Crossover in de media

connect connect

vmbo

mbo

hbo

AANSLUITING VMBO-MBO-HBO GRAFIMEDIA

Crossover in de media Project Mediacompetenties Mediaberoepen in de toekomst: wat moeten medewerkers kunnen? Vmbo-mbo-hbo-wo Diplomaoverzicht Mediasector Crossover in opleidingen Scholingsboulevard Enschede en Media aan de Maas, Rotterdam Onderzoek TNO schetst toekomst van de mediawereld De branche: jongste trends en cijfers Nieuws Kwalificatiestructuur in ontwikkeling Routekaart vmbo-mbo-hbo

NR. 4 DECEMBER 2007

04 - 05 Project Mediacompetenties In de veranderende mediawereld zoeken adverteerders, drukkers en uitgeverijen elkaar op in het project Mediacompetenties, om de nieuwe kansen in de markt optimaal te benutten. Doel van het project is een breed ontwikkel- en opleidingsprogramma voor de hele mediabranche.

06 - 07

08 - 09

Brancheorganisaties verwachten veel van onderzoek

Diplomaoverzicht Mediasector vmbo-mbo-hbo-wo

Crossover in opleidingen: Scholingsboulevard Enschede Media aan de Maas, Rotterdam

Kenniscentrum GOC en TNO Informatie- en

Op deze poster staan alle diploma’s in

In Enschede werken een vmbo- en mbo-school

Communicatietechnologie doen in opdracht

het reguliere onderwijs voor de branches

samen aan de opzet van een gemeenschappelijk

van het project Mediacompetenties

grafimedia, uitgeverij en reclame handig

opleidingsinstituut, die beide opleidingen

onderzoek naar de competenties van

en overzichtelijk bij elkaar.

volledig integreert.

toekomstige medewerkers in de media-

Media aan de Maas van de Hogeschool Rotterdam,

beroepen. De regiegroep van de

een bundeling van drie opleidingen op een

brancheorganisaties aan het woord over

bijzondere locatie, leert studenten van

hun samenwerking en het belang van

verschillende opleidingen nu al samenwerken,

het onderzoek.

als voorbereiding op de beroepspraktijk. De vernieuwende opleiders doen verslag.

02

Crossover in de media

Beste lezer,

n

Crossover in de media is het thema van deze vierde Connectkrant van Kenniscentrum GOC. Met dit thema sluiten we aan op de crossmediale ontwikkelingen in de mediasector en dus in het beroepsonderwijs. We zien dat er in de beroepspraktijk wordt gevraagd om creatief en interdisciplinair samenwerken, maar wat houdt dat precies in en hoe doe je dat? We hebben twee inspirerende voorbeelden uit de onderwijspraktijk: Media aan de Maas in Rotterdam en de Scholingsboulevard in Enschede. Beide samenwerkingsverbanden maken nieuwe crossovers tussen mediaopleidingen en geven daarbij ook vorm aan de aansluiting in de beroepskolom. Crossover zien we ook bij de brancheorganisaties in de mediasector. In het project Mediacompetenties hebben het Centrum voor Merk en Communicatie (CMC), het

Koninklijke Verbond van Grafische Ondernemers (KVGO), en het Nederlands Uitgeversverbond (NUV) de handen ineengeslagen om gezamenlijk nieuwe kansen te creëren. Daarbij zijn ‘nieuwe’ competenties voor de huidige en toekomstige medewerkers natuurlijk onmisbaar. U maakt in deze Connect-krant kennis met hun ambities en aanpak. Tenslotte is er goed nieuws. De Connect-krant werd de afgelopen jaren uitgegeven als onderdeel van het aansluitingsproject mbo-hbo van Kenniscentrum GOC. Het project is inmiddels afgerond, maar de Connectkrant blijft bestaan. Vanaf nu als een vaste jaarlijkse publicatie van Kenniscentrum GOC. De formule blijft hetzelfde, maar de lezersgroep wordt uitgebreid met de vmboopleidingen. We hopen iedereen, waar ook werkzaam in de beroepskolom, weer een interessante krant te bieden!

Hermien Mijnen, projectcoördinator onderwijs

10 - 11 Onderzoek van TNO brengt de toekomst in beeld Welke competenties zijn in de toekomst nodig voor de mediaberoepen? Om die

12 Onderzoek naar ontwikkelingen in de mediasector Hoe staat de mediasector ervoor? Een

vraag te beantwoorden is eerst inzicht

aantal interessante onderzoeksrapporten

nodig in hoe de mediasector zich ontwikkelt.

geven het antwoord in trends en cijfers.

Projectleider Annemieke de Korte legt

Een overzicht van de nieuwste interessante

uit hoe TNO Informatie- en Communicatie-

publicaties.

Kwalificatiedossiers in ontwikkeling Routekaart vmbo-mbo-hbo Colofon

technologie de toekomst van de mediasector in beeld brengt.

03

Project Mediacompetenties Adverteerders, drukkerijen en uitgeverijen zijn van oudsher economisch met elkaar verbonden. De brancheorganisaties zoeken elkaar dan ook op in het gezamenlijke project Mediacompetenties. Door samen op te trekken zijn de nieuwe kansen die de veranderende markt biedt, immers beter te benutten. Doel van het project Mediacompetenties

Bij nieuwe businessmodellen zijn

is de opzet van een breed ontwikkel- en

nieuwe competenties van het personeel

opleidingsprogramma voor de hele

te verwachten. Het is de vraag of het

mediasector. De drie branches kregen

huidige onderwijs al in deze nieuwe

een bijdrage van het Bedrijfsfonds voor

competenties voorziet of dat er extra

de Pers. In mei 2007 gaven ze TNO

inspanningen nodig zijn om het toekomstige

Informatie- en Communicatietechnologie

en huidige personeel daarvoor op te

en Kenniscentrum GOC opdracht het

leiden. Ook dat wordt onderzocht.

project uit te voeren.

