Gezond en wel opgroeien in een (achterstands)wijk
Eigen regie en kracht van
kinderen en hun ouders
5e Pharos/RVZ conferentie-19 mei 2015 Welkom en opening Monica van Berkum (directeur/bestuurder Pharos) ‘Met deze gezamenlijke conferentie sluiten we een mooie reeks van vijf af. We zijn bij al deze bijeenkomsten uitgegaan van de notie dat het gezondheidsstelsel in Nederland voor iedereen even goed moet werken,’ aldus Monica van Berkum bij de opening van de laatste conferentie die Pharos en de Raad voor Volksgezondheid en Zorg (RVZ) samen organiseerden op 19 mei jongstleden. Dit jaar met het thema: Gezond en wel opgroeien in een (achterstands)wijk – Eigen regie en kracht van kinderen en hun ouders. Van Berkum blikt kort terug op de aanleiding voor de conferenties en op wat er in de afgelopen jaren is bereikt. Toen Pharos in 2010 stelde dat er te weinig aandacht was voor de migrant als sturende kracht in de zorg, pakte de RVZ dit op en spraken de twee organisaties af om vijf jaar samen op te trekken. Naast het organiseren van gezamenlijke conferenties (2010: Ken uw klant, 2011: Het heft in eigen handen, 2012: Gezondheid dichtbij/ Burgers aan zet/ e-health, 2014: Participatie en eigen regie – het gaat niet vanzelf) is er in die vijf jaar veel gebeurd. Verzekeraars en zorgaanbieders zijn zich meer bewust geworden van de diversiteit van hun klantenbestand en zijn bijvoorbeeld veel actiever in het verzamelen en analyseren van gegevens van migranten om ook aan hen zorg op maat te kunnen bieden. ‘Toch,’ benadrukt Van Berkum, ‘blijven er activiteiten nodig en moeten gezondheidszorg en hulpverlening hun rol pakken om voor álle mensen goed te werken. Gezondheidszorg en hulpverlening kunnen veel betekenen voor inclusie en verbinding.’ Net als Monica van Berkum kijkt ook Alies Struijs van de RVZ met tevredenheid terug op de samenwerking met Pharos. Wanneer dagvoorzitter Fawzia Nasrullah (voorzitter Raad van Bestuur Youké Jeugd en voorzitter Raad van Toezicht Pharos) vraagt wat haar meest is bijgebleven, antwoordt ze: ‘Vijf jaar geleden waren patiëntenorganisaties starre, witte en gesloten bolwerken en dat is nu echt verleden tijd. Ik zie veel meer diversiteit om me heen en de wil om migranten te betrekken bij de zorg. Aan de andere kant is het ook belangrijk dat migranten zich laten horen. Alleen zo kunnen we van elkaar leren.’
Dynamo Academy uit Eindhoven Dynamo Academy is een organisatie die jongeren leer/werkplekken biedt waar zij hun talent ontdekken, ontwikkelen en toewerken naar een eigen inkomen. De Academy heeft een duidelijke werkwijze: inspireren, leren en werken. Marvin vertelt zijn verhaal: ‘Ik heb al vanaf heel jong de diagnose ADHD en gold al vanaf mijn negende als on(be)handelbaar. Mijn moeder was alcoholiste en vanaf een jaar of elf begon ik met blowen. Omdat de vriend van mijn moeder een dealer was, kon ik makkelijk aan drugs komen. Op mijn zestiende ging ik over op de coke en toen mijn moeder stierf, ik was toen zeventien, bleef ik alleen achter. Ik was een poly gebruiker geworden, zat volledig aan de grond en zwierf rond zonder vaste woon- of verblijfplaats en met een lange rij mislukkingen op mijn naam. Zo ging het een tijd door, tot ik besloot dat er iets moest veranderen als ik nog iets van mijn leven wilde maken. Op dat punt meldde ik me bij Dynamo aan om vrijwilligerswerk te gaan doen. Daar kon ik direct beginnen en ik heb in de loop van de tijd twee certificaten behaald: een in communicatie en de ander in ondernemerschap. Nu ben ik anderhalf jaar clean en heb een betaalde baan als barman. Mijn uiteindelijke doel is om aan de slag te gaan in de ggz als ervaringsdeskundige. De kracht van Dynamo is dat je zelf de regie krijgt en je eigen keuzes maakt. Welke workshops wil je volgen, welke certificaten wil je halen? Dynamo biedt tools en kracht om door te gaan, maar de motor ben jijzelf.’ Mijn creativiteit heeft me geholpen om uiteindelijk echt iets te willen veranderen in mijn leven. Het was mijn krachtbron. Ik kon mijn gevoelens verwerken in muziek of door mijn gevoelens op papier te zetten. Ook Khadija deelt haar verhaal op deze conferentie: Het opgroeien in twee werelden – Marokkaans en Nederlands – vond ik heel moeilijk. Eigenlijk voelde ik me overal een buitenlander, anders dan de anderen. Omdat ik zo slecht in mijn vel zat, maakte ik verkeerde keuzes. School vond ik saai en toen ik twee keer zakte voor het eindexamen HAVO, ben ik van school gegaan en gaan werken voor uitzendbureaus. Dat ging niet zo goed en ik besloot weer naar school te gaan. Heel trots was ik, toen ik mijn diploma haalde: ondernemerschap in de detailhandel. Maar in plaats van de gouden toekomst die ik verwachtte, lukte het me niet om ergens gepast werk te vinden bijvoorbeeld als filiaalhouder. Na een hoop teleurstellingen kwam ik bij Dynamo terecht. Daar ben ik begonnen met vrijwilligerswerk – jongeren zoals ik verder helpen – en mocht meedoen in de Dynamo Academy waar ik heel veel heb geleerd. Nu ben ik zelf ondernemer, doe eindelijk wat ik leuk vind en wat ik goed kan en kom steeds dichter bij mijn droombaan. Bedankt Dynamo Academy voor alle kansen die ik heb gekregen.’
Dynamo Jeugdwerk Nancy van Loon (manager) ‘Ik ben heel trots op deze twee jongeren, die ik allebei een jaar lang heb mogen begeleiden. Dynamo werkt volgens de methode: inspireren, leren en werken vanuit de gedachte dat jongeren in beweging komen wanneer je ze inspireert. Inspireren doen wij bijvoorbeeld via kunst, cultuur en sport. We sluiten aan bij wat jongeren leuk vinden. Als het inspireren lukt, bieden we leerervaringen aan met een individuele leercoach. Vanuit die ervaring werken we dan verder naar vrijwilligerswerk, betaald werk of zelfstandig ondernemerschap. En: het werkt! We hebben ondertussen al meer dan honderd jongeren met succes begeleid. Natuurlijk moeten ook wij kostenbesparend werken en dat doen we via peer-to-peer education. Een methode die erg goed aanslaat. Dynamo onderscheidt zich van andere organisaties door zich te focussen op talentontwikkeling. We laten de jongeren dingen doen die ze leuk vinden en geven ze zelf de regie in handen. Als begeleider zetten we structureel stappen achteruit zodat de jongeren stappen vooruit kunnen zetten. Daarbij is ons motto: ze weten zelf het beste wat goed is. Doordat we in de loop der tijd een effectief netwerk hebben gecreëerd, kunnen we onze jongeren goede stageplekken aanbieden. Samengevat werken we als volgt: de jongere krijgt de regie en de hulpverlener is de facilitator. En in onze rugzak zit: lef, plezier, zichtbaarheid, verbinden en vernieuwen.’ Balanceren tussen risicoʼs en eigen kracht in de samenwerking met kinderen en hun ouders Yolanda te Poel, lector Diversiteit en Orthopedagogisch handelen Fontys Hogeschool Met de meeste kinderen in Nederland (80%) gaat het goed. Met 10 tot 15% gaat het minder goed en met 3 tot 5% gaat het niet goed. Mooie cijfers zou je zeggen, maar de cijfers verhullen dat er grote verschillen zijn in gezondheid en er een ongelijke verdeling is in gezondheid en welzijn. Tussen Amsterdam Oud-Zuid en Nieuw-West is de levensverwachting zeven jaar lager. Zorg voor de jeugd zou in belangrijke mate een voorliggend traject moeten