Das WeIsse BaND jekino EDUCATIE

DAS WEISSE BAND

jekino EDUCATIE

Lesmap DAS WEISSE BAND Film en educatie… ... in het vertoningcircuit van Lessen in het donker, in het kader van Filmfestival Open Doek, ter gelegenheid van een workshop verzorgd door Jekino of van een film in de klas... Het medium film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen, daarom zorgen wij graag voor een degelijke programmatie en pedagogische omkadering. We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen voor kant-enklare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In elke lesmap streven we naar een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en focussen we op één filmterm.

Doelgroep DAS WEISSE BAND: zesde jaar secundair onderwijs

P2

jekino EDUCATIE

www.opendoek.be www.jekino.be www.lesseninhetdonker.be

Online filmfiche! Surf naar www.filmfiches.be en laat je (sterren)mening achter bij de film die je zag. De fiches zijn een digitale, meer visuele uitdieping van deze lesmap met trailers, foto’s en interessante achtergrondinfo.

Inhoudstafel Filmfiche _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Regisseur en productie_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Michael Haneke Productie Vreemde gebeurtenissen, mysteries en ontelbare vragen _ _ Reacties verzamelen bij de leerlingen _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Eerste reactie bij het verlaten van de zaal Filmbespreking in de klas Personages_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Focus op camerawerk _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Inspiratie bij August Sander Van August Sander naar DAS WEISSE BAND Vragen en opdracht Van de Grote Oorlog naar het nazisme_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Bibliografie_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Fiche voor de leerlingen _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

4 7

13 21

27 33

37 41 42

Doel van deze lesmap DAS WEISSE BAND is een uitdagende film om rond te werken. Deze lesmap heeft als belangrijkste doel de film te verhelderen en te duiden,  zonder de “enige” juiste interpretatie te verkondigen. De map biedt verschillende invalshoeken voor discussies rond de film in het algemeen en rond thema’s als opvoeding, ideologie, fanatici,... in het bijzonder. We wensen je een boeiende filmvisie en -bespreking toe met je klas!

Filmfiche Kopieer de filmfiche op de volgende pagina voor je leerlingen. Zo zijn ze meteen goed voorbereid op de voorstelling! Ook voor je collega’s die de leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn.

P3

“Waarom volgen mensen een ideologie? Het Duitse fascisme is het bekendste voorbeeld van ideologische waanzin. De volwassenen van 1933 en 1945 waren kinderen in de jaren voor Wereldoorlog I. Wat maakte hen vatbaar voor het fascisme? DAS WEISSE BAND probeert het Duitse fascisme niet te verklaren. Het onderzoekt de psychologische voorwaarden die er voor nodig zijn. Welk aspect van de opvoeding zorgt er voor dat een volk zijn verantwoordelijkheden wil afstaan? Welk aspect van de opvoeding zorgt er voor dat ze een ander leren haten” (Regisseur Michael Haneke)

Synopsis Net voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog wordt een rustig protestants Duits boerendorpje opgeschrikt door een aantal onverklaarbare gebeurtenissen. Er wordt een kabel over de weg gespannen om de dokter met zijn paard ten val te brengen, een schuur vliegt in brand en twee kinderen worden ontvoerd en gemarteld. De schoolleraar observeert en onderzoekt de gebeurtenissen, die steeds meer wijzen op rituele straffen, en hij komt steeds dichter bij de verschrikkelijke waarheid…

Technische kaart Duitsland en Oostenrijk / 2009 / 144 minuten Taal: Duits Regie & scenario: Michael Haneke Camera: Christian Berger Montage: Monika Willi

P4

Productie: Michael Katz Distributeur: Cineart Met o.a. Christian Friedel, Leonie Benesch, Ulrich Tukur, Ursina Lardi, Burghart Klaussner, Maria-Victoria Dragus, Josef Bierbichler, Rainer Bock, Susanne Lothar en Roxane Duran

Palmares DAS WEISSE BAND is één van de meest gelauwerde films van 2009. Hij won o.a. de Gouden Palm in Cannes, de EFA-award voor de Beste Europese Film en kreeg Oscarnominaties voor Beste Buitenlandse Film en Beste Camerawerk.

Zoals ze in de heimat zeggen: ein Meisterwerk. (…) Met dank aan Haneke voor de zwart-witbeelden, de topzware thematiek, het uitmuntende acteerwerk en de stijlvolle, bijna neoklassieke aankleding.” (Focus Knack) “DAS WEISSE BAND is schitterend gefilmd; de zwart-witbeelden van de velden, het hoekige dorp of de besneeuwde bomen zijn kristalscherp – zo scherp als de dialogen.” (De Standaard)

Officiële websites • • •

http://www. dasweisseband.x-verleih.de/ (Duits) http://www.sonyclassics. com/thewhiteribbon/ (Engels) http://www.lerubanblanc. com/ (Frans)

De sleutel / Spoilers… Ben je een goede detective? In de film gebeuren enkele vreemde dingen die niemand ooit heeft kunnen (of willen) oplossen. Verwacht niet dat regisseur Michael Haneke je de oplossing van het raadsel op een dienblaadje zal aanbieden. Hij wil dat je zelf op zoek gaat naar mogelijke antwoorden. En hij maakt het je zeker niet gemakkelijk.

Dit citaat uit een interview met Michael Haneke biedt een cruciale sleutel voor het oplossen van het raadsel. Je beslist zelf of je het nu al wil lezen, of wacht tot na de film: “DAS WEISSE BAND toont een groep kinderen die de idealen die hun ouders hen opleggen, letterlijk willen naleven. Op basis van diezelfde idealen beoordelen de kinderen hun ouders. En als blijkt dat de ouders hun eigen idealen zelf niet voor de 100% volgen, delen de kinderen straffen uit aan de ouders.”

Filmfiche

Uit de pers geplukt…

P5

Regisseur en productie 1. Michael Haneke Michael Haneke (geboren in 1941) studeerde psychologie, filosofie en dramatische kunsten aan de universiteit van Wenen, en ging vervolgens als filmcriticus werken. Vanaf 1967 werkte hij als monteur bij de Duitse publieke omroep SWR. Hij regisseerde er zijn eerste tv-film in 1974.

van burgerlijkheid schuilt een beestachtige en gewelddadige natuur van de mens.

Hij was 48 jaar toen hij in 1989 zijn eerste langspeelfilm regisseerde: DER SIEBENTE KONTINENT. Twintig jaar later behoort hij tot de meest bekroonde en gerespecteerde filmmakers van Europa. Op het festival van Cannes alleen al won Haneke de prijs van de oecumenische jury (in 2000, met CODE INCONNU), de prijs voor beste regie (in 2005, met CACHÉ), de speciale prijs van de jury (in 2001, met LA PIANISTE) en de Gouden Palm (in 2009, met DAS WEISSE BAND).

