De beroepswereld van het geluid en de muziek on line in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

De beroepswereld van het geluid en de muziek on line in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Studie onder leiding van Decker B., Orianne J.-F. et Thys S.

Gerealiseerd door Het Brussels Observatorium van de arbeidsmarkt en de kwalificaties Anspachlaan 65 - 1000 Brussel

Januari 2001

Inhoudstafel

INLEIDING .............................................................................................................. 1 HOOFDSTUK 1: EEN MOEILIJK TE OMLIJNEN STUDIEOBJECT ................................................. 3 HOOFDSTUK 2: METHODOLOGIE .................................................................................. 5 HOOFDSTUK 3: THEORETISCHE MODELLEN EN PERSPECTIEVEN ............................................. 7 1.

Het begrip "kunstwereld"................................................................................................7

2.

Het begrip "competentie" ...............................................................................................8

HOOFDSTUK 4: DE PRODUCTIEMACHINES:

PRODUCTIE VAN PRODUCTEN, OPNAME, CONSUMPTIE ...

9

1.

De platenmaatschappijen .............................................................................................11

2.

De on line distributeurs ................................................................................................14

3.

De geluidsstudio's ........................................................................................................15

4.

De filmproductiemaatschappijen ...................................................................................20

5.

De multimediaproductiehuizen en de software- en hardwareontwerpers die een band hebben met de muziek.................................................................................................21

6.

De internet providers ...................................................................................................22

7.

De organisatoren van voorstellingen en multimediaevenementen....................................24

8.

De juridische adviesbureaus .........................................................................................25

HOOFDSTUK 5: PORTRETGALERIJ EN COMPETENTIEPROFIELEN .............................................27 1.

De beroepen in verband met geluid ..............................................................................28

2.

De multimediaberoepen ...............................................................................................33

3.

De beroepen van de artistieke creatie ...........................................................................45

4.

De beroepen in verband met de handel en de distributie ................................................47

HOOFDSTUK 6: INITIËLE EN VOORTGEZETTE OPLEIDINGEN .................................................51 1.

Initiële opleidingen ......................................................................................................51

2.

Voortgezette opleidingen..............................................................................................54

3.

Gevalsstudie: Syntech ..................................................................................................55

4.

Bedrijfsopleidingen.......................................................................................................57

CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN ...................................................................................59 BIBLIOGRAFIE ........................................................................................................63 BIJLAGE 1 BIJLAGE 2 BIJLAGE 3

De beroepswereld van het geluid en de muziek on line

Januari 2001

Inleiding De partners die aan de oorsprong liggen van het project Brussels Music Online willen aantonen dat in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest alle operators aanwezig zijn voor het ontvangen, het verspreiden en de promotie via het internet van alle types muziekevenementen: "het is de bedoeling de lokale

artiesten te promoten en het gebruik van de Brusselse breedbandnetten te stimuleren dankzij het brede aanbod van multimedia-inhoud op lokaal niveau". Dit project, op initiatief van Brussel Technopool, wordt ondersteund door heel wat partners1. De eerste fase van dit project bestaat in een verkennende studie van de nieuwe beroepen die verband houden met de digitalisering van het geluid en de verspreiding ervan via de nieuwe elektronische media. De resultaten van de studie, die werd toevertrouwd aan het Brussels Observatorium van de arbeidsmarkt en de kwalificaties, zullen worden verspreid tijdens het pilootevenement van het project, op 15 maart 2001 in het kader van het festival Ars Musica. De doelstellingen van het onderzoek zijn de volgende: 1. Analyse van de behoeften aan werkkrachten (vooral gespecialiseerd personeel) en van de opleidingsbehoeften (herscholing); 2. Aantonen van de productieprocessen van muziekwerken en multimedia (identificatie van de belangrijkste functies en stappen van deze productieketens); 3. Identificeren van de typeprofielen voor de beroepen in deze sector onder de vorm van een portretgalerij; 4. Inzoomen op de beroepen die het meest blootgesteld zijn aan de industriële mutaties (beroepen die te maken hebben met het internet); 5. Uitbreiding tot de functies die gekoppeld zijn aan de marketing of aan de omkadering en de juridische bescherming van de muziekproducties die verspreid worden via deze nieuwe media. 6. Snelle stand van zaken van de opleiding en van de afzetgebieden in de sector van geluid en muziek.

1

Chello Broadband Belgium, e-Strategy, European Multimedia Forum, Info2clear, Netbeat, SABAM, Viva Musica, Ars Musica, Musica Numéris, Equus, Opsis en WAP32.

1

Brussels Observatorium van de arbeidsmarkt en de kwalificaties

Het begrip "digitalisering van het geluid" verwijst naar de procédés van de omvorming van geluidsbronnen in discontinue digitale informatie, in tegenstelling tot de analoge opname (continue variaties). Het begrip muziek on line, wordt gebruikt voor alle verspreidingsmiddelen van de muziekproductie via de nieuwe elektronische media (downloaden van geluidsbestanden2 en streaming via het internet). De ontwikkeling van de muziek on line zou gepaard gaan met de geleidelijke verdwijning van de dragers, aangezien het beluisteren - net als het verwerken van het geluid voornamelijk beheerd wordt door de computer. De digitale muziek en de muziek on line stemmen precies overeen met twee afzonderlijke fasen die elkaar opvolgen en die geleidelijk aan nieuwe problemen opleveren op het gebied van de regelgeving in dit domein: "De komst, in 1981, van de eerste digitale drager, met name de cd zou het einde

betekenen van de analoge kopieën die clandestien werden uitgewisseld. Niemand had toen voorzien dat dit het begin zou betekenen van het tijdperk van digitale piraterij op grote schaal, met of zonder drager". (MIH, 21/01/00, p20). Met een penetratiegraad van meer dan 80% in Europa en 686 miljoen verkochte dragers in 1998, geniet de cd als digitale drager veruit de voorkeur bij het grote publiek. De duizelingwekkende groei van het begin van de jaren '90 is echter slechts een verre herinnering, en bepaalde analisten voorspellen zelfs een daling van de verkoop van dragers. De reden hiervoor moet niet noodzakelijk worden gezocht in de piraterij van muziekwerken, maar ook in de verkoopspraktijken van de muziek on line. Een studie van het onderzoekcentrum Médiamétrie (Frankrijk, 1999) wilde aantonen dat hoe meer muziek er on line wordt beluisterd, hoe minder platen er worden gekocht. De verkoop van gedownloade muziek is nu nog marginaal te noemen, maar zou volgens bepaalde experts in 2002 30 miljoen dollar kunnen vertegenwoordigen en in 2004 zelfs 4 miljard dollar over heel de wereld (bron L'économie du disque 1999 - SNEP/MIH op. cit.). Er zijn diverse elementen die de explosie van deze nieuwe markt remmen: het gebrek aan bandbreedte (wordt opgelost met de ADSL), het gebrek aan permanente aansluiting thuis (facturatie van de duurtijd in de Europese landen), nog ontoereikende graad van persoonlijke informatica-uitrusting, terughoudendheid van de consument voor het kopen van gedematerialiseerde muziek (zonder drager, zonder brochure), problemen in verband met de beveiliging van de technologieën op het niveau van de transmissie, de betaling, van het beheer van de rechten. Een voorbeeld van een bedrijf dat voordeel heeft kunnen halen uit deze nieuwe marktkansen: Netbeat (www.netbeat.com). Het in 1996 ontstane Netbeat, uit de fusie van het Franse label Boucherie Productions en het Belgische Team 4 Action, heeft zich gevestigd in België en in Groot-Brittannië. Vandaag hebben de verantwoordelijken van het bedrijf van hun Europese ontwikkeling en in het bijzonder in Frankrijk, een prioriteit gemaakt. Netbeat is één van de sterkste muziekportaalsites die meer dan 50.000 cd's voorstelt (majors en onafhankelijke labels) en parallel een redactionele inhoud aanbiedt (on line magazine).

2

2

De Motion Picture Experts Group, Audio Layer 3, afgekort MP3, is een compressiestandaard bestemd voor de opslag van audiovisuele gegevens. Dankzij dit procédé neemt een stuk van 5 minuten dat 50 Mb geheugen in beslag neemt, na MP3compressie op een cd slechts 4 Mb in.


Januari 2001

Hoofdstuk 1: Een moeilijk te omlijnen studieobject De opbouw van het object bleek van in het begin problematisch, zowel voor de vorsers als voor de opdrachtgevers. De beroepen die verband houden met de digitalisering van het geluid en de verspreiding via de nieuwe elektronische media vormen immers geen homogeen geheel van werknemers of bedrijven en stemmen niet overeen met een specifieke activiteitensector. Aangezien de benadering via de beroepen ons niet toeliet het studieobject te vatten of te construeren, zijn we uitgegaan van de productie, en meer in het bijzonder de productieve ketens en zijn we in een tweede fase teruggekomen op de beroepen in de sector van het geluid en de muziek on line. Bij het begin is onze bevraging de volgende: "Hoe gaat het, heel concreet, in zijn werk om muziek te maken en te verspreiden via de nieuwe elektronische media?". Via welke groepen actoren, via welke coöperatieketens verloopt de muziekproductie en -verspreiding? Dit theoretisch perspectief is geïnspireerd op de werken van de socioloog H. S. Becker, een dominante figuur in het symbolisch interactionisme en de eerste die zich binnen deze stroming ging interesseren voor de kunst als sociale activiteit. Merk op dat hij ook jazzpianist en fotograaf is. In 1982 voert hij het concept in van Monde

de l'art3 (Kunstwereld). Wij zullen de gelegenheid krijgen om terug te komen op dit theoretische model dat ons verkennend onderzoek zal leiden door de beroepswereld van geluid en muziek on line. Onze eerste vaststelling tekende zich al snel af: de muziekproductie en de verspreiding ervan verloopt via complexe configuraties van actoren, via "werelden", via de ontmoeting van verschillende beroepen en verschillende sectoren. Onze benadering via productieketens heeft ons toegelaten verschillende sectoren en subsectoren te identificeren die betrokken zijn bij het studieveld.

3

NACE-code

Activiteitensector

Type bedrijf

22.14

Uitgeverijen van geluidsopnames

Platenmaatschappijen (Onafhankelijke Labels, Majors)

22.3

Reproductie van opgenomen media

Geluidsstudio's

32.3

Vervaardiging van audio- en videoapparatuur (voor ontvangst, opname of reproductie van geluid en beeld)

Fabrikant van diverse toestellen

51.43

Handel in platen, cd's, dvd, cassettes

Distributeurs

64.2

Telecommunicatie

Internet providers

72

Informatica-activiteiten

Uitgevers van websites, software, hardware

92.1

Activiteiten op het gebied van film en video

Filmproductiehuizen

92.2

Radio en televisie

Radio en tv

92.3

Overige activiteiten op gebied van amusement

Organisatoren van voorstellingen

H. S. Becker, Les Mondes de l'art, Flammarion, 1986.

3


Op basis van deze eerste vaststelling zijn we geneigd deze configuraties van actoren te kenmerken aan de hand van hun banden van onderlinge afhankelijkheid. De muziekproductie en -distributie wordt immers mogelijk gemaakt door het feit dat alle actoren onderlinge afhankelijkheidsbanden weven en zeer complexe samenwerkingsketens opbouwen: de muzikant heeft de geluidsingenieur nodig om zijn muziek te "vast te leggen", de geluidsingenieur en de producent hebben de muzikant nodig om muziek te maken, ze hebben beide geluids- en muziekuitgevers nodig, verkopers, gespecialiseerde juristen, die zelf de geluids- en muziekmensen nodig hebben om een muziekproduct te verkopen of uit te geven, de radio's hebben muziekproducten nodig, enz.

Uitgave: Label, Majors Audiovisueel : Geluidsstudio, bioscoop, radio, tv

Handel: Distributeurs

Muziek on line Spektakel: Concertorganisatoren,…

Telecom.: Internet providers Informatica: Website, software, hardware

Hierboven vindt u een schets van een configuratie van de muziekproductie en -verspreiding on line. Deze kunstwereld, die aldus gedefinieerd en afgelijnd is, is vreemd genoeg verwant aan de transversale sector van de nieuwe informatica- en communicatietechnologieën (ICT). De studie die gerealiseerd werd door Fabrimetal4 leert ons dat deze sector5

in 1998 in Brussel ongeveer 700

bedrijven en om en bij de 26.000 arbeidsplaatsen vertegenwoordigde, dit wil zeggen 4,6% van de bezoldigde arbeid in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De studie van Fabrimetal groepeert eveneens de bedrijven die een activiteit uitoefenen die de ICT benadert en aanvult (erkenning van de inhoud en on line diensten): de sector van de uitgebreide ICT6 vertegenwoordigde in 1998 in Brussel ongeveer 1300 bedrijven en meer dan 16.000 arbeidsplaatsen. Er wordt melding gemaakt van een behoefte aan 2000 "ICT-specialisten" in Brussel per jaar, terwijl het onderwijs er jaarlijks in heel België slechts 2000 opleidt.

4

5 6

4

Fabrimetal, Brussel, digitaal centrum van de Zennevalei, Ronéo, Brussel, 2000. Lees in dit verband: Pricewaterhouse Coopers, Impact des technologies de l'information sur le marché du travail et les qualifications requises, Ronéo, Brussel, 2000. CT: NACE-codes 30, 32, 51.64, 64.2 en 72. ICT – uitgebreid: NACE-codes 22.1, 22.2, 71.401, 71.403, 74.4, 74.81, 92.1, 92.2, 92.4, 92.51 en 92.52.


Januari 2001

Hoofdstuk 2: Methodologie Om de verschillende objectieven van deze verkennende studie te bereiken, hebben wij een reeks

inhoudelijke7 gesprekken gehad met beroepsmensen en experts in de Brusselse bedrijven die actief zijn in de betrokken sectoren. Wij hebben eveneens de verantwoordelijken ontmoet van hogescholen en organisaties voor beroepsopleiding.

De vragenlijst richt zich vooral tot beleidsmensen en multimediaverantwoordelijken, die zonder meer verondersteld worden een prospectieve visie te geven over hun onderneming op het vlak van beroepen en behoeften aan human resources, op het niveau van de muziek- en multimediaactiviteiten (geluid, muziek, beeld, Web, ….).

De enquête met vragenlijst is opgebouwd rond zes krachtlijnen:

1. Hoofdactiviteit en organisatorische kenmerken van het bedrijf; 2. Markt en types productie; 3. Multimediafuncties; 4. Evolutie van de beroepen; 5. Behoeften aan human resources; 6. Behoeften aan opleiding.

Naast de gesprekken hebben we syntheses gemaakt van de documentatie die "on line" beschikbaar is van de verschillende betrokken actoren, die we niet hebben kunnen ontmoeten - door gebrek aan tijd en middelen - om te antwoorden op de vragenlijst over de verschillende krachtlijnen van de hoofdactiviteit, de markt en de producten.

7

Wij verwijzen naar J.-C. Kaufmann, L'entretien compréhensif, Éditions Nathan, Parijs, 1996.

5


Parallel met het kwalitatieve luik hebben we getracht het activiteitenvolume en de werkgelegenheid in de bij de studie betrokken sectoren te kwantificeren. Dit kwantitatieve luik stelt problemen op het vlak van de aflijning van de sectoren (NACE-code). Wij hebben onze eigen steekproef samengesteld op basis van diverse bronnen: RSZ, BNB, ARAMIS, Gouden Gids, lijsten verstrekt door Technopool. De informatie die beoogd wordt in dit kwantitatieve luik, is de volgende: de grootte van het bedrijf en de structuur van de tewerkstelling, het activiteitenvolume, de jaarlijkse omzet, de lokalisatie.

6


Januari 2001

Hoofdstuk 3: Theoretische modellen en perspectieven 1. Het begrip "kunstwereld" We hebben reeds gesproken over de zeer concrete, maar niet minder pertinente theoretische inbreng van de socioloog H. S. Becker, in het kader van deze verkennende studie over de beroepen die verband houden met de digitalisering van het geluid en de verspreiding ervan via de nieuwe elektronische media. Het begrip "kunstwereld" lijkt ons bijzonder geschikt om de collectieve dimensie weer te geven van de artistieke activiteit (verdeling en sociale herverdeling van het werk, legitimering van de bevoegdheden, collectieve constructie van de kennis, …). Het theoretische perspectief van Becker wil immers aantonen hoe de sociale actoren worden gemobiliseerd in de kunst, de productie, de verspreiding, de consumptie, de esthetische homologatie en de evaluatie van de werken om samen te werken volgens een bepaald aantal conventionele procedures binnen de netten die door de auteur "kunstwerelden" worden genoemd. Becker interesseert zich voor de kunst als werk, wat we moeten verstaan als sociale productie; zijn analyse is meer toegespitst op de sociale organisatie - dit wil zeggen op de menselijke verhoudingen die nodig zijn voor het realiseren van kunstwerken - dan op het esthetische. "Parler de l'organisation

d'un monde de l'art (...), c'est une autre façon de parler de la distribution des savoirs et de leur rôle dans l'action collective"8. Het begrip "wereld", dat centraal staat in zijn analyse, lijkt ons erg interessant; hiermee wordt het volgende bedoeld: "désigner le réseau de tous ceux dont les activités, coordonnées grâce à une connaissance commune des moyens conventionnels de travail, concourent à la production des œuvres qui font précisément la notoriété du monde de l'art"9. Voor de auteur is kunst blijkbaar vooral een activiteit, die het mogelijk maakt om artistieke ideeën materieel vorm te geven. Deze activiteit wordt gekenmerkt door zijn collectief aspect; de realisatie van kunstwerken vereist de samenwerking van een bepaald aantal personen met diverse en complementaire bekwaamheden. De realisatie van kunstwerken veronderstelt, zoals elke menselijke realisatie, samenwerkingsketens en taakverdeling. Deze verdeling van het werk binnen de kunstwerelden impliceert met name een geheel van normen die iedereen aanneemt om de coördinatieproblemen op te lossen: dit zijn de conventies. Met andere woorden, kunst is een activiteit met een buitengewoon sociaal karakter die geanalyseerd kan worden als elke andere collectieve activiteit; aan de hand van het begrip "wereld" denken we zowel na over de aard als over de functie van de menselijke interacties binnen de kunstwereld. Het laatste hoofdstuk van het boek van Becker handelt over de reputatie als sociaal proces (p. 349).

"Parler de l'art, c'est une façon particulière de parler de la société et des mécanismes sociaux en général. (…) le monde de l'art reflète la société dans son ensemble". (pp363-366) ("Spreken over kunst is een bijzondere manier om over de maatschappij te spreken en over de sociale mechanismen in het algemeen. (…) de kunstwereld weerspiegelt de maatschappij in haar geheel.").

8

9

"Spreken van de organisatie van een kunstwereld (…), is een andere manier van spreken over de verspreiding van kennis en de rol ervan in de collectieve actie". - Idem, p88. "Het netwerk benoemen van diegenen wiens activiteiten, die gecoördineerd worden dankzij een gemeenschappelijke kennis van de conventionele werkmiddelen, bijdragen tot de productie van werken die de kunstwereld zijn faam verlenen". - Idem, p22.

7


2. Het begrip "competentie" Het traditionele begrip van kwalificatie heeft beperkingen die voor bepaalde auteurs interessant zijn om te overschrijden (Zarifian, 1999 en 2000; Dietrich, 1999; Lichtenberger, 1999). Enerzijds wordt de definitie van dit begrip opgebouwd in verhouding tot het werk - als mogelijkheid om een werk uit te voeren -, en negeert het in deze zin de mogelijkheid van de actoren om de inhoud van het werk te veranderen; anderzijds wordt het begrip kwalificatie gedefinieerd in verhouding tot de kennis (kennisvoorraad), waardoor de processen van legitimering en erkenning van de kwalificatie in een professioneel milieu ondoorzichtig worden, naar gelang van de behoeften van dit milieu. Om het

kwalificerende karakter van de organisatie10 te bepalen, voeren deze auteurs het begrip "competentie" in. In het kader van ons onderzoek lijkt dit begrip ons centraal te staan en bijzonder handig te zijn om de evolutie te schetsen van de beroepswereld van geluid en muziek. Als we er P. Zarifian11 op naslaan, bestaat dit nieuwe concept uit twee dimensies: de dimensie van het onvoorziene, met andere woorden hij die de moeilijkheden in het productieproces het hoofd kan bieden, is bekwaam, en de dimensie van de erkenning die stelt dat diegene die door de anderen erkend wordt als expert, bekwaam is. Het leren is dan ook niet meer herleidbaar tot het traditionele begrip van ervaring; het betreft een proces dat ervoor zorgt dat de ervaring van het verleden opnieuw geïnvesteerd wordt bij het oplossen van nieuwe problemen. Het is zo dat de auteur het begrip invoert van de dialectiek van de kennis en van de competentie. Het beheer van de kennis leunt aan bij de theorie; het beheer van de competenties situeert zich daarentegen langs de kant van de situaties. Wat hij het "competentiemodel" noemt, is in feite een beheermodel dat toelaat de spanning tussen kennis en competentie te organiseren. Deze recente thesissen vormen de grondslag voor een lectuur van de industriële mutaties op het vlak van de overgang van de logica van de werkplaats naar de logica van de bekwaamheid. In tegenstelling tot de term kwalificatie kenmerkt "competentie" de werknemer zelf en niet de functie: men kan spreken van een gekwalificeerde functie maar niet van een competente functie. De term impliceert de tussenkomst van een menselijke actor, zoals Y. Lichtenberger12 onderstreept. De huidige mutaties worden geïnterpreteerd aan de hand van drie essentiële begrippen die het klassieke industriële werkschema grondig overhoop halen: het evenement, de communicatie en de service13. Het evenement, zoals ongekende strubbelingen of problemen die de vernieuwingsactiviteit oproept, de communicatie die erop gericht is de kwaliteit van de interacties te verbeteren, vaak bij crisissen of conflicten, en de service waarbij de nadruk wordt gelegd op de eindkwaliteit, die mogelijk wordt gemaakt door complexe actieketens.

10 11

12

13

8

Lees in dit verband Amadieu J-F, Cadin L.(1996), Compétence et organisation qualifiante, Parijs, Economica. Zarifian P., Compétences et organisation qualifiante en milieu industriel, in Fr. Minet, M. Parlier, S. de Witte, La compétence, mythe, construction ou réalité ?, L'Harmattan, Parijs, 2000. Lichtenberger Y., Compétence, organisation du travail et confrontation sociale, in Fromation Emploi, nr. 67 Juli - September 1999, Parijs. Zarifian P., Objectif compétence, pour une nouvelle logique, Éditions Liaisons, Parijs, 1999.


