connect connect
vmbo
mbo
hbo
AANSLUITING VMBO-MBO-HBO GRAFIMEDIA
Crossover in de media Project Mediacompetenties Mediaberoepen in de toekomst: wat moeten medewerkers kunnen? Vmbo-mbo-hbo-wo Diplomaoverzicht Mediasector Crossover in opleidingen Scholingsboulevard Enschede en Media aan de Maas, Rotterdam Onderzoek TNO schetst toekomst van de mediawereld De branche: jongste trends en cijfers Nieuws Kwalificatiestructuur in ontwikkeling Routekaart vmbo-mbo-hbo
NR. 4 DECEMBER 2007
04 - 05 Project Mediacompetenties In de veranderende mediawereld zoeken adverteerders, drukkers en uitgeverijen elkaar op in het project Mediacompetenties, om de nieuwe kansen in de markt optimaal te benutten. Doel van het project is een breed ontwikkel- en opleidingsprogramma voor de hele mediabranche.
06 - 07
08 - 09
Brancheorganisaties verwachten veel van onderzoek
Diplomaoverzicht Mediasector vmbo-mbo-hbo-wo
Crossover in opleidingen: Scholingsboulevard Enschede Media aan de Maas, Rotterdam
Kenniscentrum GOC en TNO Informatie- en
Op deze poster staan alle diploma’s in
In Enschede werken een vmbo- en mbo-school
Communicatietechnologie doen in opdracht
het reguliere onderwijs voor de branches
samen aan de opzet van een gemeenschappelijk
van het project Mediacompetenties
grafimedia, uitgeverij en reclame handig
opleidingsinstituut, die beide opleidingen
onderzoek naar de competenties van
en overzichtelijk bij elkaar.
volledig integreert.
toekomstige medewerkers in de media-
Media aan de Maas van de Hogeschool Rotterdam,
beroepen. De regiegroep van de
een bundeling van drie opleidingen op een
brancheorganisaties aan het woord over
bijzondere locatie, leert studenten van
hun samenwerking en het belang van
verschillende opleidingen nu al samenwerken,
het onderzoek.
als voorbereiding op de beroepspraktijk. De vernieuwende opleiders doen verslag.
02
Crossover in de media
Beste lezer,
n
Crossover in de media is het thema van deze vierde Connectkrant van Kenniscentrum GOC. Met dit thema sluiten we aan op de crossmediale ontwikkelingen in de mediasector en dus in het beroepsonderwijs. We zien dat er in de beroepspraktijk wordt gevraagd om creatief en interdisciplinair samenwerken, maar wat houdt dat precies in en hoe doe je dat? We hebben twee inspirerende voorbeelden uit de onderwijspraktijk: Media aan de Maas in Rotterdam en de Scholingsboulevard in Enschede. Beide samenwerkingsverbanden maken nieuwe crossovers tussen mediaopleidingen en geven daarbij ook vorm aan de aansluiting in de beroepskolom. Crossover zien we ook bij de brancheorganisaties in de mediasector. In het project Mediacompetenties hebben het Centrum voor Merk en Communicatie (CMC), het
Koninklijke Verbond van Grafische Ondernemers (KVGO), en het Nederlands Uitgeversverbond (NUV) de handen ineengeslagen om gezamenlijk nieuwe kansen te creëren. Daarbij zijn ‘nieuwe’ competenties voor de huidige en toekomstige medewerkers natuurlijk onmisbaar. U maakt in deze Connect-krant kennis met hun ambities en aanpak. Tenslotte is er goed nieuws. De Connect-krant werd de afgelopen jaren uitgegeven als onderdeel van het aansluitingsproject mbo-hbo van Kenniscentrum GOC. Het project is inmiddels afgerond, maar de Connectkrant blijft bestaan. Vanaf nu als een vaste jaarlijkse publicatie van Kenniscentrum GOC. De formule blijft hetzelfde, maar de lezersgroep wordt uitgebreid met de vmboopleidingen. We hopen iedereen, waar ook werkzaam in de beroepskolom, weer een interessante krant te bieden!
Hermien Mijnen, projectcoördinator onderwijs
10 - 11 Onderzoek van TNO brengt de toekomst in beeld Welke competenties zijn in de toekomst nodig voor de mediaberoepen? Om die
12 Onderzoek naar ontwikkelingen in de mediasector Hoe staat de mediasector ervoor? Een
vraag te beantwoorden is eerst inzicht
aantal interessante onderzoeksrapporten
nodig in hoe de mediasector zich ontwikkelt.
geven het antwoord in trends en cijfers.
Projectleider Annemieke de Korte legt
Een overzicht van de nieuwste interessante
uit hoe TNO Informatie- en Communicatie-
publicaties.
Kwalificatiedossiers in ontwikkeling Routekaart vmbo-mbo-hbo Colofon
technologie de toekomst van de mediasector in beeld brengt.
03
Project Mediacompetenties Adverteerders, drukkerijen en uitgeverijen zijn van oudsher economisch met elkaar verbonden. De brancheorganisaties zoeken elkaar dan ook op in het gezamenlijke project Mediacompetenties. Door samen op te trekken zijn de nieuwe kansen die de veranderende markt biedt, immers beter te benutten. Doel van het project Mediacompetenties
Bij nieuwe businessmodellen zijn
is de opzet van een breed ontwikkel- en
nieuwe competenties van het personeel
opleidingsprogramma voor de hele
te verwachten. Het is de vraag of het
mediasector. De drie branches kregen
huidige onderwijs al in deze nieuwe
een bijdrage van het Bedrijfsfonds voor
competenties voorziet of dat er extra
de Pers. In mei 2007 gaven ze TNO
inspanningen nodig zijn om het toekomstige
Informatie- en Communicatietechnologie
en huidige personeel daarvoor op te
en Kenniscentrum GOC opdracht het
leiden. Ook dat wordt onderzocht.
project uit te voeren.
