Conferentie ‘Nog Houdbaar?’ 21 mei 2013 Houdbaarheid verspilde moeite? Naar aanleiding van een motie, waarin de relatie tussen de Richtlijn 2000/13 EC over de houdbaarheidsdatum en voedselverspilling gelegd werd is onderzoek gedaan door Wageningen Universiteit en Research- Food & Biobased Research naar de relatie tussen houdbaarheidsdata van producten en de verspilling van voedsel. De conclusie uit het onderzoek ‘Houdbaarheid verspilde moeite?’ van de WUR is dat er verhoudingsgewijs weinig verspild wordt van lang houdbare producten in relatie tot verse producten. Groente, fruit en brood leveren verreweg de grootste hoeveelheid verspilling op en hebben geen verplichte houdbaarheidsdatum. Al gaat het om een percentueel laag percentage, ook hier kan winst gemaakt worden in het terugdringen van voedselverspilling. Houdbaarheid en voedselveiligheid zijn ingewikkelde zaken, niet alleen voor consumenten, maar ook voor het bedrijfsleven. Degene die de datum vaststelt en aanbrengt (doorgaans de fabrikant), is verantwoordelijk voor de kwaliteit van het product. Bij het bepalen van de houdbaarheidsdatum spelen zaken zoals wetgeving, maar ook commerciële belangen en kwaliteitgerelateerde eigenschappen van het product (smaakverlies, verkleuring) een rol. Wanneer bij de aanduiding van de houdbaarheid op het etiket van een levensmiddel een te ruime marge wordt genomen, dus de datum onnodig vroeg wordt gekozen, kan dit ertoe leiden dat voedsel wordt verspild doordat goed voedsel uit de handel wordt genomen of door consumenten wordt weggegooid. Door innovaties wordt het steeds beter mogelijk om een nauwkeurige datumaanduiding te labelen en daardoor voedselverspilling te reduceren.
1
Verspilling bij de consument wordt mede veroorzaakt door de onduidelijkheid van houdbaarheidsdata op producten. Er zijn twee soorten houdbaarheidsdata: Tenminste Houdbaar Tot (THT) en Te Gebruiken Tot (TGT). De verwarring ontstaat doordat de meeste mensen het verschil niet weten tussen deze twee en dat de THT alleen een kwaliteitsindicatie geeft. Voorlichting aan de consument Het belang van voorlichting aan de consument gericht op het gebruik van de eigen zintuigen om te bekijken of hij het product na deze datum nog wil eten of niet is groot. Informatie op verpakkingen, in magazines of op borden in de supermarkt draagt bij aan het vergroten van de kennis bij de consument. Het Voedingscentrum heeft hiertoe diverse informatie beschikbaar, zoals de Boodschapapp, de Bewaarwijzer en een de digitale student. ZEMBLA uitzending Voedselverspilling Tijdens de conferentie hebben we fragmenten kunnen bekijken van de ZEMBLA uitzending die vorig jaar werd uitgezonden. Bekijk de gehele uitzending 'Voedselverspilling' van Daan van Alkemade en Sinan Can. Twitter Voor wie benieuwd is naar de tweets over de conferentie: http://t.co/FFNxE3lv2G Monitor Voedselverspilling Wellicht hebt u tijdens de conferentie al een blik geworpen in de Monitor Voedselverspilling. Inmiddels staat de monitor op de WUR website (zie link): http://www.wageningenur.nl/nl/nieuwswageningen-ur/Show/Consument-moetminder-voedsel-verspillen.htm Consumentenbond De Consumentenbond heeft een testpanel laten kijken, ruiken én proeven van producten die veel consumenten allang in de vuilnisbak hadden gegooid. De uitkomst bevestigde het vermoeden: de THT-datum zegt weinig over de eetbaarheid. Producten met een THT-datum, die in gesloten verpakking ongekoeld bewaard mogen worden, blijven jaren langer goed dan die THT-datum. Het onderzoek is na te lezen in het Rapport Voedselverspilling. Zie ook het filmpje: http://www.consumentenbond.nl/over/Onderzoek/Voeding/?cid=ext_youtube_-GKTSbS3AZg
2
Meer informatie Informatie over houdbaarheidsdata is te vinden bij productschappen, in nationale wetgeving (Warenwet), Europese regelgeving en wereldwijde Codexnormen. Verschillende organisaties maken deze kennis over houdbaarheidsdata beschikbaar voor producenten, retail en consumenten. In Nederland zijn dat bijvoorbeeld Ministerie van VWS, Nieuwe Voedsel en Warenautoriteit, Stichting Milieu Centraal, Voedingscentrum Nederland, en Centraal Bureau voor de Levensmiddelenhandel.