Haneke vindt het belangrijk dat het publiek een actieve rol speelt bij het bekijken van zijn films. Daarom vermijdt hij doorgaans ideeën en theorieën al te expliciet in beeld te brengen. Michael Haneke: “Ik zoek altijd naar wat ik in een verhaal kan weg- of openlaten. Ik vergelijk het maken van een film vaak met de schansconstructie voor het schansspringen. De uiteindelijke sprong moet door het publiek genomen worden. Voor de filmmaker is dit behoorlijk moeilijk – het is veel gemakkelijker om zelf te springen. Want het publiek kan ook gefrustreerd raken. Wat moet ik duiden? Wat kan ik weglaten? Hoeveel kan ik in het midden laten zonder het publiek op de zenuwen te werken? Zulke strategieën zijn tegenwoordig algemeen aanvaard in de literatuur, maar veel minder in de filmkunst. Dat vind ik jammer.”

In al deze bekroonde films komt Haneke’s centrale thema aan bod: achter de beschaafde façade

Zowel CACHÉ als DAS WEISSE BAND zijn duidelijke voorbeelden van deze theorie.

P7

2. Productie Basisidee “Mijn oorspronkelijk idee was om een verhaal te vertellen over een groep kinderen die de idealen die door hun ouders worden gepredikt, letterlijk beginnen na te leven. Ze benoemen zichzelf tot rechters en beginnen iedereen die niet volgens die regels leeft te veroordelen. Dit is de basis voor elke vorm van terrorisme. Ze veranderen een ideaal in een ideologie, en iedereen die tegenstand biedt of er neutraal tegenover staat kan beschouwd worden als een vijand.” (Michael Haneke) De werktitel voor deze film was dan ook: DE RECHTERHAND VAN GOD. Haneke wou dit verhaal laten spelen in een klein Duits protestants dorpje aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog omdat de film hierdoor impliciet kon verwijzen naar dingen die later in de twintigste eeuw gebeurden. Michael Haneke: “Op het hoogtepunt van het nazisme zullen de 8 tot 15-jarige kinderen uit DAS WEISSE BAND een leeftijd hebben bereikt waarop ze verantwoordelijkheden moeten nemen.”

P8

Research en scenario Haneke kreeg het idee twintig jaar geleden, en hij werkte tien jaar geleden al aan een eerste, ruwe versie van het scenario. “Ik heb ondertussen een hele bibliotheek gelezen. Onder meer over het leven op het Duitse platteland in de 19de eeuw, maar in de eerste plaats over opvoedingstechnieken. Ik heb de opvoedingsmethodes bestudeerd van de middeleeuwen tot en met de twintigste eeuw. Dat witte lint heb ik ook niet zelf verzonnen. Ik trof het aan in een boek over historische pedagogische methodes.” De witte linten die de kinderen van de dominee moeten dragen, symboliseren het verlangen naar reinheid. “Dat trof me als een mooie metafoor. Zo’n lint wordt ingezet als publieke vernedering, en is daarin ook effectief, maar op de verkeerde manier. Het maakt het kind niet beter, maar voedt de drager ervan slechts met rancune en haat.” Maar film is een visueel medium, dus moest Haneke ook onderzoeken hoe alles er in die tijd uitzag. Vooral de foto’s van fotograaf August Sander waren erg belangrijk. Ze werden als inspiratie gebruikt voor de decors en kostuums, maar ook voor de algemene visuele aanpak van de film. Haneke: “We wilden heel erg precies zijn, en geen fouten maken.”

Casting

Op de set

Zelfs de acteurs moesten een gelijkaardig gezicht hebben als de mensen op de foto’s van August Sander. Dat maakte de casting van de kinderen dus erg complex. Kinderen die goed konden acteren, maar er te modern uitzagen, werden geweigerd. Op zes maanden tijd deden maar liefst 7000 kinderen auditie.

Op de uitgebreide extra’s van de DVD van DAS WEISSE BAND zie je Michael Haneke aan het werk op de set. Je krijgt vooral de indruk dat Michael Haneke echt leeft voor zijn vak. Met als gevolg dat hij al eens tekeer kan gaan, als wat hij in zijn hoofd heeft niet door anderen wordt uitgevoerd. “Mijn hoogste principe is om zo nauwkeurig mogelijk te zijn,” aldus Haneke.

Ook de casting van de figuranten was problematisch. Omdat Michael Haneke in Duitsland geen mensen vond met “door weer en wind doorleefde boerengezichten” liet hij honderden boeren uit Roemenië overkomen, enkel en alleen om te figureren.

De honderd Roemeense figuranten kunnen dat laatste vast beamen. Het is ook de regisseur zelf die de baarden van de figuranten inspecteert. De meeste worden te modern bevonden.

P9

Tegelijk haalt Haneke prachtige vertolkingen uit de kinderen. Hoe doet hij dat? “Het is erg plezant om met kinderen te werken, ook al neemt het veel tijd in beslag. Ze zijn geen getrainde beroepsacteurs, dus moet je ze anders aanpakken. Je bent meer afhankelijk van hun talent. Als het talent er is, en ze hebben de juiste rol, krijg je iets echt bijzonder. Iets wat het metier van de meeste professionele acteurs overstijgt.”

Festival van Cannes De film werd heel positief onthaald bij zijn wereldpremière op het filmfestival van Cannes, waar hij ook de Gouden Palm won. Op de overvolle persconferentie vertelde Michael Haneke wat zijn bedoeling was: “Ik wil niet dat men denkt dat de film enkel over het fascisme gaat. Volgens mij is het een film… of het was mijn bedoeling om een film te maken waarin duidelijk is dat elk ideaalbeeld verwrongen raakt zodra mensen fanatiek worden. Als je het alleen over het fascisme hebt, omdat het een Duitse film is, kunnen kijkers uit andere landen makkelijk zeggen: ‘Ok, maar dat is een typisch Duits probleem.’ Maar ik denk dat het een film is over een probleem van ieder mens.”

