De Compostmeester verschijnt driemaandelijks: nr 60 oktober - november - december 2011

BELGIE-BELGIQUE P.B. P.P. ANTWERPEN X P409458 BG/9535

De Compostmeester

Vlaamse Compostorganisatie vzw

De Compostmeester verschijnt driemaandelijks: nr 60 • oktober - november - december 2011

ONTVANG DE COMPOSTMEESTER DIGITAAL Voortaan kan je een pdf-versie van De Compostmeester lezen op www.vlaco.be onder de rubriek ‘Compostmeesterwerking’. Wil je uitsluitend een digitaal exemplaar ontvangen, stuur dan een mail naar info@ vlaco. be met als onderwerp ‘Tijdschrift digitaal’ en met duidelijke vermelding van je naam en woonplaats. Dan krijg je voortaan driemaandelijks een mail met de link naar het nieuw verschenen nummer.

nieuwe Vlaco-lesgevers gezocht Jaarlijks organiseert Vlaco over heel Vlaanderen tientallen cursussen, opleidingen en bijscholingen voor compostmeesters. Hiervoor zetten we verschillende lesgevers in. Vanaf 2012 kunnen de Intergemeentelijke verenigingen ook beroep doen op een Vlaco-lesgever voor het verzorgen van een infoavond. Daarom zijn we op zoek naar nieuwe lesgevers. Vlaco-lesgevers zijn freelancers die meerdere keren per jaar een cursus, een bijscholing of een infoavond geven. Ze spelen een belangrijke rol binnen de Vlaco-werking. Vorming geven is immers een van onze hoofdtaken. Ben je geïnteresseerd om Vlacolesgever te worden, stuur dan vóór 15 januari een mail met je naam en adres, de gemeente waar je compostmeester bent en welke vormingservaring je hebt naar [email protected]. Geef ook aan op welke dagen je beschikbaar bent tussen 1 en 16 maart. In functie van de beschikbaarheid en de woonplaats van de kandidaten leggen we in die periode drie dagen vast voor het geven van de opleiding. Tijdens deze vorming vertellen we je wat we van jou als lesgever verwachten en zullen we in groep luisteren naar je lesgevertalenten en naar die van de andere kandidaten. Het aantal deelnemers is beperkt dus laat snel iets van je horen.

Beste compostmeester De compostmeesterhappening is al even achter de rug, maar in dit nummer laten we je nog even nagenieten. Kruip in je pen, want we stellen je ervaring en mening op prijs. Wat lees je verder in dit nummer? Dat we ondanks al dat kringlooptuinieren, het zwarte goud nog steeds in ons hart dragen. Compostgebruik wordt immers het thema van Juni Compostmaand 2012. Veel leesgenot Elfriede Anthonissen Gerrit Van Dale Kristof Van Stichelen Cel Thuiscomposteren en Kringlooptuinieren

Afgiftekantoor: ANTWERPEN X Afzenderadres: Vlaco vzw Kan. De Deckerstraat 37, 2800 Mechelen

Compostmeesterhappening ‘Composteren Internationaal’ was eerder een rustpunt waar vooral het ervaren en het genieten centraal stonden; even wegdromen en aanvoelen hoe het er in verre landen aan toe gaat. In de mediagalerij van onze website www.vlaco.be kan je de vier filmpjes herbekijken.

Workshop ‘Onderhoud van tuinmateriaal’ Zondag 9 oktober 2011 was het een gezellige drukte op het evenementeneiland in het domein Puyenbroeck in Wachtebeke. Meer dan 600 compostmeesters trotseerden het kille, natte weer om de allereerste Compostmeesterhappening bij te wonen. De ontvangst gebeurde in de grote evenemententent. Na een warme tas koffie en korte briefing door acteur Sven Ronsijn, begeleidden de bolhoedgidsen elk hun eigen kleurgroep - bestaande uit een 130tal compostmeesters - naar de verschillende workshopzones die verspreid lagen over het evenementeneiland. In de workshoptenten kreeg iedereen een gevarieerd aanbod van ontspanning, inspanning en informatie voorgeschoteld.

Als kringlooptuinier zijn we tijdens het werk vaak aan de slag met tuingereedschap. De kringloop indachtig en met het oog op een lange levensduur van ons materiaal, geven we de voorkeur aan kwaliteitsgerief dat we ook goed onderhouden. ‘Het onderhouden van tuingereedschap’ is een onderwerp dat we in het kader van het thuiscomposteren en kringlooptuinieren nog niet vaak onder de aandacht brachten. Met deze workshop deden we op de happening een eerste aanzet. Valentijn De Cock van Inverde gaf voor een aantal lesgevers van Vlaco voorafgaand een vorming. Samen met Valentijn brachten de lesgevers op hun beurt het verhaal tijdens de Compostmeesterhappening in Wachtebeke aan de Vlaamse compostmeesters. De tips voor het onderhouden, reinigen en slijpen van een snoeischaar staan uitvoerig beschreven op www.vlaco.be.