Januari 2001

Hoofdstuk 4: De productiemachines: productie van producten, opname, consumptie In dit hoofdstuk zullen wij proberen de verschillende bedrijven te typeren die collectief bezig zijn met de realisatie, de productie en de verspreiding van muziekwerken. We herinneren de lezers eraan dat het gaat om een verkennende studie en dat dit geenszins een exhaustieve beschrijving is - en zeker geen foto-opname - van de betrokken sector(en). Wij stellen voor de verschillende bedrijven te beschouwen als heterogene machines14, enerzijds om de verschillende componenten weer te geven van deze bedrijven en de wijze waarop deze componenten zich verhouden - als het concept van machine zich boven de technische machine uit ontwikkelt - en anderzijds om het wisselvallige, voortdurend veranderende en zelfs chaotische karakter te typeren van de artistieke productie (in tegenstelling tot de concepten van mechaniek of structuur die onvermijdelijk wijzen op een universele, onveranderbare en abstracte dimensie). Nemen we het voorbeeld van een opnamestudio. Dit bedrijf dat wordt beschouwd als een machine, bestaand uit verschillende componenten: technische, abstracte, affectieve, artistieke, administratieve, commerciële, juridische,… componenten. Met elk van de componenten stemmen verwachte competenties overeen die gedeeltelijk worden toegepast door de actoren. Met de technische componenten bijvoorbeeld stemmen technische competenties overeen (bediening van een mengtafel, gebruik van "geluidsprogramma's" zoals Logic of Protools), met de artistieke componenten stemmen artistieke competenties overeen (muzikaal oor, kennis en praktijk in notenleer, een instrument, …), met de affectieve componenten stemmen relationele componenten overeen (beheer van de affecten, onbevangenheid, beschikbaarheid, …), enzovoort. Wat produceren deze heterogene machines eigenlijk? Als we kijken naar de geschriften van G. Deleuze en F. Guattari15, kunnen we ook in de productie drie afzonderlijke niveaus onderscheiden: de productie van de producten, de productie van de opname en de productie van de consumptie. De productie van de producten beperkt zich niet tot de productie van de producten op zich, maar betreft ook de productie van productieve ketens, van productiemachines. De productie van de opname stemt overeen met de actie van registreren, vastleggen en bewaren en vereist het gebruik van dragers. De productie van de consumptie omvat de productie van behoeften, van promotie, van verspreiding. We leggen de nadruk op het feit dat een productie met een machine altijd wisselvallig, veranderend en discontinu is; een machine kan defect raken. Een

ander

centraal

punt

in

onze

redenering

is

de

manier

waarop

de

verschillende

componenten/competenties zich onderling verhouden. Zijn de componenten geïntegreerd, collectief, hiërarchisch, genormeerd? Laten we een voorbeeld nemen: het geval van een hele kleine geluidsstudio die gespecialiseerd is in geluidsrestauratie en mastering: de beheerder situeert zich op een zeer hoog integratieniveau van componenten, met andere woorden, hij moet op de hoogte zijn van de administratieve competenties (als beheerder), zeer geavanceerde technische competenties beheersen (masteringtechniek), artistiek en commercieel aangelegd zijn en deze competenties ook toepassen … Omgekeerd wordt een platenmaatschappij, vooral als het om een Major gaat, 14 15

Lees in dit verband ook L'hétérogenèse machinique in F. Guattari, Chaosmose, Gallilée, Parijs, 1992, ch.II. G. Deleuze en F. Guattari, L'Anti-Oedipe, Editons de Minuit, Parijs, 1972-73.

9


gekenmerkt

door

een

ver

doorgedreven

hiërarchische

structuur

van

de

competenties

(piramidevormige organisatiestructuur, interne mobiliteit, promotie, …); de onafhankelijke labels kopiëren op beperkte schaal de organisatiestructuur van een Major (hiërarchie van de competenties), maar voegen dikwijls affectieve componenten toe aan de commerciële ("zich aangesproken voelen als

consument", "op het puntje van zijn stoel zitten", …). Wij zullen proberen een systematiek in deze kwesties te brengen door de verschillende "machines" voor te stellen die samenwerken in de realisatie, de productie en de verspreiding van muziek- en multimediawerken (muziek on line). Wij hebben 8 types onderscheiden in de betrokken bedrijven: ¾ De platenmaatschappijen (Onafhankelijke labels en Majors) ¾ De distributeurs on line ¾ De geluidsstudio's ¾ De filmproductiehuizen (fictie film/video, documentaires, reclame) ¾ De multimedia productiehuizen (websites, dvd, cd-rom, animatie) en de ontwerpers van software en hardware die verband houden met muziek ¾ De internet providers ¾ De organisatoren van muziek- en multimedia-evenementen ¾ De bureaus voor juridische consultancy

Aan de hand van compilaties van diverse bronnen, die wij hierboven reeds citeerden, hebben we in Brussel meer dan 2000 bedrijven geïdentificeerd die binnen het terrein van het onderzoek vallen: de kolom N van de tabel geeft de verdeling weer van deze bedrijven naar gelang van het type activiteit (NACE-code). NACE-code

Activiteitensector

N

%

N*

%*

22.14

Uitgeverijen van geluidsopnames

124

5.5

41

2.8

22.3

Reproductie van opgenomen media

88

3.8

12

0.8

32.3

Vervaardiging van audio- en videoapparatuur (voor ontvangst, opname of reproductie van geluid en beeld)

26

1.1

26

1.8

51.43

Handel in platen, cd's, dvd, cassettes

253

11.2

208

14.6

64.2

Telecommunicatie

144

6.4

140

9.8

72

Informatica-activiteiten

827

36.5

566

39.8

92.1

Activiteiten op het gebied van film en video

653

28.9

365

25.7

92.2

Radio en televisie

92.3

Overige activiteiten op gebied van amusement

148

6.5

62

4.4

2.263

100

1.420

100

Totaal

In kolom N* staat dezelfde informatie voor de bedrijven die opgenomen zijn in de ARAMIS-database van de BGDA), en waarvoor wij over een aantal interessante gegevens beschikken.

10


Januari 2001

Op het vlak van de juridische vorm van de bedrijven, merken we op dat 45% van de 1.420 bedrijven die opgenomen zijn in de ARAMIS-database naamloze vennootschappen zijn, 30% zijn bvba's (waarvan 5% eenmans-bvba's), 7% zijn vzw's (NACE-code 92), 6% coöperatieven, en 4% buitenlandse firma's. De verdeling van de bedrijven volgens hun ligging toont sterke concentraties aan in bepaalde gemeenten zoals Schaarbeek (15% van het totaal), Elsene (14%) en Brussel Stad (13%). Voor wat de omvang van de bedrijven betreft, onthouden we dat onze steekproef (ARAMIS) voor 72% bestaat uit bedrijven met minder dan 5 werknemers, 11% met 5 tot 9, 8% met 10 tot 19, en 5% met 20 tot 49 werknemers.

1. De platenmaatschappijen De platenmaatschappijen liggen aan de basis van de muziekproductie: ze brengen de artiesten onder contract, ze "producen" en promoten hen en soms zorgen ze zelfs voor de verspreiding. In Brussel, net als in de rest van Europa, zien we dat er twee types platenmaatschappijen bestaan: enerzijds de Amerikaanse multinationals, of Majors, en anderzijds de onafhankelijke labels. De belangrijkste Majors in Brussel zijn: BMG, EMI, Sony Music, Warner Music, Virgin Music, Universal Music. Elk van deze Majors groepeert ook meerdere labels. Bijvoorbeeld, Warner Music omvat verschillende labels zoals Elektra, Qwest, Atlantic, Wea, Warner Bros,… Sony Music omvat ondermeer Columbia, Epic, … Een platenmaatschappij kan worden beschouwd als een machine met meerdere en heterogene componenten. Deze machinecomponenten worden gebruikt door verschillende en welbepaalde diensten of afdelingen van het bedrijf die de achtereenvolgende fasen beheren van de productieketen. De belangrijkste componenten of diensten van een platenmaatschappij zijn: 1. Dienst A & R: artistiek directeur en productieassistent(e) - prospector 2. Dienst marketing: product manager en promotieverantwoordelijke (promotion manager) 3. Dienst verkoop- (en/of distributie-): verkoopverantwoordelijke (sales manager) verkoopsassistent(e) (sales assistant) 4. Financiële dienst: financieel directeur - assistent(e) 5. Administratieve dienst (HRM) Naar gelang van de grootte van de platenmaatschappij, met name of het gaat om een Major of een onafhankelijk label worden andere componenten geïntegreerd in de productiemachine: 6. Juridische dienst 7. Webservice, multimedia 8. Uitgave Om de complexiteit weer te geven van de samenwerkingsketens, die onmisbaar zijn voor de realisatie van een muziekwerk, stellen wij voor een productieketen schematisch voor te stellen. Het begint bij de artiesten die een muziekwerk creëren, meestal bij hen thuis op partituur of onder de vorm van zelf geproduceerde maquette (wijd verspreide structuur van home studio), en een

11


platenmaatschappij vragen om het werk te produceren. In dit stadium brengt de artistieke directeur de artiest(en) onder contract voor één of meer projecten (albums), ofwel voor een bepaalde duur: dit is de productiefase die wordt toegepast door een bepaald aantal actoren van de platenmaatschappij (uitgever, jurist, prospector, producent, assistent, artistiek directeur, technisch directeur…). De functie van artistiek directeur wordt van meet af aan gekenmerkt door een zeer hoog niveau van transversaliteit: hij superviseert de hele productieketen. De platenmaatschappij voert vervolgens de tweede fase van de productieketen uit: de realisatie van het muziekwerk. De platenmaatschappij financiert en organiseert de opname van het werk. Deze fase van de realisatie kan worden onderverdeeld in drie subfasen: de opname, de mixing en de mastering. Wij komen later terug op deze realisatiefase, die altijd door de platenmaatschappijen aan opname-, mixing- en masteringstudio's wordt uitbesteed. Eens het werk gerealiseerd is, belanden we in de fase van de exploitatie ervan, die de Majors ook aan gespecialiseerde studio's uitbesteden : de pressing en de packaging. De promotiefase wordt verzekerd door de product manager (persen en verpakken van het muziekstuk) en zijn assistenten, promotieverantwoordelijken. Dit team zorgt ervoor, op basis van een marketingplan, dat de artiest bekend wordt via de media (radio, tv, pers), via de nieuwe elektronische media, door het organiseren van evenementen (concert, signeersessie,…), of door publiciteit (affiches, display, …). De distributiefase wordt gerealiseerd door de verkoopverantwoordelijke van de platenmaatschappij en zijn team of wordt uitbesteed aan distributeurs (bijv. Pias). In beide gevallen betreft het de verkoop van het werk aan de platenwinkels: bijvoorbeeld FNAC, Free Record Shop, Macro, KEY Account, Sonica, Dynamite, … Fasen

Creatie

Productie

Realisatie

Exploitatie

Promotie

Distributie

Actoren

Componist/ Producent

Artistiek directeur (A&R)

Geluidsingenieur

Specialist in pressing

Product manager

Auteur

Uitgever

(Chef geluidsman)

Specialist in packaging

Promotieverantwoordelijke

Verantwoordelijke verkoop Verkopers

Arrangeur

Executive producent

Technicus/ geluidsassistent Opnametechnicus Studiomuzikanten

Pressing studio Packaging studio

Majors - Labels Dienst marketing

Productieassistent Jurist Financieel directeur Prospector

Structuur

Home studio

Majors - Labels Dienst A&R

Geluidsstudio

Distributeurs Majors - Labels Dienst verkoop

Binnen de platenmaatschappijen wordt de structuur van de tewerkstelling gekenmerkt op verschillende niveaus. Qua statuut, zijn het voornamelijk bedienden. De aanwerving van werknemers gebeurt vooral "van mond tot mond" (professionele contacten), maar ook via de kleine advertenties, de "headhunters" en soms ook de uitzendkantoren, voor de administratieve functies. De tewerkstelling wordt eveneens gekenmerkt door een hoog niveau aan mobiliteit. De werknemers van de platenmaatschappijen

12


Januari 2001

vormen "een hele kleine wereld", waar iedereen elkaar kent, waar men vaak van bedrijf verandert en waar men heel snel stijgt in een relatief impliciete hiërarchie. De typecarrière van een general manager van een groot onafhankelijk label begint meestal onderaan de ladder. Hij begint als agent (of verantwoordelijke) voor de promotie in een Major, wordt dan product manager in een andere maatschappij en klimt vervolgens op tot artistiek directeur in nog een andere, alvorens hij zijn eigen label opstart of de leiding op zich neemt van de Belgische afdeling van een internationaal label. Het niveau van het salaris evolueert binnen deze hiërarchie (basissalaris ongeveer 45.000 BEF netto per maand). Waaruit bestaat het werk van een promotieverantwoordelijke concreet? ¾ Zich informeren over de artiesten die gepromoot worden (beluisteren, biografische samenvatting, …) ¾ Ontvangen, begeleiden en opvolgen van de artiesten tijdens evenementen die worden georganiseerd door de platenmaatschappij (persconferentie, concert, signeersessie,…) ¾ Een netwerk van professionele relaties opbouwen en onderhouden (pers, nieuwe media, concurrerende platenmaatschappijen en labels, artiesten, evenementorganisators, …) Om binnen te geraken in de promotie van een platenmaatschappij moet men: ¾ Iemand kennen in de platenmaatschappij of herkend worden door iemand (kleine, zeer gesloten wereld); anders moet men deze kleine wereld van de platenmaatschappijen goed kennen ¾ Zeer goed relaties kunnen opbouwen (gemakkelijk contact leggen, openstaan voor nieuwe ideeën, vriendelijk zijn…) ¾ Beschikbaar zijn (GSM altijd aan) ¾ Graag uitgaan, naar concerten gaan, 's avonds laat kunnen opblijven, 's morgens vroeg opstaan (de promotieagent volgt het nachtleven van de artiesten en dat van het bedrijfsleven vanaf negen uur 's morgens). ¾ Zin voor organisatie hebben (ernst, stiptheid) - stress kunnen beheersen ¾ Snel zijn ("men moet een vechter zijn", "op het puntje van zijn stoel zitten", "zichzelf kunnen verkopen", "snel op de bal kunnen spelen") - zich gemakkelijk kunnen aanpassen ¾ Drietalig zijn (bijna een conditio sine qua non) ¾ Muziekkennis is een plus, maar is geen hoofdtroef. ¾ Het kwalificatieniveau is geen aanwervingscriterium van de eerste orde, maar een diploma in de marketing, de communicatie, of de journalistiek kan een mobiliteitsfactor zijn. Hoewel er in Brussel nieuwe on line distributiestructuren en daarbij horende promotiestructuren opduiken, lijken de actoren van de platenmaatschappijen zich op dit ogenblik niet bedreigd te voelen door de technologische mutaties in de platenindustrie. De manager van een onafhankelijk label vertelt ons: "Het on line downloaden van muziek vormt geen bedreiging van de platenindustrie, maar creëert

13


nieuwe behoeften. Wat een grotere bedreiging vormt is het illegaal kopiëren van cd's". Hoewel deze actoren zich weinig schijnen bezig te houden met het anticiperen op sectoriële mutaties, stellen ze zich echter wel vragen rond de toekomst van de platenberoepen en twijfelen ze aan het voortduren van hun bestaan, wat al sinds 50 jaar stabiel was.

2. De on line distributeurs Met het verschijnen van de nieuwe elektronische media, duiken er nieuwe promotie-/distributiestructuren op. Dit type structuur stelt ofwel de promotie en de verkoop voor van artiesten die onder contract zijn bij onafhankelijke labels, ofwel enkel de verkoop van artiesten onder contract bij Majors. Deze nieuwe machines van de handel on line vloeien rechtstreeks voort uit technologische omwentelingen. Dit type distributeur verkoopt muziek on line (door downloaden of op cd-dragers) en stelt tegelijk een redactionele inhoud voor (muziekmagazine on line: interviews, news), alsook het downloaden en streaming van muziekuittreksels, van gefilmde interviews en van videoclips, web casting van spektakels en live evenementen (occasioneel, op verzoek) en verstrekt een catalogus van de labels, van de artiesten en van de producties. Bij wijze van voorbeeld, Netbeat verkoopt gemiddeld 30 cd's per dag en houdt tussen 20 en 45% van de prijs van de verkochte platen voor zich. De prijs van de plaat wordt vastgelegd per product en de winstmarge evolueert bijna dagelijks. Men begrijpt ongetwijfeld dat de omzet van dit type bedrijf op dit ogenblik "belachelijk" is. De actoren verklaren dit door de "afwezigheid van een markt". Ze leven van "investeringen op middellange termijn" die voortvloeien uit een veroveringsstrategie van een toekomstige markt (naar schatting 5 jaar). De structuur van de tewerkstelling in dit type van bedrijf wordt gekenmerkt op de volgende manier. Op het niveau van het statuut zijn de meeste werknemers bedienden, met uitzondering van de productiedienst die veel freelance medewerkers aanwerft die veel ervaring hebben in een welbepaald muzikaal domein. Het salarisniveau benadert dat van de platenmaatschappijen (basissalaris van ongeveer 45.000 BEF netto per maand). De aanwervingen gebeuren voor 80% naar aanleiding van spontane kandidaturen, en de rest via professionele contacten; voor het administratieve personeel wordt vaak een beroep gedaan op uitzendkantoren. Laaggekwalificeerde werkzoekenden zullen zeer moeilijk werk vinden in dit type van bedrijf, waar de functies een zeer hoog kwalificatieniveau vereisen (typeprofiel is een hoger niveau van het korte type in informatica of communicatie). Er zijn ook mogelijkheden op een laag kwalificatieniveau, maar dan is een zeer goede kennis/ervaring in een bepaald muziekdomein vereist (bijv. de jazzspecialist). In vergelijking met de platenmaatschappijen zijn er veel technici (informatici, site editors, programmeurs, regisseurs web cam - multicam, …). aanwezig en nodig. Er is slechts af en toe opleiding nodig en deze behoefte beperkt zich tot het bijwerken van specifieke technische kennis voor bepaalde werknemers. In dit nieuwe type onderneming zijn de werknemers op verschillende markten thuis, ze cumuleren verschillende functies. Een licentiaat in de communicatie bijvoorbeeld houdt zich bezig met het

14


Januari 2001

klantencontact en de klantenservice en gaat tegelijk op zoek naar Labels, zorgt voor het beheer van de inhoud, de clearance van de rechten en daaraan gekoppeld de elektronische muziekcatalogus. De werknemers geven hun functie zelf vorm, vullen ze in en veranderen permanent. De belangrijkste functies die moeten worden voorzien in deze nieuwe distributiestructuren zijn de volgende: manager, commercieel distributeur op support/on line, technisch-commercieel expert, verkoper, netsurfer, technisch adviseur, verantwoordelijke voor de inhoud, administratief personeel

3. De geluidsstudio's Er bestaat in Brussel, en in het bijzonder in bepaalde gemeenten zoals Schaarbeek - rond de VRT een sterke concentratie aan geluidsstudio's. Het zijn voornamelijk kleine privé-ondernemingen, bvba's met 1 tot 10 werknemers, die hoofdzakelijk zelfstandig of freelance werken en wiens hoofdactiviteit zich situeert rond verschillende polen: ¾ de meersporenmuziek(muziekproductie, opname, mixing, mastering), ¾ de reclame (radio en tv), ¾ de postproductie (tv, film, bedrijfsfilm), ¾ de geluidsinkleding (sound design - jingle voor radio, tv), ¾ geluidsbanden voor voorstellingen,, ¾ de geluidsrestauratie, ¾ de archivering en de compilatie, ¾ de bestellingen van geluidsbestanden voor multimediaproducten (dvd, cd-rom, Website). De klanten van deze bedrijven variëren naar gelang van het type besteld product: Type activiteit

Type klant

Meersporenmuziek Geluidsrestauratie - compilatie - mastering Postproductie Reclame Geluidsband voorstelling Geluidsinkleding Geluidsbestanden voor multimediaproducten

Majors, labels, groepen die hun eigen productie verzorgen Majors, labels Filmproductiehuizen Reclamebureaus Theaters, organisatoren van evenementen Radio, tv (bijv. VRT) Bedrijven voor productie en ontwerp van sites

De realisatie (opname, mixing en mastering), de restauratie of de compilatie van muziekwerken zijn bestellingen die meestal uitgaan van Majors of onafhankelijke labels, maar ook van groepen die hun eigen productie verzorgen, van componisten of arrangeurs. In het kader van de postproductie, worden de studio's aangezocht door de film- en audiovisuele productiehuizen om geluidsbanden en/of de dubbing te realiseren van bedrijfsfilms, fictiefilms, tvuitzendingen,… In bepaalde gevallen worden de studio's echte castinghuizen voor het zoeken naar de

15


acteurs (de "stemmen"): de geluidsingenieurs ontplooien competenties voor de enscenering, het regisseren van acteurs. Heel concreet levert de klant aan de geluidsstudio het beeld en het geluid dat op de scène werd opgenomen (d.w.z. enkel de stemmen van de acteurs, die soms zelf moeten worden bewerkt, aangepast), en op basis van dit materiaal moet de geluidsingenieur het geluidsuniversum (geluidsband) van het product opbouwen: y geluidsdecor: opname van geluidseffecten door een geluidsman in de studio y dubbing: projectie in de studio van het beeld waarop de acteur de scène "opnieuw speelt" y geluidsmontage: op basis van de verzamelde elementen worden geluidselementen toegevoegd die de geluidsband stofferen (auto's die vertrekken en stoppen, geweerschoten, explosie, …) y muziek: geluidselement dat gecreëerd en geleverd wordt van buitenaf; twee mogelijkheden: of de muzikant levert de elementen afzonderlijk die samen met de andere elementen worden gemixt of de muziek komt volledig gemixt toe: dan moet alleen nog maar "het niveau" worden aangepast: de muziek luider of stiller zetten naar gelang van de andere componenten op de geluidsband.