P 10

Vreemde gebeurtenissen, mysteries en ontelbare vragen “Ik weet niet of het verhaal dat ik ga vertellen helemaal waar is. Ik weet het gedeeltelijk van horen zeggen. Zelfs na zovele jaren zijn er nog tal van mysteries en ontelbare vragen die onopgelost blijven. Maar ik meen dat ik de vreemde feiten die zich in ons dorp afspeelden moet vertellen. Misschien kunnen ze een nieuw licht werpen op zekere gebeurtenissen die zich in dit land voordeden.” Met deze woorden begint de film DAS WEISSE BAND. Over welke vreemde feiten gaat het precies? En is er in de film een antwoord op de ‘ontelbare vragen’? In dit hoofdstuk bespreken we elk mysterie. Alles ophelderen is helaas niet mogelijk, maar toch zijn er hier en daar wel interessante aanwijzingen.

Het ongeval van de dokter De dorpsonderwijzer: “Alles is begonnen, denk ik, met het ongeval van de dokter. Na zijn dressuuruurtjes bij de baron keerde hij terug naar huis voor het geval er een patiënt wachtte. Bij de ingang van de tuin struikelde zijn

paard over een kabel die tussen de bomen gespannen was. Zijn dochter had het ongeval gezien en kon de vroedvrouw waarschuwen, die op haar beurt de rentmeester op de hoogte bracht. De gewonde leed vreselijke pijn, en hij werd naar het ziekenhuis gevoerd in de hoofdplaats op meer dan dertig kilometer.” Er zijn geen duidelijke verwijzingen naar wie deze misdaad pleegde of waarom. Het enige wat de onderwijzer die dag opviel, was dat de kinderen, onder leiding van de Klara, de uiterst beleefde dochter van de dominee, zich die dag vreemd gedroegen, alsof ze door iets verbonden waren. “Als ik het me goed herinner vond ik het toen vreemd dat de kinderen die Klara omringden niet uiteengingen zoals gewoonlijk, maar zich in groep naar de rand van het dorp begaven.” De volgende dag ziet de onderwijzer Martin, de oudste zoon van de dominee, halsbrekende toeren uithalen op de reling van een brug. Hij wou God de kans geven hem te doden, zegt hij. “Hij heeft het niet gedaan. Dus is hij tevreden

P 13

over mij.” De onderwijzer vraagt verbouwereerd: “Waarom zou God willen dat je sterft?” Maar Martin antwoordt niet.

Een boerin zakt door de vloer van de zagerij De dag na het ongeval van de dokter, vindt een tweede ernstige gebeurtenis plaats. De vrouw van een boer die in de zagerij werkt, zakt door de vloer. De hele vloer in de zagerij is levensgevaarlijk rot. Hier is waarschijnlijk geen kwaad opzet mee gemoeid. Hoe kan je immers een vloer op korte tijd doen rotten? Maar toch zijn er verantwoordelijken. In de zagerij werken alleen zwakke vrouwen (“Je weet best dat de opzichters de zwakkere maaiers hier naartoe sturen.”) Blijkbaar was dat voor de baron en de rentmeester reden genoeg om de zagerij te verwaarlozen, waardoor er nu een dode is gevallen. Dat is tenminste de conclusie van Max Felder, de wraakzuchtige zoon van de verongelukte vrouw. Zijn vader probeert hem nog tegen te houden. “Wat wil je doen? De baron voor de rechter slepen? De rentmeester vermoorden?” Maar Max heeft een ander plan.

P 14

De vernielde oogst Twee maanden later wordt het oogstfeest van de baron een eerste keer verstoord als blijkt dat de kolen van de baron vernield zijn. Deze keer hebben we de dader gezien: Max Felder. Hij geeft zijn misdaad ook nog eens trots toe aan zijn vader. Hiermee is de dood van zijn moeder gewroken. Het is een misdaad met ernstige gevolgen. De hele familie wordt door de baron ontslagen en is niet meer welkom op zijn land. Enkele weken later lijdt het hele gezin honger.

De mishandeling van Sigi Datzelfde oogstfeest wordt een tweede keer verstoord door een nog gruwelijker voorval, en meteen één van de grootste mysteries uit de film: de verdwijning van Sigi, de zoon van de baron. De onderwijzer: “De zonen van de rentmeester zeggen dat ze Sigi maar even hebben gezien. Hij vertrok met andere kinderen en ze hebben verder geen acht op hem geslagen..” Sigi wordt pas om drie uur ’s nachts teruggevonden. “Hij lag op zijn buik, vastgebonden in de zagerij. Zijn broek was naar beneden getrokken, zijn achterwerk was bloederig van de stokslagen. Hij was in shocktoestand en kon

niet lopen. Men moest hem op zijn buik leggen en hem op een geïmproviseerde brancard naar het landgoed brengen.” In de film is er geen enkele aanwijzing naar wie dit deed of waarom. Slechts één ding staat vast: Max Felder, die eerder die dag de oogst vernietigde, is deze keer onschuldig. De baron zal later in de kerk vertellen dat hij een waterdicht alibi heeft.

Is het toeval dat Sigi het laatst gezien is door de kinderen? Is het toeval dat Sigi is mishandeld in de zagerij, hetzelfde gebouw waarin de boerin is verongelukt?

Het open raam in de babykamer Na de zoon van de baron is het de beurt aan de zoon van de rentmeester. Het is putje winter, als de rentmeester zijn pasgeboren

P 15

baby (Gustli) in een ijskoude kamer aantreft. Iemand heeft het raam opengedaan. De baby wordt ziek en sterft bijna. Dit is de eerste misdaad die duidelijk in de richting van de kinderen wijst. En dan in het bijzonder naar de kinderen van de rentmeester. Je kan een raam niet van buitenaf opendoen, dus moet de schuldige zich binnenshuis bevinden. Als de dokter verbaasd vraagt of de baby niet gehuild heeft, antwoordt de rentmeester: “Nee, de kinderen hebben niets gehoord.” Blijkbaar moesten de kinderen over de baby waken. Als de dokter vertrokken is gedragen de kinderen zich bovendien erg samenzweerderig: Erna (dochter van de rentmeester): “Om hoe laat ging je naar papa? Naar zijn bureau?” Ferdinand (jongste zoon): “Waarom?” Erna: “Zomaar.” Later zal Erna onrechtstreeks aan de onderwijzer bekennen dat ze van deze misdaad op de hoogte was: “Deze winter droomde ik de nacht voor Gustli ziek werd dat mijn broer het raam opende zodat hij zou sterven. En zijn raam stond geopend, hij vatte kou en stierf bijna.” Maar er zijn geen duidelijke aanwijzingen naar het waarom van deze daad. Bij de geboorte van Gustli klaagt Ferdinand dat hij geen zusje, maar een broertje krijgt. Is dat reden genoeg voor zo’n daad?

