De Compostmeester verschijnt driemaandelijks: nr 59 juli - augustus - september 2011

BELGIE-BELGIQUE P.B. P.P. ANTWERPEN X P409458 BG/9535

De Compostmeester

Vlaamse Compostorganisatie vzw

De Compostmeester verschijnt driemaandelijks: nr 59 • juli - augustus - september 2011

Info kort Digitaal tijdschrift – herhaling oproep Vier maal per jaar ontvang je het tijdschrift De Compostmeester in je brievenbus. Wil je de informatie sneller ontvangen en ook bijdragen aan de vermindering van de papierafvalberg? Dat kan. Er is nu ook een digitale versie van het tijdschrift verkrijgbaar. Wil je voortaan een pdf-versie van De Compostmeester per mail ontvangen in plaats van een gedrukt exemplaar, stuur dan een mail naar [email protected] met als onderwerp ‘Tijdschrift digitaal’ met duidelijke vermelding van je naam en woonplaats. Zo ontvang je twee weken vooraleer het tijdschrift bij de anderen in de bus valt, jouw digitale versie per mail. Enkel wanneer er voldoende belangstelling is, starten we met verzending van de digitale versie.

Je intergemeentelijke vereniging en Vlaco nodigen je uit!

Beste compostmeester Buitenactiviteiten organiseren betekent je overleveren aan de weergoden. Je kan alle troeven in handen hebben voor een geslaagde activiteit met een horde geïnteresseerden, maar als door een fikse regenbui bezoekers achterwege blijven, blijf je met een ontevreden gevoel achter. Gelukkig waren de weergoden ons goed gezind in juni en bezochten we tuinen, demoplaatsen en markten onder een stralende zomerzon. Laten we hopen dat ook op de compostmeesterhappening op 9 oktober de najaarszon van de partij is. Ondertussen kan je in deze editie lezen wat je collega-compostmeester dit voorjaar bezig hield, kom je te weten hoe we de bijscholingen herwerken om ze nog beter op je noden af te stemmen en vertellen we je meer over het belang van bladeren. Veel leesgenot Elfriede Anthonissen Gerrit Van Dale Kristof Van Stichelen Cel Thuiscomposteren en Kringlooptuinieren

Afgiftekantoor: ANTWERPEN X Afzenderadres: Vlaco vzw Kan. De Deckerstraat 37, 2800 Mechelen

Info Kort Vlaco organiseerde tussen 2001 en 2009 vijf keer een Compostmeesterscongres, in elke provincie eentje. Omdat deze cyclus nu afgesloten is, bedacht Vlaco vzw een volledig nieuw concept waar de compostmeesters een actieve rol in spelen. En zo ontstond de Compostmeesterhappening. In tegenstelling tot het Compostmeesterscongres is er bij de Compostmeesterhappening geen partner‐ of kinderprogramma voorzien. Bij deze vernieuwde formule leggen we immers meer de nadruk op het interactieve; één grootse bijscholing, specifiek voor compostmeesters, gespreid over een ganse dag. We appreciëren zeker de inzet van de partners van compostmeesters maar het leek ons niet haalbaar om een gezamenlijk moment met de gezinnen in de loop van deze interactieve dag in te lassen. Elke compostmeester zal kunnen deelnemen aan 5 originele workshops. We houden het zoals altijd spannend tot het allerlaatste moment en geven de inhoud nog niet prijs. Je hoeft alvast geen keuze in onderwerpen op voorhand te maken, tijdens de Compostmeesterhappening doorloop je de vijf workshops waar je aan de slag gaat met kringlooptechnieken, in de breedste zin van het woord. Je steekt letterlijk de handen uit de mouwen en maakt kennis met kringlooptuinieren als nooit te voren. We zijn er zeker van: deze workshops vond je niet eerder tussen ons aanbod. ’s Middags krijg je een warme lunch met een drankje en kan je inspiratie opdoen op de snuffelmarkt. ’s Namiddags worden de workshops afgesloten met een Finale Show.

Je bent van harte uitgenodigd! Via je Intergemeentelijke vereniging ontving je onze uitnodigingskaart en praktische details. Kreeg je geen uitnodiging? Neem dan zo snel mogelijk contact op met de intergemeentelijke vereniging! Alvast tot 9-10-11!