De reclamebureaus zijn ook grote klanten voor de geluidsstudio's. ("Het is vaak de reclame die de

muziek financiert"). Voor de realisatie van een reclamespot voor de radio of de postproductie (geluidsband) van een reclamespot voor op tv of in de bioscoop zijn er competenties nodig die sterk gelijken op die voor de audiovisuele postproductie: men moet de stemmen vinden en ze regisseren. Soms moet er een klein stukje muziek worden gecomponeerd of een tekstje geschreven, soms moet er enkel worden opgenomen. Deze activiteit evolueert steeds meer naar nieuwe vormen van reclame:

"men gebruikt een product om er een hit van te maken" (bijv. van de KBC). Ook theaters en organisatoren van evenementen bestellen in de studio geluidsbanden voor sommige van hun voorstellingen. De radio- en de tv-stations bestellen in de studio de geluidsinkleding van hun programma's (generiek, jingle, …). De ontwerpers van sites en de multimediaproducenten bestellen eveneens geluidsbestanden voor hun sites, dvd's, cd-rom's en andere. In het algemeen besteedt de audiovisuele wereld (aan de geluidsstudio's) het audio-aspect van een productie uit. Het is belangrijk op te merken dat een geluidsstudio zich heel dikwijls specialiseert in een bepaald type activiteit: muziek, postproductie, geluidsrestauratie of mastering. Heel vaak laat de hoofdactiviteit van de studio de actoren toe om de realisatie te financieren van meer persoonlijke of alternatieve projecten.

16


Januari 2001

De studio's die gespecialiseerd zijn in de realisatie van muziekwerken onderscheiden zich naar gelang van de muziekgenres: bepaalde studio geven voorrang aan een bepaald muziekgenre (bijvoorbeeld klassiek of dance), andere studio's geven de voorkeur aan een variatie van muziekgenres en bieden gediversifieerde structuren aan die aangepast zijn aan de verschillende stijlen van muziekproductie. De studio's die gespecialiseerd zijn in de realisatie van muziekwerken onderscheiden zich ook naar gelang van de verschillende fasen in de realisatie ervan. Deze verschillende fasen zijn: de meersporenopname, de mixing van de verschillende geluidselementen, de mastering. De mastering is hier de laatste fase voor de pressing: het is enerzijds een laatste bewerking op de frequenties van de gemengde sporen (beperking, egalisatie, compressie) en anderzijds de codering van de index van de tracks van de cd (codes producenten ISRC en cd-tekst). Bepaalde studio's zijn gespecialiseerd in de opname, andere in de mixing of de mastering. Er zijn heel wat factoren die aan de oorsprong liggen van diepgaande veranderingen in deze beroepen: ¾ de nieuwe elektronische media ¾ de evolutie van de geluidskwaliteit (tv in Dolby Surround) en van de compressietechnieken ¾ de integratie van nieuwe informaticatools, op PC (SADIE), of op MAC (PROTOOLS, LOGIC, SONIC SOLUTION).

De actoren anticiperen op deze mutaties, niet door de beroepsopleiding, maar aan de hand van gespecialiseerde

tijdschriften

en

via

het

netwerk

van

professionele

contactpersonen.

De

geluidsstudio's krijgen steeds meer de rol van expert, door de steeds complexer wordende evolutie van de toepassingen en van de exploitatiemodi. Voor wat de evolutie van de geluidskwaliteit betreft, geven bepaalde actoren blijk van terughoudendheid. "De afgelopen eeuw hebben de procédés voor het vastleggen en verspreiden van

geluid de geluidskwaliteit voortdurend verbeterd. Sinds het internet bestaat, keert de beweging zich om. Het is de eerste keer in de geschiedenis van het geluid, dat de evolutie van de technologieën een vermindering en zelfs een zeer sterke vermindering veroorzaakt van de geluidskwaliteit". Sommige puristen waren even terughoudend tegenover de 16 bit-codering van de geluidsbron: viool- of orgelbouwers die gewend zijn hun instrument te horen op langspeelplaat, herkenden het niet op cd. De komst van de Minidisc (MD) en de MP3 werd op het vlak van de geluidskwaliteit door de geluidsprofessionals met grote reserves tegemoet gezien: hoewel de compressiewijze erg verschilt voor de MD en voor de MP3 -leidt de operatie tot een onvermijdelijk verlies van geluidsinformatie. De dynamiek en de finesses in het timbre van bepaalde instrumenten worden sterk afgevlakt of zelfs weggegomd als het werk gecomprimeerd is. Deze reserves hebben echter slechts betrekking op een zeer klein deel van de huidige muziekproductie: de variété, die bijna volledig op computer wordt ontworpen en gerealiseerd, vereist geen zeer ver doorgedreven verspreidingsprocédés om juist te "klinken". Dit belet niet dat de competenties en de wensen van de geluidsprofessionals niet ten volle aan bod kunnen komen omwille van de achteruitgang van de geluidskwaliteit: "het oor wordt

gestandaardiseerd in de plaats van verfijnd".

17


In de geluidsstudio's wordt

de

tewerkstellingsstructuur

gekenmerkt

door

een

zeer

hoog

kwalificatieniveau, vooral voor de functies die gericht zijn op meersporenmuziek. De INSAS bereidt goed voor op werk binnen de filmwereld, de IAD en het RITS bieden een goede voorbereiding voor de functies van radio-/tv-technicus, terwijl er in de meersporenmuziek geen toereikend specifiek opleidingskanaal voorzien is; men kan het beroep alleen leren door lange tijd in de studio door te brengen en ervaring op te doen. "Het duurt 15 jaar om een geluidsingenieur voor een

meersporenstudio op te leiden; het is net als in de keuken, het gaat om een zeer subtiele alchemie (…) een zeer persoonlijke ontwikkeling: het oor moet zich vormen". Om in een geluidsstudio te kunnen werken, begint men als stagiair. Onder de stagiairs treft men een groot aantal studenten aan die pas afgestudeerd zijn aan de INSAS of de IAD, maar ook weinig geschoolde mensen die een bijzondere interesse hebben voor geluid en muziek. Ze hebben geen statuut en ook geen salaris. (In bepaalde studio's worden de stagiairs de slaven genoemd). Waaruit bestaat het werk van de stagiair? Als hij/zij toekomt, begint de stagiair met de opgestapelde vaat en serveert hij/zij koffie. Dit is een informele introductiefase. Daarna helpt de stagiair de geluidsingenieur bij zijn dagelijks werk: de kisten dragen, de microfoons, de statieven, de instrumenten, de machines installeren, kabels trekken in de studio, luisteren (en dus zwijgen), observeren. Ten slotte mag de stagiair de geluidsingenieur assisteren, - d.w.z. dat hij/zij aan de werktafel mag gaan staan , in een 'b'-studio of in de hoofdstudio als de geluidsingenieur er niet is: kopieën maken, back-up's maken van opnames, geluidsstalen uitsnijden (knippen/plakken), een opnamesessie voorbereiden (aansluitingen, test), geluiden beluisteren en kiezen om een geluidsband voor te bereiden, … Zodra de stagiair autonoom is, met andere woorden als hij/zij alleen kan werken, wordt hij/zij betaald als freelancer of gaat hij/zij voor de onderneming werken als zelfstandige of als loontrekkende. De aanwervingen gebeuren meestal op basis van persoonlijke contacten (mond tot mond) en via de advertenties ad valvas van de INSAS of de IAD. Het grootste probleem bij de aanwerving is het gebrek

aan

ervaring

van

de

kandidaat-geluidsingenieurs

voor

meersporenstudio's

(geen

overeenstemming tussen het aanbod van de opleiding en de werkaanbiedingen of de vraag van de bedrijven). Het niveau van de lonen varieert naar gelang van het type prestatie en het statuut van de werknemer: voor de zelfstandigen schommelt het loon tussen 300 en 1000 BEF bruto per uur voor sonorisatie, tussen 500 en 800 BEF bruto per uur voor meersporen, tussen 1200 BEF en 2500 BEF bruto per uur voor postproductie. Voor de loontrekkende met een contract voor bepaalde duur ligt het loon tussen 50 en 60000 BEF netto per maand voor een werkweek van 50 tot 60 uur.

18


Januari 2001

De competenties die nodig zijn om in een geluidsstudio te werken als stagiair, zijn de volgende: ¾ gemotiveerd zijn (van geluid houden), zodanig zelfs dat men ondankbare taken wil uitvoeren ¾ muzikant zijn of artistiek aangelegd zijn, vooral voor de beroepen in de muziekproductie ¾ op de hoogte blijven van de laatste technologische en artistieke evoluties (geïnteresseerd, nieuwsgierig zijn) ¾ alleen kunnen werken ¾ gemakkelijk contacten kunnen onderhouden met klanten, wat ondermeer de kennis impliceert van Engels en Nederlands of Frans ¾ informaticakennis in een belangrijke troef ¾ de technische competenties zijn niet noodzakelijk bij het begin maar versnellen de niet-bezoldigde leerfase aanzienlijk (assistent stagiair) ¾ een goed luisteren observatievermogen is essentieel.

In de geluidsstudio's nemen de actoren dikwijls verschillende aspecten op zich, zoals we reeds eerder aantoonden: op technisch, administratief, financieel, juridisch, … vlak. Deze integratie van capaciteiten lijkt een kenmerk te zijn dat we terugvingen in alle zeer kleine ondernemingen en in de bedrijven die ontstaan zijn uit nieuwe technologieën: de competenties zijn eerder geïntegreerd in plaats van beperkt en gebonden aan de hiërarchie. De informatiemaatschappij gaat gepaard met technologische en organisatorische veranderingen die een verschuiving impliceren van het begrip kwalificatie naar dat van competentie, aangezien de actoren polyvalentie en specialisatie16 moeten cumuleren. Een laatste opmerking dient te worden gemaakt in verband met de behoefte aan werkkracht: in het algemeen lijkt de geluidssector relatief verzadigd. De professionals van de sector vertrouwen ons toe dat het rendement van de geluidsstudio's over het algemeen afneemt: "Vroeger draaiden de studio's

24 uur op 24; vandaag werkt men niet meer 's nachts". Dit zou kunnen worden verklaard door de gigantische proliferatie van de geluidsstudio's, de afgelopen 20 jaar. Vandaag voelen de professionals een zekere nivellering op het vlak van het werkaanbod: "De goede ingenieurs hebben allemaal werk; de studio's hebben altijd stagiairs nodig of freelance medewerkers voor specifieke projecten, maar ze hoeven niet noodzakelijk iemand aan te werven. De voornaamste bron van vast werk voor de geluidsingenieurs blijft de VRT".

16

Deze vaststelling weerspiegelt de problematiek die werd aangekaart door de werkgroep "Informatiemaatschappij": G. Valenduc (onder leiding van), L'avenir du travail dans la société de l'information: enjeux individuels et collectifs, Brussel FTU-FEC, 1999.

19


4. De filmproductiemaatschappijen Wat verstaat men in Brussel onder filmproductiemaatschappijen en welke banden hebben deze bedrijven met de muziekwereld? De bedrijven die wij bezocht hebben voor onze interviews zijn kmo's uit de audiovisuele sector, met 5 tot 35 personen en met een jaarlijkse omzet van 20 tot 200 miljoen BEF, met als hoofdactiviteit de filmproductie in de ruime betekenis van het woord: bedrijfsfilms, reclamespots (tv/film), korte en middellange fictiefilms, documentaires, … Tegenwoordig houden deze beeldbedrijven zich steeds meer bezig met de productie van multimedia: websites, cd-rom, interactieve zuilen, animatie. De evolutie van de productie kan worden verklaard door een groeiende interpenetratie van de media en van de producten. De actoren zijn zich zeer zeker bewust van de sectorale veranderingen en anticiperen erop met een bijzondere aandacht voor de hele multimediaproductie en de nieuwe technieken. Een groot aantal films bijvoorbeeld wordt op interactieve

wijze

ontworpen,

met

een

boomstructuur,

waarvoor

steeds

complexere

bewerkingsprogramma's vereist zijn. Het internetaspect van de productie bestaat uit drie competentieniveaus: het beheer van de inhoud, de internettechnologie (Flash, Wap, SMS, …), de integratie van de video op het net (downloaden, streaming). De klanten van deze film-/videostudio's zijn erg verschillend: reclamebureaus, televisiestations, privébedrijven, overheid, Europese commissie, … Het werk wordt uitgevoerd per project: het bedrijf doet geval per geval een beroep op dienstverstrekkers (bedienden voor bepaalde duur), of op dienstprestaties door het bedrijf of zelfstandigen (freelance). Soms werft het tot 50 personen tijdelijk aan. Het doel is alle competenties te verzamelen die nodig zijn om een project dat door het bedrijf gecoördineerd wordt, te realiseren. Het geluidsaspect van de productie wordt volledig uitbesteed, zoals we eerder hebben uitgelegd, aan geluidsstudio's die gespecialiseerd zijn in de postproductie. De functies of posten die moeten worden voorzien in dit type bedrijf zijn de volgende: ¾ Commerciële medewerkers ¾ Video- en filmproducenten en assistent(en) ¾ Videomonteurs (postproductie) ¾ Regisseurs en technisch team (freelance) ¾ Multimediaproducenten ¾ Web designers (groot tekort) ¾ Projectmanagers (coördinatie van de verschillende fasen, balans van de competenties vaak freelance) ¾ Programmeurs, informatici ¾ Infografici

20


Januari 2001

¾ Integrators (voorbereiding van de webpagina's, coherentie, optimalisering van de beelden - minder gekwalificeerde functie: gezond verstand, zich uit de slag kunnen trekken, vlotte pen)

De manier van aanwerven is erg uiteenlopend. De meeste werknemers zijn loontrekkend, met uitzondering van de freelancers (technische draaicrew). Het loonniveau is zeer verschillend naar gelang van het statuut en van de functie van de werknemer. Weinig geschoolde werknemers vinden moeilijk en zelden werk in deze sector: aangezien de budgetten en de termijnen meestal vrij kort zijn, moet men onmiddellijk operationeel zijn. De opleidingsbehoeften zijn verschillend: multimedia (opleiding in flash), informatica en bureautica, management en HRM.

5. De multimediaproductiehuizen en de software- en hardwareontwerpers die een band hebben met de muziek In de sector van de informatica zijn zeer uiteenlopende bedrijven actief op het vlak van de hoofdactiviteit: advies bij informaticasystemen, realisatie van programma's en van software, gegevensverwerking, database-activiteiten, onderhoud en herstelling, andere activiteiten die verband houden met de informatica. In het kader van ons onderzoek hebben we ons toegespitst op twee types informaticabedrijven: de multimediaproductiehuizen (websites en muziekportaalsites, cd-roms, …) en de software- en hardwareontwerpers die een band hebben met de muziek. Het eerste type bedrijf is een productiestudio voor nieuwe media, gespecialiseerd in culturele, redactionele of artistieke projecten,…: websites, cd-roms, dvd's, interactieve installaties op evenementen, in musea of met artiesten. De taken zijn divers: ¾ executieve productie van projecten off/on line of hybride projecten, ¾ studies, concepten en interactieve scenario's ¾ redactionele opvolging ¾ ontwerp van interfaces en prototypes ¾ artistieke directie ¾ digitalisering, beheer en verwerking van de media (bijv. digitale video)

Het tweede soort bedrijf dat we tegenkwamen tijdens ons onderzoek is gespecialiseerd in het ontwerpen van software en hardware die verband houden met de muziek: bijvoorbeeld software voor de real-time animatie van beelden (visualisering van beelden die geprojecteerd worden op de muziek, verwerking van gedownloade beelden, soort synthesizer of beeldpiano), hardware voor beeldanimatie tijdens concerten (beeldbox). Dit type bedrijf verkoopt software on line om niet afhankelijk te zijn van

21


de kosten van een wereldwijde distributie. De software is vooral bestemd voor particulieren; de beeldmachines of beeldboxen zijn eerder gericht op een nieuw artiestenprofiel, de vj of menger van

beelden en muziek (allusie op DJ, disk jockey, die video jockey wordt). Naast de bijzonderheden van de hoofdactiviteit van deze beide types ondernemingen, zien we een groot aantal gemeenschappelijke kenmerken. In deze bedrijven zijn eerst en vooral drie welbepaalde beroepsprofielen aanwezig: informatici (programmeur, web editor, …), infografici en de marketingagenten. Deze bedrijven kampen met een accuut gebrek aan informatici en hebben ernstige problemen om infografici te vinden die een drievoudige competentie moeten hebben (creativiteit, techniek, muziek). In dit type bedrijf is er een sterke band tussen het werk van de infografici en de informatici. De aanwerving van personeel gebeurt voornamelijk door het aanspreken van relaties en persoonlijke contacten, "mond-aan-mond", maar ook via kleine advertenties, spontane kandidaturen en het internet. Als de relaties niets opleveren worden alle aanwervingskanalen aangesproken. Wat de opleidingsbehoeften betreft, gebeurt het dikwijls dat een infograficus een intensieve opleiding volgt van 2 of 3 weken in Photoshop of Quark. De informatici volgen beroepsopleidingen die vaak van een heel hoog technisch specialisatieniveau zijn, maar niet in België worden georganiseerd; ze gaan naar de VS, bijvoorbeeld bij Microsoft, om een opleiding programmeertaal of netwerkbeheer te volgen, ...

6. De internet providers Zoals de naam het zegt, situeert de hoofdactiviteit van de ISP (Internet Service Provider) zich op het niveau van het aanbod van toegang tot het internet. Waaruit bestaat dit? Iedereen weet dat de in blokjes verdeelde internetinformatie (Internet Protocol) overgebracht wordt via "backbones" of via satelliet. Een backbone transporteert wat men "internetenergie" noemt over een heel brede "frequentieband"; men zou een backbone kunnen vergelijken met een "dikke buis" waar alle internetgegevens doorheen gaan, of ook nog met een snelweg met verschillende baanvakken waarop "opritten" - of kleinere buizen - aangesloten zijn waarop de internet providers hun "energie" komen halen17. Een backbone van deze aard loopt zelfs door de Atlantische oceaan om het Amerikaanse en het Europese continent met elkaar te verbinden: het is een transatlantische kabel onder de zee, die een heel hoog debiet heeft. De satelliet is een ander veel gebruikt middel om gegevens met een heel hoog debiet over te brengen naar de vier uithoeken van de wereld.

17

22

We herinneren eraan dat het oorspronkelijk het Amerikaanse leger was dat de eerste backbone installeerde: in de jaren '70 wilde men de bedienings- en communicatiesystemen op verschillende strategische plaatsen met elkaar verbinden (3 of 4 machines in een netwerk). In de jaren '80 ging deze netwerkpraktijk over van het militaire naar het universitaire domein (2 of 3000 machines in een netwerk). De exploitatiekosten van de netwerkpraktijken bleken de middelen van de overheidssector al snel te boven te gaan en er doken privé-fondsen op om de installatie van de transatlantische backbones te financieren (oorsprong van de exploitatielicenties). Medio jaren '90 doen AOL en Compuserve hun services overhellen naar het internet, terwijl het ging om eenvoudige on line services. Sindsdien ontstonden er echte continentale monopolies inzake aansluitingen (bijvoorbeeld EUNET in Europa, dat werd overgenomen door Wanadoo France Télécom). Het is aan deze monopolies dat de internet providers zelf hun toegang tot de backbones of de satellieten verhuren.


Januari 2001

De ISP's stellen ("in onderverhuring") verschillende aansluitingsmogelijkheden voor aan de gebruikers: ¾ de telefoon: via een klassieke 56K BPS-modem of via ADSL (sneller) ¾ de kabel van de teledistributie (permanente verbinding zoals ADSL) ¾ de glasvezel (grote telefoonnetten) ¾ de satelliet (+ bijbehorende modem: gegevensoverdracht met hoog debiet) De originaliteit van bepaalde ISP ligt in het feit dat ze zich niet beperken tot het louter aanbieden van de toegang tot het internet, maar dat ze ook diensten met toegevoegde waarde aanbieden die gepersonaliseerd worden voor de abonnees, door de zogenaamde "erkenning van de inhoud" door te voeren. Er worden met name akkoorden van voorkeurspartnership afgesloten met verschillende maatschappijen die "inhoud uitwerken" (uitgeverijen, platenmaatschappijen, evenementorganisatoren) om de abonnees on line diensten aan te bieden die enkel voor hen zijn voorbehouden. In dit verband kan men bijvoorbeeld dit soort concept vergelijken met dat van de maatschappij INFONIE, dat reeds sinds 1997 in gebruik is in Frankrijk en België. Dit soort concept bestaat reeds verschillende jaren en is beter gekend onder de term "services on line". Zoals we reeds zeiden in verband met de muzikale portaalsites (cfr. distributeurs on line), gokt dit type bedrijf op de toekomst: het draait erom een strategische positie te veroveren op een zeer beperkte en zelfs onbestaande markt, met nog zeer beperkte technologische middelen, bijvoorbeeld inzake de kwaliteit van de verspreiding van audio- en videoinhoud. Voor wat de concentratiegraad op het internet betreft (aantal gebruikers/aantal inwoners), wordt gemikt op het ontstaan van nieuwe "machines", buiten de PC, waarmee men aansluiting kan maken op het internet, zoals de PS2 (internetaansluiting via een brede geïntegreerde band), de Psion, de GSM (via de WAP of via het nieuwe UMTS-protocol), de televisie met internetbox (Web TV) …, waarmee het aantal potentiële gebruikers die toegang hebben tot het internet zou toenemen. Wat de tewerkstelling in dit type van bedrijven betreft, leggen wij eerst en vooral de nadruk op het ernstige tekort aan geschoold personeel. De werkgevers verklaren dat ze moeilijkheden hebben om programmeurs te vinden die vertrouwd zijn met de programmeertaal "PHP3"18, die door steeds meer nieuwe websites wordt gebruikt. Op dit ogenblik moet een programmeur die goed overweg kan met de PHP3 aangeworven worden in Londen. De aanwerving gebeurt voornamelijk via spontane sollicitaties, maar ook via de mond-aan-mondreclame. De mensen die worden aangeworven komen meestal uit de sector van het audiovisuele, de informatica, de communicatie, de journalistiek en zelfs uit de kunstsector (grafiek, illustratie, typografie, enz.).

18

De "PHP" is een taal die gelijkt op "ASP", "JSP" en andere "Cold Fusion Markup Languages", die toelaten webpagina's dynamisch te maken en ondermeer een interactiviteit met databases mogekijk maakt.