P 16

De graanschuur brandt uit Enkele nachten later brandt een graanschuur helemaal uit. Alweer ontbreekt elk spoor van wie deze misdaad heeft begaan of waarom. Opvallend is dat de graanschuur zich vlakbij het huis van de rentmeester bevindt (we zien de drie kinderen van de rentmeester door hun raam bewegingloos naar de brand kijken). Maar al even opvallend is dat in de volgende scène Boer Felder zelfmoord heeft gepleegd.

De dode vogel Net als de vernietiging van de oogst, zien we ook deze misdaad voor onze ogen gebeuren. Klara, de altijd zo beleefde oudste dochter van de dominee, heeft net een erg harde preek gekregen van haar vader, en ze zint op wraak. We zien haar terwijl ze de vogel van haar vader uit het kooitje neemt. In één van de volgende scènes vindt haar vader zijn geliefde vogel op zijn bureau, gruwelijk met een schaar doorboord. De dominee, die zijn kinderen steeds met harde hand de les leest, besluit deze keer de andere kant op te kijken. Hij geeft zijn dochter zelfs – zij het wat aarzelend – de zegen tijdens haar confirmatie.

De mishandeling en verminking van Karli Erna, de dochter van de rentmeester, vertelt de onderwijzer dat ze heeft gedroomd over Karli, het jongetje met het downsyndroom (en de zoon van de vroedvrouw). “Er gaat hem iets vreselijks overkomen. Een beetje zoals Sigi een tijdje geleden. Maar veel erger. En hij is zo lief. Hij doet niemand kwaad.” Dat is precies wat er later zal gebeuren. Dat ze dit echt heeft gedroomd is onwaarschijnlijk. Veel logischer is dat ze ergens iets heeft opgevangen. Maar van wie? Erna geeft zelf het antwoord. Deze winter droomde ze ook dat haar broer het raam opende in de babykamer. Heeft haar broer dit verteld? Dat kan. Het kan ook zijn dat de kinderen onderling een gruwelijk spel spelen.

politie wordt ondervraagd. Buiten staan de kinderen het gesprek gespannen af te luisteren. Waarom? Kortom, de mishandeling van Karli is opnieuw een misdaad die in de richting van de kinderen wijst. Bovendien krijgen we voor het eerst een duidelijk motief voor de misdaad. De daders hebben een briefje achtergelaten met de volgende tekst: “Want Ik, de Heer, uw God, ben een jaloerse god, die de schuld van de vaders op de zonen straft, op de derde en de vierde generatie.” Karli is dus gestraft. Omdat hij de leugen van de vroedvrouw en de dokter belichaamt? Ze hebben immers niet alleen een geheime relatie, ze houden ook nog eens verborgen dat de dokter de vader is van Karli. Het zou kunnen verklaren waarom de ogen van Karli verminkt zijn.

Deze laatste veronderstelling wordt nog kracht bijgezet als Erna, na de mishandeling van Karli, door de

P 17

De dokter, zijn gezin en de vroedvrouw verdwijnen Als de vroedvrouw ontdekt wie achter de misdaden zit, verdwijnt ze voorgoed uit het dorp. Ook de verminkte Karli, de dokter en zijn twee kinderen zijn halsoverkop uit het dorp gevlucht. Al gauw duiken er in het dorp geruchten op dat de dokter en de vroedvrouw verantwoordelijk waren voor alle misdaden, en dat ze daarom gevlucht zijn. Maar heeft de dokter een kabel gespannen om zichzelf ten val te brengen? Heeft de vroedvrouw haar bloedeigen zoon verminkt? Erg onwaarschijnlijk. De conclusie van de onderwijzer is veel logischer. “Toen de dokter zijn ongeval had in het voorjaar, waren de kinderen plots in de tuin. Zogenaamd om Anna te helpen. Toen ze de zoon van de baron vonden… Net daarvoor was hij bij de kinderen. De dochter van de rentmeester had me voorspeld dat Karli geslagen zou worden. Ze zei dat ze het gedroomd had. De politie denkt dat ze liegt. Hoe wist ze dat? Wie heeft haar dat gezegd?” Kortom: hebben zijn leerlingen de misdaden begaan? Maakten de misdaden deel uit van een strafritueel? De kinderen hebben geleerd dat ze straf krijgen als ze stout zijn. Straffen de kinderen nu de volwassenen? En waarom?

P 18

Reacties verzamelen bij de leerlingen 1. Eerste reacties bij het verlaten van de zaal Logboek Vlak na de vertoning willen leerlingen vaak hun eerste indrukken kwijt. Maar tegelijk zijn ze de film nog volop aan het verwerken. En bij een film als DAS WEISSE BAND kan die verwerking lang duren, zelfs enkele dagen. Om die eerste indrukken te verzamelen kan je vlak na de film een logboek laten rondgaan in de klas waarin de leerlingen kort hun mening over de film mogen neerpennen. Na de uitgebreide filmbespreking in de klas, kan je het logboek weer bovenhalen en de reacties opnieuw doornemen. Strookt hun mening na de verwerking nog steeds met die in het logboek? Je kan het logboek een tweede keer de klas laten rondgaan. Is hun mening sterk veranderd? Bewaar het eventueel voor volgende films of klassen. Het is een leuk souvenir aan de film.

Vragen Je kan de leerlingen ook zonder logboek de kans geven om ‘stoom af te laten.’ Daarbij kunnen enkele eenvoudige vragen helpen: • Met welk gevoel bleef je achter in je bioscoopzetel? • Zijn er veel dingen dat je niet begrepen hebt? Vond je dat frustrerend? • Zal de film nog lang in je hoofd blijven spoken, denk je? Waarom (niet)? • Vond je het een goede film? Waarom (niet)? • Wat vond je van het einde? • Weet je nog wat het allereerste beeld van de film was? En het laatste?

P 21

2. Filmbespreking in de klas DAS WEISSE BAND is geen gemakkelijke film, hij laat trouwens verschillende interpretaties toe. Bovendien heeft de film ook nog eens een specifieke vorm, niet alleen door de zwart-witbeelden, maar ook door de ingewikkelde vertelstructuur, de onopgeloste mysteries en het open einde. Zowel de inhoud als de vorm kunnen uitgebreid aan bod komen tijdens de bespreking in de klas.