Compost in potgrond Vlaco-potgrond, milieuvriendelijk(er)? Traditioneel is turf een belangrijk bestanddeel van potgrondmengsels. Turf is echter een eindige grondstof die niet duurzaam is. In de Vlaco-potgrond is zoveel mogelijk turf vervangen door milieuvriendelijke Vlaco-compost, maar niet alles. Waarom niet? Er zijn alternatieven, maar deze zijn nog niet goed ingeburgerd of voldoen niet aan de vereiste kwaliteit. Want turf heeft unieke uitstekende fysische, chemische en biologische eigenschappen voor het gebruik in potgrond. Niet eenvoudig om deze bundel prima eigenschappen te vervangen door een andere grondstof. Uit verschillende wetenschappelijke proeven blijkt dat compost een aantal van deze eigenschappen bezit en zelfs nog extra voordelen meebrengt: een onderdrukkend effect op bepaalde ziektes, een verbeterde waterreserve en een traagwerkende bemesting. De belangrijkste eigenschap is dat Vlaco-compost gegarandeerd vrij is van plantenziektes en onkruidzaden. Iets wat veel andere grondstoffen niet kunnen garanderen. Waarom dan geen 100 % compost? Compost is een bodem verbeteraar en geen substraat, wat betekent dat 100 % compost niet mogelijk is. Planten zullen niet overleven als ze in pure compost zouden staan. Vergelijk het met een bouillonblokje: puur eet je dat niet op, maar verdund in de soep is het onmisbaar. De meeste merken van potgrond bestaan bijna allemaal uit 100 % turf. In de Vlaco-potgrond konden we al 50 % turf vervangen door Vlaco-compost en schorscompost. Dus dat is al een hele stap naar een milieuvriendelijke en duurzame potgrond. Vlaco-compost is immers een duurzaam en lokaal recyclage-product dat ontstaat uit de compostering van groenafval. We streven naar een kwaliteitsvolle potgrond die minstens even goed is als 100 % turf-potgrond. Die andere 50 % zal na intensief onderzoek naar alternatieven ook vervangen kunnen worden. Kokosvezel zou bijvoorbeeld in aanmerking kunnen komen. Maar ook hier moeten de juiste berekeningen gemaakt worden vooraleer een grondstof zoals kokosvezel als duurzaam wordt bestempeld. Er mogen immers geen waardevolle tropische bossen sneuvelen voor ecologisch arme kokosplantages. IOK Afvalbeheer uit de Kempen en IMOG uit de Leiestreek verkopen deze kwaliteitsvolle én milieuvriendelijke Vlaco-potgrond. De compost bezit het Vlaco-label, zo kan je er op vertrouwen dat in deze potgrond alleen de allerbeste kwaliteit wordt gebruikt. Deze potgrond is ideaal voor de kamerplanten, terras- en balkonplanten, pot- en kuipplanten en voor verder universeel gebruik. Voor verkoopsadressen kijk je op de website www.imog.be of www. iok.be

2

De Compostmeester nr 59 • juli - augustus - september 2011

Juni Compostmaand 2011 Vlaamse Compostorganisatie vzw

Meer genieten in uw prachtige tuin! Zet de kringloop aan het werk! Fotoverslag Traditiegetrouw laten we je mee genieten van Vlaco’s tocht door Vlaanderen waarop we heel wat enthousiaste compostmeesters en tuineigenaars ontmoetten , die in het kader van Juni Compostmaand 2011 een activiteit uitwerkten. We pikten er enkele uit en maakten een fotoverslag. Edegem en Kontich organiseerden samen een fietslus van 9 km langs sier- en moestuinen. De juweeltjes van tuinen brachten heel wat volk op de been. Elke tuin had zo zijn eigen kringloopverhaal. Op onze tocht maakten we kennis met de 78 percelen van de volkstuintjes waar jong en oud samen tuinieren en de voordelen van compostgebruik ondervinden, de gouden appeltjes van Eva, de geneeskrachtige kruiden van Hilde … de grote arbeidsarme wilde tuin waar we na een lange dag konden nagenieten en bijpraten met een drankje.

De plantendagen in de kasteeltuinen van Hex in Heers trekken jaarlijks veel volk. Vlaco-lesgeefster Inge Bams gaf er een workshop composteren voor kinderen. In Kinrooi stonden de compostmeesters opgesteld in een 20 jaar oude pronktuin opengesteld in het kader van Open Tuinen van Landelijke Gilden. De siertuin vol rozen, vaste planten, gazon, vijver en buxus-creaties en een moestuin met 3 compostbakken voor moestuinafval toonde aan dat kringlooptechnieken in elk type tuin thuishoren.


3

Juni Compostmaand 2011

In Stekene werkten Velt en compostmeesters samen in de 30 jaar oude sier- en moestuin. Terwijl een compostmeester in de moestuin het vlechten demonstreerde, gaven andere compostmeesters en Velters rondleidingen en hielden nieuwsgierige bezoekers halt aan de creaties van ‘Lieske’ van Marie-José Menu.

In Bertem leidde compostmeester Frans de bezoekers rond in de pastorijtuin waar hij tal van kringlooptechnieken toelichtte: houtwallen, snipperwanden, composteren, traaggroeiend gras, tot compostgebruik in gazon en eigen groententeelt.

Met de compostmobiel hadden de compostmeesters in Wachtebeke in een mum van tijd een verzorgde stand met alle nodige informatie binnen handbereik.

In Tremelo vond de inhuldiging plaats van tuintjes aangelegd door de compostmeesters in samenwerking met Velt en in het kader van een Europees Interreg-project op het terrein van een dagverblijf.

4


Juni Compostmaand 2011 Vlaamse Compostorganisatie vzw

Heel wat keukenresten die je beter niet in je compostvat gooit, kan je op deze manier zelf verwerken. Het mag gezegd, kippen nemen een belangrijke plaats in, in het kringloopgebeuren. Uit de 3600 ingestuurde formulieren haalden we de antwoorden die het dichtst het juiste antwoord benaderden. Onderstaande deelnemers hebben recht op een houten ligzetel van AVEVE met FSC-label.

Damme beschikt over een zeer mooie demonstratieplaats op het containerpark. Weliswaar verscholen achter de containers, maar erg ruim met gras, planten en diverse kringlooptechnieken. Katrien Vandierendonck, inwoonster van Damme, bloemschikster die al meerdere boeken op haar naam heeft, demonstreerde hoe je met enkel natuurlijke materialen mooie (composteerbare) bloemstukken kan maken.

Wedstrijd 142 gemeenten namen deel aan de kringloopwedstrijd. Per Intergemeentelijke vereniging was er immers een ligzetel te winnen. Sommige gemeenten gaven nog meer prijzen weg, zo kon je her en der in Vlaanderen ook compostvaten en -bakken winnen. De wedstrijdvraag van de grote kringloopwedstrijd luidde: Een Vlaco-medewerker voedert dagelijks 2 kippen met keukenresten. Hoeveel gram keukenresten verorberen deze 2 kippen gedurende 14 dagen? Juist antwoord: 6970 g Oftewel ongeveer 250 g per kip per dag. Een aantal bezoekers dacht het antwoord te weten door een simpele rekensom toe te passen op het richtcijfer dat vermeld staat in de kippenbrochure van OVAM. Maar dat was zonder deze kwieke kippen gerekend. Ze aten bijna het dubbel: sla, tomaat, komkommer, gekookte aardappelen, pasta, gekookte groenten, saus, frieten.