Workshop ‘Composteren Internationaal’ Vier landen, vier tenten, sfeervol ingericht, vol geuren, kleuren en geluiden. Congo, Senegal, Peru en Lombok (Indonesië); elk met hun problemen inzake milieu en afval. In vier kortfilms wordt uitgelegd hoe ze daar lokaal wat aan hun milieuproblemen trachten te doen, hoe ze het kringlooptuinieren omarmen en in welke mate onze Vlaamse compostmeesters uit o.a. Zemst, Dilbeek, Edegem, Londerzeel … hen daarbij hebben geholpen. Deze workshopzone

2

Workshop ‘Ergonomie’ Wie aan kringlooptuinieren doet, tuiniert duurzaam. Misschien nog belangrijker dan duurzaam omgaan met de natuur en je gereedschap is duurzaam omspringen met je lichaam. In deze workshop leerden de compostmeesters een aantal houdingen zodat ze in de tuin aan de slag kunnen zonder rug, nek en schouders te overbelasten. Tien geboden op een rij om je bewust te worden van je dagelijkse

De Compostmeester nr 60 • oktober - november - december 2011

Compostmeesterhappening Vlaamse Compostorganisatie vzw

houding en tevens een leidraad om op een ergonomische manier te werken in de tuin. Zeven zalige houdingen die de belangrijkste tuinkarweien weergaven. Wieden, snoeien, tillen, heffen, sleuren, werken met de riek en de kruiwagen … één voor één kwamen ze aan bod en iedereen deed mee. De meest eenvoudige bewegingen werden op muziek gezet en zorgden voor de ludieke eindnoot. Nog zinnetje toevoegen: Op blz 10 gaan we dieper in op de bewegingen.

Workshop ‘Vlechten’ In de vlechttent kon je de handen uit de mouwen steken. Vijf begeleidsters - met professionele mandenvlechtster Lieve Lieckens op kop – toonden de compostmeesters hoe ze een krans moesten maken. Daarna konden ze zelf aan de slag. Eenmaal de kransen voltooid, werden ze verzameld en naar de grote tent gebracht. Sommige compostmeesters waren wel teleurgesteld dat hun krans niet mee naar huis mocht. “Wat gaat ermee gebeuren? Verkopen? Toch niet opbranden? Wat zeg je, hoelahoepen?” Wat niemand van de deelnemers wist, was dat achter de coulissen naarstig gewerkt werd om de kransen aan elkaar te binden tot een creatie die de minister op het einde van de dag zou onthullen.

bussels op voorhand te weken, vooral als je weet dat een tak liever drijft dan pootje baadt. Tien dagen voor de happening, lieten we de bussels in één van de vijvers van Puyenbroeck zakken, de vrieslijnen van het nabijgelegen buitenzwembad hielden de bussels binnen bereik en de herashekkens zorgden ervoor dat ze mooi onder het wateroppervlak bleven. De dag voor de happening sleepten we de bussels uit het water, kregen ze een afspoelbeurt en lagen ze te wachten tot ze door meer dan 1000 handen zouden bewerkt worden.

Workshop ‘Kippen’

Een krans vlechten is eens wat anders dan een omheining of afboording vlechten. Tijdens de workshop leerden de compostmeesters één techniek die ze later nog kunnen gebruiken wanneer een snoeibeurt in de tuin lange soepele takken oplevert. Alhoewel het doel van de workshop ‘het creatief verwerken van snoeiresten uit eigen tuin’ was, werkten we voor de happening noodgedwongen met gekweekte wilgentenen. Meer dan 600 compostmeesters zijn immers niet te vergelijken met een modaal gezin. Om voor zo’n gigantische groep snoeiresten te voorzien, hadden we immers 150 tuinen aan een snoeibeurt moeten onderwerpen … onbegonnen werk dus. Een bijkomend voordeel van wilgentenen is hun ranke soepelheid. Want het is niet simpel, een knoop leggen in een tak. Dat kon al eens gepaard gaan met een kleine zweepslag aan je buur. Na een tijdje lukt het wel, als je de tak niet tegenwerkt, voel je welke weg hij wil volgen en bepaalt de tak de breedte van de winding.

Vijf tenten met in elke tent een specifiek thema; zo zag de workshopzone ‘Kippen’ er uit. En tussen die tenten in, een kippenren met een aantal ‘Vlaamsche’ kippenrassen. Geen alledaagse thema’s in de kippententen, maar enkele zaken die je niet makkelijk in de ‘boekskes’ vindt. Doorheen de tenten namen ervaren kippenlesgevers van Vlaco de compostmeesters op sleeptouw. Eén tent focuste op eieren en kuikens en belichtte een aantal specifieke eiervragen zoals ‘Hoe kan ik zien of het ei nog vers is?’ of ‘Zijn eieren écht slecht voor de cholesterol?’. Broedmachines, warmtelampen e.d. vervolledigden dit thema. Ziekte en preventie kwamen in een andere tent aan bod. Er bestaan heel wat al dan niet natuurlijke, soms verrassende, middeltjes – zo blijkt – om kippenziektes te beperken, bestrijden en voorkomen. Eén van de tenten was gewijd aan het kiezen van de kip in functie van je behoeften. Afhankelijk van je wensen (kippenvlees, eitjes, kindjes, kleurrijk, loslopend in de tuin …) werden een reeks levende (!) kippenrassen aan de compostmeesters voorgesteld. Kippen zijn lekker. Ook steenmarters en vossen zijn zich daar ten zeerste van

