). Bokje 30-9 Lutkemeerpolder 2 ex. (RR). Watersnip 4-8 t/m 6-9 Polder IJdoorn max. 200 ex. Grutto 1-7 t/m 10-9 Polder IJdoorn max. 320 ex. (velen). 27-7 t/m 6-8 Kinselmeer max. 44 ex. (HB). 13-8 Vijfhoek 4 ex. ZW (RB). Rosse Grutto 18-8 t/m 10-9 Polder IJdoorn 1 ex. (RR, FvG, LK, WvdW). Regenwulp 2-7 Osdorper Binnenpolder 1 ex. N (RR). 4-7 t/m 21-8 Polder IJdoorn 1 ex. (FvG, HB, AB, ED). 22-7 Aetsveldsche Polder 4 ex. Z (EdB). 23-7 Landsmeer 8 ex. (Jan van Emaus). 31-7 Barnegat 2 ex. (WvdW). 5-8 t/m 30-8 Vijfhoek max. 23 ex. over (velen). 18-8 A’dam Zuidoost 2 ex. ZW (Ron Berkhout). 19-8 IJburg 2 ex. ZW (RB). Zwarte Ruiter 4-7 t/m 9-9 Polder IJdoorn max. 4 ex. foer. (FvG, PB, RAl, MH, RR). 7-8 Kinsel 1 ex. (RR). 27-9 Aetsveldsche Polder 1 ex. Z (EdB). Tureluur 1-7 t/m 6-9 Polder IJdoorn max. 60 ex. (velen). 3-8 Vijfhoek 175 ex. over (GvD, WvdW, MA, MV).