Het onderzoek mondt uit in aanbevelingen

Wat houdt het project precies in?

aan de branches over wat ze in gang moeten zetten om hun personeel up-to-date en liever nog ‘up-to-the future’ te krijgen.

Het project Mediacompetenties bestaat uit

De eerste onderzoeksresultaten worden

drie onderdelen: onderzoek, ontwikkeling

in januari 2008 gepubliceerd.

en realisatie. Op dit moment zit het

04

project in de fase van onderzoek. Aan

Wie kunnen het belang van dit project

de hand van een toekomstverkenning

beter uitleggen dan de betrokkenen?

worden verschillende toekomstscenario’s

U vindt een interview met Annemieke

uitgewerkt, met de bijbehorende nieuwe

de Korte, projectleider TNO, op pagina 10.

businessmodellen. Zo ontstaat een beeld

Lees op de pagina hiernaast een interview

van waar de economische verbindingen

met de regiegroep van de samenwerkende

en kansen voor de branches liggen.

brancheorganisaties.

Doel: een breed ontwikkel- en opleidingsprogramma voor de hele mediasector

Wilt u meer weten van de projectorganisatie en tussenresultaten? Kijk op www.goc.nl/mediacompetenties.aspx

Brancheorganisaties verwachten veel van onderzoek De samenwerkende organisaties in de mediabranche hebben Kenniscentrum GOC en TNO ICT de opdracht gegeven te onderzoeken welke competenties werknemers in de toekomst nodig hebben. De verwachtingen zijn hooggespannen: ze reiken verder dan een branchebreed opleidingsprogramma. De partners aan het woord.

Eigenlijk ligt het niet zo voor de hand

inhouden, wat dat voor wie op welke

dat de drie brancheorganisaties in de

termijn betekent en welke behoeften

communicatiewereld samen optrekken,

bedrijven hebben. Dat moet uiteindelijk

zegt Jan Bommer, directeur van het

uitmonden in een branchebreed opleidings-

Nederlands Uitgeversverbond. ‘Het zou

programma dat medewerkers toerust om

overdreven zijn om te beweren dat we

de nieuwste trends te kunnen volgen én

elkaars natuurlijke vijanden zijn. Maar

die ook te vertalen naar de markt.’

op bepaalde momenten zitten we wel als

De juiste mensen

elkaar. Dat kan spanningen geven.’

Slierings verwacht dat medewerkers

Fons Bakkes, directeur van het KVGO,

van uitgevers, drukkers en commerciële

het verbond van grafische ondernemingen,

communicatiemensen meer begrip voor

is ervan overtuigd dat iedereen zal gaan

elkaar krijgen. ‘Als de opleidingen er komen,

beseffen dat je je in de huidige tijd niet

kan niemand meer met het vingertje wijzen:

langer kunt verschansen in je eigen

zij hebben niet de juiste mensen, zij snappen

bedrijf of je eigen kring van bedrijven.

niet hoe het werkt. Kenniscentrum GOC

‘Technologische veranderingen waren

gaat ons helpen het pad te effenen naar

er vroeger ook, maar vaak binnen een

de toekomst.’ Straks kunnen individuele

bepaalde branche, bijvoorbeeld in het

bedrijven aan de hand van de vereiste

productieproces van een drukkerij. Nu

competenties hun huidige personeels-

gaan de veranderingen niet alleen duizeling-

bezetting onder de loep nemen, voorziet

wekkend veel sneller, ze gaan ook over de

Bakkes. ‘Gaapt er een kloof tussen de

grenzen van de branche heen. Zo kom je

competenties van je medewerkers en de

onontkoombaar bij je partners terecht.’

competenties die het bedrijf nodig heeft?

Brede scope

De achterban van Slierings merkt hoe moeilijk het is om aan de juiste mensen te

Pim Slierings is adviseur van het bestuur

komen. ‘Dan kun je zelf bedrijfsopleidingen

van CMC, het Centrum voor Merk en

gaan ontwikkelen, maar zolang de

Communicatie. Een platform dat wordt

competenties niet gedefinieerd zijn, is

gevormd door de Bond van Adverteerders,

dat een slag in de lucht.’ Ook voor interne

de Vereniging van Erkende Reclameadvies-

opleidingen moet je de huidige situatie

bureaus, het Genootschap van Reclame

goed kennen en precies weten waar

en de Dutch Dialogue and Marketing

je heen wilt, beaamt Van der Eem.

Association. ‘Doordat we ons nu met de drie branches over de competenties

Innovaties

buigen, wordt onze samenwerking gevoed

De drie brancheorganisaties verwachten

en zullen de itchy punten verdwijnen.’

dat het onderzoek van Kenniscentrum GOC een directe impact zal hebben op de

Kenniscentrum GOC gaat het onderzoek

bedrijfsvoering. ‘Het onderzoek nodigt

uitvoeren, in samenwerking met TNO-ICT.

bedrijven uit om na te denken over hun

Algemeen directeur Henk van der Eem

positie over vijf jaar’, stelt Bakkes.

van Kenniscentrum GOC legt uit dat het

Het valt Bommer op dat vernieuwingen

kenniscentrum op het snijvlak van bedrijfs-

op verschillende plekken in de keten

leven en onderwijs zit. ‘We zijn thuis in

plaatsvinden, vaak gelijktijdig. ‘Hoe beter

het onderwijs, in het bijzonder in het mbo,

je die innovaties bij elkaar kunt laten

we hebben een goede samenwerking

aansluiten, des te meer kun je van elkaar

met de brancheorganisaties en met de

leren. Zo kunnen we er samen voor zorgen

individuele bedrijven. Die brede scope

dat de bedrijven floreren.’ Bakkes vat

moet je hebben. We gaan bekijken wat

het streven kort maar krachtig samen:

de veranderingen in de sector precies

‘Eén behoefte, één stem.’