Inhoud De film handelt over enkele vreemde voorvallen. Probeer met de klas de vreemde voorvallen en de volgorde waarin ze gebeuren te reconstrueren. Dan heb je volgend lijstje: 1. het ongeval van de dokter 2. een vrouw zakt door de vloer in de zagerij 3. de vernieling van de oogst 4. de mishandeling van de zoon van de baron 5. het open raam in de babykamer van de rentmeester 6. de graanschuur brandt uit 7. de dode vogel van de dominee 8. de mishandeling van de mindervalide zoon van de vroedvrouw 9. de verdwijning van de dokter, de vroedvrouw en hun kinderen

P 22

Doorloop samen met de leerlingen elk van deze gebeurtenissen. Wat is er gebeurd? Wie heeft wat gedaan? Waarom denk je dat? Wat was het motief van de daders? Het is niet de bedoeling om de leerlingen te corrigeren. Er zijn voor heel wat gebeurtenissen meerdere interpretaties mogelijk. Het is vooral de bedoeling dat leerlingen hun interpretatie onder woorden brengen en motiveren. Wie weet kan er iemand de hele klas overtuigen dat de onderwijzer het gedaan heeft. (zie ook: hoofdstuk 2 op pagina 13) vragen

mee, en de kinderen leven die letterlijk na. Bijgevolg ontpoppen ze zich tot degenen die straffen uitdelen. Ze straffen iedereen die dat ideaalbeeld niet volgt, ook hun eigen ouders. Want zelfs als je een ideaalbeeld verkondigt, leef je dat ideaal nooit voor de volle honderd procent na. Maar als je ervan overtuigd bent dat je dat wel moet doen, dan krijg je de basis voor elke vorm van terrorisme.” (Dit citaat staat op de fiche voor de leerlingen, achteraan in de lesmap)

1. In het begin vertelt de onderwijzer: “Ik meen dat ik de vreemde feiten die zich in ons dorp afspeelden moet vertellen. Misschien kunnen ze een nieuw licht werpen op zekere gebeurtenissen die zich in dit land voordeden.” Welke gebeurtenissen in zijn land bedoelde hij? (De kinderen behoren tot de generatie die tijdens de jaren ’30 oud genoeg zal zijn om de fascisten aan de macht te brengen). 2. Wat zegt deze film over het fascisme, denk je? 3. Bespreek het volgende citaat van regisseur Michael Haneke:

Vorm

“Deze kinderen denken dat ze Gods rechterhand zijn. Hun ouders geven hen wetten en ideaalbeelden

Deze film lijkt het tegenovergestelde van een typische Hollywoodfilm. Probeer zoveel mogelijk verschillen

te vinden tussen een Hollywoodfilm en DAS WEISSE BAND. Je kan de leerlingen dit eventueel in groepjes laten voorbereiden. Voorbeelden: • de film is in het zwart-wit • er zijn heel wat personages • niet alle mysteries worden opgelost • de film verloopt traag • er is geen happy end • een erg kille sfeer • de film is Duits gesproken • het genre van de film is onduidelijk • je hoort een vertelstem • er is geen muziek, etc.

P 23

vragen

vragen

1. Bekijk de lijst die jullie hebben opgesteld. Welke van deze verschillen hebben jullie als positief ervaren, en welke als negatief? En waarom? Houden jullie meer van een happy end? Of van een feelgoodfilm? Motiveer. 2. Zou je nog films van Michael Haneke willen zien? Motiveer. 3. Bespreek het volgende citaat van de regisseur Michael Haneke:

1. Heeft het opvoeden met ijzeren hand ook voordelen? 2. “Wie zijn kinderen strenge regels oplegt, moet zelf ook volgens die regels leven.” Wat vind je van die stelling? Zijn de misdaden van de kinderen uit DAS WEISSE BAND te begrijpen? 3. Wat is het volgens jou het verband tussen de strenge opvoeding en het fanatiek gedrag van de kinderen? 4. Wanneer is een strenge opvoeding een voedingsbodem voor terrorisme? 5. Wat is de ‘ideale opvoeding’? 6. Bespreek het volgende citaat van de regisseur Michael Haneke:

“Als u denkt dat ik cynisch ben, ziet u mijn films verkeerd. Ik zeg altijd: de ware cynici onder de regisseurs zijn diegenen die hun publiek bedriegen door hun de wereld als koek en ei voor te spiegelen. Voornamelijk om er wat aan te verdienen. Voorbeeld? Tarantino! Z’n films zijn briljant gemaakt, maar ik vind ze verschrikkelijk. Iedere filmmaker heeft een morele verantwoording tegenover zijn publiek, slechts weinigen nemen die. Nee nee, ik ben niet cynisch, ik ben eerlijk.” (Dit citaat staat op de fiche voor de leerlingen, achteraan in de lesmap)

Terugkoppelen naar de eigen leefwereld De kinderen in DAS WEISSE BAND worden met harde hand opgevoed. Welke methodes hebben hun ouders gebruikt om hen ‘op te voeden’? Hoe zullen ze later zelf hun kinderen straffen?

P 24

“Opvoeding is volgens mij de manier waarop de individuele persoonlijkheid gebroken wordt zodat die in de maatschappij kan passen. Je kan niet iemand opvoeden zonder een beetje te knagen aan zijn vrijheid en zijn waardigheid. Daarom is opvoeding ook zo’n delicate zaak.” (Dit citaat staat op de fiche voor de leerlingen, achteraan in de lesmap)

Personages In het dorpje Eichwald heeft een kleine elite alle touwtjes in handen. De boerenbevolking is voor werk afhankelijk van de baron, de dominee zorgt voor geestelijke discipline en de arts bekommert zich om de gezondheid. Die machtspiramide is op haar duidelijkst tijdens het oogstfeest. Bovenaan de baron, beneden het volk, op de trap de notabelen: dominee, dokter, en rentmeester. In DAS WEISSE BAND zijn ze allemaal vertegenwoordigd.

Eva, het kindermeisje

De dorpsonderwijzer

gezin van de baron

De jonge onderwijzer is de verteller van het verhaal. Hij is ook diegene die het raadsel rond de fatale gebeurtenissen kan ontrafelen. Tegelijk beleeft hij een scharniermoment uit zijn leven: hij wordt verliefd op het kindermeisje Eva, met wie hij na de gebeurtenissen zal trouwen.

Eva werkt als kindermeisje bij de baron, waar ze de jonge tweeling verzorgt. Maar met haar zeventien jaar is ze zelf nog maar een kind. Dat vindt ook haar vader, die niet wil dat ze nu al trouwt. Eva aanvaardt het oordeel van haar vader en zal niets doen wat ongehoorzaam zou kunnen lijken. Zelfs een onschuldige picknick met de onderwijzer vindt ze te riskant.

Baron: Als broodheer van nagenoeg het hele dorp is de baron een gerespecteerde autoriteit. Op het oogstfeest lijkt hij een royaal man, maar eigenlijk is hij opvliegend en verwacht van iedereen blinde dankbaarheid.