23


De belangrijkste kwaliteit die wordt vereist is zeker het aanpassingsvermogen aan de media, de cultuur die erbij hoort en de geavanceerde omgeving waarin dit alles zich afspeelt… De aangeworven persoon moet met name diverse kwaliteiten bezitten op het vlak van de vaardigheden, maar vooral qua persoonlijkheid: openstaan voor de wereld en zijn snelle technologische evoluties, onder druk en afhankelijk kunnen werken. Voor een functie als producent, bijvoorbeeld, moet de persoon in kwestie bij voorkeur drietalig zijn (FR - EN - NL) of ten minste tweetalig zijn. Meestal is een universitair niveau vereist, in communicatie, journalistiek, commerciële wetenschappen, informatica; het minimumniveau is dat van "technicus". In dit type bedrijf wordt zeker geen ongeschoolde werkzoekende aangeworven. Het personeel werkt meestal voltijds (en meer) en is loontrekkend. Het minimum maandloon bij aanwerving bedraagt 50.000 BEF netto, wat zeer snel kan evolueren in de maanden daarna. Bovenop het loon komen er vaak extra voordelen zoals een wagen,… Bij gelegenheid doen deze bedrijven een beroep op de diensten van één of meer "freelancers", voor "captaties" (beelden van een concert, een evenement, enz.) die bestemd zijn voor "web casting" (verspreiding via het net van diensten on line die door het bedrijf worden ontwikkeld). Dit zijn de verschillende types beroepsprofielen die men bij een internet provider kan tegenkomen: ¾ content manager ¾ event manager ¾ marketing manager ¾ Web editor ¾ infograficus ¾ programmeur ¾ systeemingenieur

7. De organisatoren van voorstellingen en multimediaevenementen De bedrijven die muziekevenementen en multimediaevenementen organiseren zijn vertegenwoordigd in de bedrijfssector (vzw's) en in de loutere privé-sector. De organisatie van muziek- en multimediaevenementen loopt ook via complexe samenwerkingsketens. De organisator van evenementen moet zich vaak tegelijkertijd of achtereenvolgens bezighouden met artiesten, uitgevers, producenten, artistieke directeurs, distributeurs, reclameregies, media, juristen … De organisatoren van evenementen moeten ook technische teams van diverse grootte en met uiteenlopende competenties leiden (geluids-, beeld-, multimediatechnicus, …). Laten we het voorbeeld nemen van de organisator van het pilootevenement van 15 maart openingsavond van Ars Musica 2001. De organisatie van dit muziek- en multimediaevenement vereist de samenwerking van heel wat actoren: talloze partnerships of banden van onderlinge afhankelijkheid werden geweven tussen de organisatoren van het evenement, de artiest (Andriessen), de uitgeversmaatschappijen, het orkest, het technisch team, een on line distributeur, een internet provider, een geluidsstudio, …

24


Januari 2001

We onthouden dat de tewerkstelling niet noodzakelijk een hoog kwalificatieniveau vereist in dit type bedrijf dat evenementen organiseert. De werknemers moeten competenties bezitten die aanleunen bij die van de promotieagenten: organisatietalent, grote beschikbaarheid, gemakkelijk relaties aanknopen, oog voor kunst.

8. De juridische adviesbureaus Het aanbod aan juridische consultancy in verband met auteursrechten wordt in Brussel verzekerd door verschillende actoren met zeer uiteenlopende statuten: consultancy-bvba's, advocatenkantoren, vzw's, overheid, universiteiten en onderzoekscentra, … Deze actoren van de consultancy, waarvan de meerderheid jurist is van opleiding, worden aangezocht door diverse klanten: andere consultenten of onderzoekers,

artiesten,

producenten,

artistieke

directeurs,

uitgevers,

organisatoren

van

evenementen, … Het aanbod aan juridische consultancy, op het vlak van de nieuwe technologieën, kent een duizelingwekkende groei. Nieuwe technieken impliceren nieuwe normen en nieuwe interpretaties van deze normen. Wij hebben in de inleiding van dit verslag kort de recente problematiek geschetst die ontstaan is uit de evolutie van de technologieën: piraterij met downloaden van geluidsbestanden (het geval Napster), het illegaal kopiëren van cd's. Het lijkt ons interessant om in dit stadium van de analyse na te gaan wat de juridische stand van zaken is van de auteursrechten in België, met als enige doel het werkkader te beschrijven van de actoren inzake de juridische consultancy. Het principe van het auteursrecht19 is het verbod om het werk te reproduceren op welke wijze ook, zonder de voorafgaande toestemming van de houder van het auteursrecht. Het auteursrecht geeft de auteur en zijn rechthebbenden het exclusieve recht zijn werk te beheren zowel op commercieel en financieel vlak als op moreel vlak, maar ook zijn werk te verdedigen tegen het gebruik door derden. Hij kan afstand doen van het recht aan andere bedrijven of organisaties opdat zij de exploitatie van zijn creatie in zijn plaats zouden kunnen behartigen. Sinds de hoge vlucht van de informaticamarkt, breidt de bescherming van de auteursrechten zich uit tot software, multimediawerken en databases. Het gebruik van werken die beschermd zijn door het auteursrecht op het internet of op elk ander informaticanetwerk verschilt in niets van het gebruik van een ander systeem of een ander formaat. Op het internet moet men eveneens de toestemming krijgen om muziekwerken on line te laten beluisteren, om schilderijen of foto's op te nemen op websites, om litteraire teksten voor te stellen, om filmuittreksels te monteren, enz… Deze toelating kan worden verkregen bij een beheersmaatschappij. In België is het SABAM die de auteursrechten beheert. Het auteursrecht moet zich in het kader van het internet aanpassen aan een andere interpretatie van het begrip grondgebied. De technische grenzen van de sites en van de netwerken zijn geen geografische grenzen. De zones worden bepaald door alle operatoren samen, die vaak grensoverschrijdend werken.

19

Het Europese systeem van het auteursrecht onderscheidt zich strikt technisch gezien van het Amerikaanse systeem van het copyright: de auteursrechten worden in de VS geregistreerd als merken en patenten. Voor het overige benadert het Amerikaanse systeem het onze zeer sterk.

25


In België werden de auteursrechten gedefinieerd door de wetgever op basis van twee internationale conventies: ¾ De conventie van Bern (1886) over de bescherming van de auteursrechten. De wetgever kent de artiest twee attributen toe: het recht om te reproduceren en het recht van publieke mededeling tot 70 jaar na de dood van de artiest. ¾ De conventie van Rome (1960) over de erkenning van de naburige rechten. De wetgever erkent en beschermt de rechten van de artiesten - vertolkers.

De nieuwe Belgische wet van 1994 biedt de artiest de mogelijkheid de publieke reproductie- en communicatierechten op te delen. Met andere woorden, de artiest mag de reproductie aanvaarden, maar mag ook de exploitatiewijze definiëren en een bepaalde drager uitsluiten: voortaan wordt alles wat niet expliciet in een contract werd overgedragen, eigendom van de artiest. Daardoor ontstaan er weer nieuwe problemen en nieuwe vragen naar juridisch advies: wat gebeurt er bijvoorbeeld voor artiesten die dood zijn en die nog niet tot het publieke domein behoren? Mag men Prokofiev verspreiden op het internet? Men moet zich in dit geval wenden tot de erfgenamen om de exploitatiewijzen te bepalen. Op het niveau van de interpretatie van de normen, onderstrepen we de constante evolutie van de Belgische rechtspraak inzake auteursrecht: wij onthouden pro memorie de uitbreiding van de definitie van de kopiist - diegene die het materiaal ter beschikking stelt dat nodig is voor de reproductie, diegene die de reproductie vergemakkelijkt (arrest van 29 juni 2000 Burgerlijke rechtbank van Verviers).

De nieuwe technologieën zouden de consumptiedrang van auteursrechten in de hand hebben gewerkt. Plotseling worden de Majors, die hun contracten in orde willen brengen net als de artiesten die de exploitatie van hun rechten willen optimaliseren, geconfronteerd met een gevoel van juridische leegte: "in de wet van 1994 komt de digitalisering weinig aan bod, er is bijna niets in de wet terug te

vinden". De digitalisering heeft in feite geen nieuwe auteursrechten gecreëerd. Het gaat eerder om nieuwe juristen, die zich specialiseren in de nieuwe technologieën, en die behoeften produceren op het vlak van advies, bescherming, verdediging, identificatie van diverse belangen, binnen zeer complexe samenwerkingsketens, zoals we eerder zagen. Deze nieuwe actoren van de juridische consultancy integreren zeer specifieke juridische en technische competenties (kennis van de exploitatiemodi via het internet, verschillende types dragers, contractuele praktijken, de organisatie van de artistieke activiteit, binnen een netwerk). De functies worden gekenmerkt door een heel hoog kwalificatieniveau. De lonen zijn vaak hoog, met uitzondering van de bedrijven die uit het verenigingsleven komen.

26


Januari 2001

Hoofdstuk 5: Portretgalerij en competentieprofielen In dit hoofdstuk worden, onder de vorm van een portretgalerij, de resultaten voorgesteld van een kwalitatieve analyse van de beroepen van de muziek on line. De analyse is enerzijds gebaseerd op de gesprekken die werden gevoerd in de bedrijven die deze Brusselse kunstwereld vertegenwoordigen en anderzijds op kritische syntheses van de bestaande literatuur. Deze portretten verwijzen naar beroepen. We houden voor ogen dat een persoon meerdere beroepen kan uitoefenen en kan beantwoorden aan meer dan één competentieprofiel. We herinneren eraan dat we gekozen hebben voor een breed studieveld. Zo zullen we de traditionele beroepen beschrijven die verband houden met de muziek en de geluidsproductie: bijvoorbeeld de beroepen van geluidsman, opnametechnicus, mixer, maar vooral de beroepen die het meest blootstaan aan technologische veranderingen, in het bijzonder de digitalisering. Als bepaalde beroepen niet meteen aanleunen bij de nieuwe elektronische media, worden ze enkel vermeld voor de coherentie van onze voorstelling. Wij zullen ook de beroepen bestuderen die verband houden met multimedia (ontwerp van websites, cd-rom), voor zover deze nieuwe media enigszins verband houden met muziek en geluid. Wij zullen ook de beroepen van de communicatie behandelen. We hebben een lijst opgesteld van de beroepen die in onze gesprekken het meest werden vermeld. Voor de duidelijkheid geven wij voor elk van deze beroepen een algemene definitie, een beschrijving van de hoofdactiviteiten en de theoretische en praktische competenties die vereist zijn. We vermelden ook, als ze werden meegedeeld, de percepties van de evolutie op korte en middellange termijn van deze beroepen als gevolg van technologische factoren. We merken ook op dat een beroep wordt beschouwd volgens de activiteiten en de competenties die erbij passen en niet op basis van diploma's of kwalificaties. Wij verwijzen naar hoofdstuk zes als de lezer geïnteresseerd is in de Brusselse opleidingen voor de beroepswereld van het geluid of de multimedia. Het spreekt vanzelf dat deze beroepsfiches niet moeten worden beschouwd als algemeen en abstract, aangezien ze praktijken, culturen en organisatiewijzen weerspiegelen van de bedrijven die we voor onze gesprekken hebben bezocht. Als men probeert beroepen te inventariseren, is overlapping onvermijdelijk. Deze eventuele overlapping hangt uiteraard af van de activiteiten en de structuur van de bedrijven. Zo zal een "geluidsingenieur" in het kader van zijn activiteiten, opnames maken, mixen en/of monteren. Elk van deze activiteiten kan daarentegen ook het volledige voorwerp uitmaken van een apart beroep. De portretten werden gegroepeerd in vier grote categorieën. Een eerste groep functies heeft om te beginnen betrekking op het "geluid". Als tweede groep worden de beroepen van "het beeld en de multimedia" beschreven. Vervolgens hebben we het over de beroepen die te maken hebben met de uitgave en de productie van muziek. De commerciële functies vormen de laatste groep portretten.

27


1. De beroepen in verband met geluid Hier hebben we alle geluidsprofessionals gegroepeerd. Hoewel de studie vooral gericht is op de muziekwereld hebben we ervoor gekozen om onze belangstelling uit te breiden tot geluid in het algemeen, en met name ook muziek, film, radio, reclame… werkzaam zijn. De geluidsingenieur kan in zeer verschillende activiteitsdomeinen werken. Wij hebben een onderscheid gemaakt tussen vier gebieden van competentie: de meersporenmuziek, de voorstellingen, de audiovisuele postproductie en de realisatie van geluidselementen van multimediawerken. Wij beginnen met de beschrijving van het relatief algemene kwalificatieprofiel van de geluidsingenieur en zijn assistent. Daarna beschrijven wij de competentieprofielen die geïdentificeerd zijn in de verschillende domeinen van de geluids- en muziekactiviteit.

GELUIDSINGENIEUR - algemeen kwalificatieprofiel Hij houdt zich bezig met alle technische en artistieke aspecten van de realisatie van een muziek-, geluids- of multimediawerk, van de opnames tot het verkrijgen van de uiteindelijke geluidstrack. De geluidsingenieur kan zijn competenties uitoefenen in zeer uiteenlopende domeinen, in verschillende ruimtes of plaatsen: ¾ in een meersporenstudio: hij realiseert de opname van een muziekstuk (of van geluidselementen). Hij neemt ook de taken op zich van de geluidsverwerking, het mixen en de montage. ¾ in een toneelzaal of in openlucht: hij staat aan het hoofd van het team geluidstechnici: geluidsinstallatie in de zaal, installatie van de opnameapparatuur voor een concert … ¾ in een studio voor postproductie en/of in de tv-, filmstudio, … : de realisatie van de geluidsband gebeurt in verschillende fasen (draaien, nasynchroniseren, mixen) In het kader van de montage moet in het bijzonder worden gelet op de synchronisatie van het geluid en het beeld. Voor de multimedia, begint hij met het kiezen en dan het opnemen van alle geluidselementen zoals ontworpen door de geluidsillustrator (dialogen, muziek, speciale geluidseffecten, voice off van videosequenties…); hij digitaliseert deze elementen, verwerkt ze en mixt ze; hij beheert de database van de geluidselementen, hij is verantwoordelijk voor de keuze en de goede werking van de apparatuur.

Theoretische kennis: basiskennis wetenschappen en wiskunde, fysica, akoestiek, elektriciteit kennis van de software voor de opname en de verwerking van geluid, van de hardware, van de multimedia artistieke cultuur kennis van notenleer kennis van musicologie kennis van gesproken en geschreven Engels

28


Januari 2001

Persoonlijkheidskenmerken: nieuwsgierig, op de hoogte van de evolutie van de technologieën en van de hardware in staat een team te leiden zin voor menselijke relaties kritische ingesteldheid openstaan voor nieuwe ideeën organisatorisch begaafd polyvalent kunnen omgaan met onvoorziene omstandigheden en snel kunnen reageren

Vaardigheden: verschillende jaren beroepservaring een goed oor (kunnen luisteren en analyseren) creatief een instrument kunnen bespelen is een troef.

Geluidstechnicus/-assistent Assisteert de geluidsingenieur tijdens de voorbereiding van de opnamesessies of de installatie van de apparatuur. Controleert de technische en artistieke kwaliteit van het geluid en verzekert het dagelijkse onderhoud van het materieel.

GELUIDSINGENIEUR IN MEERSPORENSTUDIO Opnametechnicus In het kader van een artistieke prestatie is de opnametechnicus verantwoordelijk voor de rechtstreekse opname van het geluid of voor de plaatsing en de exploitatie van de microfoons. Hij zorgt voor de verspreiding, de versterking en de bewerking van het geluid (hij corrigeert, filtert,…). Hij bepaalt en installeert het nodige materieel, voert de opnames uit (eventueel bijgestaan door een geluidsman), houdt toezicht op de werking van de toestellen en demonteert de installatie.

Digitaliseerder van het geluid Hij digitaliseert het geluid: analoog geluid heeft de vorm van een continu elektrisch signaal. Het digitale systeem is binair en per definitie een discontinu opnamesysteem. Op basis van een analoge opname meet de digitaliseerder de waarden van bepaalde vaste en regelmatige punten op de amplitude/tijdcurve (steekproeftechniek).

Mixer - geluidsmonteur Hij voert de verschillende taken uit die nodig zijn om de volledige geluidsinformatie te verzamelen op één band.

29


Hij "verwerkt" het geluid: hij balanceert de geluidsinhoud uit, past de intensiteit, het timbre en de progressie aan: hij corrigeert of vlakt bepaalde geluidsgolven af, verzacht of versterkt bepaalde frequenties, voegt speciale effecten toe. Met de mixtechniek mengt hij vooraf opgenomen geluiden. De montage bestaat erin de geluidselementen die men wil behouden, af te zonderen, ze te knippen en ze opnieuw op één enkele drager te monteren (matrix) en er eventueel andere geluidselementen aan toe te voegen of over te monteren. Een technisch, maar vooral artistiek werk: hij creëert op basis van ruw geluidsmateriaal, een geluidsruimte die past bij de objectieven van een productie.

Chef geluidsoperator Hij bestuurt de operaties van de geluidstechnici vanaf een bedieningsbord in de technische regiekamer van een opnamestudio.

Ingenieur mastering De mastering is de laatste fase vóór het persen. De ingenieur mastering voert enerzijds de laatste verwerking uit op de frequenties van de gemengde sporen (beperking, egalisatie, compressie) en anderzijds de codering van de index van de tracks van de cd (codes producenten ISRC en cd-tekst).

Geluidsrestaurateur Hij restaureert en conserveert de geluidsbanden. Hij onderzoekt de banden met behulp van wetenschappelijke technieken en andere middelen om de meest geschikte methode te bepalen om ze te restaureren.

Theoretische kennis: kennis van de software voor geluidsverwerking kennis van muziek

Persoonlijkheidskenmerken: openstaand voor nieuwe ideeën kritisch ingesteld creatief nieuwsgierig gevoelig voor kunst en muziek polyvalent relationeel vaardig, goed in het leggen van contacten zin voor dialoog en kunnen luisteren organisatorisch begaafd in een team kunnen samenwerken met de andere geluidsprofessionals op de hoogte van de laatste evolutie op het vlak van technieken en materialen kunnen omgaan met onvoorziene omstandigheden en snel kunnen reageren

30


Januari 2001

met scherp gehoor.

Vaardigheden: de informaticatools kunnen gebruiken (Protools, Logic, Sadie, Sonic Solution, …) Frans, Engels en Nederlands kunnen lezen en spreken. vaak beroepservaring vereist.

GELUIDSINGENIEUR SON BIJ VOORSTELLINGEN Opnametechnicus: (zie punt hierboven)

Geluidsregisseur Technicus belast met de voorbereiding en de installatie van de middelen die nodig zijn voor de geluidsrealisatie van een voorstelling. Men ziet hem vaak aan het mengpaneel: hij stuurt de geluidseffecten en de mixing tijdens de voorstelling.

Geluidsman Hij beheert, in nauwe samenwerking met de geluidsregisseur, de akoestiek van de zaal. Hij moet de geluidsruimte, de timbres, de resonantie en de geluidskleuren ervan interpreteren. Hij bestudeert de akoestische omstandigheden van de omgeving en stuurt de installaties navenant (voorbereiding van de apparatuur en controle van de werking ervan; controle van de technische en artistieke kwaliteit van het geluid; regelingen) om de geluidskwaliteit van het evenement te optimaliseren. Hij werkt meestal binnen, maar moet zich aanpassen als het desgevallend gaat om een voorstelling in openlucht.

Muziekillustrator/ontwerper van geluidsbanden Hij is de verantwoordelijke of de ontwerper van de geluidsband die bij een voorstelling hoort.

Theoretische kennis: kennis van de apparatuur voor de opname (microfoons…) en de verwerking van geluid kennis van akoestiek, elektriciteit kennis van muziek kennis van het Engels

Persoonlijkheidskenmerken: met scherp gehoor kunnen omgaan met onvoorziene omstandigheden en snel kunnen reageren organisatorisch begaafd

31


zin voor dialoog en kunnen luisteren polyvalent kritisch ingesteld in een team kunnen samenwerken met de andere geluidsprofessionals op de hoogte van de evolutie van technieken en apparatuur

Vaardigheden: informaticatools kunnen gebruiken (Protools, Logic, Sadie, Sonic Solution, …)

GELUIDSINGENIEUR AUDIOVISUELE POSTPRODUCTIE Geluidontwerper "Sound designer" Hij is verantwoordelijk voor de creatie van de geluidsband van een audiovisuele productie (reclame, tv-uitzendingen, radio, videospelletjes, …): muziek, geluidsesthetiek van de industriële objecten (openen van aanstekers, portieren van auto's, enz.). In het domein van de multimedia is hij de ontwerper van het geluidsuniversum van een multimediaproduct: bijvoorbeeld als verantwoordelijke van het geluid van een website.

Geluidsman Hij maakt de mechanische of elektronische geluiden die nodig zijn voor de nasynchronisatie van audiovisuele producten. Zijn activiteiten leunen steeds meer aan bij die van de multimediageluidsillustrator, aangezien hij steeds meer een beroep doet op geluidsdatabases.

Theoretische kennis: kennis van software voor de verwerking van geluid en in het bijzonder speciale effecten (reverb, echo, egalisatie) ervaring met muziek op computer muzikant en componist kennis van muziek.

Persoonlijkheidskenmerken: gepassioneerd door muziek op computer openstaand voor nieuwe ideeën permanent op de hoogte van de evolutie van technieken en apparatuur polyvalent kunnen omgaan met onvoorziene omstandigheden en snel kunnen reageren met scherp gehoor kunstzinnig creatief met zin voor dialoog en goed kunnen luisteren organisatorisch begaafd

32


Januari 2001

Vaardigheden: informaticatools kunnen gebruiken (Protools, Logic, Sadie, Sonic Solution, …)

GELUIDSINGENIEUR MULTIMEDIA Geluidsillustrator: (zie punt 2)

Geluidsingenieur: (zie hierboven)

2. De multimediaberoepen We beginnen met de toelichting van de beroepen rond het ontwerp en de omkadering van een multimediawerk. Iedereen begrijpt meteen dat de beeldkwaliteit van het allergrootste belang is bij een multimediawerk. We zullen de verschillende beroepen bestuderen die samenwerken bij de grafische realisatie van een multimediaproduct. Wij zullen voor de volledigheid ook de beroepen vermelden die verband houden met geluid en muziek (zie punt 1). De beroepen die meewerken aan de computerrealisatie van het werk, zoals de ontwikkelaars en de netwerkspecialisten, worden eveneens belicht. Tot slot zullen we de beroepen voorstellen die te maken hebben met de nieuwe elektronische media, dit wil zeggen de beroepen die voortvloeien uit de onderlinge verbinding van diverse media.

OMKADERINGSBEROEPEN De producent Hij staat aan de top van het project. Hij is verantwoordelijk voor de volledige productie van een multimediawerk, van start tot distributie, inclusief creatie en fabricage. Hij stelt het productieteam samen en leidt het ook. Hij zorgt voor de goede doorstroming van de informatie tussen het team en de klant. Hij zorgt voor het beheer van het project: budget, planning, human en technische resources. Hij concentreert zich meer op het financiële management en de relatie met de klanten. Op financieel vlak: hij maakt een budgettaire evaluatie van het project, stelt de financiële constructies op, beheert de technologische hulpmiddelen (keuze van software en hardware en beslissing om aan te kopen of te huren, onderhandelingen over rechten …) Hij superviseert eveneens het team van commerciële medewerkers. In bepaalde bedrijven wordt de producent bijgestaan door een projectbeheerder (of projectverantwoordelijke). Hij coördineert de planning en de ontwikkeling van het multimediawerk. Hij is minder klantgericht dan de producent en houdt zich eerder bezig met het beheer van het productieteam; in tegenstelling tot de producent treedt hij pas op als de beslissing om in productie te gaan werd genomen.