n

‘opdrachtgever’ en ‘leverancier’ tegenover

De drie samenwerkende brancheorganisaties in het project Mediacompetenties: • Het Centrum voor Merk en Communicatie (CMC) • Het Koninklijke Verbond van Grafische Ondernemers (KVGO) • Het Nederlands Uitgeversverbond (NUV)

Jan Bommer, directeur NUV

Fons Bakkes, directeur KVGO

Pim Slierings, adviseur van het bestuur CMC

Henk van der Eem, algemeen directeur Kenniscentrum GOC

05

vmbo mbo ad hbo bachelor wo master wo

Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs Middelbaar beroepsonderwijs Associate degree Hoger beroepsonderwijs Bachelor wetenschappelijk onderwijs Master wetenschappelijk onderwijs

Vormgeving

Kunst en Techniek

Journalistiek

Game Architecture & Design

Grafimedia

• Gamedesigner

Gaming

• Medewerker fotografie • Allround AV-medewerker • Beeldtechnicus • Cameraman • Fotograaf • Video-editor • Geluidstechnicus • Lichttechnicus

Bron: CREBO- en CROHO-bestanden van de IB-Groep, www.universitairemasters.nl

In dit schema staan mbo-diploma’s die onder de verantwoordelijkheid vallen van Kenniscentrum GOC en/of van onze collega-kenniscentra Ecabo, Savantis en PMLF.

• Medewerker productpresentatie • Stand-, winkel- en decorvormgever • Vormgever productpresentatie • Winkelpubliciteitvormgever

Vormgever ruimtelijke presentatie en communicatie

• Animatie/audiovisuele vormgeving • Art & Design • Grafische vormgeving • Interactieve vormgeving

Mediavormgever

Fotografische Vormgeving

Fotografie en Gedrukte Media

AV-productie

Film en Televisie

Audiovisuele Vormgeving

Theaterwetenschap

Cultuurwetenschappen / Arts & Culture

Theater-, Film- en Televisiewetenschappen

Journalistiek en Media

Tekst en Communicatie

Journalistiek

Redacteur / Editor

Media en Journalistiek

In de opleidingen voor deze diploma’s ligt het accent op creativiteit en ontwerp, techniek of economie en management. De scheidslijnen tussen deze accenten zijn echter niet scherp te trekken. Daarom is op de poster de overgang van het ene aandachtsgebied naar het andere in verlopende kleuren weergegeven.

nnn nnn nnn nnn nnn nnn

vmbo

mbo

ad

hbo

bachelor (wo)

master (wo)

creatief

Informatie- en Communicatietechnologie

• Crossmedia Publishing • Webmaster • Workflow beheer

Mediatechnologie

• Medewerker grafische en multimedia opmaak • Allround DTP-er

DTP-er

Bedrijfskundige Informatica

• Basis finishing • Basis press & print • Digitaal drukken • Gelijmd/genaaid brocheren • Geniet brocheren • Rotatieoffset • Snijden • Vellenoffset • Vouwen • Zeefdrukken

Printmedia

• Allround Signmaker • Bedrijfsvoering sign • Medewerker sign • Medewerker productpresentatie

Signmaker

Bedrijfskundige Informatica

Netwerk Infrastructuur Design

Informatie- en Communicatietechnologie

Technische Informatica

Informatica en Informatiekunde

Grafimediatechnologie

Design for Interaction

Informatica

Datacommunicatie en Netwerken

Bedrijfsinformatietechnologie

Media & Knowledge Engineering

Human Media Interaction

technisch

2 0 0 7

Commerciële Communicatie

Communicatie

Economische Bedrijfskunde

Information Management

Kunst en Economie

Marketing en Communicatie

Marketing Management (3-jarig)

Marketing, Sales & Communicatie

Media, Informatie en Communicatie

Commercieel Communicatiemanagement

Commerciële Economie

Communicatiesystemen

Informatiediensverlening en -management

Journalistiek en Voorlichting

Marketing

Marketing en Public Relations

Marketing Management (4-jarig)

Media en Entertainment Management

Marketing Management

Crossmediale Communicatie

Dienstverlening en Commercie

• Archiefmedewerker historisch documentatiecentrum • Bibliotheekmedewerker • Informatieverzorger

Medewerker informatiedienstverlening

• Mediacontent management • Mediaproductie management • Media intermediair

Technologie en Commercie

• Assistent communicatiemedewerker • Marketing medewerker • Medewerker Evenementenorganisatie

Medewerker Marketing en Communicatie

Assistent Marketeer

Management Documentaire Informatievoorziening (HMDI)

Mediamanagement

Informatiedienstverlening en -management

Technische Bedrijfskunde

Vormgeving en Management

Business & Communication

Bedrijfseconomie

Boekhandel en Uitgeverij

Visual Information / Communication

Technische Bedrijfskunde

Communicatiewetenschap Taal en Communicatie

Communication & Multimedia Design

Taal- en Cultuurstudies

Marketing

Business Research

Media en Cultuur

Communicatiewetenschap

Communication Science (Research)

Liberal Arts and Sciences

Beleid, Communicatie en Organisatie

Communicatie- en Informatiewetenschappen

Kunsten, Cultuur en Media

Nieuwe Media en Digitale Cultuur

Kunsten, Cultuur en Media

Documentaire Informatiewetenschappen

Kunst en Visuele Cultuur in Historisch Perspectief Media Studies

Communicatie- en Informatiewetenschappen

Media en Cultuur

Documentaire Informatiewetenschap

Boek en Digitale Media

Archiefwetenschap

Bedrijfscommunicatie

Mediacultuur

marketing / communicatie

d e c e m b e r

Diplomaoverzicht Media

Diplomaoverzicht Mediasector Op deze crossmedia ‘pin-up’ staan alle diploma’s in het reguliere onderwijs voor de branches grafimedia, uitgeverij en reclame handig en overzichtelijk bij elkaar.