zijn. Voorzorg in plaats van nazorg. Werken aan de eigen kracht en regie bevordert veerkracht en is bovendien kostenbesparend. Maar het is niet makkelijk en er kleven ook risico’s aan. Een van de risico’s is dat je een afwachtende houding aanneemt en wacht tot mensen zelf naar de zorg komen. Dat gebeurt namelijk niet. Juist de mensen met de grootste problemen komen niet. Als hulpverlener moet je echt de straat op en zelf erop afgaan. Een ander risico is de moderne notie dat mensen goed in staat zijn om hun problemen op te lossen binnen het eigen netwerk of binnen de eigen gemeenschap. Maar het familienetwerk is helemaal niet altijd geschikt daarvoor. Het kan juist ontwrichtend werken. Het idee van werken met eigen kracht, is niet nieuw. In tegendeel zelfs. Deze manier van hulpverlening is al heel lang bekend, denk bijvoorbeeld aan empowerment. Nieuw is de organisatievorm, het werken in wijkteams en de focus. Het richten van aandacht op alles wat kan in plaats van op wat niet kan. Gezond zijn betekent, je kunnen aanpassen aan verstoringen, veerkracht hebben en een balans weten te handhaven of te hervinden zowel lichamelijk, geestelijk als maatschappelijk. Maar het allerbelangrijkste is: breng een gedeelde visie tot stand over de gewenste oplossingen. Of met andere woorden, breng een alliantie tot stand. ’Door samen de problemen te verkennen en samen toe te werken naar oplossingen. Hoe kunnen we samen zorgen dat jouw leven beter wordt?
De rijkdom van het verschil in Wijkteam Soesterkwartier in Amersfoort Tineke Bos (teamleider Soesterkwartier) en Mustafa Zeddi (directeur EFM support) Wijkteam Soesterkwartier in Amersfoort benut verschillende competenties en kwaliteiten om voorheen moeilijk bereikbare gezinnen te versterken. Hoe doen ze dat? Tineke Bos en Mustafa Zeddi vertellen over de meerwaarde van hun samenwerking binnen een wijkteam. De meerwaarde van samenwerking binnen een wijkteam ligt in de diversiteit van ervaringen en kunde. Zeddi geeft aan dat hij binnen het team de ruimte krijgt om op de eigen manier te werken. ‘Wij werken op manieren die aansluiten bij onze doelgroepen: Marokkaanse, Turkse en Somalische Nederlanders. Wij zetten van alles in om de mensen in beweging te krijgen, vaak is dat het geloof. Zo krijgen we onze cliënten langzaam maar zeker van zorgmijdend naar zorgacccepterend. Bij de gezinnen waarmee wij werken is het belangrijk om zaken heel duidelijk uit te leggen. Het gaat dan vaak over zaken die veel mensen vanzelfsprekend vinden, bijvoorbeeld de vertrouwelijkheid van gegevens. Voor deze gezinnen is dat allemaal niet zo vanzelfsprekend. Binnen het team is onze manier van werken helemaal geaccepteerd. Het fijne van werken binnen een team vind ik dat er een soort regisseur is die in de gaten houdt hoe het gaat en aan de bel trekt als we bijvoorbeeld niet genoeg stappen nemen. Ook is het fijn dat je allerlei faciliteiten tot je beschikking hebt.’ Tineke Bos beaamt de meerwaarde van het werken binnen een wijkteam. ‘Je hebt binnen een divers team veel meer ruimte om met elkaar te zoeken, te experimenteren en dat maakt veel oplossingen mogelijk. We gaan naast de mensen staan en bekijken wat wel werkt of niet. Als wij als hulpverleners elkaar versterken in onze kracht komt dat enorm ten goede aan de cliënt.’ Het zal in de wijkteams de komende jaren een uitdaging zijn om de kennis die er binnen het team is te onderhouden. We hebben in het begin veel cursussen gevolgd zodat we allemaal een soort basiskennis hebben van elkaars achtergrond. Aan de andere kant moeten we ook onze verschillende specialismes op peil houden.