Damn Food Waste Damn Food Waste is de eerste Nederlandse editie van Feeding 5K, en vindt zaterdag 29 juni plaats op het Museumplein in Amsterdam. Zie: http://www.foodguerrilla.nl/damn-food-waste/
3
10 x HOUDBAAR VOOR DE STAATSSECRETARIS De volgende tien ideeën werden op 21 mei door een consumentenpanel geselecteerd als de beste ideeën voor het aanpakken van voedselverspilling door een betere omgang met houdbaarheid. De overige ideeën staan daaronder opgesomd.
1. Bewustwording in de keten Het is tijd voor een grote campagne, gericht op bedrijven en consumenten, opdat zij samen hun verantwoordelijkheid (blijven) nemen. Hierbij zou het vooral moeten gaan om samenwerking tussen bedrijven en consumenten, hoe kunnen bedrijven consumenten helpen minder te verspillen?
2. Voorlichting en educatie Voedselverspilling komt onder meer voort uit een gebrek aan waardering voor voedsel. Consumenten, en vooral kinderen, zouden zich hier beter bewust van moeten worden. Educatie en voorlichting kunnen hierbij helpen, bijvoorbeeld via Smaaklessen, stadslandbouwprojecten, inzicht in productieketens, bedrijfsbezoeken. Zo kun je consumenten ook leren proeven en ruiken, om houdbaarheid zelf te kunnen vaststellen.
3. Portionering Help de bedrijven aan informatie over de behoeftes van de consument ten aanzien van portiegroottes. Bij welke producten zou extra portionering gewenst en nuttig zijn? Wat is een goede portie voor 1 persoon? Bedrijven kunnen ondertussen ook gewoon aan de slag en portioneringsmaatregelen uitproberen. Hierbij is niet alleen de productie van nieuwe portieverpakkingen van belang, maar ook portionering binnen de verpakking (bijv. deelblokjes, portiestreepjes op de verpakking, schotje tussen 2 kipfilets in een verpakking).
4
4. Logistieke optimalisatie Ketenpartners zouden communicatie binnen de supply chain moeten optimaliseren, zodat realtime informatie over vraag en aanbod in de winkel direct wordt doorgespeeld aan producenten en inkoopplanners. Zo kunnen retourstromen en overschotten worden voorkomen. Een ketenregisseur zou de communicatie op gang kunnen helpen, door ketenpartners te wijzen op het wederzijdse belang van samenwerking.
5. Gerichter afvalbeleid in de supermarkt Wanneer retailers voorverpakte producten afvoeren wegens verlopen houdbaarheid, bederf of kwaliteitsverlies, zouden ze moeten kijken of ze de rest van de verpakking nog los kunnen verkopen (bijvoorbeeld citroenen in een netje, waarvan 1 rot is).
6. Consumenteninformatie in het schap In de schappen van de supermarkt kan advies en informatie worden gegeven over houdbaarheidsdata, bewaren, bereiden, portionering, etc. Het zou goed zijn als consumenten ook iets mee kunnen nemen naar huis, zodat informatie over het tegengaan van voedselverspilling breder bereik heeft. Mogelijkheden zijn de opname van het thema in supermarktmagazines of het hangen van flyers aan het schap.