P 27

Barones: Met haar mishandelde en geslagen zoon Sigi reist de gevoelige barones naar Italië. Daar wordt ze verliefd, maar komt toch terug om haar huwelijk nog een kans te geven. Het wordt een maat voor niets. Toch voegt ze zich uiteindelijk naar de norm en blijft bij haar man. Sigi: De blonde zoon van de baron heeft zijn eigen huis- en muziekleraar. Toch speelt hij ook met de kinderen van het dorp, al wordt hij door hen soms met afgunst bekeken. Na het oogstfeest wordt hij mishandeld teruggevonden. Deze misdaad wordt nooit opgehelderd. Andere leden van het gezin zijn de jonge tweeling, verzorgd door het kindermeisje Eva, en de huisleraar van Sigi, die ook fluit speelt met de barones.

zalvende preek, dan weer met wrede straffen. Hij laat zijn oudste kinderen Klara en Martin een witte band dragen als symbool voor hun wangedrag.

heeft een tweede gezicht. Hij misbruikt zijn eigen dochter, en hij beledigt zijn minnares (de vroedvrouw) met extreem wrede woorden

Klara: De oudste dochter is de leidster van de kinderen. Ze verontschuldigt zich als een ander kind zich misdraagt, en spreekt vaak in naam van alle kinderen. Maar als haar vader te hard naar haar uithaalt, doorboort ze zijn geliefde vogel Piepsi met een schaar.

De vroedvrouw: De vroedvrouw zorgt in haar eentje voor haar gehandicapt kind Karli, en – als minnares van de dokter – ook voor de dokterskinderen Anna en Rudi. Ze duldt de wreedheden van de dokter tegen beter weten in.

Martin: De oudste zoon. De dag dat hij een witte band zal opgespeld krijgen, loopt hij op de reling van een hoge brug om “God de kans te geven hem te doden.” Later worden zijn handen ’s nachts aan zijn bed gebonden, zodat hij zich niet zou betasten. Andere gezinsleden zijn de gehoorzame domineesvrouw en nog vier andere kinderen: de zoon Adi, de dochters Margarete en Annchen, en de jongste zoon Gustl, die zijn vader een vogeltje cadeau wil doen.

gezin van de rentmeester De rentmeester1 (Georg): De opvoedingsmethodes van de rentmeester zijn ruw en ondoordacht. Hij straft met de zweep of met schoppen en slaan. Tegenover vrouwen is hij dan weer vriendelijk en joviaal. Naast zijn vrouw, net bevallen van een baby (Gustli), telt het gezin nog drie kinderen: de schuchtere dochter Erna (die vertelt over haar mysterieuze droom), zijn zonen Georg en de jaloerse Ferdinand (die Sigi in het water gooit omdat hij een mooiere en betere fluit heeft.)

gezin van de dominee

gezin van de dokter

Dominee: De altijd beheerste dominee is een centrale autoriteit in het dorp. Zijn gezin leidt hij met ijzeren hand, soms met een

Dokter: De dokter lijkt vriendelijk en bezorgd om zijn kinderen en patiënten, maar de weduwnaar Een rentmeester is iemand die in naam van een edelman (in dit geval de baron) een domein bestuurt. Hij staat in voor het onderhoud van de gebouwen, en beslist bijvoorbeeld wie de koets mag lenen.

Anna: De veertienjarige dochter van de dokter is de surrogaatmoeder voor haar kleine broer Rudi, en de surrogaatechtgenote voor haar vader. Het seksueel misbruik van haar vader verbergt ze voor haar broer, net zoals ze het vertrek van het gezin verbergt voor haar klasgenoten. Rudolph (Rudi): Het vierjarig zoontje stelt zijn zus vele vragen over dood en verlies. Hij houdt zoveel van zijn vader dat hij 30 kilometer wil stappen om hem te zien. Maar als zijn vader dan thuis komt, verstopt hij zich in het toilet. Karli: De vijfjarige jongen met downsyndroom is de zoon van de vroedvrouw. Een gerucht doet de ronde dat de dokter de vader van Karli is, en dat zijn handicap het gevolg is van een mislukte abortus.

1

P 28

P 29

Vragen

gezin van boer Felder Max Felder: De opvliegende en impulsieve oudste zoon van Boer Felder verliest zijn moeder bij het ongeval in de zagerij. Volgens hem is de baron schuldig en hij neemt wraak door de oogst van de baron te vernielen. Boer Felder: Boer Felder is net zo boos als zijn oudste zoon Max, maar hij blijft braaf knikken naar de baron. Na de wraak van Max, gebeurt wat hij gevreesd had: het hele gezin verliest zijn werk. De wanhopige boer pleegt uiteindelijk zelfmoord. Boer Felder heeft behalve Max nog eens zes kindermonden te voeden: zijn oudste dochter Frieda (die tijdens het oogstfeest opdient), zijn jongste zoon Karl (niet te verwarren met de gelijknamige zoon van de vroedvrouw), drie dochters en een pasgeboren baby.

P 30

1. In het dorpje is er een duidelijke hiërarchie. Wie staat bovenaan, wie in het midden, en wie onderaan? 2. Kan je de hiërarchie van het dorp vergelijken met de hiërarchie in jouw stad? Of met de hiërarchie op school? 3. Behalve de onderwijzer, staan er in de film vijf gezinnen centraal. Welke? 4. Als je de baron in één woord zou omschrijven, welk woord zou dat zijn? Maak eerst een lijst met suggesties van de leerlingen, en laat dan de klas kiezen welk woord uit de lijst het beste past. (Er zijn geen goeie of foute antwoorden, het belangrijkste is dat de leerlingen erover nadenken en discussiëren) 5. Doe hetzelfde voor de dominee, de rentmeester, de dokter en de vroedvrouw. 6. Welke zonde kan je koppelen aan deze personages: de baron, de dominee, de rentmeester, de dokter, de vroedvrouw, boerenzoon Max? (Ook bij deze vraag zijn er geen foute of goeie antwoorden)

Focus op het camerawerk Volgens Humo bezit DAS WEISSE BAND een “hypnotiserende schoonheid”, de site cinema.nl heeft het over “kadreringen om de vingers bij af te likken”. Het camerawerk van deze film viel dan ook verschillende keren in de prijzen. In dit hoofdstuk gaan we na waar de makers hun inspiratie haalden, hoe ze te werk gingen, en sturen we de leerlingen met een fototoestel op pad.

