De duurzame economische positie van de Metropoolregio Amsterdam Beste deelnemer, Allereerst hartelijk dank voor uw aanwezigheid en input tijdens de bijeenkomst van 13 februari. In dit verslag worden de resultaten van de 7 deelsessies samengevat. Mochten er naar uw mening belangrijke zaken ontbreken, dan hoor ik dit graag van u per mail op
[email protected] In de afgelopen twee maanden zijn er, in navolging van het onderzoek “Duurzaamheid in de Metropoolregio Amsterdam”, met alle zeven clusters1 van de Amsterdam Economic Board workshops gehouden rondom duurzaamheid. De centrale vragen hierbij waren: - Wat doet het cluster nu al aan duurzaamheid? - Wat kan het cluster bijdragen aan verduurzaming van de metropoolregio? - Wat is er nodig om verduurzaming te realiseren? - Welke duurzame economische kansen zien we buiten ons eigen cluster? Tijdens deze sessies zijn veel cluster-specifieke onderwerpen benoemd. Maar ook zijn er zeven “cross”-clusteronderwerpen benoemd, die vanuit duurzaamheid het verschil kunnen maken voor de metropoolregio Amsterdam. Dit zijn: 1. Warmtenet 2. Mobiliteit 3. Afval & Grondstoffen 4. Voedseleconomie 5. Financiering 6. MKB 7. Burgerparticipatie Op 13 februari zijn deze “cross”-cluster onderwerpen die uit de clusters zijn gekomen, in aparte subsessies behandeld. Hieronder vindt u korte verslagen hiervan. De uitvoeringsagenda: Op basis van de cluster workshops en de “cross-cluster” sessies van 13 februari zullen we de uitvoeringsagenda duurzaamheid 2013-2015 opzetten. Mocht u nog ideeen hebben die naar uw mening een kans verdienen om hierin te worden vermeld, dan hoor ik dit graag van u.
1
De zeven clusters van de Amsterdam Economic Board zijn: ICT, Creatieve industrie, Logistiek, Food&Flowers, Financieel zakelijke dienstverlening; tourisme en congressen en Red Life Sciences.
Cross- Cluster onderwerpen: Verslag sessies 13 februari 2013 Onderwerp 1. Warmtenet 2. Mobiliteit 3. Afval & Grondstoffen 4. Voedseleconomie 5. Financiering 6. MKB 7. Burgerparticipatie
Spreker Rien Braun (Energy Quest) Kenan Aksular (Athlon) Peter Wilders (Almere) Sandra van Kampen (Urgenda) Ruben Koekoek (ABNAMRO) Dolf Kloosterziel (MKB Adam) Marjan Delzenne (Delzenne)
Moderator Gerard Kooiman (Board /KvK) Joost Brinkman (Accenture) Jos de Bruijn (DRO Amsterdam) Susanne de Boer (rabobank) Vincent Kolijn Joris Castermans Diana van Loenen (Board/Stadsregio)
1. Warmtenet Moderator: Gerard Kooiman (Board / KvK) Spreker: Rien Braun (EnergyQuest) Context: WestpoortWarmte heeft circa 15.000 woning equivalenten (we) en Nuon circa 45.000 we aangesloten op haar huidige warmtenet. Als de vraag naar warmte zo groot is en het belang voor de ondernemers ook groot is, waarom doen de ondernemers dan niets? Wedervraag, waarom doen de gemeentes dan niets? De inventarisatie van potentiële warmtebronnen is bijna afgerond. Dat er nog geen warmte net is, heeft verschillende oorzaken: -
-
-
Voor een levering van warmte aan de glastuinbouw zou er ook geen sprake moeten zijn van een geheel vrije keuze waardoor het investeringrisico te groot wordt. Beperking van de keuze vrijheid noodzakelijk. Een groot risico is dat op termijn minder afval zal worden verbrand, en minder elektriciteitscentrales actief zullen zijn en dus beperkt aanbod van warmte zal zijn. In Denemarken is destijds gekozen om de energievraag zoveel mogelijk intern op te lossen en zo min mogelijk fossiele energiedragers importeren. Nederland heeft voor aardgas gekozen en dat is tot op de dag van vandaag de vergelijking. Warmtelevering moet aantrekkelijker worden door het leveren van een toegevoegde waarde dan alleen de vervanging van aardgas. De huidige warmte wetgeving rammelt nog aan alle kanten en zou op een grootschalige introductie van restwarmte moeten worden afgestemd. Er ligt geen grootschalig ontwerp, met alle mogelijkheden, kansen en risico's, voor de ontwikkeling van het warmtenet, afgestemd op een grootschalige MRA.