Het onderzoek mondt uit in aanbevelingen
Wat houdt het project precies in?
aan de branches over wat ze in gang moeten zetten om hun personeel up-to-date en liever nog ‘up-to-the future’ te krijgen.
Het project Mediacompetenties bestaat uit
De eerste onderzoeksresultaten worden
drie onderdelen: onderzoek, ontwikkeling
in januari 2008 gepubliceerd.
en realisatie. Op dit moment zit het
04
project in de fase van onderzoek. Aan
Wie kunnen het belang van dit project
de hand van een toekomstverkenning
beter uitleggen dan de betrokkenen?
worden verschillende toekomstscenario’s
U vindt een interview met Annemieke
uitgewerkt, met de bijbehorende nieuwe
de Korte, projectleider TNO, op pagina 10.
businessmodellen. Zo ontstaat een beeld
Lees op de pagina hiernaast een interview
van waar de economische verbindingen
met de regiegroep van de samenwerkende
en kansen voor de branches liggen.
brancheorganisaties.
Doel: een breed ontwikkel- en opleidingsprogramma voor de hele mediasector
Wilt u meer weten van de projectorganisatie en tussenresultaten? Kijk op www.goc.nl/mediacompetenties.aspx
Brancheorganisaties verwachten veel van onderzoek De samenwerkende organisaties in de mediabranche hebben Kenniscentrum GOC en TNO ICT de opdracht gegeven te onderzoeken welke competenties werknemers in de toekomst nodig hebben. De verwachtingen zijn hooggespannen: ze reiken verder dan een branchebreed opleidingsprogramma. De partners aan het woord.
Eigenlijk ligt het niet zo voor de hand
inhouden, wat dat voor wie op welke
dat de drie brancheorganisaties in de
termijn betekent en welke behoeften
communicatiewereld samen optrekken,
bedrijven hebben. Dat moet uiteindelijk
zegt Jan Bommer, directeur van het
uitmonden in een branchebreed opleidings-
Nederlands Uitgeversverbond. ‘Het zou
programma dat medewerkers toerust om
overdreven zijn om te beweren dat we
de nieuwste trends te kunnen volgen én
elkaars natuurlijke vijanden zijn. Maar
die ook te vertalen naar de markt.’
op bepaalde momenten zitten we wel als
De juiste mensen
elkaar. Dat kan spanningen geven.’
Slierings verwacht dat medewerkers
Fons Bakkes, directeur van het KVGO,
van uitgevers, drukkers en commerciële
het verbond van grafische ondernemingen,
communicatiemensen meer begrip voor
is ervan overtuigd dat iedereen zal gaan
elkaar krijgen. ‘Als de opleidingen er komen,
beseffen dat je je in de huidige tijd niet
kan niemand meer met het vingertje wijzen:
langer kunt verschansen in je eigen
zij hebben niet de juiste mensen, zij snappen
bedrijf of je eigen kring van bedrijven.
niet hoe het werkt. Kenniscentrum GOC
‘Technologische veranderingen waren
gaat ons helpen het pad te effenen naar
er vroeger ook, maar vaak binnen een
de toekomst.’ Straks kunnen individuele
bepaalde branche, bijvoorbeeld in het
bedrijven aan de hand van de vereiste
productieproces van een drukkerij. Nu
competenties hun huidige personeels-
gaan de veranderingen niet alleen duizeling-
bezetting onder de loep nemen, voorziet
wekkend veel sneller, ze gaan ook over de
Bakkes. ‘Gaapt er een kloof tussen de
grenzen van de branche heen. Zo kom je
competenties van je medewerkers en de
onontkoombaar bij je partners terecht.’
competenties die het bedrijf nodig heeft?
Brede scope
De achterban van Slierings merkt hoe moeilijk het is om aan de juiste mensen te
Pim Slierings is adviseur van het bestuur
komen. ‘Dan kun je zelf bedrijfsopleidingen
van CMC, het Centrum voor Merk en
gaan ontwikkelen, maar zolang de
Communicatie. Een platform dat wordt
competenties niet gedefinieerd zijn, is
gevormd door de Bond van Adverteerders,
dat een slag in de lucht.’ Ook voor interne
de Vereniging van Erkende Reclameadvies-
opleidingen moet je de huidige situatie
bureaus, het Genootschap van Reclame
goed kennen en precies weten waar
en de Dutch Dialogue and Marketing
je heen wilt, beaamt Van der Eem.
Association. ‘Doordat we ons nu met de drie branches over de competenties
Innovaties
buigen, wordt onze samenwerking gevoed
De drie brancheorganisaties verwachten
en zullen de itchy punten verdwijnen.’
dat het onderzoek van Kenniscentrum GOC een directe impact zal hebben op de
Kenniscentrum GOC gaat het onderzoek
bedrijfsvoering. ‘Het onderzoek nodigt
uitvoeren, in samenwerking met TNO-ICT.
bedrijven uit om na te denken over hun
Algemeen directeur Henk van der Eem
positie over vijf jaar’, stelt Bakkes.
van Kenniscentrum GOC legt uit dat het
Het valt Bommer op dat vernieuwingen
kenniscentrum op het snijvlak van bedrijfs-
op verschillende plekken in de keten
leven en onderwijs zit. ‘We zijn thuis in
plaatsvinden, vaak gelijktijdig. ‘Hoe beter
het onderwijs, in het bijzonder in het mbo,
je die innovaties bij elkaar kunt laten
we hebben een goede samenwerking
aansluiten, des te meer kun je van elkaar
met de brancheorganisaties en met de
leren. Zo kunnen we er samen voor zorgen
individuele bedrijven. Die brede scope
dat de bedrijven floreren.’ Bakkes vat
moet je hebben. We gaan bekijken wat
het streven kort maar krachtig samen:
de veranderingen in de sector precies
‘Eén behoefte, één stem.’