Voor 150 bussels wilgentenen – oftewel bijna 20 000 takken – gingen we aankloppen bij Salix-Devos in Eksaarde (Lokeren). Een familiebedrijf dat in binnen- en buitenland gerenommeerd is. De mensen vanuit de buurt zullen het vast kennen, velden vol wissen die gerooid worden nog voor het blad verschijnt; de zgn. grienden. Eens gedroogd, kunnen de bussels bewaard worden. Om met reeds gedroogde wissen te kunnen werken, moeten ze wel eerst minstens een week in het water gelegd worden. Niet eenvoudig om zoveel


3

Compostmeesterhappening bewust. Eén tent richtte zich vooral op het beperken van predatie en het beschermen van je kippen tegen ongenode gasten. De laatste van de 5 tenten handelde over het scharrelgedrag en de reden waarom kippen met hun poten alles ondersteboven krabben, en hoe je dit typische kippenkaraktertrekje positief kan aanwenden in jouw tuin. Uit de reacties mochten we afleiden dat deze workshop ten zeerste geapprecieerd werd.

Markt Tijdens de middagpauze splitste de ganse groep in twee en kreeg de ene een warme maaltijd terwijl de andere groep de ogen de kost gaf op de markt.

CompostSifter Ook ik had last van pijn in de rug na het zeven van mijn compost, en als je even via Google het internet gaat afspeuren merk je al snel dat ik niet alleen ben. De enige oplossing was volgens mij een roterende zeef, tot dan niet te vinden in de handel. Uiteindelijk knutselde ik met een oude wasmachinetrommel en wat bijeengeraapte recyclagematerialen een redelijk functionele, handige en zeer rugvriendelijke compostzeef in elkaar. Na nog wat sleutelen en verfijnen was mijn CompostSifter geboren. Verschillende proeven en testen, door enkele bereidwillige collega compostmeesters, wezen uit dat ik uiteindelijk een multifunctionele zeef had gecreëerd. Niet alleen compost, maar ook houtsnippers, tuinpad kiezel, onkruid ontdoen van zand, drainagematerialen zoals gepofte kleikorrels, zand uit de kinderzandbak, en nog veel meer komen in aanmerking. Tijdens de markt op de Compostmeesterhappening in Puyenbroeck te Wachtebeke hebben al vele compostmeesters kunnen kennis maken met de CompostSifter, maar door de enorme opkomst kreeg niet iedereen de kans. Als je meer wil weten over mijn CompostSifter breng dan een bezoekje aan de website www.compostzeef.be. Tonny Sannen Compostmeester Oud-Turnhout

4


Compostmeesterhappening Vlaamse Compostorganisatie vzw

Het improvisatietheater De Nonsens Alliantie probeerde de compostmeesters uit hun tent te lokken en ging aan de slag met gevoelens en woorden die het publiek hen toewierpen.

Slot Na het workshopgedeelte was het om vier uur tijd voor de Slotshow. Presentator Sven Ronsijn riep het team compostmeesterhappening op het podium. De workshops passeerden de revue en als het onderwerp ergonomie ter sprake kwam, werden ook die lesgevers op het podium gevraagd. Je raadt het al, het dansje van de zalige houdingen werd ingezet, met Lou Verstraete, de agro-kinesist voorop.

Na een toespraak van Vlaco-voorzitter Luc Vanacker en de hoogste personaliteit inzake leefmilieu in Vlaanderen Minister van Leefmilieu Joke Schauvliege, was het tijd om nog een laatste belangrijke persoon voor te stellen. Iemand die ook heel nauw en levendig verbonden is met de compost maar in heel de tuin actief bezig is, ook iemand die we vooral waarderen om zijn grote boodschap die hij overal verspreidt.

Ook het publiek ontsnapte er niet aan, hier en daar een aarzeling of gefronste wenkbrauw, maar over het algemeen kon de zaal dit wel pruimen.


5

Compostmeesterhappening Het is iemand die groot geworden is, die er gekomen is dankzij het gezamenlijke werk van alle compostmeesters … en toen viel het zwarte doek en verscheen … Jerom de compostworm.

Criteria compostvaten en –bakken Vlaco werkt via een begeleidende stuurgroep mee aan het uitwerken van kwaliteitscriteria voor compostvaten en –bakken. Als gebruikers en promotoren zijn jullie natuurlijk het best geplaatst om aan te geven welke deze criteria moeten zijn. Aan welke eisen vind jij dat compostvaten en –bakken moeten voldoen om goed te functioneren en voldoening te geven in onze tuinen? Laat het ons weten via gerrit. van. dale@ vlaco.be of stuur een brief naar Vlaco vzw.

6

Wel vier meter groot. Zijn ringen bestonden uit de kransen die alle compostmeesters tijdens de workshop gevlochten hadden. Iedereen keek verbaasd en zag dat het goed was…

Vlaco verhuist! Het is zo ver. Vlaco verhuist naar een nieuwe bureel ruimte aan de andere kant van Mechelen. De huidige locatie is het eigendom van de Stad Mechelen. Zij hebben besloten om de toekomst van de parking en het gebouw te veranderen. De telefoonnummers en de e-mailadressen blijven uiteraard hetzelfde. Ons postadres verandert vanaf 1 januari 2012 in Vlaco vzw, Stationstraat 110, 2800 Mechelen.