Maar tegelijkertijd zijn er ook kansen: -
In het westen ligt Haarlem met het duurzame bedrijventerrein Westpoort wat ook aangesloten zou kunnen worden.
-
-
Het Amsterdamse warmtenet is een succesvol net, waar ook kleine bronnen worden ingepast. Hierbij is sprake van een samenwerking tussen overheden en private bedrijven. Binnen Europa zijn voor dergelijke samenwerkingen in zo'n grote regio grote hoeveelheden geld beschikbaar. Dit is een kans om een deel te financieren. De Tuinbouw sector ziet een potentiële warmtelevering niet alleen als positieve vestigingsvoorwaarde maar tevens als een noodzakelijke randvoorwaarde voor het overleven van een daadkrachtige sector, zeker in combinatie met geothermie.
Aanbevelingen voor de Amsterdam Economic Board: - Overdenken hoe warmte een toegevoegde waarde kan krijgen. De inzet van rest- en afvalwarmte moet prioriteit krijgen en niet constant als alternatief van aardgas te worden gezien. De discussie over het gebruik van afval- en restwarmte moet ook naar een nationaal platform worden gebracht in ons "aardgas" gerichte land. - Er dient een "Grand Design" voor de MRA te worden opgesteld waarin de hoofdstructuur moet worden aangegeven, wat mogelijk is, kansen, bedreigingen, alternatieven en een planning hoe te komen tot een grootschalig warmtenet, of aantonen dat het technisch of economisch onverantwoord is. Zet hiervoor een werkgroep op met alle relevante stakeholders (AEB, Provincie, greenport Aalsmeer, Gemeenten Haarlemmermeer, Amstelveen en Aalsmeer).
2. Mobiliteit Moderator: Joost Brinkman (Accenture) Spreker: Kenan Aksular (Athlon Car Lease)
Context In de toelichting wordt aangegeven op welke manier het ‘traditionele’ leasebedrijf Athlon, zich transformeert tot een ‘mobility-service’ bedrijf. Waarin actief wordt geparticipeert in projecten als de Groene-A15 en deelname is genomen in ‘bottom up’ colloborative consumption concept “Snapp-Car”. De kunst rondom mobiliteit is ervoor te zorgen dat meer mensen de mogelijkheden van verschillende mobiliteits services gaan inzien. OP dit moment lijkt de NL bevolking gesplitst in OV-gebruikers en Auto-gebruikers en is de groep die continu een afweging maakt tussen de verschillende vervoersmogelijkheden nog beperkt. Zoals bij (bijna) alles, is gedragsverandering het beste te realiseren door de kosten van verschillende opties inzichtelijk te maken (maar vooral in rekening te brengen). Ter illustratie: een kantoor van accountantbedrijf in Rotterdam centrum staat bijna altijd leeg, omdat de medewerker de dagelijkse 40euro parkeerkosten zelf moet betalen
Aanbeveling Amsterdam Economic Board:
Stimuleer bedrijven met groot lease wagenpark over te gaan van standaard ‘lease’concept naar bredere duurzame mobiliteits-concepten Actieve lobby voor Metro tussen Almere en Amsterdam Schrijf App-wedstrijd uit voor de ulitieme vervoers App, die ook totaal kosten OV<>Auto (incl parkeerkosten) in beeld brengt (ter inspiratie: Go-about, Traffical en KATE zijn mobapps Onderzoek Combinatie Auto <> Trein (auto achterlaten op station) Maak van één van de vijf rijstroken op de A2 een ‘snelfiets’ baan. Tracht beleid van de 5 grote steden van MRA op gebied van mobiliteit op elkaar af te stemmen
3. Afval en Kringlopen/grondstoffen Moderator: Jos de Bruijn (DRO Amsterdam) Spreker: Peter Wilders ( gemeente Almere) Context: Amsterdam produceert 40.000 vrachtwagens afval per jaar. Afval is op vele manier te bezien: vanuit de burger, de industrie of vanuit de verwerker. Duidelijk is dat we afval opnieuw moeten gaan definiëren: wat is afval? En hoe kunnen we het voorkomen? Of er juist optimaal gebruik van maken? Dat afval uitsluitend kan leiden tot energie uit verbranding, is inmiddels achterhaald. Er zijn veel meer mogelijkheden om afval te benutten en het juist te zien als bron van nieuwe producten. Tijdens de sessie zijn een aantal onderwerpen besproken: - Afval in de openbare ruimte: hier is toch erg veel behoefte om afval gescheiden kwijt te kunnen. Een systeem dan scheidingsgedrag ondersteunt, bijvoorbeeld via symbolen of door het zichtbaar te maken wat er in zit. Goed voorbeeld door goed volgen – actieve inzet op dit gedrag zou zowel afvalverwerking makkelijker maken als een beter straatbeeld opleveren. - Kringlopen hebben de toekomst! Het gebruik van producten staat centraal, niet meer het eigendom. Het verhaal van Robert Jan van Ogtrop sluit hier op aan, evenals concepten als TurnToo. Een bedrijf moet zich verbinden aan de grondstoffen die in hun product zitten en de waarde van die grondstoffen ook als zodanig gebruiken bij het opnieuw maken van producten. - Ketens van afval zijn verbonden aan die van water, voedsel en energie. Nutrienten, CO2 verminderen en energie-efficiency kunnen dan in gezamenlijkheid meer ecologische en economische voordelen opleveren.
