de Craenkoerier

de Craenkoerier

2013-2

1

IVN Cranendonck Gravenkasteel 13 6028 RK Gastel 0495-492583 [email protected] www.ivn.nl

Bestuur

Werkgroepen

Voorzitter:

Schoolgidsen Budel:

John Hegge Broekkant 4a 6021 CT Budel 0495-496777 [email protected]

Angela Krops Dorpsstraat 44 6021 HD Budel 0495-494013 [email protected]

Secretaris:

Schoolgidsen Maarheeze:

Penningmeester:

Vogelwerkgroep:

Conny Somers Gravenkasteel 13 6028 RK Gastel 0495-492583 [email protected] Jan van der Palen Europalaan Noord 38 6021 EH Budel 0495-492802 [email protected]

Maria Bles Gentiaanstraat 6 6026 VK Maarheeze 0495-591999 [email protected] Piet van den Eijnde Margrietstraat 10 6026 VE Maarheeze 0495-593242 [email protected]

Cursuswerkgroep: Verenigingsgebouw: De Kroenekraan De Hoge weg 1a 6026 RW Maarheeze Beheer: Pieter van der Stoep Odapark 13 6021 EC Budel 0495-491818 [email protected]

Webmaster

Jan Alders [email protected]

2

Maria Alders Meidoornstraat 4 6026 XE Maarheeze 0495-591973 [email protected]

Wandelwerkgroep: Nel Meulman Sterkselseweg 16 6026 EB Maarheeze 0495-592276 [email protected]

Natuurbehoud & -ontwikkeling: Jan Smets Taxandrialaan 3 6021 XV Budel 0495-492659 [email protected]

INHOUD Van de voorzitter 4 Van de redactietafel 5 Mededelingen voor alle werkgroepen 6 Bij het IVN Cranendonck zijn we op zoek naar IVN Tuin 7 IVN agenda 7 Tuinvogeldag Cranendonck 9 Van boschanemonen en groote eereprijs Ledenadministratie 11 Kascommissie en de problemen 11 Winterprogramma schoolgidsen 11 Vogelwerkgroep onderscheiden 12 Lezing klimaatverandering 13 Historische brinkenwandeling in Zurrik Fotopresentatie door Frans Donker 16 Bijenlint 17 Van de werkgroepen 18 Vogel- en uilenwerkgroep 18 Cursuswerkgroep 19 Schoolgidsen 19 Bezoek aan het theepottenmuseum in Swartbroek Boomfeestdag Cranendonck 21 Stichting Wilde Bertram 22 Van sagen en legenden 23 Wat zie ik? 25 Verwijdering van teken 26 Penthouse voor ooievaars in Dorplein 27 De paardenbloem 28 Wie wat waar? 30 IVN gaat digitaal 31 Presentatie beekvissen 31 Wandeling bij de Daatjeshoeve 33 3

6

10

15

19

VAN DE VOORZITTER In de wintereditie van onze Craenkoerier heb ik aangegeven trots te zijn om, als voorzitter, deel uit te maken van de groep vrijwilligers bij het IVN Cranendonck. Dat beeld is alleen nog maar versterkt. Afgelopen maanden heb ik verschillende evenementen bezocht en daarbij van de gelegenheid gebruik gemaakt om de mensen achter de schermen te leren kennen. (Voor de inhoudelijke delen verwijs ik naar de verslagen die jullie allemaal kunnen lezen in deze editie van de Craenkoerier). Middels een hoge mate van zelfstandigheid van de werkgroepen worden er cursussen geregeld, activiteiten ondernomen, wandelingen gecoördineerd en is ons honk aangepast aan de nieuwe digitale standaard. De energie en passie die door jullie wordt overgebracht tijdens deze evenementen is geweldig! Interactief, elkaar aanvullend, opbouwend, een stapje extra zetten en open communicerend zijn begrippen die bij me boven komen. Kortom: een goed lopende machine waarbij alle vrijwilligers zijn/haar beste beentje voorzetten om er iets moois van te maken. Laten we deze trend voortzetten richting de komende jaren. Een woord van dank gaat hierbij uit naar de bestuursleden die ons afgelopen december hebben verlaten. Jan Smets, jarenlang het boegbeeld van onze vereniging in zijn rol als voorzitter en ook Jan Alders die, in de rol van secretaris, vaak achter de schermen de coördinatie binnen onze vereniging op zich nam. Mede door jullie inbreng de afgelopen jaren is onze vereniging gegroeid naar het huidige niveau. Tijdens onze laatste bestuursvergadering hebben we hierbij stil gestaan. Onze wegen scheiden zich hier zeker niet, want beide ‘Jannen’ vervullen nog steeds een actieve rol binnen onze vereniging. Nogmaals bedankt voor jullie inzet de afgelopen jaren en succes gewenst met de invulling van de nieuwe rol! In de maanden maart en april kreeg het weer heel veel aandacht. Het was te lang winter, te koud, veel te weinig zonnestralen en ook nog eens veel te droog. Iedereen had er een mening over en sommigen konden zelfs verklaren waar het aan lag. Het was het gesprek van de dag. Maar hadden 4

we echter wel een verklaring nodig? In mijn ogen ging het allemaal wel goed komen. De zon komt immers gewoon iedere dag eerder op, de vogels hebben een nest gebouwd en broeden hun eieren uit, de insecten vermeerderen zich weer naar flinke aantallen, de bomen, geplant in een winters landschap staan nu vol in de knop, de scholen gaan weer starten met het buitenprogramma en ook onze akkers worden door de boeren volop voorbereid voor de nieuwe oogst van dit jaar. De natuur corrigeert zichzelf zonder dat daar een analyse voor nodig is. Misschien staat er in de herfsteditie wel een verhaal over de zomer. Waarom in 2013 die zomer toch zo lang geduurd heeft…. John Hegge, Voorzitter IVN Cranendonck

VAN DE REDACTIETAFEL Daar is ie dan alweer. De tweede Craenkoerier van 2013. John Hegge, de nieuwe IVN voorzitter, zet de traditie voort om in elke uitgave een stukje te schrijven over het wel en wee van onze afdeling. En heeft u al op de website van het IVN gekeken onder de afdeling Cranendonck? Zo ja, dan heeft u gezien dat Jan Alders, in zijn hoedanigheid van webmaster, goed werk heeft geleverd. Is het ook opgevallen hoeveel verschillende mensen er een bijdrage aan het vorige contactblad hebben geleverd? Ik telde er maar liefst elf en de negenjarige Loes Heijnen was daarbij niet de minste auteur, wel de jongste. Zij vond voor ons het woord ‘drinkentent’ uit en die houden we erin voor de komende edities van de Dwaallichtjeswandeling. Iedereen kan dus voortaan op de laatste zaterdag van januari midden in het donkere bos glühwein, chocomel en Fristi bekomen in de IVN drinkentent. Als u de Craenkoerier eens een keertje in kleur wil zien dan kan dat op de website (www.ivn.nl) . In kleur is het blad weliswaar veel mooier, maar ook veel te duur om het zo in druk te laten verschijnen. Toch is de penningmeester gedeeltelijk tegemoet gekomen aan onze wensen. Het binnenste blad van de

5

Craenkoerier bevat voortaan foto’s van onze activiteiten IN KLEUR. We gaan met het contactblad in deze vorm voorlopig een jaar proefdraaien. Daarna gaan we evalueren. De redactie is hier erg blij mee en we hopen dat onze leden het ook een vooruitgang vinden. U vindt dus voortaan ergens in ons contactblad een stukje over een activiteit maar de bijbehorende foto staat dan op de middenpagina. Natuurlijk met een kort onderschrift van het hoe en waar. Het blijft altijd mogelijk om bij een artikeltje een zwart-wit foto te plaatsen en dat zal ook ongetwijfeld nog vaak gebeuren. En zo gaat de Craenkoerier er weer een beetje vrolijker uit zien. Reacties op de nieuwe vormgeving zijn welkom bij Karin en Inge. Intussen hebben we tijdens een bestuursvergadering alvast afscheid genomen van Jan Smets en Jan Alders. Een foto hiervan vindt u op onze kleurrijke middenpagina. Tijdens de komende jaarvergadering op donderdag 16 mei a.s. kunt u ze zelf nog even de hand schudden. We zijn beiden veel dank verschuldigd omdat ze het IVN Cranendonck, na de moeilijke periode van zes jaar geleden, weer nieuwe inspiratie hebben gegeven. Gelukkig blijven ze allebei hun steentje bijdragen. KOPIJ VOOR DE KOMENDE CRAENKOERIER INLEVEREN VÓÓR 31 juli

MEDEDELING VOOR ALLE WERKGROEPEN  Het bestuur zou graag zien dat er bij alle activiteiten die jullie organiseren flyers van het IVN Cranendonck worden uitgedeeld.  Werkgroepen die een berichtje aan de leden willen sturen om activiteiten onder de aandacht te brengen, kunnen bij Jan Smets een actuele lijst met e-mail adressen krijgen. tel. Jan Smets 492659 of [email protected].