n
‘opdrachtgever’ en ‘leverancier’ tegenover
De drie samenwerkende brancheorganisaties in het project Mediacompetenties: • Het Centrum voor Merk en Communicatie (CMC) • Het Koninklijke Verbond van Grafische Ondernemers (KVGO) • Het Nederlands Uitgeversverbond (NUV)
Jan Bommer, directeur NUV
Fons Bakkes, directeur KVGO
Pim Slierings, adviseur van het bestuur CMC
Henk van der Eem, algemeen directeur Kenniscentrum GOC
05
vmbo mbo ad hbo bachelor wo master wo
Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs Middelbaar beroepsonderwijs Associate degree Hoger beroepsonderwijs Bachelor wetenschappelijk onderwijs Master wetenschappelijk onderwijs
Vormgeving
Kunst en Techniek
Journalistiek
Game Architecture & Design
Grafimedia
• Gamedesigner
Gaming
• Medewerker fotografie • Allround AV-medewerker • Beeldtechnicus • Cameraman • Fotograaf • Video-editor • Geluidstechnicus • Lichttechnicus
Bron: CREBO- en CROHO-bestanden van de IB-Groep, www.universitairemasters.nl
In dit schema staan mbo-diploma’s die onder de verantwoordelijkheid vallen van Kenniscentrum GOC en/of van onze collega-kenniscentra Ecabo, Savantis en PMLF.
• Medewerker productpresentatie • Stand-, winkel- en decorvormgever • Vormgever productpresentatie • Winkelpubliciteitvormgever
Vormgever ruimtelijke presentatie en communicatie
• Animatie/audiovisuele vormgeving • Art & Design • Grafische vormgeving • Interactieve vormgeving
Mediavormgever
Fotografische Vormgeving
Fotografie en Gedrukte Media
AV-productie
Film en Televisie
Audiovisuele Vormgeving
Theaterwetenschap
Cultuurwetenschappen / Arts & Culture
Theater-, Film- en Televisiewetenschappen
Journalistiek en Media
Tekst en Communicatie
Journalistiek
Redacteur / Editor
Media en Journalistiek
In de opleidingen voor deze diploma’s ligt het accent op creativiteit en ontwerp, techniek of economie en management. De scheidslijnen tussen deze accenten zijn echter niet scherp te trekken. Daarom is op de poster de overgang van het ene aandachtsgebied naar het andere in verlopende kleuren weergegeven.
nnn nnn nnn nnn nnn nnn
vmbo
mbo
ad
hbo
bachelor (wo)
master (wo)
creatief
Informatie- en Communicatietechnologie
• Crossmedia Publishing • Webmaster • Workflow beheer
Mediatechnologie
• Medewerker grafische en multimedia opmaak • Allround DTP-er
DTP-er
Bedrijfskundige Informatica
• Basis finishing • Basis press & print • Digitaal drukken • Gelijmd/genaaid brocheren • Geniet brocheren • Rotatieoffset • Snijden • Vellenoffset • Vouwen • Zeefdrukken
Printmedia
• Allround Signmaker • Bedrijfsvoering sign • Medewerker sign • Medewerker productpresentatie
Signmaker
Bedrijfskundige Informatica
Netwerk Infrastructuur Design
Informatie- en Communicatietechnologie
Technische Informatica
Informatica en Informatiekunde
Grafimediatechnologie
Design for Interaction
Informatica
Datacommunicatie en Netwerken
Bedrijfsinformatietechnologie
Media & Knowledge Engineering
Human Media Interaction
technisch
2 0 0 7
Commerciële Communicatie
Communicatie
Economische Bedrijfskunde
Information Management
Kunst en Economie
Marketing en Communicatie
Marketing Management (3-jarig)
Marketing, Sales & Communicatie
Media, Informatie en Communicatie
Commercieel Communicatiemanagement
Commerciële Economie
Communicatiesystemen
Informatiediensverlening en -management
Journalistiek en Voorlichting
Marketing
Marketing en Public Relations
Marketing Management (4-jarig)
Media en Entertainment Management
Marketing Management
Crossmediale Communicatie
Dienstverlening en Commercie
• Archiefmedewerker historisch documentatiecentrum • Bibliotheekmedewerker • Informatieverzorger
Medewerker informatiedienstverlening
• Mediacontent management • Mediaproductie management • Media intermediair
Technologie en Commercie
• Assistent communicatiemedewerker • Marketing medewerker • Medewerker Evenementenorganisatie
Medewerker Marketing en Communicatie
Assistent Marketeer
Management Documentaire Informatievoorziening (HMDI)
Mediamanagement
Informatiedienstverlening en -management
Technische Bedrijfskunde
Vormgeving en Management
Business & Communication
Bedrijfseconomie
Boekhandel en Uitgeverij
Visual Information / Communication
Technische Bedrijfskunde
Communicatiewetenschap Taal en Communicatie
Communication & Multimedia Design
Taal- en Cultuurstudies
Marketing
Business Research
Media en Cultuur
Communicatiewetenschap
Communication Science (Research)
Liberal Arts and Sciences
Beleid, Communicatie en Organisatie
Communicatie- en Informatiewetenschappen
Kunsten, Cultuur en Media
Nieuwe Media en Digitale Cultuur
Kunsten, Cultuur en Media
Documentaire Informatiewetenschappen
Kunst en Visuele Cultuur in Historisch Perspectief Media Studies
Communicatie- en Informatiewetenschappen
Media en Cultuur
Documentaire Informatiewetenschap
Boek en Digitale Media
Archiefwetenschap
Bedrijfscommunicatie
Mediacultuur
marketing / communicatie
d e c e m b e r
Diplomaoverzicht Media
Diplomaoverzicht Mediasector Op deze crossmedia ‘pin-up’ staan alle diploma’s in het reguliere onderwijs voor de branches grafimedia, uitgeverij en reclame handig en overzichtelijk bij elkaar.