Buurtzorg Jong Mohamed Bouraarassi, Annemiek de Klein, Dorien Gaas en Yassin Settout Buurtzorg Jong werkt in zelfsturende en kleinschalige teams aan uitvoering van de jeugdhulp. Jeugdhulp en jongerenwerk zitten samen in een team. Ze werken teambased en daar hoort ook de gemeente bij. Vandaar dat ook gemeenteambtenaar Johan Rijcken hier op het podium staat. Samen met twee betrokken jongeren (Soumia el Kaoussi 16 jaar) en Ouail Rahou (15 jaar) leggen de jongerenwerkers Yassin en Mohamed hoe ze te werk gaan. Dorien Graas licht de oorsprong en visie van Buurtzorg Jong toe. Jongerenwerker Mohamed vertelt: `Bij buurtzorg is de eerste uitdaging: hoe krijg je via activiteiten voor jongeren ook de ouders beter in beeld? We zijn begonnen met contact te leggen met jongeren die we tegenkwamen op straat. Daarna legden we via hen contact met de ouders en probeerden een beeld te krijgen over de situatie binnen de gezinnen. Op mijn eerste werkdag vroeg iemand in het gemeentehuis aan mij of ik mijn dagen niet moest afwisselen want anders zouden de jongeren weten wanneer ik langskwam en dat kon gevaarlijk zijn. Maar dat is onzin. Wij werken niet repressief of als er iets aan de hand is. Wij richten ons veel meer op de voorfase, voordat er echte problemen zijn. Wanneer we jongeren tegenkomen, knopen we een praatje aan gewoon om te vragen hoe het gaat enzovoort, niet om te controleren. Jongeren moeten goed weten dat ze zelf de verantwoordelijkheid dragen.’ Johan Rijcken, de gemeenteambtenaar: ‘De gemeente heeft een regiefunctie en wil faciliteren. Dat begint met goed luisteren naar wat er nodig is. Gezond opgroeien, betekent ook een gezonde fysieke omgeving waarin dat kan. De jongeren wilden graag sportvelden, die waren er niet. Dat gaan we nu aanleggen. Zij hebben alles zelf ontworpen. Het sluit helemaal aan bij de wensen van de jongeren. Ze hebben ook zelf aannemers gebeld en afspraken gemaakt. De twee jongeren uit Zaltbommel hebben tips voor hulpverleners: gt: Soumia ze ning uit ‘Hulpverle t is kt niet. He boekjes, lu goed grijker om veel belan ken. oon te kij s r e p n e e naar zij is. Ik sta Wie hij of niet in een boekje’
Ouail: ‘Gooi niet direct de handdoek in de ring wanneer het even niet zo goed gaat.’
Uitreiking Avicennaprijs Wil Voogt (voorzitter Stichting Avicenna) De Avicennaprijs wordt uitgereikt aan de organisatie die een wezenlijke verbetering heeft gebracht in de zorg voor migranten. Drie organisaties staan op de shortlist en mogen zich kort presenteren: 1. Equator – pitch ‘De organisatie Equator geeft medische opvang aan ongedocumenteerden die lichamelijk of psychisch ziek zijn maar niet worden behandeld. Er zijn nu 160 mensen in behandeling. Niet alleen met medische hulp maar ook met juridische en maatschappelijke bijstand. We gaan onze behandelingen wetenschappelijk vastleggen zodat we aantonen dat ook deze doelgroep effectief behandeld kan worden.‘ 2. Kwetsbare burgers GGD West-Brabant – pitch ‘Oost-Europese gezinnen en arbeidsmigranten leven onder erbarmelijke omstandigheden op ‘vergeten plekken’. Bijvoorbeeld op campings- of recreatieparken. Op een camping in Brabant wonen permanent zo’n vijftig gezinnen in beschimmelde caravans zonder verwarming of alleen met een oliekacheltje. Vanuit GGD West-Brabant gaan wij nu regulier af op deze gezinnen en begeleiden hen naar zorg.’ 3. Inaya Zorg = Bekommeren – pitch ‘Inaya is er voor meiden en door meiden op Kanaleneiland in Utrecht. Wij bieden een aanvulling op bestaande zorg en dat in een huiselijke sfeer. Het gaat erom deze meiden te empoweren zodat ze zelfstandig kunnen functioneren in de maatschappij. Uitreiking prijs Ivan Wolffers: De Avicennaprijs 2015 gaat naar GGD West-Brabant met haar project voor Kwetsbare Burgers. De tweede plaats is voor Inaya Zorg en de derde voor Equator.
