De stap naar hoger beroep

faculteit rechtsgeleerdheid

staatsrecht, bestuursrecht en bestuurskunde

2-09-2015 |

2-09-2015 |

1

De stap naar hoger beroep

Wat bepaalt het appelgedrag van burgers in het bestuursrecht? Mr. dr. Martje Boekema Juridisch adviseur, provincie Overijssel [email protected]

1

2-09-2015 |

2

PhD onderzoek: › Welke factoren beïnvloeden de keuze voor hoger beroep in bestuursrechtelijke zaken? Vandaag: › Bestuursrecht door de ogen van de burger

2

2-09-2015 |

Vandaag „Aanleiding onderzoek „Eerdere onderzoeksbevindingen „Onderzoeksmethode „Resultaten „ Achtergrond burgers „ Oordeel procedure „ Oordeel uitspraak „ Verwachtingen appelprocedure „Conclusies

3

3

2-09-2015 |

Paths to justice: ‘naming-blaming-claiming’

4

4

2-09-2015 |

Appelpercentages Ambtenaren

47%

Bijstand en stufi

40%

Sociale Verzekeringen

38%

Rijksbelastingen

54%

Lokale belastingen

14% (WOZ) 23% (overig)

Vreemdelingenzaken: regulier

29%

Vreemdelingenzaken: asiel

55% (AA) 56% (VA)

Overig RvS

27%

5

5

2-09-2015 |

De stap naar hoger beroep › › › ›

Meerderheid appellen afkomstig van burgers Burgers appelleren vier maal zo vaak als BO Kans op succes appel burger 20% Kans op succes appel BO 55% - 75%

6

2-09-2015 |

Dissertatieonderzoek Vraagstelling Wat zijn de belangrijkste determinanten van de acceptatie van rechterlijke uitspraken door burgers in bestuursrechtelijke zaken?

7

De acceptatie van overheidsbeslissingen

2-09-2015 |

8

2-09-2015 |

Twee perspectieven „

„

Instrumenteel perspectief • Rationele actorbenadering • Kosten-baten afwegingen Normatief perspectief • Procedurele rechtvaardigheid • Distributieve rechtvaardigheid

› Doet een rechtvaardige procedure ertoe? › Wanneer ervaren burgers een procedure/ beslissing als rechtvaardig?

9

2-09-2015 | 10

Rationele actorbenadering Procedurele rechtvaardigheid Distributieve rechtvaardigheid

Rationele actorbenadering: › Focus op individuele belangen › In onderzoek: ƒ Verwachte kosten van appel ƒ Belang van de zaak ƒ Verwachte kans op succes van appel

2-09-2015 | 11

Rationele actorbenadering Procedurele rechtvaardigheid Distributieve rechtvaardigheid

Procedurele rechtvaardigheid ƒ Deskundigheid rechter ƒ Neutraliteit rechter ƒ Ruimte om zaak te bepleiten ƒ Informatievoorziening ƒ Respectvolle bejegening

2-09-2015 | 12

Rationele actorbenadering Procedurele rechtvaardigheid Distributieve rechtvaardigheid

Distributieve rechtvaardigheid › Uitspraak in lijn met: ƒ De wettelijke regels? ƒ Waar burgers menen recht op te hebben? ƒ Individuele situatie?

2-09-2015 | 13

Onderzoeksopzet › Enquête (web of telefonisch) › Omgevingszaken, fiscaal & bijstand › 1422 uitnodigingsbrieven › 323 afgeronde enquêtes › 241 bruikbaar ƒ 1/3 hoger beroep ingesteld ƒ 2/3 geen hoger beroep

2-09-2015 | 14

Resultaten Achtergrond burgers: › Hoog opgeleid › Op leeftijd › Vertegenwoordigd door gemachtigde › Eerdere proceservaring ƒ Slechts 40% ‘one-shotter’

2-09-2015 | 15

Procedure bij rechtbank › Relatief tevreden over: ƒ Bejegening ƒ Ruimte om zaak te bepleiten › Relatief ontevreden over: ƒ Alle info op tafel ƒ Onpartijdigheid rechter ƒ Inlevingsvermogen rechter

2-09-2015 | 16

Ervaren rechtvaardigheid procedure

30 25 20 15 10 5 0 Appellanten

Berustenden

2-09-2015 | 17

Verrast door uitspraak? Niet verrast

Niet in HB

Wel in HB

Wel verrast

Niet in HB

Wel in HB

2-09-2015 | 18

Uitspraak › Relatief tevreden over: ƒ Begrijpelijkheid › Relatief ontevreden over: ƒ Aansluiting wettelijke regels ƒ Juiste feiten ƒ Motivering ƒ Individuele omstandigheden

2-09-2015 | 19

Ervaren rechtvaardigheid uitspraak 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Appellanten

Berustenden

2-09-2015 | 20

Verwachte kans op succes 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20%

niet in appel

10% 0% (zeer) kleine kans

50/50

(zeer) grote kans

wel in appel

2-09-2015 | 21

Verwachtingen appel › Burgers overschatten kans op succes ƒ Groot deel geeft zaak (zeer) grote kans - 58% van appellanten - Succespercentage slechts 15% ƒ Invloed aanwezigheid rechtshulpverlener

2-09-2015 | 22

Aanwezigheid rechtshulp 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Advocaat

Andere rechtshulp

Niet in hoger beroep

Geen rechtshulp In hoger beroep

2-09-2015 | 23

Doorslaggevend voor keuze appel

2-09-2015 | 24

Doorslaggevend voor keuze appel

2-09-2015 | 25

Doorslaggevend voor keuze appel

2-09-2015 | 26

Conclusies ƒ Doen rechtvaardigheidsoordelen ertoe? ƒ Doet de ervaren rechtvaardigheid van de procedure ertoe? Implicaties voor kwaliteitsmanagement

2-09-2015 | 27

2-09-2015 | 28

Relatieve invloed rechtvaardigheid

2 8

Beleving procedure & oordeel uitspraak

2-09-2015 | 29