33


De regisseur Hij staat in voor de artistieke, technische en informatica-opvolging van het ontwerp tot de concrete afwerking van het multimediaproduct. Uitgaande van het scenario superviseert hij de artistieke keuzes door ze te evalueren op basis van de algemene samenhang van het project. Hij kiest de leveranciers en beoordeelt de kwaliteit van hun producten. Hij beheert de human resources: hij stelt een balans op van de competenties, stelt het werkteam samen; hij organiseert de planning, coördineert het werk en ziet erop toe dat het budget wordt gerespecteerd. Naar gelang van de grootte van het bedrijf kan hij worden bijgestaan door een assistent voor de meer praktische taken of om erop toe te zien dat er een goede doorstroming is van de informatie tussen de regisseur en zijn artistieke en technische partners.

Theoretische kennis: kennis van bedrijfsbeheer kennis van de ontwerptechnologieën en -tools van de multimedia in computeromgevingen (PC/ Mac/Unix) artistieke cultuur goede kennis van de productieketen juridische kennis: auteursrechten, onderhandeling van contracten

Persoonlijkheidskenmerken: autoriteit uitstralend, in staat om een team te begeleiden organisatorisch begaafd, stipt analytisch en conceptgericht creatief kritisch ingesteld op de hoogte van de evolutie van technieken en apparatuur diplomatisch, goede luisteraar kunnen omgaan met onvoorziene omstandigheden en er snel op kunnen reageren, over een goed inschattingsvermogen beschikken en risico's kunnen nemen polyvalent nieuwsgierig stressbestendig

Vaardigheden: de haalbaarheid van een project kunnen inschatten (technische en artistieke haalbaarheid) en een project kunnen beheren (op het vlak van human resources, budget…) capaciteiten om multidisciplinaire resources te beheren (artistiek, technisch, informatica) onderhandelingsvermogen aanpassingsvermogen aan de nieuwe informaticatools talenkennis: Frans, Nederlands, Engels goede mondelinge en schriftelijke communicatie

34


Januari 2001

Artistiek directeur Hij is verantwoordelijk voor de samenhang van een multimediawerk op het vlak van artistieke, visuele ene geluidskwaliteiten. Hij bestudeert de voorkeuren van de klant en neemt op deze basis deel aan de uitwerking van het scenario. De artistieke directeur verzekert de coördinatie van het artistiek werk; hij ziet in het bijzonder

toe

op

een

goede

communicatie

tussen

de

betrokkenen:

fotografen,

grafici,

geluidsillustrators… Hij beheert de organisatie van de beelden onder hun gedigitaliseerde vorm. Het is hij die aan het einde van het parcours het design valideert (naleven van de grafische normen) alsook de grafische kwaliteit van het eindproduct. Men kan gemakkelijk begrijpen dat naar gelang van de structuur eenzelfde persoon de functies van regisseur en artistiek directeur op zich kan nemen. Volgens dezelfde redenering kan een artistiek directeur de competenties hebben van een graficus of van een ergonoom.

Theoretische kennis: kennis van de tools voor het creëren van multimedia in een technische omgeving (grafische tools …) kennis van de multimediatechnologieën (typografie, illustratie, fotografie, video, animatie, geluid, muziek) en van de informatica kennis van de verschillende fasen en van de verschillende betrokkenen bij een multimediaproductie opleiding in het domein van de kunst

Persoonlijkheidskenmerken: met zin voor initiatief, leadership, in staat om teams te begeleiden gevoelig voor esthetica en kunst synthetisch en conceptgericht ingesteld methodisch stressbestendig

Vaardigheden: human resources kunnen beheren, in het bijzonder hun creativiteit kanaliseren zich snel kunnen aanpassen aan de nieuwe technologieën en aan de nieuwe informaticatools interactief ontwerp en grafische vaardigheden: maquettes maken, interfaces ontwerpen, grafisch design het product kunnen aanpassen aan de gebruikers beroepservaring in de creatie: bijvoorbeeld als infograficus goede mondelinge en schriftelijke communicatie

Technisch directeur: Hij is verantwoordelijk voor het informatica-gedeelte en het technische luik van de realisatie van een multimediawerk. Hij moet de technische haalbaarheid inschatten en dan de technische oplossingen vinden die de realisatie van het multimediawerk mogelijk maken. Hij zorgt ervoor dat de productieprocedures binnen

35


het bedrijf worden nageleefd. Hij coördineert het programmeerteam en valideert de technische keuzes. Als verantwoordelijke voor de keuze en de goede werking van het informaticamateriaal superviseert hij de onderhoudstechnici. Hij verstrekt het commerciële team alle technische informatie die het nodig heeft om de keuze van de klanten te begeleiden.

Theoretische kennis: kennis van informatica en programmeren goede kennis van de technische omgeving, in het bijzonder in het kader van de multimediarealisatie

Persoonlijkheidskenmerken: creatief origineel stipt onderhandelaar

Vaardigheden: projecten kunnen beheren op technisch vlak opvolging van de evolutie van de technieken en van de apparatuur

BEROEPEN VAN BEELD Graficus: Hij zorgt voor de grafische creatie van een multimediawerk. Het is hij die de grafische interface ontwerpt op basis van het scenario of van de "storyboard" die hij krijgt van de auteur of de scenarist. Hij realiseert het ontwerp van de interactiviteit: hij creëert het grafisch design en de interactieve werking.

Theoretische kennis: goede basis tekenen en typografie

Persoonlijkheidskenmerken: interactief vindingrijk met een allesomvattende visie in staat om zich aan te passen

Vaardigheden: zin voor esthetica en artistieke talenten beheersing van het licht en het perspectief, kennis van de eisen die eigen zijn aan het multimediawerk.

36


Januari 2001

Infograficus Hij transponeert de grafische elementen van het multimediawerk in een digitaal formaat. Eens de grafische elementen getransponeerd zijn, brengt de infograficus retouches aan (op de beelden, tekeningen, kleuren); hij besteedt extra aandacht aan de interactiviteit. Naar gelang van de grootte van het bedrijf en zijn behoeften zal de infograficus meer aandacht besteden aan de artistieke aspecten van het project of aan de technische aspecten. Hij zorgt voor de harmonie op het scherm tussen de teksten, de illustraties, de foto's, de video's,…. Hij realiseert de interactiviteitsmaquette. De specialist in synthesebeelden houdt zich bezig met de beelden die volledig met de computer werden gecreëerd. Dankzij zijn kennis van de digitale technieken is hij ook expert op het vlak van speciale effecten.

Theoretische kennis: heeft een opleiding als graficus genoten kennis van het fabricageproces van een multimediaproduct kennis van de internettechnologieën en van multimedia

Persoonlijkheidskenmerken: creatief zin voor esthetica (harmonie van de kleuren, van de verlichting) met artistieke cultuur openstaand voor de nieuwe technologieën organisatorisch begaafd in staat in een team te werken kunnen antwoorden op een specifieke vraag

Vaardigheden: artistieke gaven: kunnen tekenen, de beweging kunnen evalueren technische kennis: de software beheersen beeldretouche: Photoshop lay out: Quark Xpress 2 D: Aura 3 D: Imagine website editors: go live, Flash videomontage, nasynchronisatie: video editor, première lay-out multimedia: Macromind Director,… We merken op dat er vaak een drievoudige competentie wordt geëist: de kandidaten die creativiteit, technische en muzikale kennis verenigen, zullen de voorkeur krijgen.

37


2D- en 3D-animator Een animatiespecialist (of animator) houdt zich bezig met de beweging van de elementen van een beeld om de indruk van continuïteit tussen twee situaties te wekken. Zin voor het artistieke en inzicht in bewegingen en ruimte en uiteraard de beheersing van de software zijn de kwaliteiten die hij zal kunnen gebruiken om zijn werk tot een goed einde te brengen. De aard van de taken die worden toevertrouwd aan de animators kan verschillen naar gelang van de grootte van het bedrijf, aangezien 2D- en 3D-software verschillen. Een mogelijke specialisatie van de infograficus is de 3D die een visualisatie in volume mogelijk maakt van een voorwerp of een personage. Bij de hierboven vermelde competenties wordt het accent gelegd op de beheersing van de 3D-software zoals Studio Max, Alias, Wavefront, Softimage…

Theoretische kennis: kennis van internettechnologieën en multimedia kennis van traditionele principes van animatie kennis van tools voor het creëren van multimedia

Persoonlijkheidskenmerken: creatief artistiek begaafd kunnen antwoorden op een specifieke vraag analytisch, synthetisch en conceptgericht ingesteld

Vaardigheden: de eigenheden van de grafische interface begrijpen de animatie analyseren en structuurbladen ervan maken op papier of digitaal deelnemen aan de beoordeling van de technische haalbaarheid van het project modellen maken van bepaalde stukken en vormen de texturen, de kleuren en het licht kiezen en aanbrengen de bewegingen animeren en creëren

BEROEPEN DIE VERBAND HOUDEN MET GELUID EN MUZIEK Zoals we reeds eerder zagen, wordt het aspect geluid van de multimediawerken volledig uitbesteed aan de geluidsstudio. Geluidsillustrator Het geheel van de geluidselementen (muziek, dialogen, speciale effecten) van een multimediawerk wordt gecreëerd door de geluidsillustrator. Hij is verantwoordelijk voor de inhoud en superviseert eveneens de geluidskwaliteit van de gekozen elementen.

Theoretische kennis: kennis van de software voor de opname en de verwerking van geluid, van de informaticaapparatuur, van de multimedia

38


Januari 2001

studies musicologie of muzikale cultuur kennis van het gesproken en het geschreven Engels.

Persoonlijkheidskenmerken: creatief muzikant en componist op de hoogte van de evolutie van de technologieën vooral op het vlak van geluid en muziek

Persoonlijkheidskenmerken: gewend zijn aan geluidsverwerking via computer

Geluidsingenieur: zie punt 1

BEROEPEN VAN DE INFORMATICA Ontwikkelaar - Programmeur Hij verzorgt de realisatie op de computer van een multimediawerk, ofwel de vertaling in machinetaal van de artistieke keuzes. Op basis van het "storyboard" stelt de ontwikkelaar het informaticascript op in de vorm van een boomstructuur: het scenario wordt verdeeld in verschillende precieze acties die overeenstemmen met de takken van een boom. De ontwikkelaar kan dan de informaticabehoeften inschatten. Hij bepaalt de functionaliteiten van de schermen en de navigatiemodi van de gebruiker. De programmeur stelt de lijnen op van het programma die het multimediawerk leven zullen inblazen. Met behulp van software voor multimediaontwikkeling integreert de programmeur de teksten, de beelden, de foto's, het geluid. Hij digitaliseert de muziek, de stemmen en eventueel de video. De ontwikkeling en het programmeren kunnen naar gelang van de grootte van het bedrijf worden verzorgd door één of meer personen. Om, ondanks de druk van de technische haalbaarheid, de creativiteit te kunnen vrijwaren, werken ze nauw samen met de "creatieve mensen" en de technici.

Theoretische kennis: theoretische en informaticabasis: licentiaat, master, ingenieur kennis van algemene programmeertalen: C, C++, VisualBasic, Delphi, Java kennis van de software/talen voor multimediaprogrammering: HTML, Lingo kennis van het Engels

Persoonlijkheidskenmerken: geduldig, volhardend stipt openstaand voor nieuwe ideeën organisatorisch begaafd in staat om te anticiperen

39


zin voor dialoog en goed kunnen luisteren artistiek en technisch creatief in staat om in een team te werken verantwoordelijk met allesomvattende visie

Vaardigheden: beelden, geluid en databases kunnen manipuleren

Netwerkspecialist Hij is belast met het beheer van het netwerk; met name de uitwisseling en de verspreiding van de multimediagegevens tussen verschillende gebruikers die met elkaar in verbinding staan. De netwerkverantwoordelijke beheert de machines, installeert de bijgewerkte versies van de software, herstelt defecten en werkt aan de beveiliging van het net.

Theoretische kennis: kennis van de netwerken: NT, Unix, Groupware en van het TCP/IP-protocol technische expertise en kennis van het materiaal voor communicatie op afstand: modems, servers, optische vezel kennis van het Engels

Persoonlijkheidskenmerken: op de hoogte van de evolutie van technieken en apparatuur, autonoom polyvalent in staat om te anticiperen communicatievaardigheid en gemakkelijk relaties kunnen onderhouden

BEROEPEN VAN DE NIEUWE MEDIA Webmaster De webmaster is verantwoordelijk voor de creatie en het beheer van een on line multimediaproduct of -dienst. Bovendien is de webmaster dikwijls hoofd of beheerder van het project: hij beheert een klein multidisciplinair team dat bestaat uit infografici, programmeurs, inhoudspecialisten, webdesigners, … Hij beheert de server (waarin de databases opgeslagen zijn waaruit de site bestaat), de toepassingen die ze voeden en de relaties met de internet providers. Vanuit grafisch oogpunt zorgt hij voor de optimalisering van de interactiviteit, van het raadplegingsgemak en de communicatiemodi (elektronische post en discussieforums …). Hij definieert de architectuur van de site of van de service on line. Hij moet bovendien de gegevens actualiseren die opgeslagen zijn op het net en er in het algemeen op toezien dat de verspreide informatie zo up-to-date mogelijk is.

40


Januari 2001

We stellen vast dat de webbeheerder vaak tegelijk een technicus is en een verantwoordelijke voor de inhoud. In bedrijven die gespecialiseerd zijn in de creatie van websites worden deze twee afzonderlijke verantwoordelijkheden soms opgesplitst. Het beroep van "content manager" wordt in het punt hieronder beschreven.

Theoretische kennis: kennis van de informaticatechniek, van de internettechnologie, van de software voor de visualisering van websites en beheersing van de talen voor het programmeren van sites: HTML, Java Kennis van het Engels

Persoonlijkheidskenmerken: esthetisch ingesteld zin voor dialoog en goed kunnen luisteren.

Vaardigheden: informatie, beelden, inhoud kunnen opzoeken de te verspreiden informatie kunnen vulgariseren een team kunnen leiden

Content manager De bedrijven die gespecialiseerd zijn in de websites hebben de functie van content manager in het leven geroepen. Deze laatste beheert de inhoud van de websites. Hij moet de inhoud van een site actualiseren en daarbij de stijl en de samenhang van het geheel respecteren.

Theoretische kennis: beschikken over een goede algemene cultuur en kennis van de multimedia.

Persoonlijkheidskenmerken: zin voor dialoog en goed kunnen luisteren polyvalent autonoom flexibel klantgericht openstaan voor nieuwe ideeën kunnen omgaan met onvoorziene omstandigheden methodisch, met oog voor detail

Vaardigheden: redactionele vaardigheden informatie, beelden en inhoud kunnen opzoeken de te verspreiden informatie kunnen vulgariseren

41


Integrator De integrator ontwikkelt de programma's die de werking van een multimediaproduct mogelijk maken. Dit profiel vereist voornamelijk technische bekwaamheden en leunt aan bij dat van programmeur. Bepaalde taken houden immers verband met het programmeren terwijl andere gericht zijn op de integratie van de verschillende componenten van het multimediaproduct.

Theoretische kennis: kennis van programmeertalen, van databases kennis van software voor de uitgave, kennis van technologische vernieuwingen en van hun integratie in het productieproces kennis van de tools voor het creëren van multimedia en van de exploitatiesystemen in de technische omgevingen kennis van de Engelstalige informaticaterminologie kennis van de technische beperkingen van de verschillende webbrowsers

Persoonlijkheidskenmerken: kunnen antwoorden op precieze vragen en de deadlines respecteren analytisch, synthetisch en conceptgericht ingesteld met oog voor detail

Vaardigheden: het interactieve scenario, de functionele specificaties en de gegevensmodellen kunnen analyseren de elementen van de programmering en de te verwerken gegevens conceptualiseren, optimaliseren, integreren en valideren correcte teksten schrijven

Web designer De Web designer verenigt artistieke en technische bekwaamheden om websites te ontwerpen. Hij moet de componenten voor de websites creëren, optimaliseren en integreren. Hij definieert de architectuur van de site, neemt deel aan het opstellen van de boomstructuur, neemt deel aan de behoeftenanalyse van de klant en van het doelpubliek.

Theoretische kennis: kennis van de tools voor multimediacreatie kennis van programmeertalen kennis van internettechnologieën en multimedia algemene kennis van de juridische omkadering die van toepassing is op de auteursrechten

Persoonlijkheidskenmerken: artistiek begaafd met oog voor detail creatief autonoom en met zin voor initiatief

42


Januari 2001

in staat zijn om in een team te werken stressbestendig

Vaardigheden: vaardigheden in verband met grafische modellering in 2D en 3D, design, compositie, illustratie analytisch en synthetisch vermogen

Technisch multimedia-adviseur Deze technicus biedt technisch advies aan de gebruikers die geconfronteerd worden met een technisch probleem: hij beantwoordt de vragen van de gebruikers en geeft hen advies aangepast aan hun behoeften. Naar gelang van de moeilijkheidsgraad van het probleem staat hij de gebruiker bij per e-mail, telefoon of fax en desgevallend gaat hij ter plaatse of naar de verkooppunten. Hij moet gebruikers eventueel kunnen geruststellen, snel het specifieke probleem begrijpen waarmee deze laatste wordt geconfronteerd of nog, in staat zijn een technische materie verstaanbaar te maken voor de gebruiker.

Theoretische kennis: perfecte beheersing van het verkochte product goede kennis van de multimediatechnologieën en -software; kennis van de apparatuur en de overdrachtkanalen van de gegevens

Persoonlijkheidskenmerken: goed kunnen omgaan met onvoorziene omstandigheden organisatorisch begaafd zin voor dialoog en goed kunnen luisteren geduldig

Vaardigheden: goede pedagoog en diplomaat

Ergonoom Hij verzekert de optimale interfaceomstandigheden van het multimediawerk. De ergonoom bestudeert de configuratie van het scherm. Hij ziet toe op de coherentie van de kleuren, de bewegingen en de geluiden; hij zorgt ervoor dat de navigatiemodi de meest logische en gebruikersvriendelijk bediening van het multimediawerk mogelijk maken. Het gebeurt heel dikwijls dat dit werk wordt uitgevoerd door de scenarist, de regisseur of de artistieke directeur.

Theoretische kennis: opleiding waarbij disciplines zoals psychologie, fysiologie, informatica en sociologie aan bod komen kennis van de ergonomie van de nieuwe media

43


Persoonlijkheidskenmerken: aangetrokken door de evolutie van de technieken en de apparatuur vindingrijk en creatief

Multimedia-instructeur De ontwerper van interactieve multimediaopleiding verzorgt de opleiding van de gebruikers van multimediaproducten (on line of off line). De opleidingen die hij verspreidt kunnen intern worden georganiseerd of oter plaatse bij de gebruikers. In één van de bedrijven die wij hebben bezocht, zijn het de behoeften aan interne opleidingen die geleid hebben tot de uitwerking van opleidingsmodules die nu deel uitmaken van het gamma producten/diensten van het bedrijf.

Theoretische kennis: over een goede kennis beschikken van de multimedia: de multimediaproducten en -diensten, de software, de hardware- en technische omgeving

Persoonlijkheidskenmerken: pedagogisch begaafd autonoom creatief organisatorisch begaafd in staat zich aan te passen (aan de verschillende niveaus en behoeften van het publiek) in staat gemakkelijk relaties aan te knopen opvolging van de evolutie van de multimedia

Vaardigheden: vermogen tot synthese, analyse en evaluatie communicatievaardig kunnen opzoeken Er bestaan andere profielen van beroepen die verband houden met de multimedia die we vermelden pro memorie, in de mate dat we de gelegenheid hadden deze profielen te ontmoeten tijdens onze gesprekken. Zoals de naam het zegt overloopt de netsurfer het web waar hij de relevante informatie en de interessante sites selecteert, er commentaar bij levert en ze samenvat voor zijn collega's. Dit is geen profiel dat we terugvinden in de eigenlijke multimediabedrijven die voortdurend in het universum van het internet ondergedompeld zijn, maar dit is eerder een functie die zich ontwikkelt in de bedrijven die op enigerlei wijze raakvlakken vertonen met de multimediasector.

44


Januari 2001

De proeflezer/tester test het product, dit wil zeggen dat hij een kwalitatieve beoordeling geeft van de teksten, van de ergonomie en van de geluidsbegeleiding. Hij signaleert ook de eventuele "bugs". Om de objectiviteit van zijn evaluatie te waarborgen, heeft de tester niets te maken met de productie du multimediaproduct. Van hem wordt verwacht dat hij over een ruime kennis beschikt van de multimedia en van de interactiviteit in het bijzonder (theoretische kennis). Een goede algemene cultuur, een vlotte pen, doorzicht in de psychologie van de gebruiker, en tenslotte een goede praktische kennis van de informatica zijn essentiële kwaliteiten. Kritische ingesteldheid, oog voor detail, methodische geest zijn eveneens vereist. Als een multimediaproduct volledig of gedeeltelijk moet worden vertaald en eventueel moet worden aangepast als het vertaald werd, wordt een beroep gedaan op een vertaler/bewerker. Buiten de kennis van de multimedia, zijn de beheersing van vreemde talen en een vlotte pen het belangrijkst (theoretische kennis). Goede teksten kunnen schrijven en zin voor precisie zijn gewaardeerde persoonlijke kenmerken. Ook opzoekingsvermogen komt zeer goed van pas in dit beroep. In het kader van de afwerking van de cd-rom, vermelden we de persspecialist die de plastieken schijf produceert en er het multimediawerk op overzet. De kwaliteit van de presentatie van het product (verpakking, documentatie…) wordt verzekerd door de packaging-specialist.

3. De beroepen van de artistieke creatie Dialoogschrijver - scenarist - ontwerper Hij creëert de "story-board", of het initiële document dat als referentie dient tijdens de creatie van het multimediaproduct. Het is het stramien onder de vorm van een interactief scenario dat kan worden aangepast aan een multimediaproduct.