BIJ HET IVN CRANENDONCK ZIJN WE OP ZOEK NAAR:  Een opvolger voor Jan van der Palen (penningmeester).  Enthousiaste vrijwilligers voor de vogelwerkgroep.  Ook nieuwe schoolgidsen zijn van harte welkom.  Voor een eventueel op te richten jeugdgroep zoeken we nog mensen die deze kar willen gaan trekken. Wilt u wat uren aan het IVN besteden dan kunt u zich aanmelden bij onze voorzitter John Hegge of bij ons secretariaat. De telefoonnummers staan voorin dit blad. 6

IVN TUIN Twee jaar geleden werden er bij het IVN gebouw twee bloementuinen aangelegd. Op de eerste plaats ten gerieve van de insecten die in de insectentoren wilden wonen of op bezoek kwamen. Natuurlijk ook voor de mooie aanblik en om een bosje bloemen te kunnen snijden als er activiteiten in het IVN gebouw waren. Samen met enkele sterke mannen die voor het zware werk zoals spitten zorgden hebben Angela Krops en ik gezorgd voor de aanleg. Uit onze tuinen kwamen genoeg stekken, overtollige planten en zaailingen om de borders vol te planten. Zo nu en dan kwamen we water geven of wieden. Het was meteen al een mooie tuin. Het vorige jaar gingen we weer voortvarend te werk. De mannen kwamen weer om een extra stuk om te spitten en de tuin zomerklaar te maken. Maar toen werd het stil! Door persoonlijke omstandigheden hebben we niets aan de tuin gedaan in het afgelopen seizoen. Hij veranderde in een echte wilde tuin. Op zich niets mis mee maar op de vruchtbare grond van onze tuin zagen sommige planten zoals alsem en biggenkruid kans om heel wat andere planten om zeep te helpen. Dat moet voortaan anders. Er is al een ochtend gewerkt door 3 mensen. De oproep om hulp kwam nogal ongelukkig, op woensdagmorgen was zowat iedereen verhinderd. De volgende werkochtend is gepland op donderdag 2 mei, start om 10.00 uur. Iedereen die zin heeft om even mee te helpen is welkom. Er zal dan meteen een nieuwe datum worden vastgesteld in de maand juni. Het is wel prettig als je je even aanmeldt, tel 592276. Nel Meulman

IVN AGENDA

Donderdag 16 mei

7

Jaarlijkse Algemene Ledenvergadering Aanvang 20.00 uur in de Kroenekraan

Bloemenwandelingen in mei: Woensdag 8 mei bij en langs

d’Aasdonken Maarheeze, wandeling

15 mei

de Aa Landgoed Cranendonck,

22 mei

Insektenmuur en het

29 mei

Natuurgebied de Vloeten

o.a. nieuwe poel Berenveld in Dorplein met o.a. nieuwe watergebied Waterzuivering Wijzigingen voorbehouden De wandelingen starten om 19.00 uur, vertrek 18.45 bij de Rabo Maarheeze en de Borgh Budel. Mededelingen in de krant en weekbladen Vrijdag

Dinsdag

8

14 juni

Nachtzwaluwwandeling onder leiding van Wil Beeren. Om 21.00 uur parkeerplaats boswachterij de Pan in Maarheeze. Publiekswandeling. Iedereen is welkom De nachtzwaluw broedt in open naaldbos op zandgronden bij vennen en heidevelden. Hij is bij ons een zomergast, van mei tot september, hij overwintert in Afrika. Vooral in de broedtijd maakt hij een typisch, ratelend, intens geluid dat op afstand te horen is. In de schemering scheert hij laag over de grond op zoek naar insecten. Voor vogel- en natuurliefhebbers een geweldig mooie ervaring. 25 juni Jaarafsluiting/vakantieborrel Goede gewoontes zijn er om in stand te houden. Toen we bij elkaar zaten ter afsluiting van ons jubileumjaar vonden we het wel een goed idee om, vóór iedereen met vakantie gaat, een avondje bij elkaar te komen om gezellig bij te kletsen over het IVN en aanverwante zaken. Alle IVN leden worden hierbij uitgenodigd om op dinsdag 25 juni om 20 uur naar de

Kroenekraan te komen voor de jaarafsluiting/vakantieborrel. juni

Gedurende drie weken houden de schoolgidsen deze maand het project ‘Wegen in de natuur’ met de basisscholen van Cranendonck. Locatie schoolgidsengroep Budel: rond de Immenhof Locatie schoolgidsengroep Maarheeze: Vogelsberg/Schimmelstraat.

Zaterdag 5 oktober

Tuinvogeldag Cranendonck. Een dag met vele activiteiten rond onze tuinvogels. Meer hierover in deze Craenkoerier en in die van komende augustus. En t.z.t. in de plaatselijke pers.

Dinsdag 8 oktober

Paddenstoelcursus Deel 1 door Gerard Compiet. Locatie de Kroenekraan, Hogeweg 1a, Maarheeze.

Zaterdag 12 oktober

Paddenstoel excursie. Nadere bijzonderheden over deze cursus t.z.t. in de plaatselijke pers.

TUINVOGELDAG CRANENDONCK Het IVN Cranendonck organiseert 5 oktober een Tuinvogeldag voor de inwoners van Cranendonck. Deze dag is bedoeld voor:  Personen die graag vogels in hun tuin zien  Plezier beleven als ze in de tuin vogels observeren  Bereid zijn de tuinvogels een beetje te helpen  De grootte van de tuin maakt hierbij niet uit.

Aanleiding De interesse in tuinvogels neemt steeds verder toe, dat blijkt o.a. uit de Nationale tuinvogeltelling van Vogelbescherming op 19 en 20 januari 2013. 60.000 mensen deden hier aan mee en telden 1,5 miljoen tuinvogels. En 9

tuinvogels zijn steeds belangrijker omdat andere leefgebieden voor vogels verdwijnen. Goed dus dat meer mensen hun tuin geschikt maken voor vogels. Om daar meer aandacht en hulp bij te bieden organiseren we voor de Cranendonckse bevolking deze Tuinvogeldag met deskundige medewerking van o.a. Vogelbescherming. Tijdens deze dag zijn er lezingen van Vogelbescherming, SOVON, gemeente Cranendonck en het IVN Cranendonck (alles nog onder voorbehoud). Daarnaast zijn er van deze verenigingen diverse informatie stands. Een werkgroep (bestaande uit Wil Beeren, Piet van den Eijnde, Angela Krops, John Hegge en Wiel Zentjens) gaat het programma verder uitwerken. We houden u op de hoogte. Hou 5 oktober in ieder geval vrij.

VAN BOSCHANEMONEN EN GROOTE EEREPRIJS. Nog even en dan beginnen de jaarlijkse bloemenwandelingen in mei, vier op een rij op de woensdagavond. Tijdens een ontspannen wandeling worden alle bloemen die we ontdekken bekeken en zo mogelijk op naam gebracht. Van Frans Donker, gepensioneerd onderwijzer, kreeg ik 4 boekjes, uitgegeven in 1939 en 1941, over lentebloemen en zomer- en herfstbloemen. Prachtige tekeningen waar de bloemen zeer herkenbaar zijn afgebeeld. In het bijbehorende boekje staat een uitgebreide beschrijving van de planten in de taal zoals die toen werd gebruikt, veel sch en dubbele o maar zeer leesbaar. De boekjes werden gebruikt op de lagere school. Je kunt je dat nu niet meer voorstellen. De belangstelling voor dit soort onderwijs is verdwenen, je mag al blij zijn dat de kinderen twee keer per jaar met het IVN de natuur intrekken. Ik ben erg blij met deze aanwinsten en zal ze zeker gaan gebruiken bij de komende wandelingen. Frans, nogmaals bedankt! Nel Meulman

10

LEDENADMINISTRATIE Afgemeld: Rick Verweij, Huub Geurtjens, Marcel Broods Nieuwe leden: Christine Sanders, Ch. Huijbers, Ellie Kaastra, Kees Waaijer, Wim Maas, Anne Verstappen We heten de nieuwe leden van harte welkom bij onze vereniging. We hopen dat ze zich snel thuis voelen en dat we persoonlijk kennis kunnen maken bij onze activiteiten.

KASCOMMISSIE IN DE PROBLEMEN. De kascommissie van dit jaar moest zich in allerlei bochten wringen om de penningmeester te bereiken. Aan weerszijden van de Europalaan, waar Jan woont, stonden rood-witte verboden in te rijden borden. Jaap, die deel uitmaakte van de kascommissie was van mening dat de penningmeester wel héél veel moeite had gedaan om de controle niet te laten doorgaan. Gelukkig was dit een geintje en bleken de financiën tiptop in orde. En dat is meer dan sommige EU landen tegenwoordig kunnen zeggen….

