DE BANEN NAAR EEN HOGER PEIL Bekijk op https://www.youtube.com/watch?v=pgyCzqy-KRM voor het herinirichtingplan Sarsven en De Banen. Begin vorige eeuw kwamen plantenliefhebbers uit het hele land al naar de Banen om de enorme maar vooral ook bijzondere plantenrijkdom te aanschouwen. Ook nu nog is De Banen bij Nederweert-Eind een natuurgebied van Europese allure en om die reden opgenomen in het Europese natuurnetwerk, Natura 2000. Topnatuur dus en het beschermen meer dan waard. Door grootschalig ven- en natuurherstel hopen wij die natuurwaarden te behouden, te verbeteren en zelfs verder uit te breiden. De Banen [foto Henk Heijligers] maakt deel uit van een parelsnoer aan peelvennen met onder meer de Roeventerpeel, de Kwegt, de Schoorkuilen en het Sarsven. De afgelopen jaren hebben hier op grote schaal ven- en ander natuurherstel plaatsgevonden. Als klap op de vuurpijl staat De Banen aan de vooravond van een omvangrijke ingreep. Samen met landbouw Natuurontwikkeling in en rond De Banen maakt deel uit van het integraal inrichtingsplan ‘Sarsven en de Banen naar een hoger peil’. Dit heeft tot doel om voor zowel landbouw, natuur als recreatie een meerwaarde te realiseren. Ten behoeve van de landbouw zijn in het verleden drainagebuizen en beregeningsputten aangelegd. Deze maatregelen hebben geleid tot verdroging van de peelvennen en zijn voor de natuurwaarden daarom bijzonder ongunstig. Herstel is echter mogelijk, waarbij zowel de natuur als de landbouw zich verder kunnen ontwikkelen. Door enerzijds de laaggelegen gronden om de natuurgebieden aan te kopen en te gebruiken als buffer tussen de natuurkern en het landbouwgebied en anderzijds voor de landbouw de traditionele drainage te vervangen door zogenaamde peilgestuurde drainage, kan het waterpeil zowel in de natuurgebieden, als in de omgeving er van worden verhoogd. Bovendien wordt de bij de natuurontwikkeling vrijkomende bovengrond, waar mogelijk benut om laaggelegen landbouwpercelen op te hogen. Ook is uitruil van gronden tussen boeren onderling mogelijk gemaakt, zodat voor hen de bedrijfsstructuur is verbeterd. De Banen van weleer Door de aanleg van de Rietbeek dwars door de oostrand van de Banen midden jaren vijftig van de vorige eeuw is het ven een stuk kleiner geworden. De waterstand daalde flink, het ven groeide dicht met riet en vele karakteristieke plantensoorten, waar De Banen nu zijn Natura 2000 status aan te danken heeft, verdwenen of werden zeldzaam. Door natuurherstelmaatregelen die in de jaren negentig van de vorige eeuw zijn uitgevoerd, keerde een aantal soorten terug. Hun zaden bleken nog kiemkrachtig in de
opgeschoonde bodem aanwezig. Het ven kan echter nog verder in oude glorie terugkeren. Dit najaar vindt daarom de start plaats van een nieuwe fase in venherstel.
1896
1912
1926
1937
1955: Tot deze periode ven grootschalig en weinig bosontwikkeling in de randzones
1958: Rietbeek aangelegd door oostrand van De Banen.
1967. Areaal bos in omgeving neemt toe.
1979. Door verdroging is ven stukken kleiner geworden.
1979 Nieuwe Rietbeek, nieuwe natuur Om de natuurkwaliteit van De Banen verder te kunnen verbeteren moet de Rietbeek worden omgelegd. Dit heeft twee grote voordelen. Het voedselrijke landbouwwater uit de Rietbeek heeft geen negatieve invloed meer op de natuurkwaliteit van het voedselarme ven [foto Henk Heijligers], en het waterpeil in het ven kan weer stijgen naar het vroegere niveau. De beek wordt aan de oostrand van het vergrote natuurgebied opnieuw gegraven. Van de voormalige landbouwpercelen tussen de oude en de nieuw aan te leggen Rietbeek wordt de voedselrijke bovenlaag afgegraven. Zo ontstaat er een natuurlijk overgang van bloem- en kruidenrijke graslanden tussen het landbouw- en het natuurgebied.
Waterpeilverhoging en boskap Na het verplaatsen van de Rietbeek kan het venpeil dus stijgen. Daardoor zal aan de randen van De Banen het bos en wilgenstruweel onder water komen te staan. Daar bevindt zich op de bodem een in de loop van vele jaren met meststoffen verrijkte strooisellaag. Als deze niet wordt weggehaald zal de voedselrijkdom in De Banen juist toe- in plaats van afnemen. Ook zullen de aanwezige bomen door ‘de natte voeten’ afsterven. Daarom wordt in de omgeving van de huidige Rietbeek een groot deel van het bos gekapt [foto Frank Meeuwissen]; langs de oevers van De Banen verdwijnt ook het riet en wilgenstruweel. De voedselrijke bodem wordt afgevoerd waarna het ven weer net zo groot wordt als voor de aanleg van de Rietbeek. Op de geleidelijke overgang van het ven naar de hogere delen zal de typische oeverkruidvegetatie, waaraan De Banen zijn Natura 2000 status te danken heeft, met soorten als oeverkruid, kruipende moerasweegbree [foto Henk Heiiligers], gesteeld glaskroos en kleine biesvaren meer ruimte krijgen. Wie weet keert hier zelfs de waterlobelia terug? Die oevers gaan geleidelijk over naar vochtige en droge heide. Door aanleg van nieuwe natuur zal aan de randen van het gebied struweel en bos terugkeren die een natuurlijke buffer vormen met de omgeving. Wandelen en ruiteren Tussen het nieuwe ven en de Rietbeek komt een nieuw wandelpad te liggen, dat zal aansluiten op andere wandelpaden in de omgeving. Wandelend kijkt u hier straks uit over het herstelde ven en de bloemrijke graslanden die er zijn ontstaan. Ook wordt de vogelkijkhut verplaatst zodat men kan blijven genieten van de rijke vogelstand die ook de komende jaren aanwezig zal blijven. Daarnaast wordt aan de andere zijde van de beek een ruiterpad aangelegd. Hierdoor kunnen wandelaars en ruiters ongestoord van het gebied genieten.
In belangrijke mate wordt zo aan de wensen van alle partijen tegemoet gekomen. Het gehele plan wordt uitgevoerd onder regie van de Provincie Limburg en gefinancierd door de Provincie Limburg met inzet van rijks en Europees geld en voorts door het Waterschap Peel en Maasvallei, de Stichting het Limburgs Landschap en de gemeente Nederweert. TEKST HENK HEIJLIGERS EN ARJAN OVAA