Theoretische kennis: kennis van het multimediaproduct van het ontwerp tot de realisatie, in het bijzonder van de specifieke beperkingen kennis van de multimediatechnologieën

Persoonlijkheidskenmerken: vindingrijk conceptgericht artistiek en visuele ingesteldheid in staat om in een team te werken samen met anderen professionals methodisch ingesteld, met oog voor detail

Vaardigheden: inhoud kunnen opzoeken

45


het vermogen om verbeelding en creativiteit enerzijds te combineren met technische kennis anderzijds schrijf- en communicatievaardig

Auteur De auteur vindt, schrijft en ontwikkelt een origineel idee, aangepast aan de drager. Hij verzamelt de informatie en de documentatie die nodig is voor het behandelde onderwerp.

Theoretische kennis: algemene cultuur beheersing van de computer en de multimedia,…

Persoonlijkheidskenmerken: vindingrijk en creatief stipt

Vaardigheden: inhoud kunnen opzoeken vindingrijk en creatief zijn schrijf- en communicatievaardig zijn

Componist Hij componeert muziekfragmenten die geïntegreerd kunnen worden in films, TV-uitzendingen, video's, websites,…

Persoonlijkheidskenmerken: artistiek aangelegd zin voor dialoog en een goed luisteraar polyvalent

Vaardigheden: kennis van muziek verbeelding en creativiteit

Arrangeur Hij past een muziekstuk aan en bewerkt het voor de gekozen toepassing. Hij bepaalt de uitvoering van bijzondere instrumentale of vocale werken.

Theoretische kennis: beheersing van de muzikale taal

46


Januari 2001

Persoonlijkheidskenmerken: artistiek vindingrijk en creatief polyvalent

Vaardigheden: interpretatie van de muziekpartituur naar gelang van de stijl van het werk

4. De beroepen in verband met de handel en de distributie De hieronder beschreven beroepen zijn die van de commercialisering van een product of van een dienst (disk, multimediaproduct …). Het zijn de klassieke activiteiten van de distributie, verkoop en klantenservice. Naar gelang van de grootte van het bedrijf en de activiteitensector waartoe het behoort, kunnen deze activiteiten worden uitbesteed. We merken op dat de verkoopberoepen volop evolueren. Voor de evaluatie, het antwoorden op de noden van de klant en de onderhandelingen zijn voldoende hoge kwalificaties vereist. Bovendien moet men de klanten aan zich binden door hen te bieden wat ze vragen tegen de beste kwaliteit-/ prijsverhouding.

Uitgever Het is de eigenaar van het product: hij brengt de financiële middelen aan (en soms de vaardigheden). Hij kan een idee vertalen in een haalbaar product/service.

Theoretische kennis: op de hoogte van de commerciële, financiële en juridische raderwerken.

Persoonlijkheidskenmerken: verantwoordelijk in staat om te anticiperen.

Prospector Hij houdt zich bezig met het vinden van de financieringsbronnen bovenop die aangebracht door de uitgever: het vinden van sponsors en adverteerders (bvb. reclame op een website of een cd-rom).

Theoretische kennis: kennis van de multimediamarkt

Persoonlijkheidskenmerken: creatief in staat om te anticiperen, om te gaan met onvoorziene omstandigheden en er snel op reageren.

47


Product manager en promotieagent De product manager is de professional die onmisbaar is voor de lancering van nieuwe artikels. Hij is verantwoordelijk voor de promotie: hij tekent de lanceringscampagne van een nieuw product en de promotie ervan (marketingplan) uit. Hij is verantwoordelijk voor de inhoud van de boodschappen en kiest de meest aangepast communicatiekanalen: pers, reclame (affiches, reclamespots op de radio, op de TV, in de pers … ) of zelfs via de nieuwe elektronische media en door de organisatie van evenementen (voor de lancering van een artiest: organisatie van concerten, signeersessies, …). Het spreekt vanzelf dat de product manager een perfecte kennis moet hebben van het product waarvoor hij de promotie verzorgt. Bovendien is een bepaalde flexibiliteit en een vermogen om gemakkelijk relaties aan te knopen vereist. In de multimediabedrijven zijn de product manager en de promotieagent meestal één en dezelfde persoon. In de platenmaatschappijen is de product manager echter verantwoordelijk voor een team promotieagenten. In dat geval organiseert hij het werk en beheert hij het team terwijl de promotieagenten de prospectie en het beheer van de promotie op zich nemen. Een promotieagent die voor een platenmaatschappij werkt, moet over "up-to-date" informatie beschikken over de gepromote artiesten. Hij moet flexibel, polyvalent en gepassioneerd zijn door muziek: tijdens de promotieevenementen die georganiseerd worden door de platenmaatschappij moet hij voor de artiesten "zorgen" (hun verblijf organiseren, hen vervoeren,…) en hij moet een uitgebreid netwerk van professionele relaties uitbouwen.

Theoretische kennis: kennis van de markt van de multimediaproducten/-diensten en hun distributiekanalen kennis van het profiel van multimediaconsumenten

Persoonlijkheidskenmerken: in staat om zijn werk en dat van zijn eventuele medewerkers te organiseren kunnen omgaan met onvoorziene omstandigheden en er snel op kunnen reageren realistische verbeelding dynamisch beschikbaar positief ingesteld nauwgezet zelfverzekerd autonoom

Vaardigheden: overtuigingsvermogen commerciële talenten In het kader van de multimedia bestaat er eveneens de functie van technisch-commercieel expert. Terwijl de promotieagenten zich bezighouden met de promotie van de producten of de diensten, concentreert de technisch-commerciële expert zich op de hardwareomgeving van de multimedia: de promotie van de multimediadragers.

48


Januari 2001

Verkoper Het is de verkoper die "de klant" moet vinden, die ervoor zorgt dat het product doorstroomt naar de markt. Als bevoorrecht gesprekspartner van de klant geeft hij gebruikstips of zelfs technisch advies. Als de vraag te technisch is, wendt hij zich tot de technische adviseur (zie punt).

Theoretische kennis: commerciële kennis van de markt van de multimediaproducten/-diensten en hun distributiekanalen perfecte beheersing van het verkochte product goede kennis van de multimediatechnologieën en -software; kennis van de hardware en de transmissiekanalen van de gegevens.

Vaardigheden: beheersing van de verkooptechnieken pedagogisch inzicht en diplomatiek

Persoonlijkheidskenmerken: goed kunnen omgaan met onvoorziene omstandigheden organisatorische begaafdheid zin voor dialoog en goed kunnen luisteren in staat om te overtuigen geduldig

Commerciële distributeur Eens het product verkocht is, moet het tot bij de verkooppunten worden gebracht. Dat is de rol van de distributie. Twee specialisaties zijn mogelijk naar gelang van het type product: zoals blijkt uit de naam houdt de on line commerciële distributeur zich bezig met de "on line"-producten zoals websites; de distributie van de producten op dragers (cd-rom, muziek-cd…) valt samen met het takenpakket van de off line distributeur. De commerciële distributeur ondertekent de distributiecontracten. Hij doet de facturatie en zorgt voor de inning van de verschuldigde bedragen. Hij onderhoudt contacten met de verkoopscentra, de winkels, de vertegenwoordigers,… Hij waarborgt de optimale distributie van de producten, van de informatie die erbij hoort en van het promotiemateriaal.

Theoretische kennis: commerciële kennis van de markt van de multimediaproducten/-diensten en hun distributiekanalen juridische kennis van de distributiecontracten

Vaardigheden: kunnen onderhandelen over de distributiecontracten een distributienet op een optimale manier kunnen beheren

49


Persoonlijkheidskenmerken: goed kunnen omgaan met onvoorziene omstandigheden kalm organisatorisch begaafd ervaren op het vlak van menselijke relaties met wereldvisie op de markt De distributie kan worden georganiseerd in de verkooppunten, maar ook on line. Om die reden zijn er soms twee distributeurs in de grote bedrijven; de ene houdt zich bezig met de distributie in de 'klassieke' verkooppunten, de andere met de distributie on line.

Jurist Hij identificeert de rechten die moeten worden beheerd en neemt samen met de producent deel aan de onderhandeling van de auteurscontracten.

Theoretische kennis: juridische kennis van het publiek recht en het privaat recht met onder meer het burgerlijk recht, het strafrecht, het handelsrecht en het internationaal recht specialisatie in het domein van de auteursrechten en het intellectueel eigendomsrecht

Persoonlijkheidskenmerken: interesse voor de nieuwe technologieën zin voor dialoog en kunnen luisteren analytische en synthetische ingesteldheid met algemene cultuur en kennis van artistieke theorie.

Vaardigheden: kunnen onderhandelen

50


Januari 2001

Hoofdstuk 6: Initiële en voortgezette opleidingen In dit hoofdstuk wordt een algemeen, niet exhaustief, beeld geschetst van de opleidingen die gegeven worden in het Brussels Gewest, op het gebied van geluid en multimedia (omkadering, beeld, informatica, nieuwe media). Het eerste deel heeft betrekking op de initiële opleidingen: secundair, hoger onderwijs en universitair niveau. In het tweede deel wordt de voortgezette opleidingen besproken, dit wil zeggen de cursussen die bedoeld zijn voor werknemers of werkzoekenden. In het derde deel wordt een gevalsstudie voorgesteld rond Syntech, opleidingsspecialist voor de gebruikers van de nieuwe technologieën van de muziek en het geluid. Het vierde deel tenslotte, is gewijd aan de mogelijkheden van bedrijfsopleidingen.

1. Initiële opleidingen Voor het secundair onderwijs situeren de opleidingen zich op het niveau van het technisch, kunsten beroepsonderwijs. Deze opleidingen zijn een voorbereiding op tewerkstelling in de sector of geven toegang tot een hogere opleiding. Voor wat het technisch onderwijs betreft zijn twee opleidingen bijzonder relevant: grafische technieken en informaticabeheer. De eerste, grafische technieken, kan worden gevolgd in twee Franstalige scholen, waarvan de meest gekende INRACI is, waar ook hogere opleidingen worden georganiseerd. Deze opleiding bestaat uit algemene vakken en meer specifieke vakken zoals optica, chemie, esthetica en artistiek en technisch tekenen,… Buiten de theorie omvat de cursus lessen in het laboratorium en een stage van meerdere weken in een bedrijf. De opleiding informaticabeheer kan daarentegen aan verschillende scholen worden gevolgd. Ze omvat cursussen over de structuur van de computer, programmeertalen, of verspreidingstechnieken van de informatie, ... In het pakket zitten ook cursussen wetgeving, economie en een stage van meerdere weken. Het kunstonderwijs verstrekt audiovisuele, kunstopleidingen en opleidingen in de beeldende kunsten. Voor wat het Nederlandstalig kunstonderwijs betreft, is Sint-Lukas één van de referentiescholen in het Brussels Gewest. Zoals in alle afdelingen van dit type onderwijs wordt het accent gelegd op het artistieke luik, parallel met de algemene opleiding. De audiovisuele afdeling omvat fotografieateliers, audiovisuele opleiding en ook meer theoretische cursussen. In de afdeling "artistieke opleiding", kan een keuze gemaakt worden tussen de optie "publiciteit" en de optie "decor". Het spreekt vanzelf dat in het domein van de multimedia, de optie "publiciteit" erg interessant is, want er worden cursussen grafische kunst, fotografie, publiciteitstechnieken gegeven en praktische ateliers georganiseerd. Hoewel de afdeling "beeldende kunsten" algemener is dan de optie "publiciteit" van de afdeling "artistieke opleiding" kan ze niettemin

51


interessant blijken als men werk wil vinden in het domein van de multimedia of om een specifiekere hogere opleiding te volgen. Vanuit het standpunt van de werkgevers, kan het ontbreken van een stage een lacune lijken in de opleiding van het kunstonderwijs. In het beroepsonderwijs, zijn er geen specifieke opleidingen in verband met de multimedia. Opleidingen van het type "publiciteit en illustratie" of "publiciteitsgrafiek" kunnen daarentegen interessant zijn, omdat ze geweid zijn aan de lay-outprocédés. Voorts worden er stages georganiseerd in grafische bedrijven. Het deeltijdse onderwijs organiseert van zijn kant opleidingen op het vlak van de film en de infografie. Deze opleidingen kunnen over het algemeen tegen verminderde prijs of zelfs gratis gevolgd worden door werkzoekenden en mensen met een OCMW-uitkering. Er zijn drie Franstalige scholen waar men opleidingen film, fotografie, animatiefilm, cinematografie-videografie-geluid, infografie, grafisch onderzoek en scenografie kan volgen. Al deze opleidingen worden 's avonds gegeven of tijdens het weekend. Ze worden gecertificeerd door een diploma van secundair onderwijs. Net als in het klassieke voltijdse onderwijs zijn de gegeven opleidingen zowel theoretisch als praktisch, maar er zijn geen stages voorzien.

Overzichtstabel voor het secundair onderwijs Voltijds

Deeltijds

Technisch onderwijs:

Kunstonderwijs:

Beroepsonderwijs:

Cinematografie

Grafische technieken Informaticabeheer

Audiovisueel Kunst Publiciteit Beeldende kunst

Publiciteit Publiciteitsgrafiek

Fotografie Animatiefilm Infografie Grafisch onderzoek Scenografie Cinematografie-videografiegeluid

Men kan hieruit afleiden dat er op het niveau van het secundair onderwijs geen specifieke opleidingen bestaan voor de beroepen in de muziek- of geluidssector. Het is op het niveau van het hoger onderwijs dat er enkele opleidingen worden gegeven die specifiek gericht zijn op de wereld van het geluid en de muziek, samen met een zeer groot aantal multimediaopleidingen. De INSAS blijkt in het Brussels gewest één van de enige hogescholen te zijn die opleidingsmogelijkheden aanbiedt die specifiek gericht zijn op beroepen die met geluid en muziek te maken hebben. Voorts wijzen we op het bestaan van het Institut des Arts de Diffusion (l'IAD) in Louvain-laNeuve, waar naast cursussen realisatie, montage, multimedia en beeld, lessen geluid worden gegeven. Beide opleidingen duren drie jaar voltijds. De studenten moeten slagen voor een toelatingsexamen vooraleer ze met de opleiding kunnen starten.

52


Januari 2001

De NARAFI (NL) en de INRACI (FR) geven audiovisuele opleidingen, zoals film en fotografie. Beide instellingen liggen naast elkaar en delen hetzelfde materiaal (wat trouwens erg duur is). Onder de andere audiovisuele opleidingen die in Brussel gevolgd kunnen worden, citeren we: de audiovisuele kunst en de audiovisuele techniek (RITS), animatie, film-video-televisie (Sint-Lukas), hogere filmtechnicus, montage, typografie en artistiek design, scenografie, industrieel design, experimentele cinematografie (Ecole Nationale Supérieure des Arts Visuels de la Cambre), digitaal beeld… De hogescholen met specifieke audiovisuele afdelingen bieden hun studenten over het algemeen stages aan. Voorts zijn er een aantal hogescholen die opleidingen aanbieden in informatica, toegepaste elektronica en opleidingen bestemd voor industriële ingenieurs. Op universitair niveau, biedt de opleiding van de burgerlijke ingenieurs enkele opties die verband houden met de multimedia, zoals elektronica en de informatica. Er is ook de Université européenne

audiovisuelle et créative die opleidingen aanbiedt in verband met scenario, audiovisueel recht, realisatie, documentaires en animatiefilms, televisie, filmmuziek en filmanalyse. Aangezien het gaat om een privé-universiteit worden de diploma's niet gehomologeerd door het Ministerie voor Onderwijs en de opleidingen zijn zeer duur.

Overzichtstabel voor het hoger onderwijs Hogeschool

Geluid

Audiovisueel

Technologie

INSAS RITS IAD (Louvain-la-Neuve)

Audiovisuele kunst Audiovisuele techniek Animatie Film Digitaal beeld

Industriële ingenieurs Informatica Toegepaste elektronica

Université européenne audiovisuelle et créative

Burgerlijke ingenieurs Elektronica Informatica

Universiteit

(privé-onderwijs)

De opleidingen die worden voorgesteld in het kader van de sociale promotie zijn voornamelijk Franstalig. Sommige van deze opleidingen zijn gericht op een laaggeschoold publiek, voor anderen is een bepaald opleidingsniveau vereist (lager secundair, hoger secundair). Voor de opleidingen die betrekking hebben op het ontwerp of het beheer van websites, is vaak een praktische kennis van het internet vereist. De duur van deze opleidingen hangt af van de inhoud ervan. Een tiental zijn specifiek gericht op werkzoekenden en mensen met een OCMW-uitkering; anderen bieden verlaging van het collegegeld. Zowel de RDBB20 als Bruxelles-Formation (IBFFP) werken samen met vzw's. De vzw De Pianofabriek, bijvoorbeeld, werkt samen met de RDBB om werkzoekenden de mogelijkheid te bieden om gedurende 10 maanden de cursus “licht- en geluidstechnicus” te volgen. Deze opleiding wordt bekroond met een door het Ministerie voor Onderwijs gehomologeerd certificaat, wat niet het geval is voor alle opleidingen die verstrekt worden door vzw's.

20

Regionale Dienst Beroepsopleiding Brussel.

53


Er zijn ook heel wat privé-opleidingsoperatoren die informaticaopleidingen aanbieden rond HTML, Java, Frontpage, video, film,... De duur van deze opleidingen schommelt van één dag tot enkele weken en zelfs enkele maanden, afhankelijk van hun organisatie en hun inhoud. Deze opleidingen kunnen zowel 's avonds als voltijds overdag gevolgd worden. De mogelijkheid bestaat zelfs om te leren via internet (KeyJob, Siemens Learning Valley). Deze opleidingen zijn over het algemeen erg duur en er wordt geen wettelijk of gehomologeerd diploma voor afgeleverd. Zoals we reeds illustreerden, bestaan er slechts weinig specifieke initiële opleidingen geluidstechnieken. We citeren niettemin de INSAS, voor het hoger onderwijs en de vzw De Pianofabriek die samen met de RDBB cursussen organiseert voor werkzoekenden. Verder in het rapport stellen we het geval Syntech voor, die korte en niet gecertificeerde opleidingen aanbiedt die specifiek gericht zijn op de beroepen in verband met geluid.

2. Voortgezette opleidingen Op universitair niveau bestaan er specialisaties in intellectueel recht en informatica. Voor deze laatste kan er een onderscheid worden gemaakt tussen de voortgezette opleidingen die bestemd zijn voor een publiek dat reeds een bepaalde basiskennis heeft van informatica en deze bestemd voor leken. De

Universiteit van Boston geeft eveneens cursussen in e-commerce, maar heeft het statuut van privéuniversiteit. Er bestaan vervolmakingscursussen voor personen die hun beheersing van de multimedia en het internet willen verbeteren. De Pianofabriek biedt bijvoorbeeld een vervolmakingscursus geluidstechnieken aan. Syntech stelt ook vervolmakingsmodules voor geluidstechnieken voor.

Bruxelles Formation biedt opleidingen aan in infografie voor software, vervolmakingscursussen infografie en opleidingen in programmeertalen. Voor al deze opleidingen, is enige voorkennis vereist. De duur van deze cursussen hangt af van de hoeveelheid stof. De cursussen die specifiek gericht zijn op de werkzoekenden duren over het algemeen enkele maanden, voltijds Deze opleidingen maken vaak deel uit van een doorstromingsprogramma voor werkzoekenden en worden gegeven in samenwerking met de BGDA. Voor professionals uit de audiovisuele sector en studenten bestaat er een hele waaier dagen avondcursussen, voor periodes die variëren van enkele dagen tot enkele weken. Deze privé-opleidingen zijn echter zeer duur, worden soms in het buitenland gegeven en er wordt geen gehomologeerd certificaat voor afgeleverd. Het voordeel van dit type modules van voortgezette opleidingen is hun aanpassingsvermogen aan de multimediasector. Ze kunnen bovendien een uitstekende aanvulling zijn bij de traditionele opleidingen, door geactualiseerde informatie te bieden over de nieuwe technologieën en hun innovaties. Een professional kan met dit type opleiding zijn kennis en praktijk verbeteren en op deze manier blijven beantwoorden aan de eisen van de arbeidsmarkt.

54


Januari 2001

3. Gevalsstudie: Syntech Het geval van Syntech biedt een goed voorbeeld van een relatief innoverende aanpak van beroepsopleidingen. De - overigens heel volledige - klassieke opleidingen worden gespreid over meerdere jaren en zijn soms wat stroef op het vlak van inhoud, didactisch materiaal, enz. De cursussen van Syntech daarentegen, worden gegeven in één week door professionals uit de beroepswereld die regelmatig contact houden met de sector en zijn evoluties. Wat is een innoverende opleiding? Wat betekent "good practice" op het gebied van opleiding? Zonder in detail te treden van een uitvoerige sociologische literatuur onthouden we dat de opleiding die door Synthech wordt aangeboden, verschillende innoverende kenmerken heeft. De vernieuwende componenten ervan zijn: ¾ modulaire benadering aan de hand van het bekwaamheidsprofiel ¾ is gericht op nieuwe beroepsprofielen ¾ is gericht op laaggekwalificeerden ¾ is gericht op werknemers van kleine ondernemingen ¾ afwisseling leersituatie - werksituatie

Er zijn 6 soorten stages. Eerst en vooral zijn er de initiatiestages, die toegankelijk zijn voor iedereen, bijvoorbeeld de module Elementen van het ritme, om te leren het ritme te coderen, het over te brengen in machinetaal. Deze cursus is zowel gericht op geluidsingenieurs of geluidstechnici als op muzikanten of ook op andere kunstenaars die ritme intuïtief kennen. Deze module lijkt een beetje op een cursus ritmische notenleer: het is de basis voor veel anderen cursussen, zoals bijvoorbeeld de stages informaticatools. Music Business Intro is een cursus die wordt gevolgd door heel wat muzikanten die meer willen weten over de uitgave, de productie, de contracten, de auteursrechten,… Een namiddag bij Sabam is voorzien in de module om simulaties uit te voeren. Er zijn cursussen voor DJ'ing op twee niveaus (technieken van de disk jockey): inleiding tot het DJ'ing en verder doorgedreven technische cursus (scratch, kud, …). Deze cursussen worden gegeven door een professionele DJ met wereldfaam. Er bestaan eveneens zeer praktische initiatiemodules, die gericht zijn op informaticatools voor de uitgave of de verwerking van geluid, modules PC Config & repairs en

ABC van de elektronica. Het tweede type stage is gericht op de muziekproductie: de basiscursus is de introductie op de

geluidstechnieken en de muziekproductie. 80% van de mensen die deze cursus reeds hebben gevolgd zijn muziekliefhebbers, de anderen zijn studenten die zich voorbereiden op een toelatingsexamen, en de ex-studenten van de IAD die een opleiding willen die meer aanleunt bij de behoeften op het terrein vooraleer ze beginnen te werken. Onmiddellijk na de deze cursus zijn er twee praktische cursussen, waarvan de eerste zich situeert op het niveau van het analoge en de tweede op het niveau van het digitale. Men leert de technieken gezien in de inleiding toe te passen onder de vorm van oefeningen aan mengtafels (analoge praktijk) en overgebracht op het virtuele (digitale praktijk). Er is ook een

55


gespecialiseerde cursus voorzien voor de eigenaars van een home studio. Een andere stage spitst zich toe op de mengtechnieken op computer. De derde cursusmodule heeft betrekking op de muzikale informatica (opnamesoftware). Cubasse VST en Logic Audio zijn de twee belangrijkste opnametools op de markt. In het begin waren ze gebaseerd op de MIDI-opnametechniek, waarbij niet de muziek, maar de parameters van het spel worden opgenomen. Vandaag combineren deze tools de MIDI- en de Audio-opname. De twee andere opnametools zijn Cakewalk en Digi 001. Onder de technische stages is er de sampling, een techniek die gebruik maakt van een klank- of geluidsfragment om het te transformeren en te verplaatsen in een geluidscontext. De module Audiosynthese buigt zich over de creatie van het geluid vanaf de synthesizer. Deze twee technieken, sampling en geluidssynthese kunnen worden toegepast op andere domeinen en andere muziekstijlen, zoals de creatie van klanken voor de synthesizers, het geluidsdecor, de filmmuziek, de televisie, de generieken,… (cursus sound design). Het geluid kan ook websites en cd-roms begeleiden. Voor de webdesigners en de multimediaproducenten is er de module

geluid voor internet en multimedia, een cursus voor mensen die willen weten hoe ze het beste geluid kunnen bekomen voor hun sites of cd-rom. Twee andere cursussen zijn meer gericht op de geluidsopname en de compressor mastering. De lesgever van de eerste cursus is een in deze technieken gerenommeerde geluidsingenieur; de studenten leren vooral geluidsopnames in een studio te maken. De pro-stages bestaan uit twee modules SSL Serie G en Pro Tools. De eerste tool is een standaard mengtafel in een opnamestudio, die toelaat de niveaus te moduleren, transformaties van het geluid door te voeren en effecten te creëren (zeer dure tools die niet in alle geluidsstudio's voorhanden zijn).