in een (achterstands)wijk Afsluiting congres door Pauline Meurs van de RVZ (RV&S) Eigen regie en kracht van kinderen ‘Wat een prachtige middag... Meestal hebben we het over wat moeilijk Vooraankondiging Vooraankondiging Conferentie Conferentie gaat enhun vanmiddag lag de nadruk juist en ouders
›››
op alles wat wel kan vanuit het huidige: ‘can do’Voor oftewel, gaat en hetlaatste niet rechtsom de vijfde keer organiseren RVZ en Pharos een landelijke dan wel linksom. Wejaar hebben gehoord conferentie met dit als thema: Gezond en wel opgroeien in een (achterstands)wijk hoe belangrijk het is om werken en vanuit Eigen regie en kracht vantekinderen hun ouders inspiratie en ons als beleidsmakers niet blind te staren op gangbare Dinsdagmiddag 19 mei 2015, 14.00 - 17.30. Noteert u het in uw agenda? vooronderstellingen. Yolanda te Poel Locatie: Vechthuis inZoals Utrecht naar voren bracht, kan het netwerk ook destructief zijn en kan het en noodzaak Gezond opgroeien gezondzijn leven is niet voor iedereen vanzelfsprekend. De om je te ontworstelen netwerk. voorjede jeugd op gemeentelijk niveau krijgt onder andere vorm in inrichting van de zorg aan Voor de vijfde en laatste organiseren Voor de vijfde RVZ en ende laatste Pharos een organiseren landelijke RVZ en Pharos en eenpreventieve landelijke Bovendien moeten wekeer verder kijken dan wijkteams. Deze multidisciplinaire teams zijnkeer door hun outreachende conferentie met dit jaar als thema: conferentie Gezond en met weldit opgroeien jaar als thema: in een (achterstands)wijk Gezond en wel opgroeien in een (achterstands)wijk diagnose en werken aansluiten bij de kennis die er al is binnen haakje zoeken zoals manier van beter in ouders staat om gezinnen met degezinnen. grootste Een gezondheidsachter Eigen regie en kracht van kinderen Eigen en hun regie en kracht van kinderen en hun ouders bijvoorbeeld viamigranten religie, kanen helpen bij het vertrouwen winnen. standen, zoals laagopgeleiden, te bereiken. Dinsdagmiddag De Raad19voor volksgezondheid en19samenleving, nieuwe raad die deagenda? RVZ opvolgt, mei 2015, 14.00 Dinsdagmiddag - 17.30. Noteert mei u het 2015, in uw 14.00 agenda? -de 17.30. Noteert u het in uw Locatie: Vechthuis in Utrecht Locatie: Vechthuis in Utrecht is op dit samenwerkingsverbanden moment bezig met het opstellen van nieuwe werkprogramma’s en legt daarbij de Nieuwe nadruk op variëteit en verschillen. Waarbij je jevanzelfsprekend. afjeugdzorg, moet blijven vragen welke publieke gezondheidszorg, de enverschillen vele andere GezondGemeenten, opgroeien en gezond leven Gezond is niet opgroeien voor iedereen en gezond leven is niet voor De eerste iedereenlijn vanzelfsprekend. De er gewenst zijn endewelke ongewenst. Met andere woorden: het leveren vanonder maatwerk. partijen samenwerkingsverbanden aangegaan in de wijk. De benutten zorg voor jeugd op gemeentelijk niveau voor de krijgt jeugd onder op gemeentelijk andere vorm niveau in wijkteams krijgt andere vorm in inrichting van dezijn inrichting van de zorg wijkteams. Dezekracht multidisciplinaire wijkteams. teams zijn Deze door multidisciplinaire hun Wat outreachende teams en preventieve zijn door hun outreachende Dat wordt een van belangrijkste thema’s. Daarbij moeten we niet vergeten ons ook sluit te de eigen ende regie van gezinnen. kunnen ouders en kinderen zelfen enpreventieve hoe manier van werken beter