In de opleidingen die leiden tot deze diploma’s ligt het accent op creativiteit en ontwerp, techniek of economie en management. De scheidslijnen tussen deze accenten zijn echter niet scherp te trekken. Daarom is op de poster de overgang van het ene aandachtsgebied naar het andere in verlopende kleuren weergegeven.
Welke mediacompetenties zijn er nodig in de toekomst? In het project Mediacompetenties kijken we naar ‘crossovers in de media’: kruisverbanden tussen de grafimediabranche, de uitgeverijwereld en de reclame. Welke ontwikkelingen zijn er? Wat betekent dat voor de arbeidsmarkt? Hoe moet het onderwijs daarop aansluiten? Welke mediacompetenties zijn er nodig in de toekomst en in welke opleiding kun je die ‘halen’? Om deze vragen te kunnen beantwoorden heeft Kenniscentrum GOC een overzicht gemaakt van de opleidingen die er nu zijn voor de drie branches: het diplomaoverzicht Mediasector. In de volgende fase van het project kijken we wat er in de toekomst nodig is aan mediacompetenties in het werkveld en hoe opleidingen studenten daar zo goed mogelijk op kunnen voorbereiden.
Wat staat er in het overzicht? vmbo
(voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs): voorbereiding op mbo, 4 jaar
mbo
(middelbaar beroepsonderwijs): beroepsopleiding, 1, 2, 3 of 4 jaar
ad
(associate degree):
hbo
(hoger beroepsonderwijs):
bachelor wo
(bachelor wetenschappelijk onderwijs):
master wo
(master wetenschappelijk onderwijs):
experimentele, korte hbo-opleiding, 1 of 2 jaar beroepsopleiding, 4 jaar, mogelijk korter bij instroom vanuit mbo wetenschappelijke opleiding, 3 jaar verdieping van de wetenschappelijke opleiding, 1 of 1,5 jaar
Aanvullingen? Laat het ons weten! Deze eerste versie van het diplomaoverzicht Mediasector kan fouten bevatten. Ook kunnen er diploma’s ontbreken. Hebt u correcties of aanvullingen: laat het ons weten! In een latere fase vullen we dit overzicht aan met nadere informatie. Bij elk diploma komt een korte beschrijving van wat de opleiding inhoudt. Dit wordt uitgegeven in een diplomaboekje met uitklapposter. Het concept overzicht Mediacompetenties is ontwikkeld in opdracht van het Koninklijk Verbond van Grafische Ondernemingen, het Centrum voor Merk en Communicatie en het Nederlands Uitgeversverbond. De uitvoering werd mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het Bedrijfsfonds voor de Pers.
Contact Hebt u vragen of wilt u meer weten? Of wilt u het diplomaboekje met de beschrijvingen van de opleidingen ontvangen? Neem contact op met Hermien Mijnen, projectleider Mediacompetenties, h.mijnen@goc.nl.
07
Crossover in opleidingen In deze tijd van crossover-ontwikkelingen bloeien ook in het onderwijs allerlei vernieuwende initiatieven op, die de aloude grenzen tussen verschillende opleidingen en tussen de opleiding en de beroepspraktijk overstijgen. Zo werken een vmbo- en mbo-school in Enschede intensief samen aan de opzet van een gemeenschappelijk opleidingsinstituut: de Scholingsboulevard Enschede. De beide opleidingen worden volledig geïntegreerd, zodat vmbo-leerlingen naadloos en succesvol kunnen doorstromen naar het mbo om hun startkwalificatie te behalen. De Scholingsboulevard Enschede
Waar in Enschede wordt gewerkt aan verticale integratie, kiest Media aan de Maas van de Hogeschool Rotterdam voor horizontale integratie. De hogeschool gaat de samenwerking in de breedte gestalte geven door studenten van verschillende mediaopleidingen nu al te leren samenwerken, om ze beter voor te bereiden op de beroepspraktijk.
Verticale integratie: betere doorstroom door volledige integratie vmbo-mbo
De Scholingsboulevard Enschede Hoe kunnen we ervoor zorgen dat meer
doen met een afgeronde opleiding op mbo-
met het bedrijfsleven weten we wat er
leerlingen van het vmbo doorstromen naar
niveau. Zo willen we de grote vroegtijdige
gaande is en hoe wij daar als opleiders op
het mbo? Met die vraag kwamen ze voor
uitval van vmbo’ers voorkomen’, zegt
moeten inspelen. Juist door de praktijk-
het eerst bij elkaar. Dat mondde uit in
leerkracht Selma Schunselaar, leerkracht
gerichte opleiding zien de leerlingen dat
een inspirerend samenwerkingsverband.
bij de afdeling Grafimedia van het
ze de dingen die ze nu leren straks in de
Twee jaar geleden startte in Enschede een
Stedelijk Lyceum. ‘In het vmbo zijn we
beroepspraktijk kunnen toepassen.’
pilot van het Stedelijk Lyceum, afdeling
al begonnen met het competentiegericht
Hij vertelt dat de opdrachten daardoor
Grafimedia, en het ROC van Twente.
opleiden. Een unieke ervaring, want er
steeds realistischer worden. Zo ‘werkt’ de
De beide scholen werken inmiddels
verandert nogal wat voor de leerlingen.
school voor het Rock & Pop Museum in het
intensief samen aan de realisatie van
In het begin stonden ze helemaal niet te
naburige Gronau in Duitsland. Taal: ‘In de
een gemeenschappelijk opleidingsinstituut
juichen over deze nieuwe manier van
nieuwe school willen we ‘de drukkerij’ ook
met de aansprekende naam Scholings-
lesgeven. Ze moesten leren plannen en
een functie geven als huisdrukkerij en op
boulevard Enschede.
ze dachten dat ze dat niet zouden kunnen.
die manier echte opdrachten uitvoeren.’