In de opleidingen die leiden tot deze diploma’s ligt het accent op creativiteit en ontwerp, techniek of economie en management. De scheidslijnen tussen deze accenten zijn echter niet scherp te trekken. Daarom is op de poster de overgang van het ene aandachtsgebied naar het andere in verlopende kleuren weergegeven.

Welke mediacompetenties zijn er nodig in de toekomst? In het project Mediacompetenties kijken we naar ‘crossovers in de media’: kruisverbanden tussen de grafimediabranche, de uitgeverijwereld en de reclame. Welke ontwikkelingen zijn er? Wat betekent dat voor de arbeidsmarkt? Hoe moet het onderwijs daarop aansluiten? Welke mediacompetenties zijn er nodig in de toekomst en in welke opleiding kun je die ‘halen’? Om deze vragen te kunnen beantwoorden heeft Kenniscentrum GOC een overzicht gemaakt van de opleidingen die er nu zijn voor de drie branches: het diplomaoverzicht Mediasector. In de volgende fase van het project kijken we wat er in de toekomst nodig is aan mediacompetenties in het werkveld en hoe opleidingen studenten daar zo goed mogelijk op kunnen voorbereiden.

Wat staat er in het overzicht? vmbo

(voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs): voorbereiding op mbo, 4 jaar

mbo

(middelbaar beroepsonderwijs): beroepsopleiding, 1, 2, 3 of 4 jaar

ad

(associate degree):

hbo

(hoger beroepsonderwijs):

bachelor wo

(bachelor wetenschappelijk onderwijs):

master wo

(master wetenschappelijk onderwijs):

experimentele, korte hbo-opleiding, 1 of 2 jaar beroepsopleiding, 4 jaar, mogelijk korter bij instroom vanuit mbo wetenschappelijke opleiding, 3 jaar verdieping van de wetenschappelijke opleiding, 1 of 1,5 jaar

Aanvullingen? Laat het ons weten! Deze eerste versie van het diplomaoverzicht Mediasector kan fouten bevatten. Ook kunnen er diploma’s ontbreken. Hebt u correcties of aanvullingen: laat het ons weten! In een latere fase vullen we dit overzicht aan met nadere informatie. Bij elk diploma komt een korte beschrijving van wat de opleiding inhoudt. Dit wordt uitgegeven in een diplomaboekje met uitklapposter. Het concept overzicht Mediacompetenties is ontwikkeld in opdracht van het Koninklijk Verbond van Grafische Ondernemingen, het Centrum voor Merk en Communicatie en het Nederlands Uitgeversverbond. De uitvoering werd mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het Bedrijfsfonds voor de Pers.

Contact Hebt u vragen of wilt u meer weten? Of wilt u het diplomaboekje met de beschrijvingen van de opleidingen ontvangen? Neem contact op met Hermien Mijnen, projectleider Mediacompetenties, [email protected].

07

Crossover in opleidingen In deze tijd van crossover-ontwikkelingen bloeien ook in het onderwijs allerlei vernieuwende initiatieven op, die de aloude grenzen tussen verschillende opleidingen en tussen de opleiding en de beroepspraktijk overstijgen. Zo werken een vmbo- en mbo-school in Enschede intensief samen aan de opzet van een gemeenschappelijk opleidingsinstituut: de Scholingsboulevard Enschede. De beide opleidingen worden volledig geïntegreerd, zodat vmbo-leerlingen naadloos en succesvol kunnen doorstromen naar het mbo om hun startkwalificatie te behalen. De Scholingsboulevard Enschede

Waar in Enschede wordt gewerkt aan verticale integratie, kiest Media aan de Maas van de Hogeschool Rotterdam voor horizontale integratie. De hogeschool gaat de samenwerking in de breedte gestalte geven door studenten van verschillende mediaopleidingen nu al te leren samenwerken, om ze beter voor te bereiden op de beroepspraktijk.

Verticale integratie: betere doorstroom door volledige integratie vmbo-mbo

De Scholingsboulevard Enschede Hoe kunnen we ervoor zorgen dat meer

doen met een afgeronde opleiding op mbo-

met het bedrijfsleven weten we wat er

leerlingen van het vmbo doorstromen naar

niveau. Zo willen we de grote vroegtijdige

gaande is en hoe wij daar als opleiders op

het mbo? Met die vraag kwamen ze voor

uitval van vmbo’ers voorkomen’, zegt

moeten inspelen. Juist door de praktijk-

het eerst bij elkaar. Dat mondde uit in

leerkracht Selma Schunselaar, leerkracht

gerichte opleiding zien de leerlingen dat

een inspirerend samenwerkingsverband.

bij de afdeling Grafimedia van het

ze de dingen die ze nu leren straks in de

Twee jaar geleden startte in Enschede een

Stedelijk Lyceum. ‘In het vmbo zijn we

beroepspraktijk kunnen toepassen.’

pilot van het Stedelijk Lyceum, afdeling

al begonnen met het competentiegericht

Hij vertelt dat de opdrachten daardoor

Grafimedia, en het ROC van Twente.

opleiden. Een unieke ervaring, want er

steeds realistischer worden. Zo ‘werkt’ de

De beide scholen werken inmiddels

verandert nogal wat voor de leerlingen.

school voor het Rock & Pop Museum in het

intensief samen aan de realisatie van

In het begin stonden ze helemaal niet te

naburige Gronau in Duitsland. Taal: ‘In de

een gemeenschappelijk opleidingsinstituut

juichen over deze nieuwe manier van

nieuwe school willen we ‘de drukkerij’ ook

met de aansprekende naam Scholings-

lesgeven. Ze moesten leren plannen en

een functie geven als huisdrukkerij en op

boulevard Enschede.

ze dachten dat ze dat niet zouden kunnen.

die manier echte opdrachten uitvoeren.’