Compostmeesters aan de slag Kringloopwandelen in de Kruidtuin


In 2010 diende de stad Leuven een afvalpreventieproject in bij de provincie Vlaams-Brabant. Eén van de onderdelen van het project was het ontwikkelen van een bewegwijzerd wandelpad in de stedelijke Kruidtuin, met als thema ‘kringlooptuinieren’. De dienst duurzaam beleid en de groendienst van de stad, Compostkracht en de lokale compostmeesters sloegen de handen in elkaar om de wandeling uit te werken. De kruidtuin is de oudste botanische tuin van België. Hij dateert van 1738. Oorspronkelijk was hij eigendom van de K.U. Leuven en was het vooral een tuin met planten en kruiden voor medische toepassingen. Later kwam de prachtige tuin in het beheer van de stad en groeide uit tot één van de mooiste en meest diverse botanische tuinen van Europa. Heel wat toeristen, maar ook Leuvenaars bezoeken graag de goed onderhouden oase van rust in deze levendige stad. Het kringloopwandelpad wordt aangeduid met groene plaatjes en leidt langsheen verschillende toepassingen van het kringlooptuinieren. Je vindt er voorbeelden van alternatieven afsluitingen, er is een demohoek thuiscomposteren, kippen, bodembedekkers, toepassingen van mulching met houtsnippers, en nog veel meer… In het poortgebouw (de overdekte ingang van de tuin) hangt een informatiebord waarop de wandeling beschreven staat. Daar kan je ook acht verschillende foldertjes meenemen over kringlooptuinieren. Ideaal om inspiratie op te doen voor de aanleg en het beheer van je eigen tuin!

Geleide wandelingen voor groepen De compostmeesterwerking van de stad Leuven organiseert kringloop wandelingen in de kruidtuin, begeleid door een gids. Zo krijg je meteen heel wat achtergrondinformatie over alle toegepaste principes van het kringlooptuinieren. Een wandeling aanvragen kan voor groepen vanaf 10 personen. Het maximum aantal is 20. De wandeling is gratis. Voor meer info en reservaties kan je bellen of mailen naar 016 27 24 08 of hilde. [email protected]. Hilde Van Rillaer Duurzaamheidsambtenaar Leuven

Scholenwerking in Knokke-Heist Naar jaarlijkse gewoonte komt de Sint-Jansschool uit Knokke-Heist op bezoek naar de demoruimte in Heist. Compostmeesters Marleen en Willy ontvangen deze groep van 45 kinderen met veel enthousiasme. Als ondersteuning komt er ook een natuurouder mee, Manu, die verbonden is aan de school. Marleen en Willy volgden samen met Manu en een 10-tal andere (groot)ouders de cursus natuurouder. Het was de provincie WestVlaanderen die de cursus natuurouder dit jaar in Knokke organiseerde. Voor het eerst mocht Vlaco een hele sessie wijden over composteren op school. Op die manier komt thuiscomposteren op het schoolprogramma en wordt er de nodige aandacht aan geschonken in de school. Siska Willems Milieudienst Knokke-Heist


7

Juni compostmaand 2012 Compost brengt nieuw leven in de kringlooptuin Campagnemateriaal Net zoals andere jaren, zal je ook in 2012 een gratis pakket met documentatie kunnen bestellen. Het pakket zal bestaan uit de folders en brochures die momenteel in ons aanbod zitten. We maken geen apart tipboekje ter ondersteuning. Geen grote wedstrijdprijs, gedaan met wedstrijdformulieren invullen. In 2012 geven we elke werking de kans om de bezoekers te verrassen met een geschenkje. We bieden afbreekbare bloempotjes aan in het pakket. Zowel voor de compostmeesters als voor Vlaco blijft het belangrijk om te weten wat de wensen zijn van de bezoekers en wat ze vonden van de bezochte compostmaand-activiteit. Vlaco zal een vragenlijstje opmaken dat de bezoekers kunnen invullen ter plaatse.

Hoe stel je het thema aanschouwelijk voor aan de bezoekers? In 2012 staat Juni Compostmaand in het teken van compost en compostgebruik. Het zwarte goud verdient de volle aandacht. ‘Compost brengt leven in de kringlooptuin’ wordt het thema voor 2012. Compost geeft voedingsstoffen aan de tuin en verrijkt de bodem met humus. Zowel voor zware als lichte gronden is het een uitstekende bodemverbeteraar, die ook door de professionelen naar waarde wordt geschat. Omdat compost voornamelijk uit stabiele humus bestaat, is het gunstige effect jarenlang te meten.

Hoe ga je nu te werk om een activiteit rond compost gebruik te plannen? Stel je in de plaats van je bezoekers en tracht je voor de geest te halen wat je bezoekers allemaal kunnen vragen: Wat zijn de voordelen van compost? Hoe gebruik je compost? Hoe maak je compost? Waar haal je compost als je zelf niet composteert? Ongetwijfeld kan je putten uit je jarenlange ervaring om op deze vragen een antwoord te formuleren. Maar misschien heb je veel ervaring in de moestuin en kan je best wat input gebruiken als er vragen over de siertuin komen. In de Vlaco-brochures en op www.vlaco.be vind je vast de ontbrekende schakels die je verhaal aan elkaar lijmen.