WINTERPROGRAMMA SCHOOLGIDSEN. Om in de wintermaanden niet vast te roesten worden door de werkgroepen schoolgidsen in de winter activiteiten georganiseerd, die niet alleen bijdragen aan kennis over natuur, maar die vooral ontspannend en gezellig zijn. Op 14 maart stond het Herbertusbos op de agenda. Voor de zoveelste keer werden er stevige sneeuwbuien voorspeld en omdat er maar erg weinig aanmeldingen waren, werd de wandeling afgelast. Geheel ten onrechte bleek later, want in plaats van sneeuw kwam de zon! Op 3 april werd er gewandeld langs de Tongelreep in Valkenswaard. Een klein groepje trotseerde de ijzige wind en ontdekte allerlei bijzondere dingen. Zo hadden we nog nooit gehoord van de kwabaal, een vis die in de Tongelreep leeft. Ook hadden we nog nooit een dode zwaan gevonden. 11

Allerlei dieren hadden geprobeerd om de zwaan te slopen, werkelijk een slagveld van witte veren. In de zomer moet het langs de oevers een bloemenzee zijn. We vonden veel dorre bloemstengels met zaaddozen die niet zo eenvoudig te herkennen waren. We dronken koffie in een prachtige vogelkijkhut op poten met zicht op de viskweekvijvers. Een of meerdere gestoorde figuren hadden hun uiterste best gedaan om de hut in de fik te steken maar dat was gelukkig niet gelukt. We vonden veel sporen van everzwijnen die het in het Leenderbos geweldig vinden maar die er niet mogen wonen. Ook ontdekten we dat koeien van bergbeklimmen houden. Er liggen daar veel grote zandbergen en allemaal worden ze beklommen door de grote grazers zoals we aan de sporen konden zien. Kortom, een prachtige wandeling die iedereen kan lopen langs de rode paaltjes, start bij het parkeerterrein in het bos aan de Zeelberg. Jammer is dat niet meer schoolgidsen aan deze activiteiten meedoen. We weten het wel, iedereen heeft het druk, maar een paar uurtjes zijn er toch wel vrij te maken! Ook prettig voor mensen die alle moeite doen om dit te organiseren. De wandelingen zijn trouwens niet alleen voor schoolgidsen, alle IVNers zijn welkom. Nel Meulman

VOGELWERKGROEP ONDERSCHEIDEN De lente begon wat het weer betreft niet zo geweldig, maar er was ondanks de kou wel een lichtpuntje. Zo werd de Vogelwerkgroep op 21 maart door Waterschap de Dommel onderscheiden voor hun werk ten behoeve van de vogels in het gebied van de nieuwe rioolwaterzuivering. Dit alles vond dan ook plaats in de ontvangstruimte aldaar. En natuurlijk ontbraken koffie en vlaai niet. Samen met onze werkgroep werden de agrarische natuurvereniging Hei Heg & Hoogeind uit Leende en de scholengemeenschap Were Di uit Valkenswaard in het zonnetje gezet. Vogelwerkgroep de Kneuter werd onderscheiden omdat zij op het terrein diverse nestkasten heeft geplaatst, die ook door de groep worden onderhouden. Het gaat o.a. om kasten voor de torenvalk en de gele kwikstaart maar ook om vleermuiskasten. Al hoort deze laatste categorie 12

natuurlijk niet tot de vogels maar tot de zoogdieren. De agrarische natuurvereniging uit Leende kreeg de onderscheiding voor het inrichten van kleine landschapselementen en de leerlingen van Were Di hebben een project lopen waarbij elk jaar drie, zelfgemaakte, bijenhotels op een eiland in het gebied van de waterzuivering worden geplaatst. En gezien de problemen met deze insecten kunnen zij die hulp best gebruiken. Als coördinator van de vogelwerkgroep nam Piet van den Eijnde de medaille in ontvangst. We feliciteren Piet, Harrie Duisters, Frans Valkenburg en José Melis van harte met deze waardering voor al het werk dat zij met zo weinig mensen verzetten.

LEZING KLIMAATVERANDERING Maandag 21 januari waren er, ondanks het winterse weer, een veertiental belangstellenden naar de Kroenekraan gekomen om te luisteren naar Bèr Peeters. Het thema ‘klimaatverandering’ was een actualiteit van de dag want het journaal berichtte dat Obama in zijn speech had aangekondigd serieus iets te willen doen aan de opwarming van de aarde. Bèr begon met het tonen van een veelheid aan krantenartikelen die allemaal over de veranderingen in ons klimaat gingen met name over het smelten van de ijslaag aan de Noord- en Zuidpool. Er zijn tot nu toe al veel conferenties aan het onderwerp gewijd, de afspraken die daar gemaakt zijn hebben uiteindelijk nog niets opgeleverd. Bèr begon zijn eigen verhaal met de kanttekening dat 5% van de wetenschappers sceptisch is en denkt dat er niets aan de hand is, maar de informatie die hij ons in de twee uur durende lezing gaf onderbouwde de overtuiging van de andere 95%. Aan de hand van een groot aantal foto’s maar vooral allerlei soorten grafieken maakte hij 13

ons in begrijpelijke taal duidelijk wat er speelt, waar de oorzaken liggen en wat de te verwachten gevolgen zijn als we zo doorgaan. Als we over ‘klimaat’ spreken gaat het om een gemiddelde weerstoestand van 30-40 jaar. Daarbij zijn ook de extremen, wat betreft temperatuur, neerslag en wind van belang. Sinds 1850, de opkomst van de industrie, is er meer veranderd dan in de 10.000 jaar daarvoor; de invloed van de mens op het klimaat is in de laatste 100 jaar groot. Als natuurlijke oorzaken van klimaatverandering sprak hij over o.a. zonneactiviteit, vulkanisme, meteoriet inslagen, de theorieën van Milankovitch, ligging van de continenten, plaattektoniek. De opwarmingsprincipes van de aarde werden uitgelegd waaronder het Albedo effect, het broeikaseffect en de invloed van onder andere koolstofdioxide, methaangas, lachgas, CFK’s en waterdamp daarop. Als de broeikasgassen er niet waren zouden we altijd een temperatuur hebben van -18 graden, terwijl nu de gemiddelde temperatuur 15 graden is. Door allerlei toedoen van de mens, zoals ontbossing, groei van de steden, industrie, afval, landbouw stijgt de temperatuur. Wat zijn de gevolgen als de mensheid naar 7 miljard gaat, als de BRIC-landen [Brazilië, Rusland, India, China] en Afrika ons welvaartsniveau bereiken? De kritische grens ligt bij een temperatuursverhoging van 2 graden, maar als alles tegenzit en we bereiken in de loop van de 21e eeuw een temperatuursverhoging van 6 graden dan zijn de gevolgen wereldwijd heel groot. Als het CO2 gehalte oploopt, loopt ook de temperatuur op. Door onderzoek van bodemlagen [b.v. stuifmeelkorrels, jaarringen, luchtbellen] en ijskernen met luchtbelletjes kan men de temperatuur in die tijd bepalen en het CO2 gehalte. De laatste 100 jaar is de temperatuur gestegen, in de grafiek heeft de lijn de vorm van een ‘hockeystick’. De wereldwijde gevolgen die Bèr noemde waren: overstromingen, verwoestijning [o.a. rond de Middellandse Zee al merkbaar], stormen [heftiger tornado’s], meer onweer en blikseminslag, smelten ijskap Noordpool en Zuidpool, smeltende gletsjers. Het smeltende ijs verandert het zoutgehalte in het zeewater en dat kan tot gevolg hebben dat de warme Golfstroom stilvalt. Als gletsjers afgesmolten zijn kan dat leiden tot en gebrek aan drinkwater. Men voorspelt dat de oorlogen in de toekomst gaan om voedsel en drinkwater! De gemiddelde temperatuurstijging geeft in de natuur al agendaproblemen bij dieren bv. de rupsen hebben zich al ontpopt voor de bonte vliegenvanger terug is. Wil Beeren vertelde ons dat hij daarnaar onderzoek doet in het Weerterbos en daaruit blijkt dat de bonte vliegenvanger zich daarop al probeert aan te passen, de koolmees blijkt er echter wel veel last van te hebben. Niet alle 14

soorten kunnen zich voldoende aanpassen, met als gevolg verlies van biodiversiteit. Verder zien we de teek oprukken tot in noorden van ons land, ook de wespspin rukt op vanuit het zuiden. De voorjaarsbloeiers zijn 2 à 3 weken vroeger enz. Kort sprak Bèr nog over mitigatie, dat wil zeggen maatregelen die genomen kunnen worden om de uitstoot van de schadelijke broeikasgassen te verminderen o.a. door gebruik te maken van hernieuwbare energie zoals energie opgewekt door wind-, zon- en waterkracht. De natuurprojecten van ARK voor het behouden en ontwikkelen van natuurlijke klimaatbuffers zoals het Weerterbos, Maarheezerveld. Wat we er zelf aan doen zoals de klimaatfietstocht die hij in Weert is begonnen. Om 22.20uur beëindigde Bèr zijn verhaal. Het was een boeiende avond met genoeg ruimte voor vragen en eigen inbreng van de luisteraars. Ondanks het zware onderwerp hebben ook wel gelachen.