7. Eerlijke THT-data Producenten en retailers moeten harde afspraken maken over een juiste omgang met houdbaarheidsdata. THT-data zouden niet meer als commercieel middel mogen worden ingezet, om bijvoorbeeld een versimago te creëren. Ook kunnen data soms verlengd worden, of is een datum überhaupt niet nodig. Binnen de grenzen van de wet kunnen bedrijven hun eigen verantwoordelijkheid nemen.
8. Herverwerking van reststromen Producten die tegen de datum zitten of anderszins afgevoerd worden uit supermarkten, kunnen worden herverwerkt tot nieuwe producten (maaltijden, soepen, etc.) voor in het schap, of worden geleverd aan de Voedselbank.
9. Toepassen van innovaties Er zijn allerlei technieken op de markt, om houdbaarheid te verlengen, om houdbaarheidsverloop te volgen in de keten, om verpakkingen te verbeteren, etc. Het is belangrijk dat deze ook daadwerkelijk gebruikt worden door bedrijven, en dat best practices worden opgeschaald.
10. Integratie in bedrijfs- en consumptieprocessen Een terugkerende constatering is dat voedselverspilling pas echt kan worden teruggedrongen als het integraal onderdeel is van ieders handelen. In bedrijven zou het kunnen helpen als het thema breder besproken wordt dan alleen op de duurzaamheidsafdeling. Als voedselverspilling op tafel ligt bij marketing, bij inkoop, bij kwaliteit, etc. dan kunnen er creatieve oplossingen bedacht worden. Voor consumenten geldt dat een positieve benadering beter werkt dan wijzen met het vingertje. Bedrijven, NGO’s en de overheid kunnen het vanzelfsprekend maken dat in elk recept, op elke verpakking, in elke keuken, op elke school, in elke kantine, etc. een verwijzing gemaakt wordt naar voedselverspilling, met eenvoudige tips om dit te voorkomen. Zo wordt het uiteindelijk volstrekt abnormaal om voedsel weg te gooien.
5
Uitwerking van de flappen: A. VERPAKKEN & LABELEN Voor de producent Preciezere vaststelling van de houdbaarheidsdatum
-
Seizoensgebonden houdbaarheid vaststellen Consistent gebruik van THT of TGT binnen een productcategorie Omschakelen van TGT naar THT, of juist andersom Weglaten van THT datum waar mogelijk Uitsluitend een houdbaarheidsdatum on-pack (geen uiterste verkoopdatum) Aanvullende informatie on-pack over organoleptische beoordeling van houdbaarheid Maandspecifieke datum op een lang houdbaar product, via extra datum-logo Betere communicatie on-pack en daarbuiten over de betekenis van THT Harde afspraken tussen ketenpartners: THT-data worden niet meer commercieel ingezet om bijvoorbeeld een versimago van producten te creëren Realtime informatie over houdbaarheidsverloop via chip in verpakkingen Verpakkingen gebruiken die productkwaliteit beschermen (bijv vershoudfolie, kussentjes onder zacht fruit) Duidelijk bewaaradvies voor consumenten on-pack (bijv.: 1˚C lagere koeltemperatuur = 1 dag langer houdbaar) Koelinstructies voor de consument, aanbieden samen met koelkastproducenten
Voor de wetenschap - Verlengen van houdbaarheid door conserveringstechniek - Verpakkingentechnologie voor verbeterde houdbaarheid Voor de overheid Herformuleren van THT naar ‘Kwaliteit gegarandeerd tot’