8

Uit ervaring weten we dat je de mensen uit hun kot krijgt: om iets te zien wat ze op een ander moment niet kunnen bekijken, of om een ontspannende namiddag onder familie of vrienden te beleven. Een tuin verscholen achter gevels waar je eindelijk je nieuwsgierige blik in kan werpen. Geef hen een aantrekkelijke tip van wat er te zien is, en gegarandeerd heb je bezoekers over de vloer. De fietslussen in het verleden brachten heel wat mensen op de been. Fietsen is op zich een leuke ontspannende activiteit en verschillende stopplaatsen met voor elk wat wils, blijken een succesvolle formule te zijn. Maar een demoplaats waar de bezoekers het hele jaar door terecht kunnen of een park dat elke dag open is, lokt op zich geen bezoekers. Het is de activiteit die je daar doet en de nieuwsgierigheid van de mensen die je op voorhand kan aanwakkeren die bezoekers trekt. Vlaco zal een aantal draaiboeken opstellen (een beetje vergelijkbaar met het draaiboek ‘Kringlooptuin-fietslussen organiseren’ dat we vorig jaar reeds opmaakten). Vier draaiboeken voor 4 activiteitstypes: 1) demolocaties, 2) infostanden en –beurzen, 3) open tuinen en 4) fietsen wandellussen. Je vindt ze op onze website www.vlaco.be


Juni compostmaand 2012 Vlaamse Compostorganisatie vzw

Tips voor elke locatie:

In de moestuin: Groenten in hun volle glorie zijn het beste bewijs van de voordelen van compostgebruik. Geef de bezoekers niet alleen een rondleiding, maar laat hen proeven dat je fruit of groenten nog een volle smaak hebben. Ben je bang dat je tuin er berooid uitkomt? Pluk dan op voorhand wat lekkers – eventueel bereid in een simpel gerechtje – en presenteer het achteraf.

In de siertuin: Probeer samen te werken met anderen. De kans is groot dat de hobbytuinier al compost gebruikt. Heb je je borders gemulcht met compost? Vestig daar de aandacht op want wij als compostmeesters zien dat in een oogopslag maar wie geen ervaring heeft met compost, kijkt erover. Gebruikte je bij aanplant compost? Maak bordjes met de hoeveelheden of verhouding compost die je toepaste.

Op de demoplaats: Zorg ervoor dat je tegen juni over verschillende stadia van compostering beschikt. In deze context geldt de regel: kijken mag, maar aankomen zeker! Steek een bamboestok of koperen staaf in het composterend materiaal en laat hen voelen hoe warm de compostering is. Ga op zoek en toon hen de beestjes die hiervoor verantwoordelijk zijn. Toon de compost en laat hen er aan voelen en ruiken. Zeef de compost. Maak een vierkantemetertuintje waar je het compostgebruik kan uitleggen en ze zelf kunnen vaststellen welke opbrengst je kan hebben op zo’n kleine oppervlakte.

Compostmobiel op de markt: Hier ontbreekt het niet aan volk. Maar het is de kunst om de mensen te laten stilstaan bij je kraam en hun aandacht vast te houden.

Prikkel al hun zintuigen. Je kan een handvol verterend materiaal en verteerde compost meebrengen. Kleine proevertjes van de eigen gekweekte groenten in compost of kleine potjes met plantgoed in je thuiscompostmengeling geven je actviteit dat extra elan.

Beloon je bezoekers De bezoekers appreciëren het steeds als ze een kleinigheidje mee naar huis krijgen. En als dat kleinigheidje hen nog eens herinnert aan de voordelen van compost, dan is dat mooi meegenomen. Zaai of stek op voorhand enkele plantjes in potjes. Maak een mengeling potgrond met compost. Surf naar www.vlaco.be en je vindt heel wat informatie om je voor te bereiden: scenario’s, filmpjes, brochures, folders en posters die je kan downloaden …

Samenwerking Open Tuinen Landelijke Gilden en Vlaco gaat verder De leden van de Landelijke Gilden die samenwerkten met compostmeesters in juni waren stuk voor stuk enthousiast. Open Tuinen van Landelijke Gilden en Vlaco slaan voor 2012 opnieuw de handen in elkaar. Wil je samen met je collega-compostmeesters uitleg verschaffen in één van de deelnemende tuinen op zaterdag 23 en/of 24 juni 2012? Hou dan je mailbox in de gaten want de deadline is zéér krap. Vanaf 16 december sturen we de lijst van Open Tuinen van Landelijke Gilden naar de coördinatoren van de compostmeesterwerkingen. In de eerste helft van januari moeten zij al aan ons doorgeven in welke Open Tuinen je compostmeesterwerking gaat post vatten. Een samenwerking vastleggen in een later stadium kan nog, maar dan kan je niet meer vermeld worden in de publicaties van Landelijke Gilden. Verdere onderlinge afspraken kunnen uiteraard nadien nog plaatsvinden. Met het thema compostgebruik zal je je als compostmeester in elke tuin ongetwijfeld uit de slag kunnen trekken.


9

Grond, grondiger, gegrond Slakken, medewerkers in de kringlooptuin

In het herfstnummer van het Nederlands tijdschrift Oase (www. stichtingoase.nl) verscheen een artikel dat onze aandacht trok. Auteur Lucy Kurstjens-Oosterhoff, die al vaker publiceerde over slakken, ziet de beestjes helemaal niet als lastigaards, maar als medewerkers in de tuin. Ze heeft een rijke ervaring terzake waarin we je graag laten delen. Ze schrijft: ‘Slakken spelen een nuttige rol in de tuin.