Herlinde Smet, 2000 Antwerpen Jo Dolse, 3070 Kortenberg Marc Vanderbiest, 1653 Dworp Patricia Demeyere, 8550 Zwevegem Lut Ottevaere, 8501 Heule Liesbeth Wouters, 2300 Turnhout Lukas Geeraert, 8310 Assebroek Sabine De Poortere, 8720 Dentergem Harold Vereeken, 9990 Maldegem Marc Parrein, 8470 Gistel Frieda Gunst, 8972 Roesbrugge Laurence Bekers, 9600 Ronse Carine Van de Walle, 9150 Kruibeke Philip Causym, 9060 Zelzate Patrick Oorts, 2520 Ranst Erik Moeyersons, 2830 Willebroek Lucien Cosyn, 9520 Vlierzele Luc De Vos, 1840 Londerzeel Sarah Lynch, 3080 Tervuren Erwin Koch, 1820 Melsbroek Martine Dobbelaere, 8301 Knokke-Heist Armand Dryvers, 3590 Diepenbeek Kim Desmet, 8800 Roeselare Willy Meul, 9100 Sint-Niklaas Firmin Vermeir, 9258 Buggenhout Kristof Derycke, 9041 Oostakker We stuurden alle winnaars een brief en hun gemeente of Intergemeentelijke vereniging neemt de prijsuitreiking op zich.


5

Compostmeesters aan de slag 5 jaar wijkcompostering Schutterhof te Temse (Elversele) Op 15 juli 2006 ging in het “Schutterhof” te Elversele de tweede “wijkcompostering” in Temse van start. Eerder was er al de wijkcompostering in de Vroonhofwijk. De wijkcompostinstallatie werd opgericht t.h.v. speelterrein in de Vestwegel.

ook het initiatief om daags nadien een tentoonstelling te organiseren over de werking van ‘5 jaar wijkcompostering Schuttershof’.

De wijkcompostering heeft tot doel dat de inwoners van een specifieke wijk, meestal met een beperkte tuinoppervlakte, hun organisch afbreekbaar materiaal naar de compostinstallatie kunnen brengen om deze in de voorziene compostbakken te deponeren. Om deel te nemen aan de wijkcompostering, kunnen deze inwoners vooraf een toegangsbadge aanvragen bij de gemeentelijke milieudienst. Voor de (twee)wekelijkse opening van de compostinstallatie staat een groep vrijwilligers in. Deze kerngroep zorgt voor de controle van de toegangbadges en het aangeboden gft, het aanbrengen van hakselhout in de compostbakken, het omzetten en ziften van de verkregen compost … Tenslotte verdelen zij de compost aan alle inwoners van de wijk die het organisch materiaal hebben aangebracht. De kerngroep in het Schuttershof wordt bijgestaan door een vrijwillige compostmeester. De milieudienst zorgt voor de logistieke ondersteuning. Op vrijdag 8 juli werd de kerngroep tijdens een receptie door het gemeentebestuur in de bloemetjes gezet. De kerngroep nam dan

Zittend de kerngroep van de wijkcompostering met daarachter de schepenen Hugo Maes en Franky De Graeve, OCMW-voorzitter Ingrid Meeus, echtgenotes van de kerngroep, compostmeesters en medewerkers van de groen- en milieudienst. Joris Baeck Milieudienst Temse

Compostmeester vormt tuin om tot kringlooptuin Vlaco promoot al enkele jaren de kringloop tuin of materialenkringloop van organisch biologisch afval. Het gebruik van deze duurzame producten als meststof, bodem verbeteraar, als grondstof voor de tuinplanten is cruciaal. Het brengt heel veel voordelen met zich mee zoals voedingstoffen, koolstof, grotere droogtebestendigheid, energie en bodemverbetering. We verhuisden enkele maanden geleden naar een nieuwe woning met bestaande tuin en pasten de afgelopen drie maanden een aantal kringlooptechnieken toe. Daarnaast werden ook nieuwe planten gekozen die vogels, insecten, bijen en andere dieren aantrekken. Er worden geen sproeistoffen gebruikt. Dit jaar is het thema van juni-compostmaand ‘Zet de kringloop aan het werk’. Dit deden en doen we dan ook. Bedoeling is op termijn veel minder werk te hebben. Nu al slagen we er in geen tuinafval af te voeren naar het recyclagepark of via de groenophaling. We leverden de groene bak in. Hoe gingen en gaan we te werk? Eerst en vooral behielden we alle bestaande planten en hagen. Kringlooptuinieren kan je immers op alle tuinen toepassen. We werkten ook met een beperkt budget zowel naar bodemverbetering, mulchen als planten toe. De tuin werd verrijkt met 5.4 ton compost (10 euro per ton + BTW + transport), 4 m³ vers gehakseld hout (15 euro per m³ + transport) en 4 m³ versnipperd tuinafval van het recyclagepark (gratis).