Hoe is dit ambitieuze project zo gegroeid?

overzichtelijke planningen, die steeds

De beide leerkrachten verheugen zich op

Bij de oriënterende gesprekken kwamen

wat verder gingen. Achteraf was het

het moment dat ze in het nieuwe school-

de opleiders van de twee scholen tot de

koudwatervrees, want iedereen is nu

gebouw kunnen trekken. Het is de bedoeling

conclusie dat een betere afstemming van

enthousiast.’ Schunselaar benadrukt hoe

dat het vmbo en het mbo er samenkomen

de beide opleidingen slechts de eerste

belangrijk het is om ook de ouders vanaf

en de nu al intensieve samenwerking

stap zou zijn. Er was meer nodig. Er zou

het begin bij het project te betrekken

maximaal rendement gaat opleveren.

een gezamenlijk plan moeten worden

om een optimaal draagvlak te creëren.

Schunselaar: ‘We hebben de afgelopen tijd

ontwikkeld om de vmbo- en mbo-opleiding

‘We organiseren regelmatig bijeenkomsten.

gemerkt dat we steeds beter met elkaar

volledig te integreren. Bij die volgende

We exposeren dan werk dat leerlingen in

kunnen samenwerken doordat we regelmatig

stap stelden de bevlogen opleiders zich

de afgelopen periode hebben gemaakt.

bij elkaar in de keuken kijken en onze

ten doel dat de leerlingen les kregen in

Dat werkt goed.’

kennis en ervaring met elkaar delen. Dat

De Scholingsboulevard Enschede (SBE)

wordt straks dus echt optimaal.’ ‘In het

is een samenwerkingsverband van het

nieuwe gebouw gaan we alles in een nog

Bonhoeffer College, het Stedelijk Lyceum

hetzelfde lokaal en mogelijk zelfs van dezelfde docent. Dat kan binnenkort, want

Inspirerende omgeving

de nieuwe school is momenteel in aanbouw.

Een ander belangrijk aspect van het

inspirerender omgeving presenteren. Zo

en het ROC van Twente. Hier volgen leer-

integratieproject zijn de contacten met

kunnen wij ervoor zorgen dat leerlingen

lingen uit het 3e en 4e leerjaar van het

Koudwatervrees

08

Selma Schunselaar, leerkracht Stedelijk Lyceum

n

We zijn voorzichtig begonnen, met

Albert Taal, studieleider ROC van Twente

het bedrijfsleven. Albert Taal, studieleider

gemotiveerd blijven en hun opleiding

vmbo en leerlingen van niveau 1 en 2 van

‘We willen de vmbo-leerlingen eerder en

bij de afdeling Beeld & Media van het ROC

afmaken. En daar gaat het om!’ zegt

het mbo de opleiding Grafimedia.

beter laten zien wat je later allemaal kunt

van Twente: ‘Door de intensieve contacten

Schunselaar enthousiast.

www.scholingsboulevard.nl

Horizontale integratie: leren samenwerken met niet-vakgenoten

Hogeschool Media aan de Maas, Rotterdam meer? Zweers vertelt dat de pillars Content

op het gebied van communicatie, zoals

Strategy en Content Production worden

Communication & Multimedia Design en

bestreken door de opleiding Communicatie,

Grafimediatechnologie. De laatste was er

variant Digitale Media. De pillars Technology

oorspronkelijk alleen op mbo-niveau, maar

Strategy en Technology Implementation

wordt nu ook als hbo-opleiding aangeboden.

door Grafimediatechnologie. De pillars

Nieuw is de opleiding Communicatieadviseur

Site Strategy, Abstract Design en Concrete

Digitale Media. Nieuw is ook dat alle drie

Design door Communication and Multimedia-

de opleidingen nu onder één noemer vallen:

design. Hoe pakt de nieuwe structuur

Media aan de Maas.

precies uit voor de studenten? ‘Aan de ene kant blijft de opleiding specialistisch, maar

Elsemiek Heins, directeur van Media aan

aan de andere kant is er bovendien ruimte

de Maas, vertelt wat er zo bijzonder aan is:

gecreëerd voor geïntegreerde samenwerking

‘Het unieke is dat deze opleidingen sinds

met andere disciplines. We hebben het zo

het begin van dit schooljaar op één locatie

georganiseerd dat studenten in verschillende

worden gegeven. Dat gebeurt doelbewust.’

projecten nu al leren samenwerken met

Die locatie is het Lloyd-kwartier. De

studenten van andere opleidingen.

gemeente Rotterdam steunt de ontwikkeling

Dus vormgeving met techniek, maar ook

van één ‘communicatiekwartier’ aan de

de studenten van de nieuwe opleiding

Maas. Hier hebben relatief veel onderwijs-

Communicatieadviseur Digitale Media

instellingen maar ook communicatiebedrijven

werken samen in projecten die zo realistisch

de ruimte om zich te ontplooien. Dit jaar

mogelijk worden aangeboden. Daarbij gaat

zijn de opleidingen gestart met twaalf-

het ook om het laten samenwerken van

honderd studenten. Heins: ‘De verschillende

studenten die denken en werken op

opleidingen hebben hun specifieke studie-

verschillende abstractieniveaus.’

n

In Rotterdam zijn er verschillende opleidingen

Midden in het Lloydkwartier is de Hogeschool Rotterdam met een nieuw initiatief gestart: drie mediaopleidingen op het gebied van communicatie, design en techniek bundelen hun krachten in Media aan de Maas. Media aan de Maas bestaat uit de opleidingen: •

Communicatie Digitale Media

•

Communication & Multimedia Design

•

Grafimediatechnologie

www.hogeschool-rotterdam.nl

Media aan de Maas, Rotterdam

pakket, maar ze houden nadrukkelijk óók rekening met de dagelijkse praktijk.