31

FvG). 16-7 Watergraafsmeer 12 ex. over (AJ). 21-7 VTC Amstelglorie 3 ex. (MC). Valkparkiet 6-7 Indische Buurt 1 ex. (SLa). Koekoek 22-9 Blijkmeerpolder 1 ex. juv. laatste waarneming (FvG). Kerkuil 24-7 Rembrandtpark 1 ex. kort t.p. (Arjan van Leest). 18-8 Blijkmeerpolder 2 ex. nestindicerend gedrag (Rob van der Woude). 20-8 Osdorper Bovenpolder 1 ex. “pers. Med. Sietse Worm” (TK). 28-8 Aalsmeer 1 ex. jagend (Tony van Riel). 8-9 Knooppunt Holendrecht 1 ex. verkeersslachtoffer (Sander Seure). Durgerdammergouw “eerste broedgeval in een veldkast” 5 jongen geringd (med. Frank Visbeen). Bosuil 11-7 Duivendrecht Volkstuinen 1 ex. roepend (Klaas de Jong). 30-7, 23-8 Aalsmeer 1 m. (CK). 1-8, 15-8 A’damse Bos 3 ex. roepend (EdV, PB). 4-8, 6-8 Oud Zuid resp. 1 v. en 2 ex. roepend (Joris Mees, Els Timmerman, Robert Heemskerk). 21-8 t/m 21-9 Osdorp 1 ex. (JvB, Jan Heeren). 30-9 Vondelpark 2 ex. ad. en 2 ex. juv. (Jack Zwanenburg). Ransuil 1-7 Schellingwoude 2 ex. juv. roepend (MSc). 1-8 A’damse Bos 1 ex. juv. roepend (EdV). Velduil 7-9, 26-9 Schiphol resp. 1 en 2 ex. (RR). IJsvogel 99 meldingen uit de gehele regio. Bijeneter 10-8 Vijfhoek 1 ex. “kwam roepend aanvliegen, kort t.p. in een kale boom en vloog daarna weer verder richting zuid” (HB). Hop 9-8 Durgerdam 1 ex. t.p. 13.00u (Gerrard Boot). 9-8 15.30u Marken 1 ex. kort t.p. (Ernst Braches, Irma Nijenhuis). 4-9 Lutkemeerpolder 1 ex. t.p. (Heleen Oudkerk via RR). Kleine Bonte Specht 5-7 Diemerpark 1 ex. vrouwkleed of juv. foer. (RB, Lammert van der Veen). 20-9 Vijfhoek 1 ex. over (WvdW). Boomleeuwerik 26-9 Vijfhoek 1 ex. over (GvD, WvdW). Oeverzwaluw Kolonies: 5-7 IJburg Steigereiland 15 ex. (RBo), 6-7 Sloterdijk 10 ex. (PM), 6-7 t/m 1-8 Hemweg max. 8 ex. (Marco Meeuwisse, PT), 23-7 t/m 7-8 Zeeburgereiland max. 40 ex. (AJ, RP, PJ, RR). Duinpieper 15-9, 16-9 Diemerpark 2 ex. t.p. ontdekt door Willem van der Waal; foer. op zanderig grasveld, ook roepend (WvdW, GvD, ED, RR, JR). Boompieper 1-7 t/m 1-8 Houtrak max. 6 ex. (PM, PT). 27-9 Aetsveldsche Polder 1 ex. Z (EdB). Graspieper 27-9 Aetsveldsche Polder 307 ex. Z (EdB). Waterpieper 10-9 Kinseldam 2 ex. (LK). Gele Kwikstaart 9-7 t/m 12-9 Lutkemeerpolder max. 4 ex. (JvB, RR). 12-7 t/m 31-8 Waterland, diverse plaatsen max. 6 ex. (TV, AB, MH, PT). 13-7 t/m 11-9 Bovenkerkerpolder max. 6 ex. (AJ, DvdE, FS). 18-7 Tuindorp 1 ex. juv. (NZ). 5-8 Osdorper Bovenpolder 2 ex. (JvB). 19-8 Osdorp 1 ex. over (AB). 22-8 t/m 31-8 Polder IJdoorn max. 3 ex. (RP, GvD, RAl, MH, RB). 29-8 Schiphol 2 ex. (RR). 31-8 Marken 2 ex. (PT). Grote Gele Kwikstaart 13 meldingen vanaf 26-8. Nachtegaal 11-7 Brettenzone 1 ex. (PT). Blauwborst 1-7 t/m 11-7 Brettenzone 1 ex. (PT). 1-7, 11-7 Westpoort 1 ex. (PT). 4-8 Osdorper Binnenpolder 1 ex. (RR). Zwarte Roodstaart 1-7, 8-9 A’dam Noord resp. 1 en 2 ex. (MHo, PdL). 2-7, 6-7 Centraal Station 1 m. zingend (JH, AS). 4-7, 6-7 Amerikahaven 1 m. zingend en 15-8 1 ex. juv. (PM). 6-7, 1-9 IJburg 1 m. zingend en 3 ex. juv. t.p. (KJ, RB). 7-7 Bovenkerkerpolder 1 ex. (FS). 28-7 Noordzeekanaal 1 ex. (JZo). 16-9 Diemerpark 2 ex. (ED, RR, PJ, JJ). 27-9 Westhaven 1 m. zingend (PM).