Bèr lardeerde zijn verhaal af en toe met humor. Een mooi voorbeeld daarvan was de tekening waarmee hij de verhoging van de temperatuur afzette tegen de afnemende grootte van de onderbroek in de afgelopen 100 jaar. Maria Stortelder

HISTORISCHE BRINKENWANDELING IN ZURRIK. Op 2e paasdag vierde de dorpsraad van Zurrik, ofwel in het Nederlands Soerendonk, haar eerste lustrum met een dorpsdag. Toen werd o.a. de historische brinkenwandeling officieel in gebruik genomen. De wandeling is 4,5 of 7,7 km lang en voert langs de brinken. Rond de brink, een groepje eikenbomen met vaak een brandkuil werden vroeger 15

boerderijen gebouwd. Door middel van zandpaden en karrensporen werden deze brinken met elkaar verbonden. De wandeling voert langs maar liefst acht brinken. Steeds vind je een prachtig vormgegeven infobord met gegevens over de historie van deze plek. Als schoolgids was ik natuurlijk erg benieuwd naar deze wandeling. De schoolgidsen van het IVN verzorgen al heel wat jaren de wandelingen ‘Ken je eigen dorp’ voor de basisscholen. In de teksten kon ik niet veel nieuwe dingen ontdekken, onze eigen wandeling heeft deze feiten ook allemaal te bieden. De wandeling is een aanrader. Je ziet Soerendonk vanaf de buitenkant en dat is zonder meer een fraaie aanblik. Voeg daarbij de teksten en je weet in een keer heel veel over de geschiedenis van dit dorp. De kaart van de wandelroute is te verkrijgen bij de VVV in het Schepenhuis en via de horeca in Soerendonk. Nel Meulman

FOTOPRESENTATIE DOOR FRANS DONKER Frans vertelde vanaf 1970-2010 werkzaam geweest te zijn in het basisonderwijs in Maarheeze. Hij beoefent zijn hobby fotograferen al jaren en heeft er, sinds hij met pensioen is, meer tijd voor. Hij houdt ervan in de natuur te wandelen en dan komen er automatisch mooie beelden op zijn pad. Eigenlijk toonde hij aan de hand van zijn prachtige foto’s, hoe je op een andere manier kijken kunt en door kleine wijzigingen aan te brengen in je houding (zittend, staand, knielend, liggend , veraf of dichtbij) en het tijdstip waarop je fotografeert, een beter resultaat kunt boeken . Geduld is daarbij een belangrijk gegeven. Hij gaf gedurende de avond regelmatig aan, dat het niet zozeer altijd iets heel spectaculairs moet zijn, wat je vastlegt op een foto. Juist het gewone kan extra boeien doordat je een grote variatie in kleuren ( bijv. allerlei soorten groen), verschillende structuren, of een specifieke richting waarneemt. Ook eenzelfde plaatje met een andere achtergrond kan een heel ander resultaat opleveren. Hij houdt van de overgangen van land naar water, omdat daar extra veel te zien is. Je kunt door het water heen fotograferen en een bepaalde bodemgesteldheid vastleggen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan ijzeroer met zijn prachtige, 16

warme, roestachtige kleur. Je kunt de reflectie van het licht extra benadrukken (wolken , blauwe luchten). Ook gaf hij aan, dat de zeggingskracht van een foto vaak toeneemt, wanneer je het zo simpel mogelijk probeert weer te geven. Als voorbeeld hiervan zagen we een closeup van varens. Hij heeft ook veel in Frankrijk rond getrokken en wanneer hij de rijkdom van de verschillende soorten gras aan de hand van foto’s laat zien, doet dat onmiddellijk aan impressionistische kunst denken. Ook merkte hij op dat, als je in de bergen gaat wandelen, je al lopend van beneden naar boven de cyclus van de bloei van dezelfde bloemen op één dag kunt waarnemen in allerlei verschillende groeistadia…..De belangrijkste vraag voor elke fotograaf is: Wat is je bedoeling en je focus daarop! Als er een goede balans is tussen de betekenis van een foto en de betrokkenheid van de fotograaf, dan presteer je beter en maak je mooiere foto’s! Fotograferen betekent immers letterlijk: schrijven met licht. Frans, ontzettend bedankt! We hebben genoten van je prachtige foto’s en je mooie beschouwingen daarbij. We gaan ermee aan de slag! Marie Beenackers- van Poppel

BIJENLINT Dat het slecht gaat met de bijen weten we allemaal. De deskundigen wijten dit voor een groot deel aan het gif dat in de landbouw gebruikt wordt. Maar er zijn ook mysterieuze sterfgevallen onder hele volken. Dus er is nog veel onderzoek nodig. Ondertussen is het zaak de bijen zo groot mogelijke overlevingskansen te bieden. In Zutphen is men in 2011 gestart met het project Bijenlint. Het is de bedoeling dat door heel Zutphen linten komen te liggen van stukjes grond van de gemeente die door de buurtbewoners aantrekkelijk gemaakt zijn voor bijen. Dit is zo’n succes geworden dat particulieren in hun eigen tuinen ook drachtplanten zetten. De Bijenstichting vond dit een prachtig initiatief en heeft van het Bijenlint een landelijk project gemaakt. Iedereen (bedrijven, particulieren, verenigingen, gemeenten) die iets doet om de bijensterfte tegen te gaan zoals bijenhotels, drachtplantentuin, kan dit melden bij het Bijenlint. Zo ontstaan linten van initiatieven door heel het land. Meer weten: www.bijenlint.nl Karin 17

VAN DE WERKGROEPEN Vogel- en uilenwerkgroep

Dat we onlangs een medaille van verdienste hebben gekregen kunt u ergens anders in deze Craenkoerier lezen, maar verder is er op dit moment weinig nieuws te melden. We zijn niet, zoals andere jaren, naar de ganzen wezen kijken. Het is er gewoon niet van gekomen. Te nat, te koud en we zijn mensen op leeftijd die ook een beetje op de gezondheid moeten letten. Wel hebben we alle nestkasten schoon gemaakt. Het is altijd heel leuk om te zien wat er achter blijft in zo’n kast. Soms vind je nesten op elkaar gebouwd van verschillende vogels zoals de koolmees of bonte vliegenvanger met een nestje van de pimpelmees er bovenop. En dan de eieren die achter blijven van een tweede of derde ronde. Er waren zelfs nestkasten waarin acht tot vijftien eieren waren achter gebleven. Er was ook een kast met een dode koolmees en eentje met een dode bonte vliegenvanger. Jammer. Ik vroeg me altijd af of een boomklever weet waar de nestkast precies open gaat. Want of het kastje nou aan de bovenkant of aan de zijkant open gaat, het wordt altijd aan de kant waar het deurtje zit keurig dicht gemetseld. Maar nu ben ik er achter; daar waar het licht binnen valt metselt hij de boel dicht omdat ze graag in het donker broeden. Aan de voorkant wordt het vlieggat zo ver mogelijk dicht gemaakt, zodat het mannetje nog net kan binnen vliegen om het vrouwtje van eten te voorzien. Voor de vliegenvanger hangen wij de kasten iets later op omdat ze ook later in hun broedgebied aankomen. Als we de kasten eerder ophangen zijn ze vaak al door andere vogels in bezit genomen zoals door de kool- en de pimpelmees. Piet van den Eijnde, coördinator vogelwerkgroep

18

Feestelijk afscheid van 2 Jannen

En er is altijd koffie !

Klimaat verandering presentatie door Bér Peeters 19

Frans Donker in zijn element. Het overbrengen van zijn passie voor de fotografie met een heel aparte kijk hierop. Verrassende details, belichting en invalshoeken.