Niet alleen als voedselbron voor vele natuurlijke vijanden, maar vooral ook als bladverteerders. Ze eten namelijk naast algen vooral halfverteerd afgevallen blad van allerlei planten, bomen en struiken. Sommige soorten eten ook dierlijke resten en kleine levende diertjes als springstaartjes en wormpjes en zelfs uitwerpselen. Het zijn dus echte opruimers. Ook eten ze het blad van zieke en zwakke planten die niet op de juiste plek staan. Als je ze de keus geeft eten ze veel liever dit blad dan bladeren met dikke celwanden zoals die van de Hosta’s. Dus als de slakken toch de Hosta’s aanvreten dan staan de planten niet op de juiste plek of de slakken hebben niets anders te eten omdat er geen halfverteerd blad omheen ligt. In onze tuin blijven de Hosta’s in ieder geval intact tot aan het eind van het groeiseizoen. Dan vergaan de bladeren en ruimen de slakken ze op. Via hun uitscheidingsproducten zorgen de slakken ervoor dat de voedingsstoffen uit de planten weer terug keren in de grond.

Daarvan profiteren de planten het volgende groeiseizoen. Dit betekent dat we juist slakken in onze tuin moeten toelaten als bladverteerders, als opruimers. Het is dan ook zaak het hele jaar door voor voldoende voedsel, bijvoorbeeld halfvergaan blad te zorgen. Ik haal zelfs afgevallen blad van onze straatbomen, de esdoorns. Zodoende ligt er het hele jaar door een laag halfverteerd blad tussen de planten in onze tuin. In het voorjaar verwijder ik een deel van de dode stengels van de vaste planten en breng ze naar de compostplaats. Een ander deel versnipper ik over de grond voor de vertering. Holle stengels bundel ik en worden opgehangen als insectenhotels waarin trouwens ook slakjes bescherming zoeken.’ Lucy Kurstjens-Oosterhoff (in Oase Herfst 2011) De Stichting Oase zet zich in voor meer natuurrijke tuinen en parken, op alle mogelijke locaties “van biotoopschaal tot landschapspark”. (www.stichtingoase.nl)

Hou je rug gezond in de kringlooptuin Kinesitherapeut en ergonoom Lou Verstraete van het Bewegingshuis in Voormezele (Ieper) werkte op vraag van Vlaco een schema uit met richtlijnen en basishoudingen die iedere tuinder helpen om de rug, nek en schouders te sparen. Hij gaf een dag vorming aan de Vlaco-lesgevers en stond hen bij tijdens de Happening.

www.bewegingshuis.be

Tien geboden Tijdens deze workshop vertrokken we van 10 geboden om je rug gezond te houden wanneer je in de tuin aan het werk bent. Het zijn richtlijnen, geen bevelen. Tien ergonomische tips die een leidraad vormen om rugvriendelijk en rugveiliger te werken. Tip 1: Werk aan je conditie Conditie bestaat vooral uit uithouding, kracht en lenigheid. In de tuin werken is een gezonde manier om aan je conditie te werken. De kringlooptuin als fitnesstuin.

10

Tip 2: Let op bij dagelijkse taken Het gevaar zit in verkeerde routines. Doordat we tijdens het werk vaak in gedachte met andere zaken bezig zijn, denken we niet aan onze rug en gebruiken we verkeerde houdingen. Wissel af tijdens het werk . Werk – ook in de tuin – in blokjes van 20 minuten. En werk bewust: KIJK naar het werk waar je wil aan beginnen, DENK na hoe je het best aanpakt, en dan pas DOEN. Tip 3: Gebruik aangepast materiaal Kies materiaal dat aangepast is aan je grootte en kracht. Let bij aankoop van een riek of een hak op de juiste steellengte. Organiseer je werk met respect voor je rug en vul de kruiwagen niet zwaarder dan voor jouw gepast is en rij zo nodig een keertje meer, we hebben nood aan meer beweging en elke stap telt. Tip 4: Vraag hulp Gebruik hulpmiddelen: kniebeschermers, handschoenen, ladder, duveltje … Vraag hulp aan anderen en stel zo nodig een werk uit tot die hulp er is. Tip 5: Vergroot je steunvlak Je steunvlak vergroten geeft je meer stabiliteit. Plaats je voeten verder uiteen, ongeveer op de breedte van je schouders. Het laat meer en stabielere (heup)beweging toe.