32


Gekraagde Roodstaart 1-8 Nieuwendam 1 v. (SvR). 5-8 Westgaarde 1 v. (JvB). 13-9 Schinkelbos 1 m. (CK). 18-9 ZuiderAmstel 1 m. “al een week in de tuin, zeer schuw” (Frank Warendorf). Paapje 16-8 Middelpolder 2 ex. (PB). 24-8, 10-9 Polder IJdoorn resp. 4 en 2 ex. (SLa, LK, RR). 27-8 De Broekermeer 3 ex. (MH). 27-8 t/m 13-9 Schinkelbos max. 5 ex. (JHo, IA, CK). 29-8 Broek in Waterland 1 ex. (RVo). 29-8, 10-9 Schiphol resp. 2 en 1 ex. (RR, PM). 30-8, 19-9 Afrikahaven resp. 5 en 1 ex. (NZ, JGa). 1-9 11-9 Bovenkerkerpolder 1 ex. (KJ, AJ). 8-9 A’dam Noord 2 ex. (PdL). 8-9 Osdorp 1 ex. (TK). 12-9 Gemeenschapspolder 1 ex. (MV). 16-9, 20-9 Diemerpark resp. 2 en 1 ex. (ED, RR, PJ, JJ, Jga). 19-9 Bloemendalerpolder 1 ex. (MV). Roodborsttapuit 29-8 Schiphol 3 ex. (RR). Tapuit 24-8 t/m 21-9 Afrikahaven max. 4 ex. (PM, NZ, PT). 27-8 t/m 27-9 Bovenkerkerpolder max. 4 ex. (AJ, MdV, KJ, PT). 29-8 Schiphol 2 ex. (RR). 29-8 t/m 18-9 Waterland, diverse plaatsen max. 5 ex. (LK, PT, RVo, NZ). 31-8 Marken 7 ex. (PT). 31-8 t/m 17-9 Diemerpark max. 3 ex. (velen). 2-9 Zeeburgereiland 1 m. (MHo). 4-9 Lutkemeerpolder 1 ex. (RR). 10-9 Kinseldam 1 ex. (LK). 16-9 t/m 26-9 Westpoort 1 ex. (PM, PT). Grote Lijster 2-9 Jac.P.Thijssepark 4 ex. ZW (AS). 26-9 Vijfhoek 1 ex. over (GvD, WvdW). 27-9 Aetsveldsche Polder 1 ex. Z (EdB). Sprinkhaanzanger 4-7 Brettenzone 1 ex. (PT). 16-7 Westpoort 1 ex. zingend (F. Wagenaar). 16-7 Vijfhoek 1 ex. (PT). 21-7 Diemerpark 1 ex. zingend (Jzo). 29-7 Schinkelbos 1 ex. zingend (CK). Snor 28-7 Botshol 2 ex. zingend (Patrick Heijne, Bert Fakkeldij). Rietzanger 30-8 oever Gouwzee 2 ex.; laatste waarneming (FvG). Bosrietzanger 2-9 Lutkemeerpolder 1 ex. foer.; laatste waarneming (RR). Grote Karekiet 1-7 Polder IJdoorn 1 ex. roepend (HB). Spotvogel 1-7 Aalsmeer 1 ex. zingend (CK). 11-7 Schiphol 1 ex. zingend (Piet van Vliet). 26-7 Dijkeinde 1 ex. zingend (NZ). Braamsluiper 13-9 Schinkelbos 1 ex.; laatste waarneming (CK). Grasmus 22-9 Oostenburg 1 ex. onv., “ongewone verschijning in stadstuin”; laatste waarneming (Wim van der Schot). Tuinfluiter 1-8 Brettenzone 1 ex.; laatste waarneming (PT). Bladkoning 30-9 A’veen, Cort van der Lindenplantsoen 1 m. (Swen Rijnbeek via DB). Goudhaan 9-7 t/m 30-9 Westgaarde max. 5 ex. (JvB). Vuurgoudhaan 21-9, 30-9 Beatrixpark 1 ex. zingend (Steven Wytema, WvdW). 28-9 Spui 1 ex. (Michiel van den Bergh). 30-9 Westgaarde 1 ex. (JvB). Grauwe Vliegenvanger 1-7 Lutkemeerpolder 2 ex. nestbezoek (JvB). 20-7 Middelpolder 1 ex. (RvD). 28-7 t/m 20-9 Westgaarde max. 1 ex. ad. en 3 ex. juv. (JvB). 1-8 Polder Nellestein 1 ex. zingend (EdB). 1-8 Botshol 1 ex. zingend (EdB). Verder 2 broedgevallen Overdiemerweg, 1 bij Fort Diemen en 1 in Uitdam (NZ). Bonte Vliegenvanger 26-8 A’dam Noord 1 v. (SvR). 22-8 t/m 7-9 Westgaarde max. 2 ex. vrouwkleed (JvB). 20-9 Vijfhoek 1 ex. (WvdW). Baardman 4-7 t/m 27-9 De Kluut 1 ex. (PT, PM, JvB). 13-7, 26-9 Lutkemeerpolder resp. 1 en 2 ex. (PT). 18-7 Twiske 2 ex. (NZ, JvB). 30-8 t/m 27-9 langs Gouwzee max. 8 ex. (FvG, RAl, MH). 31-8 Polder IJdoorn