Wandeling in de " nieuwe natuur" bij de Daatjeshoeve 20

Boomfeestdag 2013. Kleumende schoolgidsen wachten op de scholen (die niet kwamen)

En de burgemeester stak een handje toe op de boomfeestdag Veilig onder de paraplu van Jos

21

De schoolgidsen deden ideeën op voor de theevisite

De vogelwerkgroep onderscheiden door Waterschap De Dommel 22

Cursuswerkgroep

Deze werkgroep heeft een succesvolle winter achter de rug. Goed bezochte en interessante lezingen. Op 15 april werd een extra lezing door Marc Scheepers tussengevoegd. Onderwerp: ‘Beekvissen in de laaglandbeken van Noord Brabant’. De nieuwe apparatuur, waarvan we nu gebruik kunnen maken, zorgt ervoor dat de beelden haarscherp en in prachtige kleuren op het scherm komen. Kijk vooral in de Agenda voor de laatste activiteiten voor de zomervakantie en de eerste activiteiten daarna.

Schoolgidsen

Het speciale wandelprogramma met de Boogurt ging de afgelopen winter gewoon door op één wandeling na. Toen was het zo knetterkoud met sneeuw en gladheid dat het niet verantwoord was om met de kinderen op stap te gaan. De boomfeestdag viel door de sneeuw een beetje in het water. Volgend jaar beter…. Aan het winterprogramma dit keer georganiseerd door de schoolgidsenwerkgroep Maarheeze, deden een afwisselend aantal mensen mee. Zie hiervoor het stukje over een bezoek aan het theepottenmuseum in Swartbroek. In juni nog het Wegen in de natuur project en dan breekt ook voor de schoolgidsen de grote vakantie aan, in wat hopelijk een mooie zomer gaat worden.

BEZOEK AAN HET THEEPOTTENMUSEUM IN SWARTBROEK.

Toen ons vorige blad uit kwam, waren de schoolgidsen nog druk bezig met hun winterprogramma. Tijdens de winterperiode zijn er meestal minder activiteiten met de scholen dus houden de gidsen contact met elkaar via het 23

winterprogramma. We willen nog eens benadrukken dat ook andere leden van het IVN Cranendonck altijd welkom zijn bij dit winterprogramma. In de Craenkoerier worden in ‘de agenda’ de wandelingen en alle andere onderdelen van het programma vermeld. Het is alleen zo, dat de schoolgidsen vóór gaan als er een activiteit is gepland met een gelimiteerd aantal deelnemers. Zo was er op 20 februari een bezoek aan het theepottenmuseum in Swartbroek met aansluitend een wandeling door natuurgebied de Krang. Dat er een museum met allerlei theepotten bestond was me niet bekend. En dat het zo leuk zou zijn ook niet. Er blijken de meest mooie en gekke theepotten te bestaan. In dit kleine museum zijn de theepotten ondergebracht in vitrines en ze staan allemaal uitgestald op thema. Het begon allemaal met één theepot in de vorm van een olifant. Op dit moment heeft het museum 1264 exemplaren in bezit. En misschien zijn er, sinds wij het museum bezochten, wel een paar bijgekomen. Natuurlijk zijn er eindeloos veel thema’s te bedenken. We zagen theepotten die uit louter Disney figuren bestonden, of uit honden en katten. De Engelse cottages waren heel mooi om naar te kijken, al leek het me niet echt handig om er thee mee te schenken. Uit Portugal was er een theepot in de vorm van een aap terwijl de tuit een slang voorstelde. De oudste theepot dateert uit 1880. Er staat ook een witte theepot in de vorm van een kameel. Deze werd door de eigenaren van het museum tijdens een reis gekocht in Italië voor slechts 12 euro. Na een foto registratie in Amsterdam bleek dat de theepot waarschijnlijk gemaakt was in China voor winkelketen Blokker. Misschien daarna wel gekocht door een toerist die hem mee naar Italië nam, waarna de pot vervolgens weer terugkwam in Nederland in het museum van Swartbroek . Een wereldreis voor 12 euro ….. Ik vond de theepot in de gedaante van een espressoapparaat eigenlijk het leukst door de contradictie thee te schenken uit een pot in de gedaante van een koffiezetter. In het museum kunt u natuurlijk een vers kopje thee drinken. Er is ook de mogelijkheid voor een kinderfeestje (vanaf 5 jaar), een workshop of een arrangement. Er zijn verschillende arrangementen, ook inclusief lunch. Bovendien kun je er een workshop glas graveren volgen. Dit is een liefhebberij van Saskia, de vrouwelijke helft van de eigenaars van het museum. Met voor- of achteraf een wandeling in natuurgebied de Krang o.l.v. een IVN gids. Of u kunt kiezen voor een bezoek aan de verborgen verhalen- en beeldentuin in Swartbroek. Minimale grootte van de groep 6 personen. In het museum bevindt zich ook het atelier Saskia Lavell. Hier kunnen kinderen vanaf 10 jaar zelf een limonadeglas graveren. Dit uitstapje 24

was georganiseerd door Maria Bles, die helaas zelf niet mee kon omdat ze met een flinke griep op bed lag. We kochten dus als troost een kaart van een theepot en deden die bij haar in de bus. Met daarop de groeten van ‘ de theemutsen’! Adres: St. Cornelisplein 2, 6005 PD Swartbroek. Openingstijden dinsdag tot en met vrijdag van 12.00 tot 17.00 uur en zaterdag van 10.00 tot 16.00 uur. Wandelingen door de Krang starten bij het museum (zie de gekleurde paaltjes).

BOOMFEESTDAG CRANENDONCK Het was niet bepaald weer om een lentekriebels van te krijgen. Integendeel, het sneeuwde de hele ochtend. Voor de scholen van Budel, Budel-Schoot en Budel-Dorplein was dit het teken om 's ochtends gezamenlijk af te zeggen voor de boomfeestdag. De daardoor overbodig geworden schoolgidsengroep uit Budel maakte het gezellig onder de zeilen die ze tussen de bomen hadden gespannen, de thermosflessen gingen open en er werd geconstateerd dat alle voorbereidingen voor deze dag voor niets waren geweest. Jammer. De boompjes aan de Barbaraweg, de locatie waar twee van de scholen zouden planten, zijn toen maar in de grond gezet door mensen van de buitendienst, die dat karweitje snel en vakkundig klaarden. Basisschool St. Joan uit Soerendonk plant dit jaar groen aan bij hun eigen gerenoveerde schoolplein. Heel belangrijk want kinderen hebben voor hun welbevinden onder andere een groene omgeving nodig. Nu andere scholen verstek liet gaan bleven alleen de bikkels van de basisscholen uit Maarheeze en Gastel over. De leerlingen die wèl kwamen plantten met veel plezier en onder toeziend oog van medewerkers van de Risse en IVN schoolgidsen, het laatste stukje bos bij het voetbalterrein van Roodwit ‘67. In de sneeuw en in de modder onthulde de burgemeester, voor de gelegenheid wijselijk op kaplaarzen, samen met enkele leerlingen de gedenkpaal die hier is geplaatst voor alle jaren dat de kinderen op deze plek bomen hebben aangeplant. Ook alle wethouders waren aanwezig bij deze korte plechtigheid. Daarna maakte iedereen zich los uit de zuigende modder en werd de kantine opgezocht voor een kop koffie met vlaai. De kinderen kregen allemaal een beker chocomel met een snee peperkoek, geschonken door de Plus winkel van Dennis van Moorsel uit Budel-Schoot. De leerlingen speelden onder leiding van IVN schoolgidsen uit Maarheeze nog een spel en ondanks het winterse weer was de stemming opperbest. We hebben niemand horen 25

mopperen over de kou. De schoolgidsen niet, en die waren toch al vanaf kwart over acht bezig met de voorbereidingen, en ook de kinderen niet. Het leek wel of ze nog meer lol hadden nu alles anders dan anders was. Het thema voor deze boomfeestdag was ‘BOMEN MAKEN GEZOND’. En om je laarzen eens lekker smerig te maken in de modder is ook gezonder dan de hele dag met je I-pad spelen! Bovendien is er niets mooier dan een besneeuwd Brabants bos. Inge

STICHTING WILDE BERTRAM Eetbare inheemse planten en kruidentuin Tegenwoordig zijn de meeste groenten die wij eten van origine afkomstig uit andere landen. Wat aten de mensen vroeger toen dat nog niet zo was? Ik stel me zo voor dat moeder tegen etenstijd haar mandje pakte en in de directe omgeving op zoek ging naar een paar bloemen van het duizendblad om haar hazenboutje wat peperig te maken, wat brandneteltoppen voor een soepje en nog wat engelwortel om een aftreksel te maken voor haar opstandige maag. Als ik hiertoe zou besluiten zou dit vast verschrikkelijk verkeerd uitpakken, want ik weet niets van eetbare wilde planten. Ik haal de groenten die ik eet bij de groenteboer. Ik vertrouw erop dat ik datgene wat hij verkoopt met een gerust hart kan eten. Omdat wij niet meer met een mandje ons eten hoeven te verzamelen, weten wij ook niet meer wat we van de wilde planten kunnen eten. Stichting Wilde Bertram wil deze kennis weer hervinden en, waar mogelijk, uitbreiden en doorgeven aan het publiek. Sinds 1996 doen de mensen van de stichting Wilde Bertram onderzoek naar inheemse wilde planten en de teelt daarvan. Bij de Wilde Bertram kunt u de planten en zaden ook kopen. Ter verfraaiing van uw tuin of als groentevoorraadje, want je weet maar nooit in deze crisistijd. Karin Meer weten ? www.wildebertram.nl Elke zondag van begin april tot eind september is de tuin gratis toegankelijk voor publiek van 11.00 tot 16.00 uur. De tuin is gelegen aan de Broekkantseweg 9, (nabij de Wijnboomlaan), Gemert-Bakel.