Aanbeveling voor de Amsterdam Economic Board: - Haal de volledige keten van afval naar de metropoolregio. Inzameling en scheiding gebeurt momenteel hier, maar de verwerking van grondstoffen tot nieuwe producten gebeurt veelal in het buitenland. Voorbeeld is MudJeans, die hun fabriek in Frankrijk hebben staan. Door het verwerken van afval tot nieuwe producten naar ons te halen, kunnen we dit lokaler opzetten en afzetten. Dit levert nieuwe arbeidsplaatsen, maar is ook een verbetering van het vestigingsklimaat voor gerelateerde bedrijven.
4. Voedseleconomie Moderator: Susanne de Boer (Rabobank) Spreker: Sandra van Kampen (Urgenda) Context: Veel mensen weten niet waar hun voedsel vandaan komt, maar ook niet de metropoolregio heel innovatief en sterk is als het gaat om voedselproductie. Deze kennis kan veel beter benut, maar ook verspreid worden. Dit gaat over communicatie, maar ook over bewustzijn. Een gemiddelde maaltijd legt 33.000 km af, dat zijn heel veel verschillende transporten. Er is op de logistiek veel winst te behalen, zowel in tijd als geld als milieu. De Floriade in de MRA biedt veel mogelijkheden om hier straks, maar ook in aanloop daar naar toe, veel aandacht aan te besteden.
Aanbevelingen voor de Amsterdam Economic Board: - Richt je op voedseleducatie en -voorlichting: bewustzijn van je eet, maakt ook dat er betere keuzes gemaakt kunnen worden. En wanneer consumenten hun vraag anders stellen, gaan producenten ook anders produceren. - De MRA zou meer regie moeten voeren op ontwikkelingen en projecten. - Draag het innovatieve vermogen van de voedselsector in de regio meer uit. Vertel Europa en de rest van wereld wat hier gebeurt om ook de MRA een duidelijkere duurzaam voedselimago te geven.
5. Financieringsmodellen Moderator: Vincent Kolijn (Boer&Croon) Spreker: Ruben Koekoek (Dialogues House) Context: De financiele wereld is al even in beweging. Innovatie en nieuwe modellen komen steeds meer naar voren. Gericht op duurzaamheid zijn er twee kanten: het financieren van duurzame initiatieven (zon, wind etc) en het duurzaam financieren – investeren in groen. De sessie heeft zich gericht op de eerste. Hoe kunnen we nieuwe financieringsmodellen vinden voor duurzame initiatieven? Een redelijk populaire manier van de afgelopen jaren is bijvoorbeeld crowdfunding. Niet meer bij de bank een kleine lening aanvragen, maar meteen op zoek naar je afzetmarkt. Maar dit is niet het enige, er zijn ook veel fondsen, privaat en publiek, maar ook nieuwe businessmodellen vragen om nieuwe financiering. Deze initatieven zijn er, maar worden door de banken niet of nauwelijks gedragen. Dit komt doordat ze een hoog innovatief gehalte hebben en vaak nog erg kleinschalig zijn. Aanbevelingen voor de Amsterdam Economic Board: - Breng de verschillende initiatieven rond nieuwe financiering bij elkaar en maak ze zichtbaar, zowel voor financiers als voor zoekenden. - Maak de best practices zichtbaar! Duurzaamheid kan zeker gefinancierd, maar onbekend maakt ook onbemind.