De Gierzwaluw

33

2 ex. (PT). 1-9 Diemerpark 3 ex. (FvG). 21-9 t/m 27-9 Vijfhoek max. 37 ex. over (FvG, WvdW, GvD, NZ). Matkop 16-7 t/m 28-9 Vijfhoek max. 4 ex. (velen). 6-9 Gaasperpark 1 ex. roepend (AJ). 18-9 Oeverlanden Noord 1 ex. (Pierre van der Wielen). Kuifmees 15-8 Oud Zuid 2 ex. in een groep Staartmezen (T. Bronner). Zwarte Mees 26-9 Vijfhoek 2 ex. over (GvD, WvdW). Boomklever Waarnemingen uit: A’damse Bos, Diemerpark, Frankendael, Kalfjeslaan, Sloterpark, Vijfhoek, Vondelpark en Westgaarde. Buidelmees 20-9 Vijfhoek 1 ex. (WvdW). Gaai 25-9 Vijfhoek 33 ex. over (GvD, WvdW). Kauw 22-9 Plesmanlaan 500 ex. slaapplaats (PT). Roek 1-7 t/m 2-9 Bovenkerkerpolder max. 50 ex. (AJ, PB, KJ, DvdE). 22-7, 7-8 AMC 1 ex. (EdB, Nico Rensen). 15-9 Duivendrecht 2 ex. foer. (Tinok van Hattum). Keep 25-9 Vijfhoek 1 ex. over (GvD, WvdW). Kneu 10-9 Kinseldam 210 ex. (LK). Kruisbek 27-9 VTC Eendracht 1 m. ad. zomerkleed; ook roepend (Loes van der Feen). Goudvink 19-7 t/m 27-9 Vijfhoek max. 7 ex. (velen). 26-7 Overdiemerpolder 1 ex. (HB). 10-8 Diemerpark 2 ex. (HB). Appelvink 1-7 A’veen 1 ex. juv. “was tegen het raam gevlogen. Na een nacht in een vogelverblijf weer enigszins bijgekomen en weer los gelaten” (Rinus Hofs). 16-7, 24-7 Jac.P.Thijssepark resp. 2 ex. en 1 ex. juv. (AS).

Uit de tijdschriften John van der Woude

Dutch Birding (Dutch Birding Association) jg. 31, 2009 nr. 4 Noordse Kwikstaart bij Spaarndam Langs de Ringweg bij Spaarndam is in 2008 een broedgeval geweest van een vermoedelijke Noordse Kwikstaart Motacilla thunbergi. Roy Slaterus doet in dit artikel uitgebreid verslag van zijn ontdekking. Het ging om een mannetje, gepaard met een vrouwtje van (vermoedelijk) de gewone Gele Kwikstaart. Dit is op 700 km afstand van de dichtstbijzijnde broedgebieden van Noordse Kwikstaart in het Zuiden van Noorwegen. Zelfs als dit mannetje een hybride zou zijn, is het een opmerkelijk broedgeval; de normale hybridisatiezone ligt namelijk ook in Scandinavië. Siberische Taling in regio Amsterdam mei 2006 In dit samenvattende artikel worden de waarnemingen van het Landje van Geijsel en Polder IJdoorn gedocumenteerd. De soort is in zijn normale verspreidingsgebied explosief toegenomen dus de kans op verdwaalde Siberische Talingen bij ons neemt iets toe. Vogelnieuws (Vogelbescherming Nederland) 2009 nr. 3