in staat manier om gezinnen van werken met beter de grootste in staat gezondheidsachter om gezinnen met-de grootste gezondheidsachterrichten opeen ‘vergeten en aan? wat ‘gewoon’ is geworden ter discussie blijven stellen. je hier op goedeplekken’ manier bij standen, zoals migranten en laagopgeleiden, standen, zoalstemigranten bereiken. en laagopgeleiden, te bereiken. Bijvoorbeeld, het begrip, eigen kracht. Wat is dat eigenlijk en is dat niet teveel jargon Nieuwe samenwerkingsverbanden Nieuwe samenwerkingsverbanden geworden?’ Omslag in professionele ondersteuning Gemeenten, publieke gezondheidszorg, Gemeenten, jeugdzorg, publieke de gezondheidszorg, eerste lijn met en vele jeugdzorg, andere eerste lijn en vele andere De samenwerking tussen Pharos en RVZ tot deze Kinderen en hun ouders hebben zelf dekomt regie overbetrekking leven en de gezondheid. Maar partijen zijn samenwerkingsverbanden partijen aangegaan zijn samenwerkingsverbanden in de wijk. De wijkteams aangegaan benutten in de wijk. De wijkteams benutten conferentiecyclus ten de einde, maar we blijven elkaar inWat de en toekomst komen en datkracht is nietenvoor even eenvoudig. Welke ondersteuning integen de is daarbij de eigen regie iedereen van gezinnen. eigen Wat kracht kunnen en regie ouders van en gezinnen. kinderen zelfkunnen hoe sluit ouders en wijk kinderen zelf en hoe sluit versterken bij hetisop agenda dit thema. je hier op een goede manier bij aan? jegeorganiseerd hier op eenhouden goede manier bij aan? succesvol? Hoe hetde envan hoe werkt het in de praktijk?
Pharos 19 meien 2015 RVZ 19 mei 2015 ››› en RVZPharos Gezond en welGezond opgroeien en wel opgroeien in een (achterstands)wijk in een (achterstands)wijk ››› Eigen regie enEigen kracht regie van en kinderen kracht van kinderen en››› hun oudersen hun ouders
‹‹‹
‹‹‹
›››
›››
›››
›››
›››
››››››
›››
››››››
›››
›››
Omslag in professionele ondersteuning Omslag in professionele ondersteuning Goede voorbeelden Kinderen en hun ouders hebbenKinderen zelf de regie en hun overouders leven en hebben gezondheid. zelf de regie Maarover leven en gezondheid. Maar Pharos en RVZ brengen goede voorbeelden en resultaten in beeld. dat is niet voor iedereen even eenvoudig. dat is nietWelke voor iedereen ondersteuning even eenvoudig. in de wijk Welke is daarbij ondersteuning in de wijk is daarbij succesvol? Hoe is het georganiseerd succesvol? en hoeHoe werkt is het hetgeorganiseerd in de praktijk? en hoe werkt het in de praktijk?
›››
›››
›››
Uitreiking van de Avicennaprijs tijdens de conferentie
›››››› ››› die een wezenlijke verbetering in de zorg voor migranten teweeg heeft gebracht.
Goede voorbeelden Goede voorbeelden De Avicennaprijs om jaar aanende persoon of organisatie Pharos en RVZ brengen goedewordt voorbeelden Pharos en de RVZ entwee resultaten brengen goede inuitgereikt beeld. voorbeelden resultaten in beeld.
Uitreiking van de AvicennaprijsUitreiking tijdens devan conferentie de Avicennaprijs tijdens de conferentie De Avicennaprijs wordt om de twee De Avicennaprijs jaar uitgereiktwordt aan de ompersoon de tweeofjaar organisatie uitgereikt aan de persoon of organisatie die een wezenlijke verbetering in die deeen zorg wezenlijke voor migranten verbetering teweeg in heeft de zorg gebracht. voor migranten teweeg heeft gebracht.
›››
www.pharos.nl www.pharos.nl
›››
www.pharos.nl
www.rvz.net
www.rvz.net www.rvz.net