Bouw ook regelmatig een rustmoment in tijdens het werk in de tuin. Plaats je handen in de rug met duim naar voor. Hou je rug recht (hol), de schouders naar achter en ontspannen naar beneden. Je voelt gewoon dat je steviger staat en toch heel ontspannen. Tip 6: Doe het zo dicht mogelijk Iets dicht bij het lichaam doen is gemakkelijker dan veraf. Dicht bij de haag staan maakt het scheren minder belastend. Houd de ellebogen dicht bij het lichaam. Ook als je iets optilt, hou je het best dicht tegen je lichaam. Schrik om je kleren vuil te maken door iets tegen je aan te drukken? Draag in de tuin steeds werkkleren die tegen een stootje kunnen! Tip 7: Doe het met vier… gewrichten We werken te vaak verkeerd en te veel vanuit de rug. We moeten leren lende, heup, knie en enkels samen te gebruiken. Je kan beter iets oprapen door in hurkhouding te gaan (de hielen op de grond en met holle rug) dan door voorover te buigen. Dit houdt ons soepel, en voorkomt overbelasting van de lende. Tip 8: Houd de rug recht (=hol) Dit geldt zowel bij staan als bij zitten. Met een rechte houding ontlast je je rug. Ook zitten doe je met een rechte rug en met de benen open. Je zit ergonomisch verantwoord op


Grond, grondiger, gegrond een stoel als de knieën zich lager bevinden dan de heup. Tip 9: Beperk torsie. Pivoteer! Torsie betekent dat je voeten niet meebewegen bij een beweging naar opzij of achter. Verplaats je voeten, zodat je wringbewegingen in de lende vermijdt. In de natuur gaat iets stuk door er te hard op te drukken of er te hard aan te trekken, en wringen is de combinatie van beide. Pivoteren is verstandiger: je gebruikt één been als steunbeen en verplaatst het andere.


Tillen

dijbeenspier.

Dit is de houding die we aannemen om met de minste inspanning iets heel licht op te rapen. De zogenaamde 1-lijn-techniek voer je uit met rechte rug en hand op knie of een ander steunpunt. Let op de rechte lijn van been en rug. Zet de voet die op de grond blijft zo dicht mogelijk tegen wat je wil oprapen.

Scheppen met de riek In de kringlooptuin werken we vaak met de riek en de schop. Bij het omzetten van een compostbak of bij het vullen van de kruiwagen doen we dat zelfs gedurende een langere tijd. Met rugklachten tot gevolg. Het kan echter ook zonder die klachten. Ga als volgt te werk.

Tip 10: Duw in plaats van trekken Bij een trekbeweging neigt de rug naar bol, bij duwen naar hol en behouden we de natuurlijke krommingen van onze rug.

Zeven Zalighoudingen Tijdens de workshop werden vervolgens 7 zalighoudingen aangeleerd. Het zijn lichaamshoudingen die van pas komen bij de uitvoering van vele tuinwerkzaamheden. We leggen hieronder kort uit waar je kan op letten, met een tekening en een foto ter illustratie.

Heffen Dit is de goede houding om iets zwaarder op te heffen. Voor de bijna-kniel-houding buig je door 1 knie en houd de rug recht. Kom vanuit die houding met de gieter of emmer recht.

Tijdens een vormingsdag bij Vlaco legt Lou Verstraete ‘met handen en voeten’ aan onze lesgevers uit hoe ze iedere houding best uitvoeren.

Sleuren

Plaats je linkerbeen naar voor en buig door de benen bij het ‘steken’ van de riek in het materiaal. Hou de rug recht. Steun je linkerarm zo nodig op je linkerknie als het materiaal zwaar is. Til met rechte rug de riek en het materiaal omhoog. Je benen komen weer recht. Zet de linkervoet weer naast de rechter. Zorg dat de kruiwagen zo dicht mogelijk staat, of net ietsje verder om torsie te vermijden, pivoteer dan je rechtervoet rond de linker (als je het materiaal naar links wil verleggen, zoniet omgekeerd). Variatie is de boodschap, doorbreek de routine.

Wieden Ga op de knieën zitten (gebruik een kniemat) met de (voor de rechtshandigen linker) hand op de grond. Houd de rug hol. Met de (rechter) hand kan je zaaien, wieden …

Scheren Hou de ellebogen laag tegen de zij en maak de snoeibeweging (manueel of elektrisch). Werk binnen de kring van een hoepel.

Hurk met de benen gespreid en met rechte (holle) rug, best (als je soepel genoeg bent) met de voetzolen plat op de grond. Deze gewichthefferhouding is ideaal om iets zwaars op te heffen. Hurk zo dicht mogelijk bij het gewicht en breng het met je armen tot tegen je borstkas. Dat maakt het gewicht makkelijker te tillen. Heb geen schrik om je vuil te maken. Denk eraan: werkkleren zijn goed voor je rug. Gebruik vooral de kracht van onze grootste spier: de quadriceps of

Kruien Om een kruiwagen op te tillen, ga je tussen zijn armen staan. Zet de benen breed open (breedte van je schouders). Buig door de knieën, grijp de handvaten, strek je knieën en duw hem vooruit. Verzorg je houding en vul de kruiwagen niet voller dan comfortabel voor je is.


11

Compostspinsels

Uitgave van de Vlaamse Compostorganisatie vzw Redactie:

Elfriede Anthonissen Kristof Van Stichelen Gerrit Van Dale

Vormgeving:

Reclamebureau Mink

Druk:

Drukkerij Buroform

V.U.:

Luc Vanacker Kan. De Deckerstraat 37 2800 Mechelen

Redactie-adres: Vlaco vzw Cel Thuiscomposteren en Kringlooptuinieren Kan. De Deckerstraat 37 2800 Mechelen Tel.: 015 451 370 Fax: 015 218 335 [email protected] Het geheel of gedeeltelijk overnemen van artikelen is toegelaten, mits bronvermelding.

dan dat te doen met eigen groenten, bessen, kruiden ... Pas je zelf ook kringlooptechnieken toe? Sven: Toen ik een paar jaar geleden nog een tuin had, composteerde ik. Maar nu woon ik in de binnenstad en heb ik geen tuin meer. Alhoewel dat goed mogelijk is (met bv. een wormenbak), zie ik het toch niet meteen zitten om hier in huis te beginnen composteren. Ik ga binnenkort wel een cursus houtbewerking volgen om kleine en grote meubels te leren maken. Daarbij zou ik zeer graag gebruikt hout en andere materialen leren verwerken.