Pro Tools is een tool voor de digitale opname en montage. De lesgever is een geluidsingenieur. De pro-stages worden gevolg door studenten die van de IAD komen, geluidsingenieurs, door telecommunicatiestudenten (of ingenieurs die gepassioneerd zijn door geluid en muziek). De laatste stages worden gekenmerkt door hun zeer hoog niveau van technische specialisatie. Er is een voortgezette opleiding van de sector muziek en ritme. Er is ook een cursus MIDI-opname, Scoring waar men partituren leert schrijven, met behulp van de computer, een module Time Code (cursus postsynchronisatie) en een module Sonic master. Deze laatste cursus is zeer interessant voor geluidsingenieurs die een analytisch oor willen ontwikkelen (referentiepunten, niveaus, technieken, effecten). Het is een cursus die men thuis volgt met cd's. Op dit ogenblik zijn de opleidingen die Syntech voorstelt niet gecertificeerd, aangezien de attesten van aanwezigheid en van slagen, die worden afgeleverd door de computer, niet gehomologeerd zijn door het Ministerie voor Onderwijs. Het partnership met privé-bedrijven is beperkt tot sponsoring, onder de vorm van diverse machines die ter beschikking worden gesteld.

56


Januari 2001

4. Bedrijfsopleidingen De term "bedrijfsopleiding" duidt de opleidingspraktijken aan die uitgaan van privé-bedrijven, bestemd voor hun (toekomstig) personeel; de opleidingen kunnen worden georganiseerd binnen de onderneming zelf of extern. De studie van A.Gevers et .al.21 ging dieper in op het wijd verspreide geloof dat de bedrijven meer in opleiding investeren als ze van oordeel zijn dat ze hierdoor een grotere winstmarge kunnen maken. Om deze reden kan men verwachten dat deze opleidingen voornamelijk gericht zijn op de jongeren, de kaderleden, het mannelijk en het hooggekwalificeerd personeel. De grote bedrijven doen over het algemeen grotere investeringen voor opleiding omdat ze zich een betere spreiding van hun uitgaven kunnen veroorloven. De bedrijven met een grote turn over worden geconfronteerd met een ernstig dilemma22. Als ze grote investeringen doen voor personeelopleiding, maken ze hun medewerkers immers beter gekwalificeerd, waardoor hun kansen op de arbeidsmarkt groter worden en wordt het risico dus groter dat ze worden weggekaapt door concurrenten. Deze opleidingen zijn langs de andere kant ook een middel om de werknemers te binden en hen binnen het bedrijf te houden. Over het algemeen investeren de bedrijven die niet-gestandaardiseerde producten leveren, het meest in opleiding. Voor de multimediabedrijven zijn deze indicaties niet zo duidelijk. Aangezien de meeste van deze bedrijven KMO's zijn, met een groot personeelsverloop spreekt het vanzelf dat het financiële aandeel dat besteed wordt aan vorming praktisch onbestaande is. Het klassieke profiel van de werknemer in de multimediasector is er niettemin één van hoge kwalificaties; de bedrijven in deze sector zullen dus grotendeels geneigd zijn dit type personeel aan te werven. De producten die ze verkopen zijn overigens weinig gestandaardiseerd. De multimediabedrijven kunnen worden vergeleken met de softwarebedrijven uit de studie die een uitzondering zijn in het opleidingsbeleid door de omvang van hun investering, ongeacht de gebruikte investeringsindicator. De klassieke bedrijven stellen pas opleidingen voor aan hun werknemers vanaf een bepaalde drempel vragen en behoeften. Deze drempel bestaat niet in de hiervoor vermelde ondernemingen en zelfs de kleine bedrijven zijn bereid om te investeren in opleidingsmodules. J. Bollens et.al.23 zien hier verscheidene verklaringen voor: enerzijds omdat de technologie in de informaticasector permanent evolueert en dat bedrijven hierdoor continu investeren in de opleiding om te kunnen beschikken over werknemers die gespecialiseerd zijn in de meest actuele technieken. Anderzijds is er ook een belangrijk tekort aan gekwalificeerde informatici op de arbeidsmarkt. Hierdoor selecteren de bedrijven niet enkel meer op kwalificatiecriteria, maar zijn ze bereid om te investeren in opleidingen.

21

22 23

Gevers A. et.al. (2000), Drivers en moderatoren van de opleidingsinspanningen, een literatuuroverzicht (D01). www.HIVA.be. Forrier A. et.al. (2000), Flexibiliteit, turnover en opleiding (D04). www.HIVA.be. Bollens J. et.al. (2000), De opleidingsinspanningen. Een beschrijvend-verklarend perspectief (D02).

www.HIVA.be. 57


In de gesprekken met de vertegenwoordigers van de multimediabedrijven werd het accent niet specifiek gelegd op de opleidingsvragen op initiatief van de bedrijven. Het grote verschil tussen de softwarebedrijven in het HIVA-onderzoek en de multimediabedrijven schijnt toch te liggen in hun manier om overeenkomsten te sluiten met het personeel; deze laatste stellen hun personeel veel flexibeler tewerk (freelance). Ze hechten niettemin veel belang aan de kwalificatie van de werknemers en sommige onder hen organiseren specifieke en doelgerichte opleidingen als er grote schaarste is aan gekwalificeerd personeel. De meeste bedrijven hebben wellicht onvoldoende informatie over de opleidingsmogelijkheden van hun personeel binnen het bedrijf. Het Brussels Gewest verleent de bedrijven die dit wensen steun voor opleiding onder de vorm van premies, zoals bijvoorbeeld de individuele beroepsopleiding in een onderneming (I.B.O.) en de

beroepsoverstappremie. De individuele beroepsopleiding in het bedrijf kan een begin zijn van een antwoord op het gebrek aan gekwalificeerde kandidaten voor een bepaalde functie of voor de ontoereikende kwalificaties van een kandidaat. Deze opleiding kan worden gevolgd door elke persoon die ingeschreven is als werkzoekende of die een werkloosheidsuitkering krijgt. Tijdens de volledige duur van de opleiding behoudt de kandidaat zijn statuut van werkzoekende of werkloze en blijft hij zijn uitkering ontvangen. Hij krijgt eveneens een productiviteitspremie, die gedragen wordt door de werkgever. Om gebruik te kunnen maken van deze tewerkstellingssteun moet het bedrijf een werkaanbieding indienen bij de BGDA, met een beschrijving van het beroep en een opleidingsprogramma. Het opleidingsprogramma en de duur ervan worden bepaald in overleg met de werkgever, de door de werkgever en de BGDA erkende stagiaire en de plaatser van de BGDA. De overstapspremie kan worden verkregen door de bedrijven met minder dan 250 werknemers die werkzoekenden met ten hoogste een diploma van hoger secundair onderwijs aanwerven en die behoren tot één van de vier volgende categorieën: 1) deeltijds schoolplichtig zijn, 2) tussen 18 en 24 jaar oud zijn en ten minste 1 dag en niet langer dan 2 jaar niet gewerkt hebben, 3) 25 tot 45 jaar oud zijn en ten minste 10 maanden en niet langer dan 2 jaar niet gewerkt hebben, 4) 46 jaar oud zijn of meer en geen beroepsactiviteit uitgeoefend hebben sinds ten minste 1 dag.

58


Januari 2001

Conclusie en aanbevelingen In het kader van deze studie hebben wij de beroepen verkend in de wereld van het geluid en de muziek, die verband houden met de digitalisering van het geluid en de verspreiding via de nieuwe

elektronische media. Het onderzoek, dat werd uitgevoerd van het begin van de maand november 2000 tot het einde van de maand februari 2001, is gebaseerd op uitgebreide gesprekken met verantwoordelijken van Brusselse bedrijven, op syntheses van de bestaande literatuur en documentatie, op een aantal bewerkingen of compilaties van beschikbare kwantitatieve gegevens. De studie is opgebouwd op basis van twee theoretische inbrengen die zeer doelgericht en complementair zijn: enerzijds het concept kunstwereld van H. S. Becker, en anderzijds het concept

competentie dat gedefinieerd en gebruikt werd door P. Zarifian. Het theoretische principes van Becker inspireerde ons voor een configurationele en zeer concrete benadering van de artistieke activiteit - als "polifonische producties van subjectiviteit". De theoretische inbreng van het bekwaamheidsmodel, heeft ons in dezelfde logische lijn, toegelaten beroepsprofielen op te stellen, zonder in de valstrikken te lopen die onvermijdelijk verbonden zijn aan het traditionele begrip van competentie: verwarring tussen de competente persoon en de gekwalificeerde functie, negatie van het legitimeringproces en collectieve kennisopbouw, discontinuïteit van de productieprocessen, … Bepaalde profielen werden uitvoeriger beschreven dan andere, naar gelang van de intensiteit van de gesprekken met de actoren op het terrein. Wij hebben 8 types productieve machines geïdentificeerd in het domein van de muziek on line. We staan even stil bij het productietype van deze verschillende machines : ¾ De drie types productiemaatschappijen die aan bod komen in deze studie (muziek, film, multimedia) worden gekenmerkt door hun productie van producten; ¾ De geluidsstudio's kenmerken zich door hun productie van opnames; ¾ De on line distributeurs (en promotiedienst van de platenmaatschappijen), de internet providers, de organisatoren van muziek- en multimediaevenementen, alsook de juridische consultants die gekenmerkt worden door hun productie van consumptie.

Wij geven hieronder een overzichtstabel van de informatie die we uit onze gesprekken konden distilleren.

59


Distributeurs (Platenhandelaars)

Muziek

Platenmaatschappijen Gebruikers

Inhoud 3. Filmproductiemaatschappij

Fictie Reclame Documentaire (+ multimedia)

4. Multimediaproductiemaatschappij

Uitgeverijen

dvd, cd-rom Animaties

Privé- openbare bedrijven Gebruikers

Meersporenmuziek

Tewerkstelling laaggeschoolden

+

Contact - mond aan mond

+ of -

Loontrekkend

++

++

+


+ of -

Loontrekkend (+ veel freelance)

+

+

-


-

Zelfstandig (+ veel freelance)

++

++

+

Zeer gevarieerd

--

Loontrekkend

+

-

+


+

Indépendants (+ veel freelance)

++

++

++

Spontane sollicitatie

--

Loontrekkend

+

+

+

Zeer gevarieerd

+

Loontrekkend

++

++

+

Zeer gevarieerd

--

Zeer gevarieerd

Statuut van de werknemers

+

Manier van aanwerven

-

Reclameregies TV-stations

Websites

Soft-/hardware 5. Geluidsstudio

Privé- openbare bedrijven

Behoefte aan opleiding

2. On line distributeur

Muziek

Behoefte aan arbeidskrachten

1. Platenmaatschappij

Mutatie

Type

Klanten

Producten

Overzichtstabel

Type 1,2,3,4

Postproductie (+multimediabestellingen) 6. Internet provider

Toegang tot internet Inhoud

Gebruikers

7. Organisator van evenementen

Muziek- en mulitmediaevenementen

Type 1,2,3,4

8. Bureau voor juridische consultancy

Advies Verdediging

Type 1-7

We hebben, tot slot, een niet-exhaustieve beschrijving gegeven van de Brusselse opleidingen, op het gebied van geluid en multimedia. We hebben ons achtereenvolgens gebogen over de initiële opleidingen, de voortgezette opleidingen, een gevalsstudie over relatief vernieuwende beroepsopleidingen, en de opleidingsmogelijkheden in de bedrijven zelf. Aan het einde van deze studie kunnen we vier belangrijke vaststellingen doen of mogelijk problematische gevallen aanduiden, die ons de gelegenheid bieden om bepaalde aanbevelingen te formuleren.

De anticipatie op de industriële veranderingen De beroepen die werden bestudeerd in het kader van dit verkennend onderzoek zijn bijna allemaal ontstaan uit de progressieve opgang van de Informatiemaatschappij; ze zijn bijgevolg zeer gevoelig voor industriële veranderingen. Deze veranderingen transformeren de organisatie van het werk en de productieprocessen op ingrijpende wijze door de invoering van de nieuwe technologieën, het ontstaan van nieuwe eisen van de klanten, de kwaliteit van de gepresteerde diensten, van het leefmilieu, … Als observatorium van de arbeidsmarkt lijkt het ons van essentieel belang dat men binnen de kunstwereld blijft anticiperen op de veranderingen. Wij hebben een theoretisch kader geschetst en

60


Januari 2001

een relatief coherente methodologie uitgewerkt, die aan de hand van een latere kwantitatieve enquête toelaten vrij betrouwbare indicatoren op te bouwen van de behoeften aan werkkracht en opleiding, aan productiviteit, opleidingsinspanning door de bedrijven zelf, van de impact van de gevolgde opleidingen,… voor elke subsector van de activiteiten in deze wereld.

De tewerkstelling van laaggeschoolde werknemers of werkzoekenden Er bestaan heel veel vooroordelen op het vlak van de nieuwe technologieën van de informatie en de communicatie. Men hoort vaak zeggen dat het ontstaan van nieuwe technologieën de tewerkstelling van laaggeschoolden zal bevorderen. Als we luisteren naar het patronaat, wat de belangrijkste bron uitmaakt van de studie, blijkt de tewerkstelling van werkzoekenden of laaggeschoolden een mythe te zijn. Met uitzondering van de geluidsstudio's en de platenmaatschappijen, waar laaggeschoolden worden ingeschakeld, letten de werkgevers heel goed op het niveau van de diploma's van de (toekomstige) werknemers of medewerkers. De logica van de etiquette of van het prestige als kenmerk van de legitimeringprocessen in de kunstwereld, en het beer van de bekwaamheden als dominant managementmodel, sluit de vereiste van het diploma niet uit. De aanwezigheid van de zogenaamde intermediaire kwalificaties kwam tijdens de gesprekken niet aan het licht. Deze intermediaire kwalificaties lijken opgeslorpt te worden in een opvatting rond de

polyvalentie, vanwege de actoren van deze KMO's.

De overeenstemming tussen het opleidingaanbod en het aanbod op de arbeidsmarkt Tijdens onze gesprekken stelde zich herhaaldelijk het probleem van de "overeenstemming" tussen het opleidingsaanbod en het aanbod op de arbeidsmarkt. Stemmen de voorzieningen voor initiële en voortgezette opleidingen overeen met de eisen van de werkgevers? Zijn deze opleidingen opgebouwd rond werksituaties en zijn er professionals uit de sector bij betrokken? Aangezien ons onderzoek niet toelaat om voldoende definitieve vaststellingen te formuleren omtrent dit specifieke punt, stellen wij een aantal aanbevelingen voor die gericht zijn aan de overheid en aan de verstrekkers van opleidingen: ¾ Het ondersteunen en versterken van de informatiseringsinspanningen in het basis- en secundair onderwijs; ¾ De initiële en voortgezette opleidingen opbouwen op basis van een studie van de anticipatie

en

de

behoeften;

de

aanpassingsprocessen

van

de

school-

en

beroepsopleidingsprogramma's aan de kunstwereld ondersteunen. ¾ De initiële en voortgezette opleidingen opbouwen vanuit een samenwerking en een multifunctioneel partnership met de professionals van de sector; ¾ Het aanmoedigen van initiële en voortgezette opleidingen die een pedagogie ontwikkelen waarbij de werksituatie/opleiding afgewisseld worden; ¾ Het aanmoedigen van gehomologeerde beroepsopleidingen;

61


¾ Het aanmoedigen van opleidingen die de toegang tot de arbeidsmarkt voor werkzoekenden en mensen met een OCMW-uitkering vergemakkelijken; ¾ De relatief lange beroepsopleidingen aanmoedigen, waarbij algemene inhoud gecombineerd wordt, die kan worden overgedragen op specifieke technische inhoud; ¾ De modulaire benadering van de beroepsopleidingen bevorderen (opleidingsparcours); ¾ Beroepsopleidingen bevorderen die gericht zijn op nieuwe beroepsprofielen.

Wij herinneren aan de relatieve dichtheid van de privé-organisatoren inzake opleiding in verhouding tot het openbare opleidingaanbod. De vragen rond leefbaarheid van een opleidingsinstelling of de rendabiliteit van de investering komen onvermijdelijk aan bod, in het domein van de nieuwe technologieën. Op dit vlak blijken de privé-organisatoren beter te kunnen anticiperen op de veranderingen, hun opleidingsprogramma's beter aan te kunnen passen aan de technologische evoluties en de investeringskosten die ermee gepaard gaan, beter te kunnen dragen. Als we de theorieën van het menselijk kapitaal erop naslaan, is er voor de openbare organisatoren ons inziens echter een hoofdrol weggelegd, in de productie van algemene opleidingen met relatief overdraagbare inhoud.

De integratie van de bekwaamheden in de kleine bedrijven: polyvalentie en specialisatie En tot slot een laatste aandachtspunt: de integratieprocédés van de competenties, als kenmerk van zeer kleine bedrijven in de bestudeerde kunstwereld. De wereld van de muziek on line is een configuratie van zeer complexe banden van onderlinge afhankelijkheid die worden geweven door de actoren, die door zich nieuwe technieken eigen te maken, nieuwe praktijken genereren: telewerk, flexibiliteit, onderaanneming; partnership, netwerk van actoren, … In de kleine en zeer kleine ondernemingen van deze zeer technische wereld, moeten de actoren zeer gediversifieerde bekwaamheden kunnen ontvouwen: op technisch, artistiek, relationeel, manager-, administratief, prospectief, juridisch en financieel vlak. Om te kunnen beantwoorden aan de structurele eisen op het vlak van de polyvalentie (via overdraagbare inhoud) en de specialisatie (door doelgerichte technische inhoud), moeten de opleidingsinstellingen hier rekening mee houden bij het opstellen van hun opleidingsprograma's.

62


Januari 2001

Bibliografie AMADIEU J.F. et CADIN L., Compétence et organisation qualifiante, Economica, Paris, 1996. BECKER H.S., Les mondes de l'art, Flammarion, Tours, 1986. BERENBOOM A., Le nouveau droit d'auteur et les droits voisins, Larcier, Bruxelles, 1997. BOLLENS J. et.al., De opleidingsinspanningen. Een beschrijvend-verklarend perspectief (D02). www.HIVA.be, 2000. BOURQUE G.L., L'industrie du multimédia : état de la musique. Cahiers du crises, n°0010, 2000. BUYDENS M., Droits d'auteur et Internet. Problèmes et solutions pour la création d'une base de

données en ligne contenant des images et/ou du texte, Affaires Scientifiques, Techniques et Culturelles. Comité sectoriel de main-d'œuvre en technologies de l'information et des communication, Multimédia.

Profils de compétences de professions. Conseil de l'éducation et de la formation, Validation des compétences. Avis n°51, Communauté française de Belgique, 1997. DE BAENST-VANDENBROUCKE A., LOBET-MARIS C., NOIRHOMME-FRAITURE M., Des métiers pour le

multimédia. Fiches d'information. Ministère de la Région Wallonne, Direction générale des Technologies, de la Recherche et de l'Énergie, 1998. DELEUZE G. et GUATTARI F., L'Anti-Oedipe, Editons de Minuit, Paris, 1972-73. FABRIMETAL, Bruxelles, centre numérique de la vallée de la Senne, Ronéo, 2000. FORRIER A. et.al., Flexibiliteit, turnover en opleiding (D04). www.HIVA.be, 2000. GEVERS A. et.al., Drivers en moderatoren van de opleidingsinspanningen, een literatuuroverzicht

(D01). www.HIVA.be, 2000. GUATTARI F., Chaosmose, Gallilée, 1992. KAUFMANN J.-C., L'entretien compréhensif, Éditions Nathan, Paris, 1996. LICHTENBERGER Y., Compétence, organisation du travail et confrontation sociale, In : Formation Emploi, n° 67 juillet-septembre 1999, Paris. Musique Info, l'hebdomadaire des professionnels de la musique, des médias et du divertissement, Paris, années 1999-2001.

63


Pricewaterhouse Coopers, Impact des technologies de l'information sur le marché du travail et les

qualifications requises, Ronéo, Bruxelles, 2000. SERV, Draaiboek opstellen beroepsprofielen, Brussel, 1997.

Dictionaire télécommunications, 2000.

TechnoCompétences,

sectoriel

de

compétences.