26

VAN SAGEN EN LEGENDEN

Uit de toelichting in de vorige Craenkoerier hadden we al begrepen dat een avond met verteller Rini Kerstens een bijzondere avond zou zijn. Uit eigen ervaring weten we nu dat er toen niets teveel gezegd is. Doorspekt met humor en soms met ironie, hield de oud biologieleraar de twintig toehoorders af en toe een spiegel voor. Zichzelf spaarde hij evenmin door tijdens zijn verhaal over Judas die zich, uit spijt over zijn verraad, ophing aan een vlierboom, tot de conclusie te komen dat Judas vast een tenger, kaal mannetje geweest moest zijn om zich uitgerekend aan de buigzame takken van een vlier op te hangen. Met spot klopte hij daarbij op zijn eigen kalende schedel. En toegegeven, Rini Kerstens ziet er niet bepaald uit als een soort hulk. Dat Judas er, door zijn oren af te snijden, ook nog voor zorgde dat er nog steeds judasoren in de vorm van een trilzwam op de takken van de vlier te vinden zijn is een leuke bijkomstigheid. In haar openingswoord zei Maria Alders het jammer te vinden dat de open haard ontbrak om, knus erom heen gezeten, naar de verhalen te luisteren. De meester verteller was het hiermee niet eens. In zijn visie horen er bij zijn verhalen juist kou, een gure wind, wat sneeuw en vooral heksen die zich op hun bezems door het luchtruim spoeden op weg naar een feestje met de duivel. Aan bod komen vele figuren uit de Griekse mythologie zoal Minos, Daedalus, de Minotaurus. Al de verhalen gaan vergezeld van dia’s met planten en dieren die iets met die verhalen te maken hebben of van schilderijen van beroemde oude meesters, platen van Dürer, maar ook van een schilderij van Picasso. Zijn enthousiasme over bepaalde beeldhouwwerken steekt onze verteller niet onder stoelen of banken. Er kwamen deze avond zoveel onderwerpen aan bod dat je er bijna een hele Craenkoerier mee zou kunnen vullen. Bovendien kon Rini Kerstens het veel beter verwoorden dan ik ooit zou kunnen opschrijven. Dus jammer van de mensen die het met mijn stukje moeten doen in plaats van te kunnen luisteren naar de kwikzilverige manier waarop de verhalen werden verteld. Je kon de wind horen gieren en de heksen lachten hun sinistere lachje. Via de doolhofzwam en de spinnen kwamen we bij de afdeling ‘gallen’ terecht. Als een galwespje, -vliegje, - mugje een eik beschadigd door er in een blad te 27

prikken en er een eitje te leggen, reageert de boom door een galappeltje te maken. Deze gallen zijn er in soorten en maten en ze hebben allemaal een andere naam. Rini vergeleek de boom met een mens. Een boom maakt ‘een herberg’, de galappel betekent immers voedsel en beschutting voor de larve. De mens maakt een rode, jeukende bult als hij wordt gestoken…. Dat mensen vroeger allerlei zaken uit de natuur anders verklaarden dan wij nu doen, blijkt wel uit het feit dat het soort beestje in de galappel samen met de hoeveelheid galappels, voorspelde wat de toekomst zou brengen: pest, oorlog of andere ellende. Mensen leefden vroeger immers veel dichter bij de natuur dan wij nu doen. Wij hebben facebook, hyves en twitter…. Wel handig soms, maar of we er gelukkiger door worden? Via de galappel kwamen we bij het riet. Dit is voor onze schoolgidsen een bekend verhaal. Toen de aarde geschapen was en de duivel al dat prachtige graan op de velden zag, nam hij zich voor om de mensen in de duivel te laten geloven door een nog beter gewas te laten groeien. Zo kwam het riet op de wereld en, jawel, er kwamen prachtige rietpluimen aan, maar helaas bijna geen korrels. De duivel, die zijn plan zag mislukken zette uit pure woede zijn tanden in de rietstengels. Sindsdien kunt u in elk rietblad de afdruk van de duivelstanden vinden. Het is een afdruk van slechts drie tanden. ‘Dat klopt, de duivel had een slecht gebit’ was het droge commentaar. Na het riet kwamen nog de heksenkringen, heksenbezems, duivelseieren, de zwarte nachtschade en nog zo het een en ander aan de beurt. De natuur zit vol met allerlei geheimzinnige namen voor planten en dieren. En juist de betekenis die de mensen er vroeger aan gaven is zo leuk om te horen. Hopelijk vinden jullie het niet erg dat ik de verhalen over deze zaken en over de winterkoning, het St. Janskruid, de mooie paarse heide en de zaden van varens voor een volgende keer bewaar. Het blijkt teveel voor één Craenkoerier. Inge

28

WAT ZIE IK?

In onze tuin hangt een aantal IVN-nestkastjes, of eigenlijk ‘vogelvilla’s’ van de hand van bouwmeester P. vd Eijnde. Toen weer eens een nest meesjes uitvloog en ze me’ kralig’ aankeken, vroeg ik me af: hoe zien die diertjes de wereld? Dat heb ik opgezocht en er bleek veel onderzoek naar te zijn gedaan hoe vogels, maar ook andere dieren, de wereld zien. Het leek me wel interessant voor mijn mede-IVNers, hier iets over te lezen. Ik begin bij de facet-ogen van insecten. Die hebben me altijd gefascineerd. Ik dacht dat die ogen een soort kippengaasbeeld op zouden leveren. Men weet er nog niet alles van (communiceren met libelles is lastig), maar men denkt dat de losse beeldjes van de 30.000 facetten van een libelle-oog in hun hersenen toch vloeiend worden geïntegreerd tot één beeld. Bovendien zien ze kleuren en zelfs nog veel meer aspecten van het zonlicht dan wij. Een strak blauwe hemel moet voor hen een kolkende kleurenmassa zijn, zoiets als wij met LSD op kunnen wekken. Deze uitgebreide visuele vaardigheden zijn geëvolueerd omdat het de insecten in staat stelt optimaal op hun prooien te jagen. (Daarbij is het vliegmechanisme van libellen ook nog eens een wonder van vernuft, maar dat is weer een ander verhaal.) Een heel ander ‘zien’ vind je bij vluchtdieren zoals koeien en paarden. Hun ogen werken zoals de onze, maar ze zien geen kleuren. Dat is voor hun voeding niet van belang. Maar hun gezichtsveld is veel uitgebreider dan het onze: ze kunnen steeds hun gehele omgeving waarnemen. Begrijpelijk omdat ze alleen maar kunnen vluchten voor gevaar. En dan de vogels. Ogen ongeveer zoals de onze en ze zien kleuren, zelfs meer dan wij. Dat is belangrijk voor het vinden van hun voedsel (daarom zijn de bessen rood) en onderlinge herkenning. Bij de vissen ligt het gecompliceerder. Ze hebben lensogen, zoals de mens. Sommige soorten zien kleuren, sommige zelfs ultraviolet, wat wij niet zien. Het gezichtsveld is anders dan het onze, door de andere plaatsing van de ogen. ‘Rondom’ zien is belangrijk als je prooidier bent. Maar er komen 29

allerlei varianten voor. Op grote diepte verdwijnen, met het licht, de kleuren en vaak zelfs de ogen, net als in sommige grotten. Tot slot de mens. Weten we hoe wij de wereld zien? En dan heb ik het over het letterlijke zien. Want in figuurlijke zin ligt dat heel wat gecompliceerder. Maar dan kom je op het terrein van de psychologie en dat valt buiten dit artikeltje. Ook de ‘plank-voor-het-hoofd’ die het zicht kan belemmeren valt daaronder. Maar zelfs bij het letterlijke ‘zien’ kun je nog de nodige vraagtekens zetten. We weten dat sommigen van ons geen of minder kleuren zien. Dat kun je testen met speciale kleurkaarten. Maar het is ook een vraag of Jan, Piet en Annie kleuren hetzelfde zien. Ik was er altijd al van overtuigd dat mannen en vrouwen kleuren en combinaties verschillend waarnemen. En jawel, het is wetenschappelijk vastgesteld. Waarom ik dat al dacht? Ik heb goed opgelet bij het winkelen. Frits van Dijk

VERWIJDERING VAN TEKEN

Door Karin voor u gelezen in de Inktzwam van IVN Mierlo De lente is er weer en de teken zijn alweer gesignaleerd! Hier is een goed kunstje om ervan af te komen. Ik had een kinderarts die mij een manier vertelde waarvan zij denkt dat het de beste is om een teek te verwijderen. Het is geweldig, want het werkt op plaatsen die soms lastig bereikbaar zijn met een pincet: tussen de tenen, in het midden van een hoofd vol donker haar, etc. De tip luidt als volgt:  Breng een klodder vloeibare zeep aan op een prop watten.  Bedek de teek met de zeep doordrenkte prop watten en dep het een paar seconden (15-20)

30

 De teek zal zich spontaan losmaken en zichzelf vasthouden aan de watten wanneer u de prop weg neemt. Deze techniek heeft gewerkt elke keer als ik heb het gebruikt (en dat was vaak) en het is veel minder traumatisch voor de patiënt en makkelijker voor mezelf. Tenzij iemand allergisch is voor zeep, zie ik niet in dat deze techniek schadelijk zou kunnen zijn.