6

Gazon Het huis heeft een groot gazon met bloemen, dat grotendeels werd behouden. Tussen het gras vind je paardenbloemen (die we in aantal beperkt hebben), madeliefjes en boterbloemen. Dit brengt variatie, kleur en speelsheid tussen het groen van het gras. Het lokt bijen. Bovendien zijn het eetbare bloemen. Het grasperk werd verrijkt met compost (1-2 cm dik) en er werd zeewierkalk gestrooid om het overdadig aanwezige mos erg te beperken. Het gras wordt met de muchmaaier op een hoogte van 5-6 cm onderhouden. Het gras blijft fijn versnipperd op het gazon achter en zorgt voor de noodzakelijke stikstof. Hierdoor moet geen gras worden afgevoerd, wordt het gevoed en is het gazon veel minder gevoelig voor droogte. Bemesten is zo ook overbodig.

Hakselen Het versnipperen van snoeihout is belangrijk om het te verkleinen en verder te kunnen gebruiken. De hagen worden 1 tot 2 keer per jaar korter gezet. Het haagscheersel, dat heel

waardevol is als composteerbaar materiaal, wordt veilig versnipperd met een oude gazonmaaier. We scheren bij voorkeur na de bloei. Er zijn geen grote snoeiwerken zodat een hakselaar overbodig is.

Mulchen

We dekken de bodem af met een laag organisch materiaal. Het is een techniek die zowel in de groente- als in de siertuin kan toegepast worden. Het remt verdamping af en doordat zon en wind niet onmiddellijk bij de bodem kunnen, blijft deze vochtig. Ook temperatuurverschillen tussen dag en nacht worden verminderd en de mulchlaag vangt hevige regen op. Ook onkruid heeft het moeilijker. We gebruiken hiervoor zowel zuivere houtsnippers (houdt slakken weg!) op een dikke laag karton als verhakkeld tuinafval van het recyclagepark, maar ook compost. Gazonmaaisel kan natuurlijk ook maar dat is er (voorlopig?) niet. Borders en gazon werden gemulcht. In de winter zullen we afgestorven plantenresten laten liggen.


Compostmeesters aan de slag Vlaamse Compostorganisatie vzw

Kippen Er is geen vaste afsluiting voor rondlopende kippen. Momenteel zijn er geen plannen voor een kippenren.

Composteren Alle groen en bruin materiaal wordt gecomposteerd in één vat. Vlakbij ligt een kleine voorraad droog - bruin materiaal om het natte groen te compenseren en probleemloos te composteren.

Vlechtwerken Er is geen dergelijk snoeihout voorradig, maar de hazelaars of de knotwilgen kunnen daarvoor worden gebruikt.

Aanplant Bij de aanplant hielden we rekening met groei

en bloei het jaar rond en een beperkt budget (+/- 200 euro). We werden geremd door de vroege zomerse lente en de droogte. Bessen en noten voor vogels, bloeiende planten en bloemen voor bijen en een rijk bodemleven moeten de tuin verrijken. Bodembedekkers zijn makkelijk in onderhoud en remmen onkruidgroei. Ze zorgen er ook voor dat de

grond minder snel uitdroogt. Vlinderstruiken, bodembedekkers zoals vinca minor, winterharde geraniums, erica, sedum en allerlei soorten kruiden hebben hun plaats. Aan het terras werd citroenmelisse geplant omdat dit de muggen op afstand houdt en de kruiden kunnen in de keuken worden gebruikt. Eetbare viooltjes, lavendel, taxus en hulst kregen een stek naast een winterharde azalea en een rododendron. In het najaar komen er nog enkele planten bij en een boom. Wilde rozen, een witte vlinderen ligusterstruik maar ook een mispel krijgen dan een vaste plek. Misschien ben je nieuwsgierig naar de resultaten van de zuurstofkuur die we gaven? Jean Marie De Baene Compostmeester Lochristi

Vlaams Brabantse compostmeesters gaan uit de Bol in Hoegaarden uitgestippeld dat iedere gids zich kon concentreren op zijn eigen specialiteiten. Geert Derom is hoofdtuinier en bezieler van de Tuinen. Hij leidde de groepen onder meer door de schaduw- en de nieuwe prairietuin, waar eind mei heel wat bolgewassen in bloei staan. Theo Craeninckx, vaste gids van de Tuinen, bracht kleurrijk de rijke geschiedenis van het Kapittelhuys en van de streek in beeld. Jan Godemont, de

Vlaams Brabantse CompostKracht, gaf uitleg bij de talrijke kringloopelementen die hij de voorbij maanden samen met lokale compostmeesters in de Tuinen realiseerde. De Tuinen streven er immers naar alle organische resten intra muros te verwerken in vlechtwerken, takkenwallen, eigen compost … En de compostmeesters konden vaststellen dat het een alsmaar mooier oord wordt.

Theo Craeninkx belichtte vooral de historische aspecten van het Kapittelhuys en haar Tuinen.

Pierre Faché is binnen de provincie Vlaams Brabant al tien jaar de stuwende kracht achter de promotie van het kringlooptuinieren. Technisch bijzonder goed onderlegd geeft hij er graag een woordje uitleg bij.

Na afloop van de dag ontvingen de deelnemers in de prachtig gerestaureerde serre van de provincie als aandenken een bolplantje.

Geert Derom (midden foto) is de bezieler van de Tuinen. Hij is de kringloopgedachte erg genegen wat onder meer leidde tot aanleg van de onderhoudsarme prairietuin.

Jan Godemont zwengelde de voorbije maanden krachtig de kringloopgedachte aan in de Tuinen. Hij deed er als een van de drie gidsen zijn verhaal bij.

En hoe kan je een dagje Hoegaarden beter afsluiten dan met een fris glas wit bier.