B. PORTIONEREN Voor de producent - Partnerschappen opzetten tussen voedselproducenten en non-foodproducenten, voor de ontwikkeling van productspecifieke portiehulpmiddelen (maatschepjes) - Portioneren binnen verpakkingen (deelblokjes, portie frites aangeven op de zak) - Aanbieden van meer hersluitbare verpakkingen - Aanpassen van marketing en prijsvoering van portieverpakkingen - Bepaalde producten onverpakt aanbieden zodat consumenten zelf portie kunnen bepalen Voor de branchevereniging - Verspreiden van handvaten voor het bepalen van portiegrootte onder fabrikanten - Receptenwebsites inzetten om de juiste portionering te verduidelijken Voor de wetenschap - Onderzoek naar de juiste portiegrootte voor specifieke doelgroepen (jongeren, ouderen, eenpersoonshuishoudens)
6
C. SUPPLY CHAIN & TRANSPORT
Voor de producent - Optimalisatie van temperatuur in logistieke keten - Op tijd afwaarderen voor distributie naar Voedselbanken Voor de keten - Verminderen van het aantal voorraadpunten in de keten om backcasting te voorkomen - Verbeteren van de communicatie tussen ketenschakels over realtime vraag en aanbod door ketenregie - Betere afstemming tussen leveranciers en afnemers over verdeling houdbaarheid Voor de retailer - Producenten meer inzicht bieden in verkoopverloop ten behoeve van de juiste leveringsplanning - Consumenten meer zelf laten bestellen - Bewaar- en verpakkingsmateriaal aanbieden bij ophaal- en verkooppunten (bijv. een koeltas) Voor de branchevereniging - Opstellen van een geharmoniseerde richtlijn voor opslag en transportcondities per productcategorie
D. IN DE SCHAPPEN
Voor de retailer - Producten tegen de datum aantrekkelijk aanprijzen, samen met complementaire producten - Aanbieden van bewaarhulpmiddelen naast voedsel - 2 voor de prijs van 1- aanbiedingen waarbij je 1 artikel later kunt ophalen - Op = op - Recepten aanbieden met restjes - Bewaaradvies opnemen in recepten - Bewaaradvies op het schap, met infographics -
Niet onnodig koelen van producten Wonky uglies in het schap leggen First-in, First out Maximaal 2 series THT in het schap Recupereren van verpakte artikelen tot wichtartikel (bijv. 1 rotte citroen uit een netje halen, de rest los verkopen) Vanuit diepvries verkopen Lege schappen vullen met alternatieve producten
7
E. BEWAREN & BEREIDEN
Voor iedereen - Perceptie rond restjes verbeteren, door inzet in horeca, kookprogramma’s, receptenwebsites, etc. Voor de producent - Tips voor gebruik van restjes on-pack - Duidelijker en consistent bewaaradvies on-pack, incl. koelkasttemperatuur Voor de retailer - Stimuleren van gebruik van boodschappenlijstjes - Bewaaradvies bij onverpakte producten - Verspreiden van andere bewaaradviesmiddelen (bijv die van het Voedingscentrum) - Aanbieden van bewaarbakjes met maaltijdcompartimenten - Persoonlijk advies in de winkel over bewaren en bereiden
F. OUT OF THE BOX
Voor iedereen, voor de overheid - De waardering voor en kennis van voedselproductie versterken, door educatie, campagnes, informatie vanuit bedrijven, lokale projecten - Ontwikkelen van een systeem van verspillingsrechten waarin gehandeld kan worden (naar voorbeeld van emissierechten) - Aanwijzen van een ambassadeur die tegen voedselverspilling strijdt Voor producenten - QR-code op verpakking met informatie over houdbaarheid en bewaaradvies - Verlengen van de keten, afgekeurde producten herverwerken tot nieuwe producten - Verbeteren van interne communicatie tussen duurzaamheids-, kwaliteits- en logistieke afdeling Voor NGOs - App over houdbaarheid per product en bewaaradvies - Naming and shaming van bedrijven die teveel verspillen - Naming and faming van bedrijven die goed met reststromen omgaan - Afvaldiners met producten over de datum Voor de Voedselbank - Aanpassen distributieschema Voedselbank, zodat het aansluit bij bedrijfslogistiek
8