6. MKB Moderator: Joris Castermans (Syntens) Spreker: Dolf Kloosterziel (MKB Amsterdam) Context: Tijdens de clustersessies is vrijwel bij elk cluster aangegeven dat zij het MKB als een belangrijke stakeholder zien voor het verduurzamen van de metropoolregio. Het bleek ook dat het MKB op sommige fronten al verder gevorderd is dan de grotere bedrijven uit het cluster. Maar wie is dat MKB? En waar hebben zij behoefte aan? In de sessie over MKB is vooral aangegeven dat ook zij vinden dat de aansluiting met de Amsterdam Economic board en haar clusters minimaal is. En dit terwijl het MKB de motor van de economie is. De aanwezigen tijdens de sessie gaven aan dat het MKB ook veel te bieden heeft: het kleinschalig uitproberen van innovaties, maar ook de netwerken aanboren om de Board bekendheid te geven, de doelgroep te vinden en een goed beeld te krijgen wat er op dat niveau in de maatschappij gebeurt. Dit kan via de ondernemersverenigingen, de brancheverenigingen en wellicht ook gewoon via de klanten van de MKB-ers. Het MKB zou ook graag zien dat duurzaam inkopen gemeengoed wordt, waarbij zij ook ruim de mogelijkheid krijgen om in te schrijven – beperkingen rondom omzet, bedrijfsgrootte en aan te leveren paperassen wegnemen hierbij. Aanbevelingen voor de Amsterdam Economic Board: - Gebruik het MKB bij het opzetten van de clusters – de netwerken en verenigingen hebben veel mogelijkheden om onderwerpen van draagvlak te voorzien. - Wees de vaandeldrager voor het MKB in de regio. - Geef MKB toegang tot projecten van de Board – toegevoegde waarde is groot! - Faciliteer het ‘leren van elkaar’; de koplopers in duurzaamheid en de groene starters. Als zij elkaar ontmoeten kan hier een som ontstaan die meer is dan het geheel der delen.
7. Burgerparticipatie Moderator: Diana van Loenen (Board / Stadsregio Amsterdam) Spreker: Marjan Delzenne (Delzenne) Context: De bewoner van de metropoolregio is bij de Amsterdam Economic Board nog nauwelijks betrokken. De Triple helix gaat over bedrijven, kennisinstellingen en overheid. Maar in de clustersessies kwam duidelijk naar voren dat, wanneer het over duurzaamheid gaat, de bewoner/burger een belangrijke rol speelt in de verduurzaming van de regio. Zij zijn de consumenten, klanten en gebruikers van de stad. Mensen worden graag een ambassadeur voor de stad en de regio. Worden graag gekoppeld aan iemand anders uit het buitenland. Maar iets anders: testen ook graag diensten uit, in verschillende netwerken (bijv gezondheids ICT-diensten). Zo worden de bewoners van de MRA een soort ‘living lab’. Het is belangrijk op welke manier bewoners worden benaderd. De ene groep bewoners wil ouderwets een sessie van een paar uur in de avond, anderen willen snel digitaal input kunnen geven. Als het over duurzaamheid gaat, vergeet de jeugd niet. Daar begint het (onderwijsagenda!). En zet centraal wat wij van de natuur kunnen leren, vergelijkbaar met de gedachte van de circle economy. Hiernaast zou het thema duurzaamheid breed gedefinieerd moeten worden: niet alleen duurzaamheid in de groene zin van het woord, maar ook sociale duurzaamheid.
Aanbevelingen voor de Amsterdam Economic Board: -
-
Maak bewoners de vierde pijler van de Board: Quadruple Helix. Bied een platform per thema of per cluster waar bewoners voor worden uitgenodigd. Om echt tot een verandering in gedrag te komen om tot een duurzamere wereld te komen, moet je weten wat mensen beweegt. Daar kan via onderzoek naar gezocht worden, of via een platform. De Board kan een rol spelen in het helpen van bewoners die bij hun initiatieven knelpunten ervaren met een van de triple helix partijen. Zie de burger als een economische factor: waarom geen crowdfunding platform voor projecten van de Board?