Afkortingen AB AJ AS CK DvdE ED EdB EdV FS FvG GvD HB HJ IA JGa JH JHo JJ JR

34

Alwin Borhem Auke Jansen Arien Slagt Christian Kooij Daan van der Elsken Edial Dekker Ellen de Bruin Erik de Vries Fred Scholte Frank van Groen Guus van Duin Henk Bakkenes Hannah Jansen Ivan Appel Jacob Garvelink Joop Hotting Jan Holtkamp Johan Janssens Jeroen Riemens

JS JvB JZo KJ LH LK MA MC MdV MH MHo MR MS MSc MV NZ PB PdL PJ

Jacob Sijtsma Jan van Blanken Jan Zorgdrager Kees Jonker Lydia Haafkens Leon Kelder Marc Argeloo Martin Camphuijsen Martijn de Vries Maarten Hotting Marcel Hoogendoorn Moon Rijven Marianne Slot Marten Schmitz Martijn Voorvelt Nirk Zijlmans Peter-Paul Boermans Peter de Lange Pim Julsing


PM PT RA RAl RB RBo RN RP RR RVo RvD SLa SvR TdO TK TV WvdW

Paul Marcus Paul Tak Ruud Altenburg René Alberts Rob Baars Roely Bos Rinus Nieuwstad Ronald Pieters Rutger Rotscheid René Vos Ronald van Dijk Sander Lagerveld Stan van Remmerden Thijs den Otter Trees Kaizer Tom Visbeek Willem van der Waal

Verstoring Grutto door wandelaars Deens onderzoek toont aan dat broedende Grutto’s maar liefst tot op 500 m verstoord worden door wandelaars. Nesten worden langer alleen gelaten, met predatie als gevolg. Er trad geen gewenning aan de wandelaars op (zeven per dag in deze proef). SOVON Nieuws (SOVON Vogelonderzoek Nederland) jg. 21, 2009 nr. 2 Buidelmees op zijn retour De Buidelmees doet het na de verheugende pieken in de jaren ‘90 van de vorige eeuw steeds slechter. Hetzelfde geldt voor de al wat oudere ‘kolonisten’ Roodmus, Europese Kanarie en Kleine Barmsijs. Er valt weinig anders over te zeggen dan dat we hier gewoon aan de uiterste rand van hun verspreidingsgebied zitten en daar treden nu eenmaal de grootste aantalschommelingen op. Slaapplaatstellingen Grote Zilverreiger Na vijf winters tellen gaat het inmiddels om 142 slaapplaatsen en die van Botshol is nog steeds één van de grootste. Het maximale aantal getelde vogels in Nederland bedroeg ruim 1600 in december 2008, maar na de vorstperiode van januari 2009 was dat aantal teruggelopen tot 1200.


De Gierzwaluw

35

Van Nature (Natuurmonumenten) jg. 19, 2009 nr. 6 Natuurontwikkeling Meijegraslanden De natuurontwikkeling van de graslanden langs de zuidrand van de Nieuwkoopse Plassen krijgt een nieuwe impuls. In 2010 en 2011 wordt 160 hectare daadwerkelijk ingericht tot natuurgebied. De Korhaan (VWG Het Gooi en omstreken) jg. 43, 2009 nr. 3 FOTO: Will Schep, knooppunt Holendrecht, 14-04-09

Nijlgans in westelijke Eempolders Nijlganzen zijn al vanaf hun eerste verschijning in 1995 meegenomen in de Eempoldertellingen. Ze nemen elk najaar met een kleine 20% toe in aantal. De laatste stand is ca. 1800 exemplaren. Fitis (VWG Zuid-Kennemerland) jg. 45, 2009 nr. 2 Waterstanden in AWD Het “1e infiltratiegebied” van de Amsterdamse Waterleidingduinen zou een voor vogels gunstiger waterpeilbeheer krijgen maar het schijnt nog niet erg te willen lukken. Veel nieuws over Oeverzwaluwwanden