Exploitants

de

réseaux

-

VALENDUC G. (sous la direction de), L'avenir du travail dans la société de l'information : enjeux

individuels et collectifs, Bruxelles FTU-FEC, 1999. ZARIFIAN P., Objectif compétence, pour une nouvelle logique, Editions Liaisons, Paris, 1999. ZARIFIAN P., Compétence et organisation qualifiante en milieu industriel, In : MINET F., PARLIER M. et DE WITTE S., La compétence, mythe, construction ou réalité ?, L'Harmattan, Paris, 2000.

www.agers.cfwb.be www.aptitude-fr.com/htm/fichesmetiers www.bddinteref.com www.bop.vgc.be www.france2.fr/tv/metiers.htm www.iiis.fr/M/M.html www.lepremierplan.com www.mediatheque.ircam.fr/articles/textes/Fortier98a www.mrw.wallonie.be/DGTRE/fichesmetiers www.scrime.u-bordeaux.fr www.worklogic.com

64

Bijlage 1 Lijst van de gesprekken ARIZONA FILM

05/12

beeldstudio

ARKAOS

05/12

multimedia

CHELLO BROADBAND BELGIUM

04/12

internet provider

CINEBERTI

14/12

beeldstudio

DADA RECORDING STUDIOS

04/12

geluidsstudio

DOCTOR SWING

17/11

geluidsstudio

EDEL

20/11

platenmaatschappij/distributeurs

EQUUS

08/12

geluidsstudio

INTERFACE3

14/12

opleiding

INSAS

09/01

opleiding

JET STUDIO

20/11

geluidsstudio

MAGIC MEDIA

11/12

multimedia

MOSTRA

12/12

beeldstudio

MUSICA NUMERIS

11/12

geluidsstudio

NETBEAT

29/12

platenmaatschappij/distributeurs

OPSIS

07/12

internet provider

SONY MUSIC

08/01

opleiding

SYNTECH

23/01

opleiding

TO DO TODAY PRODUCTIES

22/12

beeldstudio

Y.M.P.

19/01

multimedia

EX MACHINA INTERACTIVE ARCHITECHTS

vragenlijst ingevuld via mail

AZIMUT

gesprek geweigerd

COSMOS STUDIO

gesprek geweigerd

INFO2CLEAR

gesprek geweigerd

LA RETINE DU PLATEAU

gesprek geweigerd

Bijlage 2 GIDS BIJ DE GESPREKKEN BESTEMD VOOR DE BEDRIJFSVERANTWOORDELIJKEN

1.

Functie van de ondervraagde persoon Statuut van de ondervraagde persoon Bedrijfsleider/ -verantwoordelijke Artistiek verantwoordelijke (multimedia/producent/directeur) Marketing/Commercieel/Communicatie-directeur Technisch directeur Andere multimediafunctie Directeur informatica HRM/Personeelsverantwoordelijke Andere

2.

Naam van het bedrijf: …………………………………………………………………………………………………………

3.

Ligging van het bedrijf: ………………………………………………………………………………………………………..

4.

Statuut van het bedrijf: privé/openbaar

5.

Grootte van het bedrijf Grootte van het bedrijf Minder dan 5 werknemers 5 tot 9 10 tot 19 20 tot 50 50 tot 250 Meer dan 250

6.

Activiteitensector van het bedrijf Activiteitensector Reclame Telecommunicatie Audiovisueel Onderwijs/Opleiding Informatica Andere

7.

Omzet: ……………………………………………………………………………………………………………………………….

8.

Oprichtingsdatum van het bedrijf: …………………………………………………………………………………………

9.

Producten die gerealiseerd worden door het bedrijf Gerealiseerde producten Off-line On-line Beide

10. Welke zijn de types multimediaproducten die op dit ogenblik worden gefabriceerd door het bedrijf? (geluid/muziek/internet) ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………

11. Welke zijn de verwachte evoluties van uw productie (bijvoorbeeld voor volgend jaar)? (geluid/muziek/internet) ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………

12. Tot welk type klanten zijn uw producten gericht? (geluid/muziek/internet) ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………

13. Beschrijving van het personeel multimedia van het bedrijf Bekwaamheden Voornaam van de werknemer

Functie

Activiteiten

Theoretische kennis

Persoonlijkheidskenmerken

Vaardigheden

Initiële en voortgezette opleiding

Vroegere beroepservaring

Verschil tussen functie en typeprofiel

Voorziene evolutie Regressie Progressie Stagnatie

Problemen bij de aanwerving

Voornaam van de werknemer

Statuut (loontrekkend, freelance, zelfstandig, stagiaire, …)

Leeftijd

Geslacht

Duur (+contract voor bepaalde duur)

Voltijds/deeltijds

Arbeidsplaats

Bezoldigingsniveau

14. Welke zijn de factoren van de evolutie die een invloed kunnen hebben op de multimediaberoepen binnen uw bedrijf en op de werking en de organisatie ervan? Hoe anticipeert u op deze veranderingen? ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………

15. Welke zijn de kanalen die het meest gebruikt worden door uw onderneming bij de aanwerving van multimediapersoneel? Recruteringskanalen Relaties (persoonlijke contacten, mond tot mond) Kleine advertenties (gespecialiseerde pers) Spontane sollicitaties Stagiaires Ex- freelance Internet Interne promotie Uitzendkantoor ORBEM - FOREM - BGDA - VDAB Andere

16. Vinden laaggeschoolde werkzoekenden werk in uw bedrijf? Volgens welke modaliteiten? ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………

17. Wat voor problemen ondervindt u bij de aanwerving van multimediapersoneel? ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………

18. Waaruit bestaan uw opleidingsbehoeften (continu - voortgezet)? Bespreking van de initiële en voortgezette opleidingskanalen (bestaand, verwacht, voorgesteld, …) ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………

Functie Geluidstechnici

Taak S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7 S8 S9 S10 S11

Artistiek directeur

Jurist

Informaticus

S12 DA1 DA2 DA3 DA4 DA5 J1 J2 J3 J4 I1

Vastleggen van klank en geluid voor verspreiding, versterking of opname: beheert de opnamesessies Bijstand bij de voorbereiding van de opname Digitalisering van het geluid Organisatie van de database van de geluidselementen samen met de informaticus Montage: isoleren van de geluidselementen, het uitsnijden ervan en de eventuele montage door er andere geluidsbronnen aan toe te voegen of over op te nemen Verwerking van het geluid: optimaliseert de geluidskwaliteit met behulp van software voor geluidsverwerking, corrigeert geluidsgolven of egaliseert ze, verzacht of versterkt bepaalde frequenties, voegt geluidseffecten toe … Mixing: integreert elk element op de gewenste plaats om te komen tot de uiteindelijke geluidstrack die wordt bewaard onder de vorm van computerbestand Verantwoordelijk voor de definitie en de werking van de apparatuur; doet noodinterventies als het materiaal defect is, verzekert het dagelijks onderhoud ervan Voorbereiding van het materiaal en installatie van de apparatuur Superviseert en coördineert het werk van de andere technici in de opnamestudio Bedient de knoppen op het audiopaneel voor de mixing van de muziek en het geluid en/of beheert de geluidseffecten tijdens concerten en rechtstreekse evenementen Verantwoordelijke/ontwerper van de geluidsband Verantwoordelijk voor de plastische, iconografische en geluidssamenhang van de productie Verantwoordelijk voor de esthetiek van het werk: belast met de packaging van de producten en de grafiek, van het design Omkadering en coördinatie van de teams voor de grafiek, de animatie van de schermen en de geluidsband Rol van tussenpersoon tussen auteur en regisseur Plant de materiaalbehoeften Hij identificeert de te beheren rechten (waarvan de rechten op de toekomstige werken) Hij neemt samen met de producent deel aan de onderhandeling van de auteurscontracten: stelt de juridische documenten op Hij lost de juridische problemen op met betrekking tot de muziek (en tot de beelden en de teksten) Verstrekt informatie en geargumenteerd advies op juridisch vlak in de ruimste zin (inhoud, technische aspecten, financiën) en op het vlak van de auteursrechten in het bijzonder Neemt deel aan het opstellen van het bestek en technologische haalbaarheidsanalyse van een project

Ontwikkeling programmeur Administrateur Web

Ergonoom

I2 I3 I4 AW1 AW2 AW3 AW4 E1 E2

Grafische illustrator lay-outman

Infograficus

Scenarioschrijver copywriter Producent

IG1 IG2 IG3 I1 I2 Sc1 Sc2 P1 P2 P3 P4

Schat de informaticabehoeften in en realiseert het ontwikkelingsplan van de interactieve toepassing Stelt de programmalijnen op voor het geluid- (of beeld-) beheer Ontwerpt het informatieprogramma voor het beheer van de audiovisuele en tekstgegevens Definieert de inhoud van de site Bouwt de website Beheert de server: hij waarborgt de continuïteit, ziet toe op de ergonomie, de interactiviteit, het raadplegingsgemak, de mogelijkheid voor de gebruiker om te reageren Ziet toe op de veiligheid van de site (toegang; virus…) Bestudeert de optimale interfacevoorwaarden om het grootste gebruikscomfort te waarborgen (de intensiteit van de aangepaste distributie van de lichtbronnen, het toelaatbare geluidsregime,…) Bestudeert de mogelijkheid om het multimediaproduct of de multimediaservice zo aantrekkelijk mogelijk te maken (het leesgemak van het scherm, navigatielinks,…) Tekent de grafische maquettes die het mogelijk maken de ideeën die worden voorgesteld door de auteur en de scenarioschrijver visueel te illustreren Tekent de grafische elementen die voorzien zijn in de story-board Zoekt bestaande grafische illustraties en past ze aan Tekent, in een formaat dat de computer begrijpt, personages, decors, iconen,… Realiseert de interactiviteitsmaquette: harmonieuze plaatsing op het scherm van de teksten, de illustraties, de foto's, de video's,… Neemt deel aan de uitwerking van het document dat als referentie moet dienen om het multimediawerk te realiseren Concretiseert de verhaallijn, rekening houdend met de interactie van de gebruiker met het product of de service Neemt het volledig beheer op zich van de productie, het goede verloop van alle activiteiten in verband met de creatie, de fabricage, de lay-out, de opname en de distributie bij het publiek Werft het personeel aan en superviseert het ook; houdt zich bezig met de arbeidsovereenkomsten van de diverse betrokkenen Onderzoekt de mogelijkheden inzake hulpbronnen, beheert de financiële montage van het project Houdt zich bezig met de huur of de aankoop van de apparatuur

Pressingspecialist

Regisseur projectmanager

Technisch directeur

SP1 SP2 SP3 R1 R2 R3 R4 DT1 DT2 DT3 DT4 DT5

Voert de 'Premastering' uit, een techniek die bestaat in de aanpassing van de bestanden die informatie bevatten en in het creëren van het diskbeeld in het formaat van de gekozen drager Vervaardigt de ''glasmaster' ('Glass Master', een glazen schijf met een fotogevoelig laagje) Bekleedt de glasmaster met een zilver- en controlelaag, voor de duplicatie van de disks Verzekert de artistieke, technische en informaticaopvolging van het ontwerp tot aan de concrete afwerking Plant, organiseert en coördineert het werk Centraliseert alle elementen die moeten worden geïntegreerd: tekeningen, foto's, geluiden, animaties Evalueert de nodige middelen (mensen en apparatuur) Neemt de verantwoordelijkheid van de werking en van het onderhoud van de apparatuur op zich Installeert nieuwe configuraties Werkt stroomopwaarts met het ontwerpteam om de technische oplossingen te vinden die de ergonomische verwerking van het programma oplegt Bestudeert de haalbaarheid van het programma en de optimalisering van de verschillende technische delen die bijdragen tot de realisatie van het project Analyseert de technische haalbaarheid van een project, evalueert er de informaticabehoeften van, realiseert de codering van de beelden, besteedt ze uit of stuurt ze

Geluidstechnici - Bekwaamheden Theoretische kennis ST1 ST2 ST3

ST4 ST5 ST6


Vaardigheden

Bekwaamheden in wiskunde, fysica, akoestiek, elektriciteit Kennis van informatica, software voor verwerking van geluid Kennis van de apparatuur

SE1

Openstaand voor nieuwe ideeën

SF1

De informaticatool kunnen gebruiken

SE2

Creatief

SF2

Vereiste beroepservaring: x jaar

SE3

Kennis van muziek Kennis van multimedia Engels kunnen lezen en spreken Meerdere vreemde talen spreken

SE4 SE5 SE6

Nieuwsgierig: op de hoogte blijven van de evolutie van de technieken en de apparatuur Kritisch ingesteld Organisatorisch begaafd Artistiek met zin voor artistieke cultuur

SE7

SE8 SE9 SE10 SE11 SE12 SE13 SE14

Muzikant zijn: laat toe de gevoeligheden te begrijpen van de musici en dezelfde taal te spreken Muzikale cultuur Polyvalent In staat zijn om in een team te werken samen met de andere professionals Goed kunnen omgaan met onvoorziene omstandigheden en er snel op reageren In staat om relaties aan te knopen Stipt In staat een dialoog te voeren Scherp gehoor

Omkadering - Bekwaamheden Theoretische kennis


Vaardigheden

Artistiek directeur ST1

Beheersing van de grafische tools

SE1

Synthetisch ingesteld met goede visie op het geheel

SF1

ST2

Kennis van techniek en informatica

SE2

Zin voor esthetica

SF2

ST3

Kennis van alle technieken die worden gebruikt in de multimedia: typografie, illustratie, animatie, video, geluid, muziek... Engels lezen en spreken Verschillende vreemde talen spreken

SE3

Geïnteresseerd in algemene cultuur en artistieke theorie en praktijk

SE4

Vindingrijk en creatief

SE5 SE6

Verantwoordelijk Nieuwsgierig: op de hoogte van de evolutie van de technieken en de apparatuur

SE1 SE2 SE3

Onderhandelingscapaciteiten Managementcapaciteit Zin voor dialoog

SE1

In staat om risico's te nemen en in te schatten In staat om te communiceren en een dialoog te voeren Openstaan voor nieuwe ideeën Verantwoordelijk Zin voor uitdaging

ST4 ST5 ST6

Team kunnen begeleiden In staat zijn een team te leiden Beroepservaring in een technische functie, in de productie of de artistieke directie in de opnamekunsten

Technisch directeur ST1

Goede kennis van de technische omgeving

Producent ST1 ST2 ST3

Commerciële kennis, kennis van recht en financiën Technische en artistieke kennis van de multimedia Beheersing van het management

SE2 SE3 SF4 SE5

SF1 SF2

De artistieke kwaliteit van de productie controleren of eraan deelnemen Beheersbekwaamheid

SF3

Een team begeleiden

Regisseur ST1 ST2

SE1 SE2 SE3 SE4

Organisatorisch aangelegd Managementbekwaamheid Zin voor dialoog en goed kunnen luisteren Creativiteit

SE1

Houden van de nieuwe technieken

SE2

Geïnteresseerd in algemene cultuur en artistieke theorie

ST3 ST4

SE3 SE4

ST5 ST6

SE5 SE6

Stipt Met zin voor dialoog en goed kunnen luisteren Diplomatiek Analytisch en synthetisch ingesteld

SE1

Organisatorische begaafdheid

SE2 SE3

Houden van nieuwe technieken en technologie In staat om te anticiperen

SE1 SE2 SE3 SE4

Artistiek en visueel ingesteld Geïnteresseerd in multimedia Zin voor omkadering In staat zijn om in team te werken

Jurist ST1

ST2

Juridische kennis van het publiek en privaat recht met ondermeer het burgerlijk recht, het strafrecht, het handelsrecht en het internationaal recht Specialisaties in het domein van de auteursrechten en de intellectuele eigendom

Pressingspecialist ST1

ST2

Perfecte kennis van de technologie van de compact disks op het vlak van fabricage, capaciteit en performantie Perfecte kennis van alle stappen van de fabricage van een multimediadrager

Scenarioschrijver ST1 ST2

SF1

Onderhandelingscapaciteiten

Informatici - Bekwaamheden

ST1 ST2 ST3

ST4 ST5

Theoretische kennis Wetenschappelijke en technische kennis (noties van wiskunde en fysica) Kennis van de informaticataal en software voor het programmeren van multimedia Beheersing van de software die het mogelijk maakt websites te visualiseren, alsook van de programmeertalen (HTML, Java…) Grondige kennis solide van de omgeving van de computerbeveiliging Kennis van het Engels

SE1 SE2

Persoonlijkheidskenmerken In staat om in team te werken, een dialoog aan te gaan en goed kunnen luisteren Vindingrijk, nieuwsgierig

SE3

Zeer stipt, duidelijk, georganiseerd, methodisch

SE4

Artistiek en technisch creatief

SE5

In staat om te anticiperen

SF1 SF2

Vaardigheden Kunnen werken met beelden, geluiden en databasen Organisatietalent

Beeldtechnici - bekwaamheden Theoretische kennis


Vaardigheden

Grafisch illustrator ST1 ST2

Goede basis tekenen en typografie, beheersing van het licht en het perspectief Kennis van de specifieke eisen van het multimediawerk (moet geen computer kunnen gebruiken)

SE2

Vindingrijk op interactief vlak met een allesomvattende visie In staat om zich aan te passen

SE3 SE4

Zin voor esthetiek en kunst Organisatietalent

Beheersing van de grafische software (Première, Photoshop, Macromind Director,…) Opleiding grafiek

SE1

Openstaand voor de nieuwe technologieën

SF1

Zin voor harmonie, voor evenwicht en de visuele boodschap

SE2

Organisatietalent

SF2

Een stijl, een 'look' creëren die aangepast is aan het te realiseren product

Goede praktijk in multimedia en het fabricageproces Artistieke cultuur

SE3

Creatief

SE4

In staat zijn om in een team te werken

SE1

Aangetrokken door alle technische vernieuwingen Artistiek en sociaal Diplomatiek

SE1

SF1

Lay-outtalent

Infograficus ST1

ST2 ST3 ST4

Ergonoom ST1

Specialist in alles wat te maken heeft met de psychologie van de gebruiker

SE2 SE3

Bijlage 3 GIDS BIJ DE GESPREKKEN BESTEMD VOOR DE ACTOREN VAN DE OPLEIDING

DATUM

NAAM VAN HET OPLEIDINGSCENTRUM ADRES POSTCODE

GEMEENTE

OPRICHTINGSDATUM

JURIDISCHE VORM

STATUUT VAN HET OPLEIDINGSCENTRUM

NAAM VAN DE ONDERVRAAGDE

FUNCTIE VAN DE ONDERVRAAGDE

TELEFOON

FAX

E-MAIL

-

Technische school (hoger secundair) Hogeschool Universiteit School voor sociale promotie Privé-instituut Centrum voor beroepsopleiding Andere (te preciseren)

Opleidingscentrum 1.

Welke oriënteringen worden er in uw opleidingscentrum voorgesteld?

2.

Sinds wanneer bestaat uw centrum/school?

3.

Sinds wanneer bestaat de oriëntering multimedia? Hoe is de multimediapakket opgebouwd? Waar vindt het zijn oorsprong?

Multimediaopleiding 4.

Waaruit bestaat het multimediapakket? Welke zijn de verschillende oriënteringen?

5.

Is het een initiële of een continue opleiding?

6.

Welke zijn de objectieven van het multimediapakket? Objectieven op het vlak van theoretische kennis, persoonlijkheidskenmerken, vaardigheden, maar ook beroepen/vakgebied.

7.

In welke mate beantwoordt deze opleiding aan de behoeften?

8.

Waartuit bestaat het programma? Welke zijn de verschillende cursussen?

9.

Hoe past u uw programma aan? Welke zijn de cursussen die worden toegevoegd aan het initiële opleidingsprogramma? Welke veranderingen worden er doorgevoerd in de programma's?

10. Heeft u partnerships/contacten met bepaalde bedrijven, beroepsverenigingen, andere opleidingscentra uit de multimediasector? Zijn die bestaand? 11. Welke zijn de sterke punten van uw opleiding? Op welk punt wordt in uw opleiding de nadruk gelegd? (talen,…)

Opleidingsmodaliteiten 12. Wat zijn de toelatingsvoorwaarden tot deze opleidingen? Gaat het om een specialisatie? 13. Geven deze opleidingen recht op een erkend diploma? 14. Hoe lang duurt een opleidingscyclus? Hoe ziet de uurregeling eruit? 15. Hoeveel kost de opleiding? 16. Zijn er stages voorzien in het kader van de opleiding? Zo ja, gebeurt de evaluatie van de stage in overleg met de verantwoordelijke van het bedrijf? Komt hij op andere momentren tussenbeide voor de evaluatie van andere processen die verband houden met de opleiding? 17. Voor welke cursussen is er de meeste interesse?

Lesgevers 18. Welk profiel hebben de lesgevers? Welke opleiding hebben ze zelf gevolgd? Zijn het professionals van de sector?

Publiek voor de opleiding 19. Hoeveel personen schrijven zich per jaar in voor de multimediaopleiding? 20. Wat is het profiel van uw studenten? Verandert het volgens de opleidingmodules? 21. Hoeveel personen studeren per jaar af in uw multimediaopleidingen? 22. Wat is het slaagpercentage en hoeveel mensen haken af? 23. Wat gebeurt er met de mensen die een opleiding volgen bij u? Houdt u contact met hen? 24. Wat is de gemiddelde leeftijd van de studenten?

Het Brussels Observatorium van de arbeidsmarkt en de kwalificaties werd opgericht in 1995 en is een orgaan dat door het Europees Sociaal Fonds in het kader van Doelstelling 4 wordt gecofinancierd. Zijn taak bestaat erin zich te voorzien van de nodige instrumenten om de behoeften en kwalificaties op de arbeidsmarkt te voorspellen en de nieuwe bekwaamheden te identificeren die een gevolg zijn van technologische en organisatorische mutaties.

Medewerkers :

verantwoordelijke : Stéphane THYS (fr) Koen BOIS d'ENGHIEN (nl) Paul CLERBAUX (fr) Bénédicte DECKER (fr) Mourad DE VILLERS (fr) Bernard DOZOT (fr) Chantal JACQUEMART (fr) Jean-François ORIANNE (fr) Patricia VROMAN (nl) secretariaat :

Alexandra DE WIT (nl)

Anspachlaan 65 - 1000 Brussel Tel. : 02/505.14.54 - Fax : 02/505.78.19 (e-mail [email protected])

Anspachlaan 65 - 1000 Brussel - http://www.bgda.be Verantwoordelijke uitgever : E. Courthéoux, Anspachlaan 65, 1000 Brussel

D/2001/57.47/4

De beroepswereld van het geluid en de muziek on line in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Recommend Documents