Foto’s: André Meysmans

Voor de negende keer op rij bracht de provincie Vlaams Brabant haar compost meesters samen voor een Trefdag. Geen vormingsdag met workshop in het Hof ter Winkelen zoals de vorige jaren maar een bezoek aan het brouwerijmuseum en een wandeling door de Tuinen van Hoegaarden. De compostmeesters werden er achtereenvolgens door drie gidsen rondgeleid. Het parcours was zo


7

Compostmeesters aan de slag Ook compostmeesters op het eeuwfeest van KVLV Op 21 mei bezetten bijna 20.000 vrouwen de binnenstad van Leuven. KVLV koos de binnenstad als setting voor de viering van hun 100 jarig bestaan. In straten, op pleinen, in historische gebouwen stonden stands, vonden workshops plaats over een waaier aan thema’s van culinair, creatief, literair tot tuin en platteland, iedereen vond zijn gading. Ook Vlaco-lesgevers en Leuvense compost meesters zetten hun beste beentje voor om de KVLV-leden uit gans Vlaanderen te laten kennismaken met thuiscomposteren en kringlooptuinieren.

De vroege vogels konden ’s morgens al terecht in de kruidtuin waar alle tuingerelateerde activiteiten plaatsvonden. Vlaco-lesgevers Wim en Inge mochten nieuwsgierige bezoekers al uitleg verschaffen, nog voor hun stand goed en wel was opgesteld.

Ook rond de stand van de compostmeesters schaarden de KVLV-vrouwen samen.

Onze vriend groenauteur Ivo Pauwels klopte overuren ... de vragen bleven komen.

Op het Sint-Jacobsplein kon je geblinddoekt het blotevoetenpad belopen. In een mum van tijd stond een rij wachtenden en was hier versterking nodig.

Aan de andere kant van de kruidtuin bevindt zich de composthoek van de Leuvense compostmeesters. Hier konden de bezoekers zien hoe je een compostering opstart, en de rijpe compost oogst en zeeft. 

Het PWA Kruibeke bezoekt de demoplaats ‘De Distel’ Op 28 mei bezochten de werknemers van het Plaatselijk Werkgelegenheidsagentschap Kruibeke de compostmeesters op de demoplaats ‘de Distel’ te Kruibeke. Veel werknemers van het PWA verrichten immers tuinwerk en het bestuur van het PWA wenst op geregelde tijdstippen hun tuinkennis aan te vullen. Alhoewel veel onder hen reeds jarenlange ervaring hebben met tuinwerk, konden we toch rekenen op een tiental geïnteresseerde tuinmannen en -vrouwen om de opleiding composteren te volgen. Nochtans was deze opleiding niet verplicht. De ons aangeboden rondleiding was bijzonder leerrijk, de tuinmannen volgden zeer geïnteresseerd de uiteenzetting van de compostmeesters. Tijdens en naderhand stelden zij hun vragen waardoor de

8

rondleiding langer uitliep dan gepland. De compostmeesters lichtten diverse manieren van composteren toe aan de hand van nieuwe informatiepanelen en voorbeelden. Tot slot overhandigden ze een interessant pakket brochures aan alle deelnemers. Hierbij danken wij de compostmeesters van Kruibeke voor hun vrijwillige en kostenloze inzet om de medewerkers van het PWA Kruibeke rond te leiden. Hopelijk mogen de PWA-medewerkers hun nieuw verworven kennis in daden omzetten bij de gebruikers. Wij keren in de toekomst zeker terug.


Dimitri Van Laere Voorzitter PWA Kruibeke

Cursussen, opleidingen en bijscholingen Vlaamse Compostorganisatie vzw

Bijscholingen onder de loep De voorbije jaren nam Vlaco de Vlaco-cursussen en -opleidingen onder de loep en herwerkte ze. In een volgende stap komen de bijscholingen aan bod. Bijscholingen nemen in het Vlacovormingsprogramma een belangrijke plaats in. De compostmeesters volgen tijdens hun ‘loopbaan’ immers slechts één cursus en één opleiding, maar vele bijscholingen. De voorbije maanden wisselde Vlaco met de intergemeentelijke verenigingen (of intercommunales zoals ze vroeger genoemd werden) en lesgevers van gedachten. Hieronder een weergave van de bevindingen met betrekking tot de doelstellingen en de vorm van bijscholingen.

De belangrijkste doelstellingen • De compostmeesters doen (nieuwe) kennis of frissen bestaande kennis op. • De deelnemers leren beter de kringloop zien in de tuin. • Bijscholingen helpen om de violen te stemmen rond een bepaald onderwerp, om foute ideeën bij te sturen. • De compostmeesters oefenen praktische vaardigheden en leren er nieuwe aan. • De compostmeesters leren hoe ze die theoretische en praktische vaardigheden overdragen aan hun publiek. • De deelnemers leren om gerichter aan bepaalde doelgroepen uitleg te geven (bv. kinderen). • De compostmeesters krijgen gratis een kwaliteitsvolle opleiding rond een bepaald thema. Het is een beloning voor hun inzet. Bijscholingen versterken ook het groepsgevoel. Actieve workshops zijn daar beter in. • Bijscholingen maken de compostmeesters en de compost meesterwerking efficiënter. • Een bepaalde bijscholing kan als heel concrete doelstelling een praktische realisatie hebben: een vlechtwerk, wilgenhut, compostdemoplaats … • Hoe checken we of de doelstelling bereikt is? - Kunnen de compostmeesters het verhaal doorvertellen? Hebben ze de aangeleerde techniek in de vingers? - Gaan de compostmeesters met een tevreden gevoel naar huis? (evaluatieformulier) Ook de andere partijen (lesgever en IGV) moeten tevreden zijn.