1. Inspiratie bij August Sander In interviews vertelt Haneke dat de visuele stijl van de film beïnvloed is door de foto’s van August Sander (1876-1964). Deze Duitse fotograaf wou met zijn portretten de volledige maatschappelijke orde van zijn tijd in kaart brengen. Het resultaat, getiteld MENSEN VAN DE 20e EEUW, is zowel een sociologisch project, een historisch document als een fotografisch meesterwerk. Michael Haneke: “Voor het visuele aspect van de film is August Sander van doorslaggevend belang geweest. Zijn foto’s hebben een ongelofelijke glans en scherpte,

terwijl de meeste fotografie uit die tijd niet om aan te zien is. Alleen al in technisch opzicht zijn het grandioze foto’s. We hebben ernaar gestreefd om dat in de film zoveel mogelijk te benaderen, hoewel dat wezenlijk moeilijker is met film dan met fotografie.” Bij de casting van de kinderen en de figuranten keek Haneke steevast of de gezichten overeenkwamen met de gezichten op de foto’s. Ook de kostuums en decors werden ontworpen naar voorbeeld van deze foto’s. Maar de uitdaging bleef: hoe kan je de sfeer van deze oude foto’s doen herleven in bewegende beelden?

2. Van August Sander naar DAS WEISSE BAND Wie de foto’s van August Sander goed bekijkt, merkt dat er bijna geen kunstlicht aan te pas komt. De zon, al dan niet achter wolken verscholen, lijkt de enige lichtbron. In film is dat veel moeilijker te bereiken. Zeker in een zwartwitfilm.

P 33

Kleur versus zwart-wit Hoewel er in de jaren ’20 en ’30 al kleurenfilms werden gedraaid, bleef de zwart-witfilm erg populair tot en met de jaren ’50. Pas toen de grote filmstudio’s zware concurrentie kregen van de televisie werd kleurenfilm heer en meester, en raakte de zwart-witfilm zo goed als uitgestorven. Toch zijn de kleurenfilms van 1960 heel anders dan de kleurenfilms van nu. Vijftig jaar lang werden steeds nieuwe manieren ontwikkeld om met minder licht betere kleuren op film te kunnen vastleggen. De evolutie van de kleurenfilm gaat ook vandaag nog onverminderd voort. De zwart-witfilm daarentegen is niet meer verder ontwikkeld. Wie vandaag een zwart-witfilm wil draaien, moet het stellen met dezelfde middelen als de filmmakers uit de jaren ’50. Dat wil zeggen: massa’s grote lampen en kunstmatige belichting. Michael Haneke: “Vrijwel alle zwartwitfilms werken met kunstmatige en opvallende belichting. Een realistische film in zwart-wit maken, is buitengewoon moeilijk.” Bovendien zijn er in DAS WEISSE BAND veel scènes waar kaarsen, olielampen en/of fakkels de enige lichtbron zijn. Met zwart-witfilm zijn die scènes onmogelijk te filmen. Daarom werd al gauw beslist om de film in kleur op te nemen, om zo

P 34

gebruik te kunnen maken van een recent ontwikkelde lichtgevoelige filmstrook. Pas achteraf werden de beelden in zwart-wit omgezet.

Belichting Maar zelfs als je met de meest gesofisticeerde kleurenfilm werkt, heb je nog steeds belichting nodig. Toch geeft DAS WEISSE BAND de indruk dat er geen enkel spotje aan te pas is gekomen. Hoe hebben ze dat effect bereikt? Cameraman Christian Berger gebruikt hiervoor al jaren een zelf ontworpen systeem, dat hij voor het eerst gebruikt voor de film LA PIANISTE uit 2001. Het idee is

simpel: je gebruikt maar één spot. Het spotlicht schijnt weg van de acteurs, vervolgens wordt het licht met aluminium reflectoren naar de acteurs weerkaatst. Het gevolg is een veel zachter en realistischer licht. Net zoals op de foto’s van August Sander. Vragen 1. Wat vond je van het camerawerk van deze film? 2. Welke sfeer gaven de zwart-witbeelden aan de film? 3. Bekijk de foto’s van August Sander. Uit welke tijd zijn die foto’s afkomstig, denk je? Waaruit leid je dat af? 4. Welke sfeer stralen de foto’s van Sander uit? 5. Vergelijk de foto’s van August

Sander met de foto’s uit DAS WEISSE BAND. Wat zijn de gelijkenissen? Belichting? Decors? Kostuums? Gezichten? Opdracht Ga zelf aan de slag en maak een foto, geïnspireerd op het werk van August Sander. Op internet vind je vast nog meer foto’s van hem. Ga te werk zoals de makers van DAS WEISE BAND: kies je acteurs, decors en kostuums zorgvuldig uit. Maak een kleurenfoto die je achteraf zwart-wit afdrukt en gebruik maar één lichtbron die je op je acteurs laat reflecteren.

P 35

Van de Grote Oorlog naar het nazisme Op het einde van DAS WEISSE BAND komt de rentmeester aan de baron vertellen dat Aartshertog Frans-Ferdinand in Sarajevo is neergeschoten. De personages weten het nog niet, maar dat is het begin van de Eerste Wereldoorlog. Hun rustig leventje, waar alles zo duidelijk hiërarchisch georganiseerd is is zo goed als voorbij. In dit hoofdstuk herhalen we kort de essentie van deze brok geschiedenis.

Aanleiding Op 28 juni 1914 werden Aartshertog Frans-Ferdinand (de troonopvolger van Keizer Frans-Jozef) en zijn echtgenote prinses Sophie, vermoord door een Servische student in Sarajevo, de hoofdstad van Bosnië. De medeplichtigheid van Servië aan de moord werd niet bewezen, maar Oostenrijk-Hongarije stelde Servië en de Groot-Servische Beweging voor de aanslag aansprakelijk. Een maand later stuurde de Oostenrijkse

keizer Frans-Jozef, nadat hij met keizer Wilhelm II overlegd had, een laatste ultimatum aan Servië. Hierin eiste hij dat de moordenaars, onder controle van Oostenrijk-Hongarije, gestraft werden. Servië weigerde een Oostenrijks onderzoek op eigen bodem. De schoten die op Aartshertog Frans-Ferdinand en zijn echtgenote in Sarajevo werden afgevuurd, waren de historische aanleiding tot een bloedige vier jaar durende wereldoorlog. Europa werd in twee kampen verdeeld: enerzijds de bondgenoten van de Duitsers en de Oostenrijkers die men de Centralen noemde. Dit waren Hongarije, Bulgarije en Turkije. Anderzijds de tegenstanders (Frankrijk en Engeland) die men de Geallieerden noemde. Dat waren Servië, Rusland, Italië, Roemenië, Griekenland, de V.S. en Japan.