Stormmeeuwen Rijsenhout Bij een kassencomplex in Rijsenhout (dat grenst aan Aalsmeer) is een kolonie van 4-6 broedparen Stormmeeuw aangetroffen. Oeverzwaluwen Hoofddorp De oeverzwaluwenwand in de Toolenburgerplas in Hoofddorp doet het goed met 66 broedparen in 2008. De Kieft (Vogelbeschermingswacht Zaanstreek) jg. 33, 2009 nr. 3 Verbrakking Polder Westzaan Voor 10 miljoen euro zal de polder Westzaan weer brakker gemaakt worden, vooral om de oude laagveenplantengemeenschappen te herstellen, en daarmee hopelijk ook iets van de vogelstand. Oeverzwaluwen Twiske Na een grote terugval in 2008 lijkt de bezetting van de oeverzwaluwwand in het Twiske in 2009 weer redelijk op sterkte te zijn gekomen, met 46 eerste legsels. De Winterkoning (VWG Midden-Kennemerland) jg. 44, 2009 nr. 3 Verslag Vinkenbaan Castricum najaar 2008 Dit ringstation in de duinen van Castricum is een eldorado voor vogelaars. Het artikel meldt

36


opmerkelijke aantallen van bijvoorbeeld Waterrietzanger en Bladkoning. In 2008 ving men er 65 Bladkoninkjes, een nieuw jaarrecord. De Grauwe Gans (Vogelwacht Zuid-Flevoland) jg. 25, 2009 nr. 2 Oeverzwaluwen Flevoland In Flevoland broeden meer dan 1500 Oeverzwaluwen, vaak in broedwanden die gefinancierd zijn door het bedrijfsleven. Maar toch zijn tijdelijke grondhopen soms succesvoller dan de jaarlijks afgestoken wanden. De Skor (VWG Texel) jg. 28, 2009 nrs. 2, 3 en 4 Wadvogeltellingen 2008 In januari werden op de Hors, de zuidpunt van Texel waar je vanaf de boot zo naartoe kunt lopen, maar liefst 10.000 Bonte Strandlopers, 3500 Zilverplevieren en 3000 Rosse Grutto’s geteld. Een opmerkelijke trend is dat vogels van het Balgzand steeds vaker op de Hors overtijen. Geelpootmeeuw broedvogel op Texel Voor het eerst is nu ook op Texel een broedgeval van Geelpootmeeuw vastgesteld. Mogelijk gaat het om een nakomeling van hybride paren elders (Rotterdam, IJmuiden).


De Gierzwaluw

37

Ledenmutaties Bird Alerts Texel Deze VWG zet een onderlinge sms-dienst op om elkaar snel te informeren over de echte zeldzaamheden. Dit gaat via een groepsnummer dus met één verzonden sms wordt direct de hele groep bereikt. De Strandloper (Vereniging voor Natuur- en Vogelbescherming Noordwijk) jg. 4, 2009 nr. 1 Bibliotheek Jan Verwey Deze vereniging blijkt de bibliotheekcollectie van icoon Jan Verwey (1899-1981) te beheren en leent ook diverse werken daarvan uit. Alles is ter plekke in te zien. Verwey was een pionier op het gebied van vogeltrekonderzoek, ethologie en oecologie. De Kleine Alk (VWG Alkmaar en omstreken) jg. 27, 2009 nr. 3 Meeuwen in Alkmaar Inventarisaties van broedende meeuwen in de stad Alkmaar in 1992-1997, 2004 en 2009 laten een gestage toename zien van Stormmeeuw (van 110 naar 463 broedparen), Zilvermeeuw (van 12 naar 353) en Kleine Mantelmeeuw (van 1 naar 240).