Onder welke vorm kan een bijscholing gegeven worden? De lezing

De doe-activiteit • Dit is een meer diepgaande leervorm. De compostmeesters krijgen het onderwerp in de vingers, inclusief hoe ze de boodschap kunnen overbrengen naar hun publiek. • Een praktijkles vraagt meer voorbereiding. Vlaco en de lesgever moeten immers zeker zijn dat alle materiaal ter plaatse is en dat de omstandigheden geschikt zijn.

De omgekeerde lezing • De informatie uit de groep zelf laten komen door als lesgever veel vragen te stellen, hen te laten nadenken over het onderwerp en te laten experimenteren (dus zeer interactief en coöperatief te werken, ook hoe ze de informatie zelf kunnen vertellen en doorgeven), scherpt de aandacht en maakt dat de informatie lang bijblijft. Leren van elkaar (onder collega’s, vrienden …) is vaak overtuigender en blijft beter hangen dan wanneer het (enkel) van een externe lesgever komt. De techniek of tip krijgt een gezicht. De groep maakt een synthese van wat ze samen weten onder leiding van de lesgever die het geheel giet in het vooropgestelde Vlaco-verhaal. De lesgever ziet toe dat de inhoud klopt, stuurt bij waar nodig en verduidelijkt discussiepunten. • Het is vaak heel leerrijk om na te gaan waarom mensen een verschillende visie of ervaring hebben. Wat is de oorzaak van de verschillen (grote/kleine tuin, veel/weinig gazon, natte/droge grond, nette/meer ‘natuurlijke’ tuin, …). Algemene principes leiden in verschillende situaties tot verschillende toepassingen. Dat komt vaak niet naar voor uit een lezing, wel uit een groepsgesprek. • Interactief lesgeven (omgekeerde lezing) maakt het voor de lesgever niet eenvoudig. Hij/zij moet zeer open staan voor de inbreng van de deelnemers en het kunnen plaatsen in en kneden tot het vooropgestelde verhaal. Het vraagt een voortdurende alertheid en flexibiliteit en een zeer goede beheersing van het onderwerp. Het vraagt ook een goede beheersing van de groep. Wie te vaak aan bod wil komen moet wat ingehouden worden, de minder spraakzamen uitgenodigd om hun inbreng te doen, het geheel moet gestuurd worden en in een bepaalde richting geleid zodat niet wordt afgeleid van het doel. Dit is een overzicht van de belangrijkste bevindingen waartoe we kwamen in de gesprekken met onze intercommunale contactpersonen en met de lesgevers. Maar ook jouw ideeën hieromtrent interesseren ons uiteraard. Graag je reacties naar [email protected]. Alvast bedankt.

• De lesgever dompelt de compostmeesters onder in een bad van achtergrondinformatie. Ze krijgen meer informatie mee dan ze echt kunnen onthouden en doorgeven. Het is echter een leervorm waarbij de minste informatie onthouden wordt. • Deze vorm laat toe om een grotere groep te betrekken. De lezing kan dus door de gemeente of IGV georganiseerd worden als een publieke infoavond. • Een lezing is gemakkelijk te organiseren. Een lokaal, een scherm, laptop en beamer volstaan.


9

Grond, grondiger, gegrond Het ene blad is het andere niet Jan Van Bogaert, verbonden aan de groendienst van de gemeente Beveren, staat dagelijks in voor het beheer van het parkdomein Hof Ter Saksen. Hij gaf eind mei een uiteenzetting met als thema ‘bladeren’ aan de Vlaco-lesgevers. Zijn enorme kennis van het plantenrijk deed de lesgevers aan zijn lippen hangen en bracht hen heel wat nieuwe inzichten. We laten je mee genieten en zetten de essentie op een rijtje.

1. Het belang van blad In de tuin gaat vaak de meeste aandacht naar de bloemen. De verschillende bladsoorten zijn echter minstens even belangrijk. Bladeren zorgen niet alleen voor rust en stevigheid in de border, ze zeggen ook iets over de eisen die de plant aan zijn omgeving stelt. Je leert de plant en zijn groeiplaats kennen als je het blad van naderbij bekijkt.

Planten leer je kennen door hun bladeren. Ze regelen de voeding, de ademhaling en de verdamping van de plant.

2. Bladeren in soorten Omdat niet iedere plant dezelfde eisen stelt, is er een grote verscheidenheid aan bladsoorten als aanpassing aan de groeiplaats.

Kenmerk groene grote bladeren

10

Groeiplaats

3. De taak van bladeren: • De kerntaak is het opvangen van zonlicht dat via fotosynthese zonenergie kan omzetten in suikers. Dit zorgt ervoor dat alle leven op aarde rechtstreeks of onrechtstreeks afhankelijk is van de groene plant. • Bladeren regelen ook de ademhaling van de plant via de huidmondjes onderaan het blad, eigenlijk een gaswisseling met de buitenlucht. • De verdamping van het overtollige water in de plant gebeurt het meest via de huidmondjes onderaan het blad. Door het openen en sluiten van die huidmondjes kan de plant de vochtbalans regelen.

4. Het leven op en rondom het blad Vermits enkel de planten in staat zijn om suikers te vormen, hebben hun bladeren een grote aantrekkingskracht op de dieren- en schimmelwereld. Insecten, spinnen, zoogdieren en vele schimmels halen hun voeding uit het suikerrijk blad of plantensap. Zo zijn er gedurende de evolutie van miljoenen jaren vele (co-) relaties gevormd tussen de planten-, dieren- en schimmelwereld. Enkele voorbeelden: • Galwespen en mineermotten vinden schuil- of nestgelegenheid in het blad. • Onderaan een lindeblad doet de rossige beharing tussen de nerven dienst als nestplaats voor roofspinnen en roofmijten, die op hun beurt leven van de belagers van het blad. Op die manier komt het tot een natuurlijk evenwicht tussen plant en plaag. • De planten bedienen zich ook van de dierenwereld om de bestuiving van de bloemen te realiseren om zich zo te kunnen voortplanten. • Zelfs met de hulp van dieren zullen de zaden beter verspreid worden.