Hoe is dit ambitieuze project zo gegroeid?
overzichtelijke planningen, die steeds
De beide leerkrachten verheugen zich op
Bij de oriënterende gesprekken kwamen
wat verder gingen. Achteraf was het
het moment dat ze in het nieuwe school-
de opleiders van de twee scholen tot de
koudwatervrees, want iedereen is nu
gebouw kunnen trekken. Het is de bedoeling
conclusie dat een betere afstemming van
enthousiast.’ Schunselaar benadrukt hoe
dat het vmbo en het mbo er samenkomen
de beide opleidingen slechts de eerste
belangrijk het is om ook de ouders vanaf
en de nu al intensieve samenwerking
stap zou zijn. Er was meer nodig. Er zou
het begin bij het project te betrekken
maximaal rendement gaat opleveren.
een gezamenlijk plan moeten worden
om een optimaal draagvlak te creëren.
Schunselaar: ‘We hebben de afgelopen tijd
ontwikkeld om de vmbo- en mbo-opleiding
‘We organiseren regelmatig bijeenkomsten.
gemerkt dat we steeds beter met elkaar
volledig te integreren. Bij die volgende
We exposeren dan werk dat leerlingen in
kunnen samenwerken doordat we regelmatig
stap stelden de bevlogen opleiders zich
de afgelopen periode hebben gemaakt.
bij elkaar in de keuken kijken en onze
ten doel dat de leerlingen les kregen in
Dat werkt goed.’
kennis en ervaring met elkaar delen. Dat
De Scholingsboulevard Enschede (SBE)
wordt straks dus echt optimaal.’ ‘In het
is een samenwerkingsverband van het
nieuwe gebouw gaan we alles in een nog
Bonhoeffer College, het Stedelijk Lyceum
hetzelfde lokaal en mogelijk zelfs van dezelfde docent. Dat kan binnenkort, want
Inspirerende omgeving
de nieuwe school is momenteel in aanbouw.
Een ander belangrijk aspect van het
inspirerender omgeving presenteren. Zo
en het ROC van Twente. Hier volgen leer-
integratieproject zijn de contacten met
kunnen wij ervoor zorgen dat leerlingen
lingen uit het 3e en 4e leerjaar van het
Koudwatervrees
08
Selma Schunselaar, leerkracht Stedelijk Lyceum
n
We zijn voorzichtig begonnen, met
Albert Taal, studieleider ROC van Twente
het bedrijfsleven. Albert Taal, studieleider
gemotiveerd blijven en hun opleiding
vmbo en leerlingen van niveau 1 en 2 van
‘We willen de vmbo-leerlingen eerder en
bij de afdeling Beeld & Media van het ROC
afmaken. En daar gaat het om!’ zegt
het mbo de opleiding Grafimedia.
beter laten zien wat je later allemaal kunt
van Twente: ‘Door de intensieve contacten
Schunselaar enthousiast.
www.scholingsboulevard.nl
Horizontale integratie: leren samenwerken met niet-vakgenoten
Hogeschool Media aan de Maas, Rotterdam meer? Zweers vertelt dat de pillars Content
op het gebied van communicatie, zoals
Strategy en Content Production worden
Communication & Multimedia Design en
bestreken door de opleiding Communicatie,
Grafimediatechnologie. De laatste was er
variant Digitale Media. De pillars Technology
oorspronkelijk alleen op mbo-niveau, maar
Strategy en Technology Implementation
wordt nu ook als hbo-opleiding aangeboden.
door Grafimediatechnologie. De pillars
Nieuw is de opleiding Communicatieadviseur
Site Strategy, Abstract Design en Concrete
Digitale Media. Nieuw is ook dat alle drie
Design door Communication and Multimedia-
de opleidingen nu onder één noemer vallen:
design. Hoe pakt de nieuwe structuur
Media aan de Maas.
precies uit voor de studenten? ‘Aan de ene kant blijft de opleiding specialistisch, maar
Elsemiek Heins, directeur van Media aan
aan de andere kant is er bovendien ruimte
de Maas, vertelt wat er zo bijzonder aan is:
gecreëerd voor geïntegreerde samenwerking
‘Het unieke is dat deze opleidingen sinds
met andere disciplines. We hebben het zo
het begin van dit schooljaar op één locatie
georganiseerd dat studenten in verschillende
worden gegeven. Dat gebeurt doelbewust.’
projecten nu al leren samenwerken met
Die locatie is het Lloyd-kwartier. De
studenten van andere opleidingen.
gemeente Rotterdam steunt de ontwikkeling
Dus vormgeving met techniek, maar ook
van één ‘communicatiekwartier’ aan de
de studenten van de nieuwe opleiding
Maas. Hier hebben relatief veel onderwijs-
Communicatieadviseur Digitale Media
instellingen maar ook communicatiebedrijven
werken samen in projecten die zo realistisch
de ruimte om zich te ontplooien. Dit jaar
mogelijk worden aangeboden. Daarbij gaat
zijn de opleidingen gestart met twaalf-
het ook om het laten samenwerken van
honderd studenten. Heins: ‘De verschillende
studenten die denken en werken op
opleidingen hebben hun specifieke studie-
verschillende abstractieniveaus.’
n
In Rotterdam zijn er verschillende opleidingen
Midden in het Lloydkwartier is de Hogeschool Rotterdam met een nieuw initiatief gestart: drie mediaopleidingen op het gebied van communicatie, design en techniek bundelen hun krachten in Media aan de Maas. Media aan de Maas bestaat uit de opleidingen: •
Communicatie Digitale Media
•
Communication & Multimedia Design
•
Grafimediatechnologie
www.hogeschool-rotterdam.nl
Media aan de Maas, Rotterdam
pakket, maar ze houden nadrukkelijk óók rekening met de dagelijkse praktijk.