Nieuwe leden

Bedankt

H.E. Beekes, Diemen M. Bijpost, Amsterdam E. Braches, Amsterdam Th.H. Dammen, Amsterdam C.J. de Dreu, Diemen C.C.M. Freriks, Amsterdam E. Groenewoud, Oostzaan J. Heeren, Amsterdam D. Kolman, Amsterdam C.E.M. Koning, Amsterdam M. Muis, Amsterdam M. Notmeijer, Amsterdam R. van Splunter, Amsterdam L. Zwart, Amsterdam

E. den Boer, Amsterdam A. Fokkema, Ouderkerk a/d Amstel M.J. Geertsema, Amsterdam C. de Graaf, Amsterdam J.M.M. Jaspers, Amsterdam D.R.F. Lams, Amsterdam M.J. Langeveld, Amsterdam M. van Ruijven, Amsterdam S. van Wesemael, Amsterdam G. vd. Woerdt, Amsterdam T. vd. Woerdt-de Vries, Amsterdam M. van ‘t Wout, Amsterdam

De Steenloper (VWG Den Helder e.o.) jg. 27, nr. 141 (najaar 2009) Criteria voor zelfontdeklijsten Een fan van zelfontdeklijsten heeft maar liefst twaalf criteria daarvoor opgesteld, zodat zulke lijsten onderling vergeleken kunnen worden. Voor wie er nog nooit van gehoord heeft: zelfontdeklijsten zijn lijsten van zelf ontdekte vogels, per regio, per jaar, etc. Dus in plaats van achter meldingen van anderen aan te lopen, ga je zelf op zoek naar mooie soorten. Ficedula (Twentse Vogelwerkgroep) jg. 38, 2009 nr. 3 De Borkeld Op slechts vijf kwartier rijden van Amsterdam ligt langs de A1 het SBB-terrein De Borkeld (ruim 500 ha, bij Markelo). Het is in 2008 weer eens helemaal geïnventariseerd op broedvogels, met voor Amsterdamse begrippen erg aantrekkelijke aantallen territoria, zoals: Zwarte Specht 4, Kleine Bonte Specht 11, Boomleeuwerik 14, Boompieper 81, Gekraagde Roodstaart 59, Grote Lijster 12, Bonte Vliegenvanger 115, Kuifmees 50, Boomklever 39, Goudvink 11, Geelgors 33.

Colofon Redactie: Ellen de Bruin, Vecht en Gein 3, 1393 PX Nigtevecht, 0294-257650, [email protected] Opmaak: Robert Heemskerk, Karperweg 11-2, 1075 LA, 020-6626163, [email protected] Voorzitter: Frank van Groen, Nic. de Roeverstraat 20, 1093 KK, 020-7762160, [email protected] Secretaris: Hanna Hirsch, Uiterwaardenstraat 308, 1079 DB, 020-6462240, [email protected] Penningmeester: Roely Bos, Leidsegracht 52, 1016 CN, 020-6275589, [email protected] Algemene bestuursleden: Jan van der Ben, Valeriusstraat 238/1, 1075 GL, 020-6622304, [email protected]

Sanne Hirschler, Zuiderzeeweg 34G, 1095 KJ, 06-20378931, [email protected] Zweitse Scheeringa, J.W. Brouwersstraat 64, 1071 LK, 020-6793234, [email protected] Commissie Bescherming: Jan van der Ben, Valeriusstraat 238/1, 1075 GL, 020-6622304, [email protected] Coördinator broedvogelatlas N-H: Jan van der Ben, 020-6622304, [email protected] Waarnemingensecretaris: Auke Jansen, 020-6933181, [email protected]‎ Standwerk: vacature Excursies: Sanne Hirschler, 06-20378931, [email protected] Lezingen: Jan van Til, 020-6326107, [email protected] Website: www.vogelwerkgroepamsterdam.nl AVN: groups.yahoo.com/group/Amsterdams_VogelNet Lidmaatschap leden: e17,50 Stadpas: e15,- Huisgenootleden: e4,50, Betaling via ING 5060400, t.n.v. Vogelwerkgroep Amsterdam te Amsterdam Overname van artikelen: gaarne in overleg met de redactie

Deadlines van De Gierzwaluw: 20 januari, 20 april, 20 juli, 20 oktober. 38


De Gierzwaluw. Voorjaarsfenologie 2009 Slechtvalken van het AEB In memoriam Jacob Walters NR 3 DECEMBER 2009 JAARGANG 47

Recommend Documents