5. Het blad valt In ons gematigd (zee)klimaat werpen de meeste planten hun bladeren af voor de winter. De vorming van een kurkachtig afsluitlaagje aan de basis van de bladsteel en vorming van gommen doet het blad afsterven en de gemaakte wond wordt zo gedicht.

Verklaring

schaduwrijke vochtige standplaats veel bladgroen nodig voor opvang schaars licht, groot blad veel verdamping

groot behaard of leerachtig blad

vochtige plaats in volle zon

groot blad veel verdamping, als bescherming tegen uitdroging

ingesneden bladeren

bos

verkleining bladoppervlak om tijdelijke droogte te overleven

roodbronzen kleur bij jonge blaadjes

vroege voorjaar

bescherming tegen schadelijke ultraviolette stralen

gekleurde bladeren

lichte plaats

kleurpigmenten onderdrukken het bladgroen

kleine gedrongen blaadjes, naalden

droge plaats

bladoppervlak verkleinen beperkt verdamping

taai leerachtig blad

droge plaats

om verdamping te beperken (slecht composteerbaar)

vlezig blad

droge plaats

waterreservoirs om langdurige droogte te overleven

blauw zilverkleurig blad

zonnige plaats

terugkaatsing schadelijke ultraviolette stralen

geurende etherische olie

volle zon

geurverdamping koelt af


Grond, grondiger, gegrond Vlaamse Compostorganisatie vzw

Het is niet de vorst, maar de dorst die problematisch is bij de plant. Wanneer het water in de bodem bevriest, is de plant niet meer in staat om water op te nemen. Bij blijvende verdamping zou de plant uitdrogen en afsterven. De hulst ontsnapt daaraan omdat het leerachtige blad ook nog voorzien is van een dikke waslaag.

Geel (caroteen): De berk, linde, okkernoot en populier verkleuren tot boterachtig geel. De tragere afbraak van het caroteen in het blad zorgt voor de gele herfstkleur.

Rood-purper (anthocyaan): De bladeren van sommige esdoorns, eiken en essen bevatten anthocyaan en verkleuren van oranje tot purperrood: echte blikvangers. Samen met de afbraakproducten van het chlorofyl en caroteen onder de wisselende temperaturen van dag en nacht, zorgt het anthocyaan voor het kleurenspektakel.

6. Waarom gaan in de herfst de bladeren dood, in de kleuren groen, geel, bruin of rood?

Bruin (looistoffen - tannine): Eik, kastanje en beuk bevatten zoveel looistoffen dat hun bladeren minder snel verteren. Ze zijn daarom prima te gebruiken als strooisellaag om het kruid te onderdrukken of als bruin materiaal in de compost.

Groen (chlorofyl): Bij de hazelaar of els is er nauwelijks een verkleuring te zien in de herfst, de vorst luidt de bladval in. Bladeren die groen afvallen zijn een uitstekende voedselbron voor de micro-organismen in de bodem. Samen met wilg en vlier zijn dat goede en snelle humusvormers in het bos. Heel wat plantensoorten bevatten naast bladgroen (chlorofyl) ook nog andere pigmenten in hun blad.

Composteren in het middelbaar onderwijs: VVKSO project VVKSO staat voor Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs. De dienst Leren en Onderwijzen van het VVKSO organiseert allerlei nascholingen voor leerkrachten van het secundair onderwijs in de studiegebieden: Boekhouden, Haarzorg, Handel, Tuinbouw, Mode, Nijverheid, Talen, Techniek, Informatica en Wetenschappen. De dienst stelde de vraag aan Vlaco om het nascholingstraject van het vak ’techniek’

mee uit te bouwen en te ondersteunen. De biochemie en techniek van het composteren sluiten immers mooi aan bij de eindtermen van de eerste graad (1e en 2e middelbaar). Vlaco ging in op deze vraag en stuurde een Vlaco-lesgever naar de inspirerende workshopdagen in elke Vlaamse provincie. De workshop ‘Compost: van afval tot grondstof’ boeide heel wat leerkrachten. Aanvullend schreef Vlaco een projectbundel

‘De biochemie van het composteren’ bestaande uit enkele tientallen deel projecten. De leerkrachten kunnen de projecten downloaden van de website www.nascholing.be. De projectfiches zijn aanpasbaar in functie van de eindtermen. Meer info? [email protected] of 015 451 376