Zweers signaleert nog een ander voordeel
Zo gaat het in de beroepspraktijk immers
bij het streven om zo goed mogelijk aan
ook: mensen uit verschillende disciplines
te sluiten op de praktijk: er ontstaat een
werken nauw met elkaar samen.’
wisselwerking tussen opleiding en praktijk.
Realistische projecten
‘Zo wil Thieme - van oorsprong een uitgeverij/ drukkerij, maar nu multimediaal actief -
Henk Zweers, onderwijsmanager en de
een medialab opstarten waarbij opleiding,
grote initiator achter dit project, vertelt
experiment en praktijk samenkomen.’
dat hij een tijd zoekende is geweest. ‘Hoe ontwikkelt de praktijk zich, en hoe
Finland
gaan wij verder om daar zo goed mogelijk
Het eerste jaar loopt. Is er al iets over te
bij aan te sluiten? Daar zijn we nu uit.’
zeggen, bevalt het? ‘Daar is de tijd nog te
Wat heeft die periode van zoeken opgeleverd?
kort voor geweest. De opleiders zijn nu al
Zweers: ‘We hebben ervaren dat het
enthousiast bezig met het ontwikkelen van de
bedrijfsleven behoefte heeft aan specialisten
leerstof voor het tweede jaar. De studenten
op hun vakgebied. De specialismen vragen
zijn net een paar weken bezig. We zien
om kennis in de diepte, maar daar komt
al wel dat de studenten moeten wennen
nog iets anders bij! De specialisten moeten
aan de onderlinge cultuurverschillen’,
wel geleerd hebben hoe ze kunnen samen-
zegt Heins. ‘We hebben vooral gekeken
werken met mensen uit andere vakgebieden.
naar hoe het onderwijs zich in Finland
Het werk dat ze maken is immers alleen
ontwikkelt. Daar is men al langer bezig
functioneel als het past binnen het algemene
met geïntegreerde scholing, ook in andere
stramien. Vorm en techniek moeten
(beroeps)opleidingen. We denken dat ook
bijvoorbeeld op elkaar aansluiten.’
in Nederland deze manier van geïntegreerd
Zweers: ‘In het afgelopen jaar hebben we
opleiden snel geaccepteerd zal zijn.’
hard gewerkt om de nieuwe structuur neer te zetten. Een kleine vijftig mensen, actief in vijf à zes werkgroepen, zijn daarbij betrokken geweest.’ Wat is er veranderd in de opleiding? Zweers: ‘We werken nu met zogeheten pillars. Studenten van alle opleidingen krijgen te maken met alle pillars. Alleen de diepgang en accenten verschillen per opleiding. En dan zijn er ook nog de overkoepelende pillars project Management en user Research.’ Welke pillars zijn er nog
Elsemiek Heins, directeur Media aan de Maas
Henk Zweers, onderwijsmanager Media aan de Maas
09
Onderzoek van TNO brengt toekomst in beeld
Welke competenties zijn straks nodig in de mediaberoepen? TNO Informatie- en Communicatietechnologie en Kenniscentrum GOC werken samen in het project Mediacompetenties. In de onderzoeksfase van het project brengt TNO met een toekomstverkenning in kaart welke nieuwe rollen er kunnen ontstaan. En vervolgens welke competenties mensen in de toekomst nodig zullen hebben in de mediaberoepen. De toekomst van de mediaberoepen staat dus centraal. Maar hoe onderzoek je die? En wat kunnen de scholen er uiteindelijk mee? Annemieke de Korte, projectleider van het TNO-onderzoek, legt uit hoe je onderzoek kunt doen naar de toekomst.
Onderzoek doen naar wat er in de toekomst kan gebeuren.
‘Deze twee tegenstellingen vormen het raamwerk voor vier verschillende werelden of
Hoe gaat dat in zijn werk? Annemieke de Korte, projectleider
scenario’s, die alle vier zouden kunnen ontstaan. We beschrijven deze werelden in vier
van het TNO-onderzoek: ‘Om te beginnen moet je een toekomst-
toekomstbeelden met hun specifieke kenmerken.’ De Korte laat een plaatje zien ter
verkenning niet zien als een voorspelling. Juist in de mediabranche
illustratie. ‘Dit is nog een tussenresultaat, hoor. Het is niet officieel.’ (Zie afbeelding
zijn de ontwikkelingen nogal onvoorspelbaar. Maar je kunt wel
hiernaast, red.) ‘Vervolgens verkennen we welke nieuwe rollen en relaties er per scenario
degelijk bedenken wat ‘zekerheden’ lijken en hoe onzekerheden
ontstaan in het waardeweb.’
eruit zouden kunnen zien.’ Wat heb je aan die vier scenario’s? De Korte: Wij gebruiken de scenario’s om ontwikkelingen Annemieke de Korte, projectleider TNO
De Korte legt uit. ‘Allereerst analyseren we de mediawaardewebben
in een breder kader te plaatsen. Dat vertalen we naar nieuwe rollen, maar ook naar kansen
(of ‘valuewebs’). Voorheen sprak men van een keten, maar
voor betrokken marktpartijen. Organisaties kunnen de scenario’s ook gebruiken om keuzes
tegenwoordig zijn bedrijfsactiviteiten georganiseerd in complexere netwerken. In zo’n
te maken. En, heel belangrijk, scenario’s maken het mogelijk om makkelijker met elkaar
waardeweb staan de rollen (activiteiten) die in een bepaalde waardeketen plaatsvinden.
over de toekomst te communiceren.’ Zij voegt daar nog aan toe: ‘Je kunt een duidelijke
Zo breng je in kaart om welke rollen het gaat en hoe de relaties tussen deze rollen liggen:
keuze maken voor één van de vier werelden, maar dan moet je je ervan bewust zijn dat
wie heeft met wie te maken.’
een van de andere werelden ook kan ontstaan. Wij kijken ook met name naar welke dingen er in alle vier de werelden gaan veranderen, want daar moet men in ieder geval iets mee.’