PENTHOUSE VOOR OOIEVAARS IN DORPLEIN

Als deel van het educatief natuurplan in Dorplein is in maart een oude antennepaal geplaatst om als ooievaarsnest dienst te gaan doen. Natuurlijk is de paal aantrekkelijk gemaakt voor een verliefd paartje ooievaars. Het is een echt penthouse geworden van wel tien meter hoog dat stevig in beton is verankerd. Bovendien is de bodem van het toekomstige nest bekleed met zacht materiaal zodat het een comfortabel appartement is geworden. Ooievaars trekken over dit gebied van het zuiden naar het koelere noorden vanaf eind februari. Een slim paartje zal in de toekomst hun oog laten vallen op dit vrijstaande huisje, waar ze zo in kunnen trekken. Hoe snel dit zal gebeuren is de vraag want ooievaars zijn erg gesteld op een vaste plek. Meestal komen ze terug naar de plek waar al eerder werd gebroed. In de directe omgeving is genoeg voedsel voor het jonge gezin te vinden. De Woutjes Peel is een vochtig gebied met kikkers, mollen en vissen. De provisiekast is dus goed gevuld. Nu de ooievaars zelf nog. Ze zijn van harte welkom in Dorplein. Budel Dorplein is heel goed bezig. Er zullen ook nog acht uilenkasten worden opgehangen en aan ’t Routje is onlangs een zwaluwtil geplaatst. Over de prachtige insectenmuur bij de Andreasschool hebben we al een paar keer een stukje geplaatst.

31

DE PAARDENBLOEM

Eindelijk is de echte kou verdreven en kunnen we stilletjes aan genieten van de komende lente. De brandneteltopjes komen voorzichtig tevoorschijn net als het zevenblad, de hondsdraf, de veldkers maar ook de paardenbloem staat alweer in mijn tuin te pronken. En over die laatste wilde ik het deze keer hebben! De paardenbloem wordt vaak afgedaan als onkruid dat het liefst met wortel en al snel verwijderd moet worden, zeker voordat hij gaat bloeien en al dat zaad door de wind verder in de tuin verspreid wordt. Maar onkruid bestaat niet en de paardenbloem is een heel nuttig kruid! Het kruid is in de 7e eeuw al in de Chinese geneeskunde beschreven, vanaf de 10e eeuw in de Arabische en sinds de 15e eeuw duikt de paardenbloem op in de Europese kruidenboeken. De botanische naam is Taraxacum officinale, de toevoeging officinale wil zeggen ‘uit de apothekerswerkplaats’ en duidt op gebruik in de geneeskunde. Er zouden een 200-tal ondersoorten bestaan met een gelijksoortige werking en de plant is vermoedelijk afkomstig van Centraal-Azië. Ze verspreidde zich aanvankelijk alleen over het noordelijk halfrond (Europa en NoordAzië) maar nu kom je ze overal ter wereld, behalve in de tropen, verwilderd tegen. Er moet een duidelijk onderscheid worden gemaakt tussen de werking van de bladeren en de wortel. De wortel wordt het best in de herfst geoogst, gedroogd en bewaard tot gebruik. De bladeren daarentegen kun je het best in het voorjaar plukken en vers of gedroogd gebruiken. Het blad wordt vooral gebruikt vanwege het (bloed)reinigend effect bij vooren najaarskuren. Daarnaast kent het blad een urinedrijvende en urinezuurdrijvende werking hetgeen gunstig is bij reumatische klachten zoals artrose, artritis en jicht. 32

Ook huidklachten die door een slechte leverwerking en/of slechte afvoer van afvalstoffen veroorzaakt worden, kun je gunstig beïnvloeden door het gebruik van paardenbloemblad. De lever maar ook de nieren ruimen immers allerlei afvalstoffen op, en als dat niet afdoende gebeurt zoeken deze afvalstoffen een uitweg via de huid waardoor klachten als eczeem, psoriasis en allerlei andere chronische huidklachten veroorzaakt kunnen worden. De algemeen vochtafdrijvende werking wordt misschien wel het duidelijkst als je naar de Franse en Engelse benaming van de plant kijkt: respectievelijk ‘pissenlit’ en ‘wet-the-bed’. Vandaar ook de Nederlandse volksnamen ‘pissebloem’ en ‘beddepisser’. De paardenbloemwortel werkt meer specifiek naar de lever toe. De lever kent vele functies waarvan de ontgiftende werking een zeer belangrijke is. De paardenbloemwortel, werkt vooral galvormend en galdrijvend waardoor de leverwerking geactiveerd wordt. Zowel de wortel als het blad bevatten nogal wat bitterstoffen (taraxine) die een positieve uitwerking hebben op de spijsvertering. Vandaar het gebruik bij slechte eetlust en algemene slechte spijsvertering. Thee van gedroogde wortel en/of blad werkt mild laxerend. De geroosterde wortel kan gebruikt worden als koffievervanger, de verse wortels bevatten een roodpaarse verfstof. Een afkooksel van de gele bloemen zou gebruikt kunnen worden voor het bleken van sproeten. Het melksap uit de stengel remt de celdeling en werd toegepast bij het lokaal behandelen van wratten. Van de bloemen kan op eenvoudige wijze een honingachtige siroop worden gekookt. Dit is in het bijzonder in Duitsland bekend en wordt dan op dezelfde manier als honing genuttigd. Tijdens de tweede wereldoorlog werd het eten van paardenbloem aanbevolen. Waarom? De plant is rijk aan allerlei mineralen zoals ijzer, calcium en magnesium en bevat daarnaast ook nogal wat vitamine A , C en E, allemaal zeer welkom in tijden van voedselschaarste. De bladeren zijn goed in een salade te verwerken. Het is gezonder dan kropsla. Neem wel de jonge bladeren omdat die het beste smaken. Vooral in Griekenland eet men vaak een salade van paardenbloem met wat citroensap en olijfolie. Dit gerecht heet chorta.

33

Bekend is ook het eten van molsla: jonge bladeren van de paardenbloem worden hiertoe overdekt met zand, waardoor ze verbleken. Vroeger werd in de lente in molshopen naar gebleekte paardenbloembladeren gezocht, vandaar de naam molsla. Dus als je een voorjaarssalade maakt, kijk dan even op een schoon plekje of je mooie, jonge bladeren van de paardenbloem kunt vinden en voeg dat toe aan je salade. En als je meer variatie wilt, voeg dan gerust zevenblad en kleine veldkers toe; hondsdraf kan ook maar dat is een kruid waar je toch wat voorzichtiger mee moet zijn omdat het giftig is in grotere hoeveelheden. Je kunt het blad ook rauw verwerken in een stamppotje of aan een pannenkoekbeslag toevoegen. Geniet van de komende lente en de nieuwe, frisse kruiden! Annie Starmans, natuurgeneeskundige, herboriste

WIE WAT WAAR?

Bij het IVN Geldrop is tot en met november de expositie ‘Horen, zien en…..’ te bekijken. Deze expositie gaat over zintuigen bij dieren. Hoe communiceren dieren met elkaar? Hoe vinden ze hun eten en hoe komen ze aan een partner? U kunt dit te weten komen in de Paardenstal in de Kasteeltuin te Geldrop. Elke zondag geopend van 14.00 tot 17.00 uur. Er is ook een klankbeeld te zien over dit onderwerp en er zijn spelletjes voor de kinderen. Na afloop een wandelingetje door de kasteeltuin is ook gezellig om te doen, vooral als de zon schijnt. In maart is in het Milieu Educatie Centrum aan de Antoon Coolenlaan 5644 RX in Eindhoven een tentoonstelling over spinnen geopend. Zijn spinnen nou echt zo griezelig als veel mensen denken? U kunt kennis maken met zo’n 35 soorten levende spinnen. En mensen die er verstand van hebben vertellen over de verzorging van deze dieren. Geopend op maandag

34

van 13.00 tot 17.00 uur, op di., woe., do. en vr. van 9.00 tot 17.00 uur en op zat. en zo. van 13.00 tot 17.00 uur.