11


mse Compostorganisatie vzw

Compostspinsels


Vlaco: Wat trekt je aan in het kring- dat het gras een looptuinieren (in relatie tot andere beetje langerVlaamse staat. Compostorganisatie vzw vormen van tuinieren)? Dat spaart jaarlijks toch wel 2 maaibeurten. Wim: Kringlooptuinieren is naar mijn oordeel Bovendien leveren de bloemen het stuifmeel een van de meest efficiënte manieren van dat mijn bijen in het voorjaar broodnodig tuinieren. Het is niet alleen een manier om hebben. ons milieubewustzijn aan te wakkeren, het is Vlaco: Heb je al bijzondere tips ook een methode van tuinieren die goed is Vlaamse Compostorganisatie vzw gekregen van particulieren (of andere Vlaco: Hoe heb je het kringlooptuinieren voor onze portemonnee en die vooral weinig compostmeesters)? onderhoud vergt. Als je het slim aanpakt, leren kennen? tenminste. Wim: Iedereen, compostmeester of particulier, Wim: Ik ben de zoon van ouders met een grote tuiniert en composteert op zijn eigen manier. bloementuin. We hebben altijd getracht om zoveel Vlaco: Pas je zelf ook kringlooptech- Je kan het een beetje vergelijken met mogelijk van ons groenafval zelf te verwerken. Echt nieken toe in je tuin, of in de tuinen imkeren of duiven melken. Iedereen heeft composteren kon je dat niet noemen, het groenafval waar je gaat helpen? een eigen methode. De basis blijf natuurlijk Vlaamse Compostorganisatie vzw werd op een hoop gezet en er werd enkele jaren gewacht tot het ‘vergaan’ was. De intentie om een Wim: Het hoofdbestanddeel in onze wel hetzelfde. Ik ben ervan overtuigd dat elke min of meer gesloten kringloop te houden was er kringlooptuin is onze composthoop. Daar gaat compostmeester of tuinier wel iets nuttigs kan echt alles op, behalve dik hout en onkruid. bijbrengen bij een ander. Als compostmeester wel. Waarom geen onkruid? Simpel, om de zaden hoor je natuurlijk veel, omdat je vaak een van deze planten te vernietigen moet je een aanspreekpunt bent. Ik denk dat het de taak is van een compostmeester om te luisteren hoge temperatuur halen. Die temperatuur Vlaamse Compostorganisatie vzw zullen de meeste particulieren volgens mij naar de mensen en ze de info mee te geven niet halen in hun eigen composthoop. Uit die voor hen nuttig is, ook al heb je die niet ervaring weet ik dat we die thuis ook niet uit ‘de boeken’, maar komt die van een andere halen. Onkruid composteren laat ik over aan compostmeester of liefhebber. de professionals; onkruid gaat daarom in de Vlaco: Waarom ben je eigenlijk gft-container. Professionele composteerders compostmeester geworden? Hoe zijn wel in staat om die hoge temperaturen te ben je in aanraking gekomen met de halen. Verder verhakselen wij zoveel mogelijk compostmeesterwerking? ons snoeihout om het onder de struiken te verdelen en gebruik ik compost overal waar ik Wim: Al van mijn 11de doe ik vrijwilligerswerk het kan. Zolang de voorraad strekt ... bij het bezoekerscentrum De Lieteberg in Zutendaal. In 2004 organiseerden wij als vzw Vlaco: Welke kringlooptechnieken samen met het toenmalige Intercompost (nu zijn eenvoudig toepasbaar of vind je opgegaan in Limburg.net) een compostcursus. het leukst? Omdat het me aansprak heb ik die gevolgd. De interesse bleek er te zijn en dan heb ik ook de Wim: Composteren doen we vanzelfsprekend! Vlaamse Compostorganisatie vzw Het snoeihout verwerken we door het te compostmeesteropleiding gevolgd. verhakselen. Snoeihout dat te dik is voor onze Vlaco: Welke tuintips zou je zelf aan hakselaar, houden we bij. Enkele keren per de (andere) compostmeesters willen jaar kunnen we in onze gemeente (Zutendaal) Redactie: Elfriede Anthonissen geven? gratis een half uur beroep doen op de grote Kristof Van Stichelen hakselaar van de gemeentelijke groendienst. Wim: Ik zou graag iedereen aanraden om Gerrit Van Dale Het snoeihout dat nog groter is, wordt gebruikt veelvuldig met vaste planten te werken in de Vormgeving: Reclamebureau Mink in de tuinkachel of voor de haard in huis. tuin. De afgelopen 10 jaren is het aanbod niet Druk: Drukkerij Buroform Op vlak van plantenkeuze probeer ik mijn alleen vergroot, maar ook enorm verbeterd. V.U.: Luc Vanacker ouders zoveel mogelijk te overtuigen om de Inheemse vaste planten die vroeger bekend Kan. De Deckerstraat 37 vele één- en meerjarigen stilaan te vervangen stonden als woekeraars, zijn nu bijvoorbeeld te 2800 Mechelen door vaak mooiere vaste planten. Vaste koop onder een hybride-vorm die onvruchtbaar planten zijn niet alleen op lange termijn zaad produceert. Ze bloeien vaak minder Redactie-adres: Vlaco vzw een flink stuk goedkoper, ze zijn ook meer lang dan de meeste een- of meerjarigen, Cel Thuiscomposteren en onderhoudsvriendelijk en bedekken de bodem maar doordat je veel soorten door elkaar Kringlooptuinieren Kan. De Deckerstraat 37 zodat er weinig onkruid kan groeien. kan gebruiken kun je je tuin gewoon veel 2800 Mechelen Een jaar geleden heb ik in ons gazon ongeveer dynamischer en aantrekkelijker maken. Tel.: 015 451 370 200 krokusbollen geplant. Zij bloeien rond de Fax: 015 218 335 tijd dat het gras de eerste keren gemaaid zou Vlaco: Hartelijk dank voor dit inter [email protected] moeten worden. Het zicht van de bloeiende view, en nog veel succes gewenst. krokussen zorgt ervoor dat het niet stoort Het geheel of gedeeltelijk overnemen van artikelen Compostmeester Wim Tollenaers is één van de jongste compostmeesters in Vlaanderen. Iets meer dan 20 lentes, en toch al meer dan 7 jaar zeer actief compostmeester in Zutendaal en ruime omgeving. Jong en gedreven, zoals dat heet. Een mooie gelegenheid – dachten we – om Wim enkele vragen voor de voeten te gooien.

colofon

Uitgave van de Vlaamse Compostorganisatie vzw


111131 www.mink.be

is toegelaten, mits bronvermelding.

De Compostmeester verschijnt driemaandelijks: nr 59 juli - augustus - september 2011

Recommend Documents