‘Om iets te kunnen zeggen over hoe de toekomst eruit kan komen te zien, gaan we uit van twee belangrijke onzekerheden. Elke onzekerheid bestaat uit een tegenstelling.
Beetje abstract?
Door ze met elkaar te combineren, ontstaan vier mogelijke toekomstscenario’s.’
Wat kunnen scholen hier nu aan hebben? Blijft het niet een beetje abstract? De projectleider
Kansen
kijken! Zij moeten zich ook bewust zijn van hun omgeving en hun positie daarin. Ook zij
Wat zijn die onzekerheden in de mediasector? De Korte: ‘Uit de interviews kwamen
moeten alvast nadenken over de ontwikkelingen in de praktijk. Welke gevolgen hebben
al snel veel onzekerheden naar voren. We hebben gekozen voor onzekerheden die
die voor hun curriculum en organisatie? Dat is belangrijke informatie bij contacten met
voor alle drie de opdrachtgevers – reclamebureaus en adverteerders, drukkerijen en
de beroepspraktijk. Zo kunnen ze een goede gesprekspartner zijn voor bedrijven.’
uitgeverijen – relevant zijn. Dat zijn de vorm van communicatie en de mate van sturing.’ ‘Die twee onzekerheden zetten we op twee assen. De ene as gaat dus over de vorm van communicatie, met als tegenstelling ‘fysiek - virtueel’: maken mensen vooral gebruik van persoonlijke en tastbare communicatievormen óf juist (bijna) alleen van online communicatie. Dit heeft te maken met hoe snel we van de meer traditionele manieren van communiceren verschuiven in de richting van communicatie via internet. De andere as gaat over de mate van sturing: is er centrale regie of juist niet? Met andere woorden: is er een centraal geleid media- en marketingaanbod en -strategieën (geregisseerd) of wordt dit vooral geïnitieerd vanuit de gebruiker (ongeregisseerd).’
10
reageert beslist: ‘Het is juist heel erg interessant voor scholen om naar de toekomst te
Zie voor meer informatie over het project Mediacompetenties pagina 04 en 05. ‘Ook scholen moeten nadenken over de ontwikkelingen in de praktijk. Wat zijn de gevolgen voor hun curriculum en organisatie? Zo kunnen ze een goede gesprekspartner zijn voor bedrijven’
n
Onderzoek naar ontwikkelingen in de mediasector De ontwikkelingen in de mediasector worden
volop onderzocht en geboekstaafd in trends en harde cijfers. Een overzicht van de nieuwste interessante publicaties.
Grafimediabranche: sterke productiviteitsgroei, dalende werkgelegenheid Kenniscentrum GOC heeft een trendrapport uitgebracht over de grafimediabranche. Het rapport gaat uitgebreid in op economische ontwikkelingen, de arbeidsmarkt en werkgelegenheid, het beroepsonderwijs, ontgroening en vergrijzing. Het aantrekken van de economie is inmiddels ook merkbaar in de grafimediabranche en internationaal onderzoek laat zien dat het gedrukte medium zelfs nog verder zal groeien. Toch blijft de werkgelegenheid dalen vanwege een sterke productiviteitsgroei. Ondanks de teruglopende werkgelegenheid groeit het aantal vacatures snel door de groeiende uitstroom van oudere grafici. Met name vacatures voor drukkers en nabewerkers blijken evenwel moeilijk te vervullen, omdat deze technische beroepen weinig populair zijn in de grafische beroepsopleiding.
Toekomstkansen voor de Europese grafische industrie De Europese Commissie heeft een studie laten verrichten naar de toekomstkansen van de Europese grafische industrie. In het rapport ‘Competitiveness of the European Graphic Industry’ belichten Ernst & Young de kansen en bedreigingen voor deze industrie in het licht van de opkomende internationale concurrentie en de huidige technologische ontwikkelingen. Het rapport geeft veel cijfermatige onderbouwing over een reeks van jaren. Volgens de onderzoekers heeft de Europese grafische industrie voldoende kansen om haar positie te verbeteren. Concurreren op loonkosten is echter een doodlopende weg vanwege de veel lagere loonkosten in China en andere opkomende landen. Wat dan wel? Ontwikkel een hoogstaande Europese productiestandaard, verbeter de innovatieve vaardigheden van het management en investeer krachtig in scholing voor grafische werknemers.
Boeken en tijdschriften nog steeds belangrijkste inkomstenbron voor uitgevers KPMG doet jaarlijks onderzoek naar de trends in de uitgeverijbranche. In het rapport
Hoe ziet de toekomst van de mediasector eruit? Vier scenario’s
‘De uitgever aan het woord 2007’ lezen we welke nieuwe producten en diensten zijn toegevoegd aan het vertrouwde aanbod. De prognose is dat in 2009 het aandeel van boeken en tijdschriften binnen het totale aanbod zal dalen tot 51%, maar nog wel de belangrijkste inkomstenbron zal blijven. De helft van de uitgevers heeft (nog) geen tot nauwelijks onlineomzet, maar men verwacht een snelle groei in de komende jaren. Innovaties? Uitgevers werken op dit moment aan het aansluiten van de eigen content op de gangbare zoekmachines van internet. Connect yourself and be found! Om hun innovatieve doelen te realiseren zien uitgevers veel in samenwerking in strategische allianties of zelfs de overname van innovatieve bedrijven.