IVN GAAT DIGITAAL

Zoals bekend heeft het IVN Cranendonck nu een website en kan iedereen hierop kijken wat onze activiteiten zijn. Het laatste digitale nieuws is dat we onlangs, dankzij IVN lid Frans Donker die hiervoor een gulle sponsor vond, een digitaal ‘schoolbord’ aan konden schaffen. Zeg maar een heel groot model TV waarop PowerPoint, foto's e.d. getoond kunnen worden. De sponsor van deze prachtige apparatuur wenst trouwens anoniem te blijven en dat respecteren we natuurlijk, al hebben we als dank wel een bloemetje laten bezorgen. Maandag 15 april jl. hebben we voor de eerste keer van prachtige beelden mogen genieten. De aanwezigen waren verrast door de haarscherpe beelden bij het geanimeerde verhaal van Mark Scheepers. We hopen dat in de toekomst nog veel interessante onderwerpen aan bod komen. Pieter

PRESENTATIE BEEKVISSEN Mark Scheepens van Waterschap de Dommel heeft op 15 april voor 21 belangstellenden een presentatie gegeven over het onderzoek naar de leefwijze en ecologie van beekvissen die voorkomen in de laaglandbeken in Noord Brabant. Het voorkomen van bepaalde vissoorten is o.a. afhankelijk van de stroomsnelheid, het meanderen en het zuurstofgehalte van het water. Alle beekvissen vragen altijd, zowel in natte als in droge perioden, een plaatsje met de juiste stroomsterkte. Deze dieren kunnen dus alleen blijven leven in beken met een grote ruimtelijke variatie, waardoor overal 35

verschillende stroomsterkten optreden. Rechtgetrokken beken zijn daarom altijd armer aan soorten. Toch hebben bepaalde soorten topprioriteiten. De kopvoorn b.v. heeft afwisseling nodig in de rivier, dus grind- en zandbanken en ondiepe beschutte plaatsen met oevervegetatie en onderwaterplanten. De brasem houdt niet van sterke stroming, en de blankvoorn prefereert helder water. Om nu zoveel mogelijk soorten in de beken te krijgen neemt het Waterschap maatregelen. Beken die gekanaliseerd waren laten ze weer meanderen. Er worden bij stuwen vistrappen aangelegd. Waar geen oevervegetatie is worden bomen omgekapt zodat ze in het water komen te liggen, er worden schuilplaatsen van dood hout en riet in het water gelegd. De maatregelen worden regelmatig geëvalueerd. Dan wordt er niet alleen gekeken naar de waterkwaliteit maar ook naar de ontwikkeling van de visstand.

Dan hebben we ook nog de exoten, zoals de zonnebaars en de Amerikaanse hondsvis. De zonnebaars, oorspronkelijk een vijvervis door de mens in beken en poelen uitgezet en via het Donaukanaal naar onze streken komen zwemmen. Deze vis komt voor in poelen en beken en richt met name in poelen veel schade aan doordat hij zich snel voortplant en zo binnen de kortste tijd alle larven en eieren van kikkers, salamanders en libellen uit de poel eet. De Amerikaanse hondsvis, een klein bruin visje, werd rond 1900 naar hier 36

gehaald en gebruikt als voedsel voor de forellenkwekerijen in Valkenswaard en komt daarom alleen voor in het zuidoostelijk deel van Brabant. Dit kleine visje kan overleven in heel slechte waterkwaliteit. Overigens zijn ze allebei heel geschikt om de overlast van muggen tegen te gaan, want de muggenlarven lusten ze ook.

Tenslotte de beekprik. Het is eigenlijk geen vis maar een oeroude levensvorm. Een aalachtig diertje dat als een vis leeft. Hij spreekt door zijn bijzondere rondbek tot de verbeelding. Werd vroeger gebruikt als aas bij de kabeljauwvangst. De jongste bemanningsleden (10 jaar) moesten dag en nacht in een grote bak met prikken roeren om ze in leven te houden. De prikken werden in drieën gesneden en aan de haken van de vanglijn geprikt. Maar ze waren te glad en te beweeglijk om te snijden. Daarom moesten de jongens, de prikkebijters, ze stuk voor stuk in de kop bijten om ze dood te maken. Als de jongens hun taak erop hadden zitten kregen ze een dadel of vijg om de vieze smaak weg te werken. Details van boeken kan ik nooit goed onthouden. Maar aan dit detail dat ik las in het boek Het Psalmenoproer van Maarten ’t Hart moet ik sinds de presentatie steeds denken. Karin

WANDELING BIJ DE DAATJESHOEVE 19 april was de laatste wandeling in het winterprogramma van de schoolgidsen. De laatste dagen was het bijna lente, maar deze dag waaide er een koude wind en de zon scheen maar heel af en toe. Nel was onze gids door het ontluikende plantenrijk. Ondanks de lange winter waren er toch al heel wat plantjes te vinden langs de slootkanten van dit plas-dras gebied. Ze stonden er wat kleumend bij, dat wel. Het klein hoefblad was druk bezig 37

haar gele bloempjes te ontvouwen en de pinksterbloemen hadden dapper hun lila bloemetjes helemaal open gedaan. Her en der brutale paardenbloemen en in een slootje zagen we in het natte gras een kikker met een paar vrolijk springende kleine kikkers. Ook de blaadjes van de smeerwortel waren aan de slootkant verschenen. Naar de kleur van de toekomstige bloemen moesten we raden. Tonderzwammen op een omgevallen boom hadden zo te zien geen last gehad van de winter. Onverstoorbaar waren ze bezig om de boom in slakkentempo af te breken. We liepen van honderd jaar oude natuur de nieuwe natuur van dit gebied binnen. Natuurlijk is honderd jaar helemaal niets in het licht van de ouderdom van onze aarde, maar hier lijkt het al heel wat. In de plassen zaten grauwe ganzen en een aantal zwanen. De laatste gaven een vliegdemonstratie. En ik kan het echt niet helpen, maar ik moet dan altijd aan die KLM reclame denken. De zoete geur van de balsempopulieren waaide af en aan. Een meerkoet verdween schielijk uit zicht en de tjiftjaf riep haar eentonige roep. We hadden een fijne ontspannen ochtend met koffie toe. We bedanken Maria Bles en haar werkgroep voor de organisatie van het winterprogramma. Het was dik in orde.

De redactie wenst iedereen een mooie, groene en zonnige zomervakantie toe en kom allemaal veilig weer thuis.

38

de Craenkoerier

de Craenkoerier verschijnt vier maal per jaar en wordt gratis verspreid onder de leden en begunstigers. Auteurs zijn verantwoordelijk voor de juistheid van hun artikelen. Kopij inleveren in minstens Word 2003-formaat. Inleverdata worden vermeld op de pagina met de agenda. Kopij inleveren bij:

Redactie de Craenkoerier:

Inge en Pieter van der Stoep Odapark 13 6021 EC Budel 0495-491818 [email protected]

Karin Smets Taxandrialaan 3 6021 XV Budel 0495-492659 [email protected]

IVN Cranendonck De afdeling IVN Cranendonck draagt bij aan een duurzame samenleving door zoveel mogelijk mensen te betrekken bij natuur, milieu, landschap en leefomgeving.

Contributie:

• Landelijk lid: € 18,00 per jaar • Huisgenoot lid: € 9,00 per jaar • Landelijke leden ontvangen vier keer per jaar het IVN blad Mens en Natuur en vier keer per jaar de Craenkoerier. • Plaatselijk lid: € 12,50 per jaar • Huisgenoot lid: € 9,00 per jaar • Plaatselijke leden ontvangen vier keer per jaar de Craenkoerier. • Contributie voor 1 april overmaken op rekening 14.79.17.174 ten name van: IVN Cranendonck Budel onder vermelding van uw lidnummer. • Opzeggen lidmaatschap voor 1 november bij de ledenadministratie.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------  Inschrijfformulier IVN Cranendonck Ondergetekende geeft zich op als:

 Landelijk lid  Plaatselijk lid  Huisgenoot lid

Naam: ..................................................................................................................... Adres: ..................................................................................................................... Geboortedatum: ...................................................................................................... Telefoon: …………………………………. E mail: ................................................... Datum: ………………………………… Handtekening: ............................................ Inleveren of opsturen naar de ledenadministratie: Jan Smets Taxandrialaan 3 6021 XV Budel 0495-492659 [email protected]

39