Zweers signaleert nog een ander voordeel

Zo gaat het in de beroepspraktijk immers

bij het streven om zo goed mogelijk aan

ook: mensen uit verschillende disciplines

te sluiten op de praktijk: er ontstaat een

werken nauw met elkaar samen.’

wisselwerking tussen opleiding en praktijk.

Realistische projecten

‘Zo wil Thieme - van oorsprong een uitgeverij/ drukkerij, maar nu multimediaal actief -

Henk Zweers, onderwijsmanager en de

een medialab opstarten waarbij opleiding,

grote initiator achter dit project, vertelt

experiment en praktijk samenkomen.’

dat hij een tijd zoekende is geweest. ‘Hoe ontwikkelt de praktijk zich, en hoe

Finland

gaan wij verder om daar zo goed mogelijk

Het eerste jaar loopt. Is er al iets over te

bij aan te sluiten? Daar zijn we nu uit.’

zeggen, bevalt het? ‘Daar is de tijd nog te

Wat heeft die periode van zoeken opgeleverd?

kort voor geweest. De opleiders zijn nu al

Zweers: ‘We hebben ervaren dat het

enthousiast bezig met het ontwikkelen van de

bedrijfsleven behoefte heeft aan specialisten

leerstof voor het tweede jaar. De studenten

op hun vakgebied. De specialismen vragen

zijn net een paar weken bezig. We zien

om kennis in de diepte, maar daar komt

al wel dat de studenten moeten wennen

nog iets anders bij! De specialisten moeten

aan de onderlinge cultuurverschillen’,

wel geleerd hebben hoe ze kunnen samen-

zegt Heins. ‘We hebben vooral gekeken

werken met mensen uit andere vakgebieden.

naar hoe het onderwijs zich in Finland

Het werk dat ze maken is immers alleen

ontwikkelt. Daar is men al langer bezig

functioneel als het past binnen het algemene

met geïntegreerde scholing, ook in andere

stramien. Vorm en techniek moeten

(beroeps)opleidingen. We denken dat ook

bijvoorbeeld op elkaar aansluiten.’

in Nederland deze manier van geïntegreerd

Zweers: ‘In het afgelopen jaar hebben we

opleiden snel geaccepteerd zal zijn.’

hard gewerkt om de nieuwe structuur neer te zetten. Een kleine vijftig mensen, actief in vijf à zes werkgroepen, zijn daarbij betrokken geweest.’ Wat is er veranderd in de opleiding? Zweers: ‘We werken nu met zogeheten pillars. Studenten van alle opleidingen krijgen te maken met alle pillars. Alleen de diepgang en accenten verschillen per opleiding. En dan zijn er ook nog de overkoepelende pillars project Management en user Research.’ Welke pillars zijn er nog

Elsemiek Heins, directeur Media aan de Maas

Henk Zweers, onderwijsmanager Media aan de Maas

09

Onderzoek van TNO brengt toekomst in beeld

Welke competenties zijn straks nodig in de mediaberoepen? TNO Informatie- en Communicatietechnologie en Kenniscentrum GOC werken samen in het project Mediacompetenties. In de onderzoeksfase van het project brengt TNO met een toekomstverkenning in kaart welke nieuwe rollen er kunnen ontstaan. En vervolgens welke competenties mensen in de toekomst nodig zullen hebben in de mediaberoepen. De toekomst van de mediaberoepen staat dus centraal. Maar hoe onderzoek je die? En wat kunnen de scholen er uiteindelijk mee? Annemieke de Korte, projectleider van het TNO-onderzoek, legt uit hoe je onderzoek kunt doen naar de toekomst.

Onderzoek doen naar wat er in de toekomst kan gebeuren.

‘Deze twee tegenstellingen vormen het raamwerk voor vier verschillende werelden of

Hoe gaat dat in zijn werk? Annemieke de Korte, projectleider

scenario’s, die alle vier zouden kunnen ontstaan. We beschrijven deze werelden in vier

van het TNO-onderzoek: ‘Om te beginnen moet je een toekomst-

toekomstbeelden met hun specifieke kenmerken.’ De Korte laat een plaatje zien ter

verkenning niet zien als een voorspelling. Juist in de mediabranche

illustratie. ‘Dit is nog een tussenresultaat, hoor. Het is niet officieel.’ (Zie afbeelding

zijn de ontwikkelingen nogal onvoorspelbaar. Maar je kunt wel

hiernaast, red.) ‘Vervolgens verkennen we welke nieuwe rollen en relaties er per scenario

degelijk bedenken wat ‘zekerheden’ lijken en hoe onzekerheden

ontstaan in het waardeweb.’

eruit zouden kunnen zien.’ Wat heb je aan die vier scenario’s? De Korte: Wij gebruiken de scenario’s om ontwikkelingen Annemieke de Korte, projectleider TNO

De Korte legt uit. ‘Allereerst analyseren we de mediawaardewebben

in een breder kader te plaatsen. Dat vertalen we naar nieuwe rollen, maar ook naar kansen