Trends per segment PricewaterhouseCoopers heeft het trendrapport ‘How to stay in touch with tomorrow’s consumer?’ over entertainment en de media in Nederland uitgebracht. Dit Engelstalige onderzoek belicht de trends in een groot aantal segmenten: film, tv, muziek-cd, radioreclame, outdoorreclame, internetreclame, tijdschriften, kranten en boeken, themaparken, sport en videogames. Het economisch georiënteerde rapport is doorspekt met cijfers, tabellen en grafieken. Prettig als je even snel wilt weten welke bedragen er omgaan en welke veranderingen zich voordoen. Alle rapporten zijn bij genoemde organisaties op te vragen, meestal zijn ze gratis verkrijgbaar. Het rapport van Ernst & Young is kosteloos te downloaden via de site van de grafische werkgeversorganisatie www.kvgo.nl (zoekterm: competitiveness).
11
Kwalificatiedossiers in ontwikkeling In het jaar 2006 is hard gewerkt aan de
Nieuw dossier Gaming
vernieuwing van de kwalificatiedossiers
Nieuw in de competentiegerichte kwalificatiestructuur van 2007-2008 is het dossier
van de competentiegerichte kwalificatie-
Gaming. Op verzoek van haar Paritaire Commissie heeft Kenniscentrum GOC in
structuur (CKS) grafimedia. In samenwerking
samenwerking met enthousiaste game-ontwikkelbedrijven, de gamebranche én
met het onderwijs en het bedrijfsleven
het onderwijs dit dossier vorig jaar ontwikkeld. Met het kwalificatiedossier Gaming
zijn de dossiers Mediatechnologie,
kunnen scholen professionele gamedesigners opleiden op mbo-niveau.
Mediavormgever, Mediamanagement, Podium- en evenemententechniek en
Klankbordgroepen
Artiest omgezet naar een nieuw landelijk
Voor elk kwalificatiedossier worden klankbordgroepen opgericht. Hierin worden mensen
format met een gestandaardiseerde set
uit het onderwijs en het bedrijfsleven bij elkaar gebracht om voor elkaar als klankbord
van beroepscompetenties. Deze dossiers
te dienen. Doel van deze groepen is de kwaliteit van de dossiers en uiteindelijk de
kunnen worden gebruikt vanaf het huidige
kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. Voor meer informatie kunt u terecht bij
cursusjaar 2007-2008. Voor de kwalificatie-
Christine Apperloo, c.apperloo@goc.nl.
structuur van 2008-2009 zijn we bezig met de omzetting van de dossiers
Dossiers downloaden
AV-productie, Printmedia en DTP-er.
Een overzicht van CKS grafimedia vindt u op onze website www.goc.nl. Van alle kwalifi-
Het streven is deze dossiers in december
catiedossiers zijn verschillende versies te downloaden, met een leeswijzer. Ook vindt u
afgerond te hebben. Ze zijn te gebruiken
er de namen van de contactpersonen die u verder kunnen helpen als u nog vragen hebt
vanaf augustus 2008.
over de dossiers.
Routekaart vmbo-mbo-hbo Wat is nieuw op de Routekaart? Alle vmbo-scholen met het beroepsgerichte programma vmbo-grafimedia zijn toegevoegd aan de Routekaart. Mbo-scholen hebben aan twee kanten te maken met aansluiting: instroom vanuit het vmbo en doorstroom naar het hbo. Daarom staan de mbo-scholen in de Routekaart nu op twee schermen: •
één scherm met vmbo- en mbo-opleidingen;
•
één scherm met mbo- en hbo-opleidingen.
Zo ziet u in één oogopslag wat de aansluitmogelijkheden in de regio zijn. De nieuwe mbo-opleiding Gaming is toegevoegd.
Wat vindt u op de Routekaart? Op de Routekaart vmbo-mbo-hbo vindt u informatie over: •
vmbo-opleidingen met grafimediaprogramma;
•
mbo-opleidingen niveau 4 in de mediabranche;
•
hbo-opleidingen in de mediabranche;
•
aansluitingstrajecten mbo-hbo in de mediabranche.
De Routekaart vmbo-mbo-hbo is vooral geschikt voor docenten, decanen en afstemmers in vmbo, mbo en hbo.
Help mee de Routekaart up-to-date te houden! Alle scholen met opleidingen in de grafimediabranche (vmbo, mbo en hbo) staan vermeld op de Routekaart. Daarnaast heeft tweederde van de mbo-scholen gegevens aangeleverd over aansluitingstrajecten met het hbo. Deze vijftien scholen zijn samen goed voor 79 aansluitingstrajecten! Wilt u gegevens aan de Routekaart toevoegen of hebt u wijzigingen? Uw aanvullingen zijn welkom! Neem contact op met Femmy-Anne Snijders, projectleider Routekaart vmbo-mbo-hbo, f.snijders@goc.nl.
Ga naar www.goc.nl
Colofon 12
Routekaart
Connect is een speciale uitgave van Kenniscentrum GOC, Postbus 347, 3900 AH Veenendaal T: (0318) 53 91 11 E: info@goc.nl I: www.goc.nl Redactie Joke van der Kamp, Hermien Mijnen, Els van Thiel Concept & design Okkerreclame, Veenendaal Druk Roos en Roos, Arnhem