Sven: Neen, niet of nauwelijks. Dus, naast werken, heb ik op de compostmeester happening ook echt dingen bijgeleerd. Welke (tuin)tips / kringlooptips zou je zelf aan (andere) compostmeesters willen geven? Sven: Op tuinvlak kan je van mij écht niet zo veel leren, vrees ik. Ik denk dat de compostmeesters meer in de positie zitten om mij tips allerhande te geven. Laat maar komen die tips, zou ik zo zeggen. En veel succes.


Hartelijk dank voor dit interview

111131 www.mink.be

colofon

Heb je een Acteur Sven Ronsijn studeerde Drama en bijzondere Woord aan de Hogeschool Gent, Departement Vlaamse Compostorganisatie vzw Vlaamse Compostorganisatie vzw kringlooptip voor ons? Dramatische Kunsten. Hij is actief als acteur en speelt bij verschillende theatergezelschappen Sven: Ik hoorde enkele dagen geleden nog (o.a. De Maan, Ontroerend Goed, een hele goeie kringlooptip – eigenlijk is het Vlaamse Compostorganisatie vzw deFilharmonie), of werkt er als regisseur. een kringloopredenering – van een kennis van Samen met Dominique Collet en Joris Van den mij, Antoine Van Loocke. Antoine is iemand Brande richtte hij het theatercollectief Tank! die messen maakt uit gebruikte materialen. op en maakten ze de producties Hendrik VIII De lemetten zijn geslepen uit gerecycleerde en Wat Als?. Voorts speelde Sven verschillende metalen en de heften zijn vervaardigd uit vaste rollen op televisie in o.a. Wittekerke, gerecupereerde stoffen, zoals hout, papier, Spoed, Witse en Dubbelleven. Daarnaast geeft ivoor, tagua-noten, sponskoraal, bamboe hij ook les op de academie van Tielt en Gent. ... Hij zei: “Er zou eigenlijk niets mogen Bij Ultima Thule is Sven Ronsijn een vaste gemaakt worden zonder dat er eerst goed over waarde. Hij acteerde in de voorstellingen Split, nagedacht vzw is hoeveel tijd en energie het kost Vlaamse Compostorganisatie Het Paard van Troje, Stukken van Mensen, de na het eerste leven, om het uit elkaar te halen, Gomaartrilogie, Rostekop en Geschift!. Vlaamse Compostorganisatie vzw te bewerken en tot iets nieuws te verwerken.” En… Sven verzorgde voor Vlaco de presentatie Dat heeft me wel een beetje aan het denken van de ‘Compostmeesterhappening 2011’. Een gezet. mooie gelegenheid – dachten we – om hem Heb je iets bijzonder bijgeleerd op de enkele kringlooptuin- en thuiscomposteer Compostmeesterhappening? vragen voor de voeten te werpen. Sven: Ik vond vooral de demonstratie van Vlaamse Kende je Vlaco al vooraleer we je Compostorganisatie vzw het houtsnijwerk op de markt fascinerend. contacteerden om de compost Hoe je met een simpele draaibank en wat meesterhappening in goede banen te schuurpapier de prachtigste ornamentjes kunt helpen leiden? maken uit hout dat in normale omstandigheden Sven: Vlaco kende ik eigenlijk niet. gewoon in de stoof zou belanden. Ook de Vlaamse Compostorganisatie vzw en kringlooptuinieren kende ik Composteren kippentoelichting vond ik bijzonder boeiend. natuurlijk wel. Maar – eerlijk gezegd – Vlaamse niet Compostorganisatie Ik heb heelvzw wat dingen gehoord die ik zeker in écht grondig! Nu ook nog niet trouwens, maar het achterhoofd moet houden voor wanneer ik wel al wat beter. Ik heb mogen kennis maken nog eens een tuin mét kippen heb. met enkele kringloopthema’s, en dat was best Wat is je meest bijzondere ervaring wel leuk. als het op tuinieren aankomt? Tuinier je graag? Wat trekt jou aan in Sven: Moeilijke vraag. En misschien een raar (kringloop)tuinieren? antwoord? Waarschijnlijk toch het onder Sven: Ik tuinier eigenlijk wel graag, maar heb een nieuwe appelboom begraven van de vzw er nauwelijks tijd en plaats voor. Ik vindVlaamse het Compostorganisatie moederkoek na de geboorte van mijn zoon. En fantastisch om planten vanaf het prilste begin zien dat die boom goed groeit. En de zoon ook. op te kweken, te verzorgen, en – vooral – Was je in het verleden al in vervolgens te oogsten. Oogsten moet er voor aanraking gekomen met de compost mij wel altijd aan verbonden zijn. Ik kook en meesterwerking? eet namelijk zeer graag en er is niets lekkerder

De Compostmeester verschijnt driemaandelijks: nr 60 oktober - november - december 2011

Recommend Documents