(of ‘valuewebs’). Voorheen sprak men van een keten, maar

voor betrokken marktpartijen. Organisaties kunnen de scenario’s ook gebruiken om keuzes

tegenwoordig zijn bedrijfsactiviteiten georganiseerd in complexere netwerken. In zo’n

te maken. En, heel belangrijk, scenario’s maken het mogelijk om makkelijker met elkaar

waardeweb staan de rollen (activiteiten) die in een bepaalde waardeketen plaatsvinden.

over de toekomst te communiceren.’ Zij voegt daar nog aan toe: ‘Je kunt een duidelijke

Zo breng je in kaart om welke rollen het gaat en hoe de relaties tussen deze rollen liggen:

keuze maken voor één van de vier werelden, maar dan moet je je ervan bewust zijn dat

wie heeft met wie te maken.’

een van de andere werelden ook kan ontstaan. Wij kijken ook met name naar welke dingen er in alle vier de werelden gaan veranderen, want daar moet men in ieder geval iets mee.’

‘Om iets te kunnen zeggen over hoe de toekomst eruit kan komen te zien, gaan we uit van twee belangrijke onzekerheden. Elke onzekerheid bestaat uit een tegenstelling.

Beetje abstract?

Door ze met elkaar te combineren, ontstaan vier mogelijke toekomstscenario’s.’

Wat kunnen scholen hier nu aan hebben? Blijft het niet een beetje abstract? De projectleider

Kansen

kijken! Zij moeten zich ook bewust zijn van hun omgeving en hun positie daarin. Ook zij

Wat zijn die onzekerheden in de mediasector? De Korte: ‘Uit de interviews kwamen

moeten alvast nadenken over de ontwikkelingen in de praktijk. Welke gevolgen hebben

al snel veel onzekerheden naar voren. We hebben gekozen voor onzekerheden die

die voor hun curriculum en organisatie? Dat is belangrijke informatie bij contacten met

voor alle drie de opdrachtgevers – reclamebureaus en adverteerders, drukkerijen en

de beroepspraktijk. Zo kunnen ze een goede gesprekspartner zijn voor bedrijven.’

uitgeverijen – relevant zijn. Dat zijn de vorm van communicatie en de mate van sturing.’ ‘Die twee onzekerheden zetten we op twee assen. De ene as gaat dus over de vorm van communicatie, met als tegenstelling ‘fysiek - virtueel’: maken mensen vooral gebruik van persoonlijke en tastbare communicatievormen óf juist (bijna) alleen van online communicatie. Dit heeft te maken met hoe snel we van de meer traditionele manieren van communiceren verschuiven in de richting van communicatie via internet. De andere as gaat over de mate van sturing: is er centrale regie of juist niet? Met andere woorden: is er een centraal geleid media- en marketingaanbod en -strategieën (geregisseerd) of wordt dit vooral geïnitieerd vanuit de gebruiker (ongeregisseerd).’

10

reageert beslist: ‘Het is juist heel erg interessant voor scholen om naar de toekomst te

Zie voor meer informatie over het project Mediacompetenties pagina 04 en 05. ‘Ook scholen moeten nadenken over de ontwikkelingen in de praktijk. Wat zijn de gevolgen voor hun curriculum en organisatie? Zo kunnen ze een goede gesprekspartner zijn voor bedrijven’

n

Onderzoek naar ontwikkelingen in de mediasector De ontwikkelingen in de mediasector worden

volop onderzocht en geboekstaafd in trends en harde cijfers. Een overzicht van de nieuwste interessante publicaties.

Grafimediabranche: sterke productiviteitsgroei, dalende werkgelegenheid Kenniscentrum GOC heeft een trendrapport uitgebracht over de grafimediabranche. Het rapport gaat uitgebreid in op economische ontwikkelingen, de arbeidsmarkt en werkgelegenheid, het beroepsonderwijs, ontgroening en vergrijzing. Het aantrekken van de economie is inmiddels ook merkbaar in de grafimediabranche en internationaal onderzoek laat zien dat het gedrukte medium zelfs nog verder zal groeien. Toch blijft de werkgelegenheid dalen vanwege een sterke productiviteitsgroei. Ondanks de teruglopende werkgelegenheid groeit het aantal vacatures snel door de groeiende uitstroom van oudere grafici. Met name vacatures voor drukkers en nabewerkers blijken evenwel moeilijk te vervullen, omdat deze technische beroepen weinig populair zijn in de grafische beroepsopleiding.

Toekomstkansen voor de Europese grafische industrie De Europese Commissie heeft een studie laten verrichten naar de toekomstkansen van de Europese grafische industrie. In het rapport ‘Competitiveness of the European Graphic Industry’ belichten Ernst & Young de kansen en bedreigingen voor deze industrie in het licht van de opkomende internationale concurrentie en de huidige technologische ontwikkelingen. Het rapport geeft veel cijfermatige onderbouwing over een reeks van jaren. Volgens de onderzoekers heeft de Europese grafische industrie voldoende kansen om haar positie te verbeteren. Concurreren op loonkosten is echter een doodlopende weg vanwege de veel lagere loonkosten in China en andere opkomende landen. Wat dan wel? Ontwikkel een hoogstaande Europese productiestandaard, verbeter de innovatieve vaardigheden van het management en investeer krachtig in scholing voor grafische werknemers.

Boeken en tijdschriften nog steeds belangrijkste inkomstenbron voor uitgevers KPMG doet jaarlijks onderzoek naar de trends in de uitgeverijbranche. In het rapport

Hoe ziet de toekomst van de mediasector eruit? Vier scenario’s

‘De uitgever aan het woord 2007’ lezen we welke nieuwe producten en diensten zijn toegevoegd aan het vertrouwde aanbod. De prognose is dat in 2009 het aandeel van boeken en tijdschriften binnen het totale aanbod zal dalen tot 51%, maar nog wel de belangrijkste inkomstenbron zal blijven. De helft van de uitgevers heeft (nog) geen tot nauwelijks onlineomzet, maar men verwacht een snelle groei in de komende jaren. Innovaties? Uitgevers werken op dit moment aan het aansluiten van de eigen content op de gangbare zoekmachines van internet. Connect yourself and be found! Om hun innovatieve doelen te realiseren zien uitgevers veel in samenwerking in strategische allianties of zelfs de overname van innovatieve bedrijven.