P 37

De gevolgen De kaart van Europa werd na de Eerste Wereldoorlog grondig gewijzigd. Het Russische keizerrijk was na de Russische Revolutie (1917) verdwenen, de Duitse keizer was na de overgave gevlucht en het Oostenrijk-Hongaarse keizerrijk bestond niet meer. De nieuwe grootmachten werden nu de V.S., Groot-Brittannië, Frankrijk en Italië. Zij kwamen samen om de verliezers te straffen door middel van het Verdrag van Versailles (1919). Duitsland moest de schuld van de oorlog op zich nemen. Het verloor alle kolonies, stond heel wat van zijn grondgebied af en zou een oorlogsschatting van 132 miljard goudmark moeten betalen. Militair werd het in zijn hemd gezet. Het duurt dan ook niet lang voor er in Duitsland hoge werkloosheid, armoede en sociale onrust heerst. De verarmde bevolking radicaliseert en de gematigde partijen verliezen aanhang. Al snel zijn er in Duitsland nog maar twee grote partijen: enerzijds de communisten, en anderzijds de nationaalsocialisten onder leiding van Adolf Hitler

P 38

Bibliografie • • • • • • • • • • •

APPLEBAUM, S., “Interview Michael Haneke – asking the questions”, in: news.scotsman.com, 11 november 2009 http://news.scotsman.com/ entertainment/Interview-Michael-Heneke--.5811810.jp BEEKMAN, B., “Mijn films zijn een waarschuwing; Michael Haneke over Das Weisse Band”, in: cinema.nl., 12 november 2009 http://www. cinema.nl/artikelen/5524033/mijn-films-zijn-een-waarschuwing CARNEVALE, R., “The White Ribbon – Michael Haneke Interview”, in: IndieLondon.co.uk, Londen, s.d. (4 juni 2010) http://www.indielondon. co.uk/gallery/michael-haneke-movie-gallery DE BRUIJN, P. “Michael Haneke over zij nieuwe film Das Weisse Band”, in: NRC Handelsblad, 14 november 2009 HORWATH, A., “Michael Haneke Uncut: Talking shop, theory, and practice with the director of The White Ribbon”, in: Film Comment, New York, November/December 2009 JOHNSTON, I., “The Children are Watching You – Michael Haneke’s The White Ribbon”, in: Bright Lights Film Journal, Portland, mei 2010 http://www.brightlightsfilm.com/68/68whiteribbon.php KERKDIJK, O. “Waarheidszoeker met scalpel; interview met Michael Haneke”, in: cinema.nl, 22 november 2009 http://www.cinema.nl/ artikelen/5549088/waarheidszoeker-met-scalpel KUNG, M., “Cinematographer Christian Berger on The White Ribbon”, in: The Wall Street Journal, 12 januari 2010 RIETE, J., “White Ribbon’s Haneke: Films That Explain the World are a Lie”, in: The Wrap, 29 december 2009 SCHOT, J., “De sombere ziel van Michael Haneke”, in: cinema.nl, 16 april 2010 http://www.cinema.nl/thuisbioscoop/artikelen/6104355/desombere-ziel-van-michael-haneke SONY PICTURES CLASSICS, The White Ribbon Press Kit, s.l., s.d. (4 juni 2010)

P 41

Fiche voor de leerlingen

Online filmfiche! Deze film lijkt het tegenovergestelde van een typische Hollywoodfilm. Probeer zoveel mogelijk verschillen te vinden tussen een Hollywoodfilm en DAS WEISSE BAND.

Surf naar www.filmfiches.be en laat je (sterren)mening achter bij de film die je zag. Je vindt er ook You Tube-fragmenten, extra beeldmateriaal en weetjes over de film op terug.

Michael Haneke: Citaat 1 “Deze kinderen denken dat ze Gods rechterhand zijn. Andere belangrijke films Michael mee, en Hun ouders geven hen wetten en van ideaalbeelden Haneke: de kinderen leven die letterlijk na. Bijgevolg ontpoppen (2005) die straffen uitdelen. Ze straffen ze zichCACHÉ tot degenen LAdie PIANISTE (2001) niet volgt, ook hun eigen iedereen dat ideaalbeeld FUNNY GAMES in 2007)verkondigt, ouders. Want zelfs als (1997, je eenremake ideaalbeeld BENNY’S VIDEO (1992) leef je dat ideaal nooit voor de volle honderd procent na. Maar als je ervan overtuigd bent dat je dat wel moet doen, dan krijg je de basis voor elke vorm van terrorisme.”

In het begin vertelt de onderwijzer: “Ik meen dat ik de vreemde feiten die zich in ons dorp afspeelden moet vertellen. Misschien kunnen ze een nieuw licht werpen op zekere gebeurtenissen die zich in dit land voordeden.” Welke gebeurtenissen in zijn land bedoelde hij?

Filmmaken is schansspringen Regisseur Michael Haneke gaat steeds op zoek naar wat hij in het verhaal kan weg- of openlaten. Hij vergelijkt een film maken met de schans-constructie voor het schansspringen. De uiteindelijke sprong moet door het publiek genomen worden.

De casting van de kinderen nam maar liefst zes maanden in beslag. Ongeveer 7000 kinderen deden auditie. Michael Haneke was immers niet enkel op zoek naar kinderen die aardig konden acteren. Het uiterlijk van de kinderen moest ook nog eens overeenkomen met de kinderen op de foto’s uit die tijd.

Michael Haneke: Citaat 2 “Als u denkt dat ik cynisch ben, ziet u mijn films verkeerd. Ik zeg altijd: de ware cynici onder de regisseurs zijn diegenen die hun publiek bedriegen door hun de wereld als koek en ei voor te spiegelen. Voornamelijk om er wat aan te verdienen. Voorbeeld? Tarantino! Z’n films zijn briljant gemaakt, maar ik vind ze verschrikkelijk. Iedere filmmaker heeft een morele verantwoording tegenover zijn publiek, slechts weinigen nemen die. Nee nee, ik ben niet cynisch, ik ben eerlijk.”

Michael Haneke: Citaat 3 “Opvoeding is volgens mij de manier waarop de individuele persoonlijkheid gebroken wordt zodat die in de maatschappij kan passen. Je kan niet iemand opvoeden zonder een beetje te knagen aan zijn vrijheid en zijn waardigheid. Daarom is opvoeding ook zo’n delicate zaak.”

Vergelijk de foto’s van August Sander met de beelden uit DAS WEISSE BAND. Wat zijn de gelijkenissen? Belichting? Decors? Kostuums? Gezichten?

Internet http://www.dasweisseband.x-verleih.de/ (Duits) http://www.sonyclassics.com/thewhiteribbon/ (Engels) http://www.lerubanblanc.com/ (Frans)