Trends per segment PricewaterhouseCoopers heeft het trendrapport ‘How to stay in touch with tomorrow’s consumer?’ over entertainment en de media in Nederland uitgebracht. Dit Engelstalige onderzoek belicht de trends in een groot aantal segmenten: film, tv, muziek-cd, radioreclame, outdoorreclame, internetreclame, tijdschriften, kranten en boeken, themaparken, sport en videogames. Het economisch georiënteerde rapport is doorspekt met cijfers, tabellen en grafieken. Prettig als je even snel wilt weten welke bedragen er omgaan en welke veranderingen zich voordoen. Alle rapporten zijn bij genoemde organisaties op te vragen, meestal zijn ze gratis verkrijgbaar. Het rapport van Ernst & Young is kosteloos te downloaden via de site van de grafische werkgeversorganisatie www.kvgo.nl (zoekterm: competitiveness).

11

Kwalificatiedossiers in ontwikkeling In het jaar 2006 is hard gewerkt aan de

Nieuw dossier Gaming

vernieuwing van de kwalificatiedossiers

Nieuw in de competentiegerichte kwalificatiestructuur van 2007-2008 is het dossier

van de competentiegerichte kwalificatie-

Gaming. Op verzoek van haar Paritaire Commissie heeft Kenniscentrum GOC in

structuur (CKS) grafimedia. In samenwerking

samenwerking met enthousiaste game-ontwikkelbedrijven, de gamebranche én

met het onderwijs en het bedrijfsleven

het onderwijs dit dossier vorig jaar ontwikkeld. Met het kwalificatiedossier Gaming

zijn de dossiers Mediatechnologie,

kunnen scholen professionele gamedesigners opleiden op mbo-niveau.

Mediavormgever, Mediamanagement, Podium- en evenemententechniek en

Klankbordgroepen

Artiest omgezet naar een nieuw landelijk

Voor elk kwalificatiedossier worden klankbordgroepen opgericht. Hierin worden mensen

format met een gestandaardiseerde set

uit het onderwijs en het bedrijfsleven bij elkaar gebracht om voor elkaar als klankbord

van beroepscompetenties. Deze dossiers

te dienen. Doel van deze groepen is de kwaliteit van de dossiers en uiteindelijk de

kunnen worden gebruikt vanaf het huidige

kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. Voor meer informatie kunt u terecht bij

cursusjaar 2007-2008. Voor de kwalificatie-

Christine Apperloo, [email protected].

structuur van 2008-2009 zijn we bezig met de omzetting van de dossiers

Dossiers downloaden

AV-productie, Printmedia en DTP-er.

Een overzicht van CKS grafimedia vindt u op onze website www.goc.nl. Van alle kwalifi-

Het streven is deze dossiers in december

catiedossiers zijn verschillende versies te downloaden, met een leeswijzer. Ook vindt u

afgerond te hebben. Ze zijn te gebruiken

er de namen van de contactpersonen die u verder kunnen helpen als u nog vragen hebt

vanaf augustus 2008.

over de dossiers.

Routekaart vmbo-mbo-hbo Wat is nieuw op de Routekaart? Alle vmbo-scholen met het beroepsgerichte programma vmbo-grafimedia zijn toegevoegd aan de Routekaart. Mbo-scholen hebben aan twee kanten te maken met aansluiting: instroom vanuit het vmbo en doorstroom naar het hbo. Daarom staan de mbo-scholen in de Routekaart nu op twee schermen: •

één scherm met vmbo- en mbo-opleidingen;

•

één scherm met mbo- en hbo-opleidingen.

Zo ziet u in één oogopslag wat de aansluitmogelijkheden in de regio zijn. De nieuwe mbo-opleiding Gaming is toegevoegd.

Wat vindt u op de Routekaart? Op de Routekaart vmbo-mbo-hbo vindt u informatie over: •

vmbo-opleidingen met grafimediaprogramma;

•

mbo-opleidingen niveau 4 in de mediabranche;

•

hbo-opleidingen in de mediabranche;

•

aansluitingstrajecten mbo-hbo in de mediabranche.

De Routekaart vmbo-mbo-hbo is vooral geschikt voor docenten, decanen en afstemmers in vmbo, mbo en hbo.

Help mee de Routekaart up-to-date te houden! Alle scholen met opleidingen in de grafimediabranche (vmbo, mbo en hbo) staan vermeld op de Routekaart. Daarnaast heeft tweederde van de mbo-scholen gegevens aangeleverd over aansluitingstrajecten met het hbo. Deze vijftien scholen zijn samen goed voor 79 aansluitingstrajecten! Wilt u gegevens aan de Routekaart toevoegen of hebt u wijzigingen? Uw aanvullingen zijn welkom! Neem contact op met Femmy-Anne Snijders, projectleider Routekaart vmbo-mbo-hbo, [email protected].

Ga naar www.goc.nl

Colofon 12

Routekaart

Connect is een speciale uitgave van Kenniscentrum GOC, Postbus 347, 3900 AH Veenendaal T: (0318) 53 91 11 E: [email protected] I: www.goc.nl Redactie Joke van der Kamp, Hermien Mijnen, Els van Thiel Concept & design Okkerreclame, Veenendaal Druk Roos en Roos, Arnhem