Concept. Gemeente Menameradiel. Woonvisie Menameradiel Krachtige regiogemeente met karakteristieke kernen

Concept

Gemeente Menameradiel Woonvisie Menameradiel Krachtige regiogemeente met karakteristieke kernen

Vastgesteld door de gemeenteraad op 29 oktober 2009

Projectnr. 083.70

Boulevard Heuvelink 104 6828 KT Arnhem Postbus 1174 6801 BD Arnhem Telefoon (026) 3512532 Telefax (026) 4458702 E-mail info@companen. nl

Gemeente Menameradiel Woonvisie Menameradiel Krachtige regiogemeente met karakteristieke kernen

Inhoud 1.

Krachtige gemeente met sterke kernen 1.1. Waarom een Woonvisie? 1.2. Totstandkoming Woonvisie 1.3. Leeswijzer

2.

Bouwstenen voor de Woonvisie 2.1. Bestaande beleidskaders 2.2. Demografische ontwikkelingen 2.3. Woningvoorraadontwikkeling en vraag en aanbod 2.4. Woonforums en discussie met de raad geven richting

5 5 6 8 11

3.

Visie op het Wonen in Menameradiel 3.1. Pijler 1: krachtige gemeente in Midden-Friesland 3.2. Pijler 2: dorpen met identiteit en kwaliteit 3.3. Pijler 3: slimme clusters van dorpen die op elkaar bouwen 3.4. Pijler 4: differentiatie in bevolking en woningvoorraad 3.5. Pijler 5: werken aan duurzaamheid 3.6. Pijler 6: de gemeente als regisseur

13 13 14 14 14 15 15

4.

Wonen en leven in de dorpen 4.1. Pijler 2: dorpen met identiteit en kwaliteit 4.2. Pijler 3: samenhang tussen de dorpen: clusters die op elkaar bouwen

17 17 20

5.

Differentiatie in bevolking en woningvoorraad 5.1. Gezinnen en kleine huishoudens tot 55 jaar 5.2. Senioren 5.3. Starters en koopstarters 5.4. Huishoudens met een laag inkomen 5.5. Pijler 5: werken aan duurzaamheid

23 23 24 26 28 30

6.

Pijler 6: de gemeente als regisseur 6.1. Woningbouwprogramma 6.2. Indicatief woningbouwprogramma 6.3. Rollen van partijen 6.4. Monitoring en evaluatie

33 33 37 39 40

Bijlage 1: Uitvoeringsagenda 2009-2016 Bijlage 2: Richting voor bouwprogramma per kern Bijlage 3: Genodigden Woonforum Bijlage 4: Begrippenlijst

1 1 2 2

1 7 34 35

1. Krachtige gemeente met sterke kernen 1.1.

Waarom een Woonvisie?

De gemeente Menameradiel is een krachtige landelijke gemeente in Noordwest Friesland. De gunstige ligging van Menameradiel ten opzichte van Leeuwarden en de A31 richting Afsluitdijk en Amsterdam, de aanwezigheid van sterke kernen en de strategische positie in de Westergozone, bieden goede kansen om ook in de toekomst als woongemeente krachtig en gezond te blijven. Een belangrijk richtinggevend ontwikkelingskader is hierbij het gemeentelijk woonbeleid. Hiervoor heeft de gemeente Menameradiel deze actuele en integrale Woonvisie opgesteld. Dit woonbeleid herijkt het bestaande beleid en vormt de nieuwe leidraad voor het Wonen en Leven in de dorpen. Hierbij kijkt de gemeente verder dan alleen de woning, maar wordt ‘wonen’ integraal opgepakt. Dit betekent ook rekening houden met bestaande sociale structuren, de aanwezigheid van voorzieningen en wonen-zorgwelzijn. Deze thema’s samen bepalen immers het woongenot van de inwoners van Menameradiel. Waarde van de Woonvisie: sturingsinstrument voor de lokale woningmarkt Voor de gemeente Menaldumadeel is de Woonvisie een belangrijk beleidsdocument. Om richting te geven aan de ontwikkeling van de gemeente, biedt de Woonvisie belangrijke handvatten. Het geeft een kwalitatieve en kwantitatieve inkleuring aan de woningbouwontwikkeling in de gemeente. Modern woonbeleid krijgt haar betekenis niet via juridische afdwingbaarheid, maar vooral door het gezag dat de overheid hiermee opbouwt. De gemeente spreekt vanuit haar rol als gebiedsautoriteit over de gewenste ontwikkeling van de dorpen. Ontwikkelaars en corporaties hebben vervolgens rekening te houden met deze democratisch bepaalde ontwikkelingsrichting. Via deze lijn is de Woonvisie een belangrijk richtinggevend document voor de ontwikkeling van vitale dorpen. Het geeft de gemeente een instrument in handen om te sturen én, minstens zo belangrijk, om de koers vast te houden. Dat bepaalt uiteindelijk ook het succes van dit beleid. Vanuit een traditie van woonplannen De gemeente kent, met veel andere Friese gemeenten, een traditie van woonplannen. Deze plannen kenden een concrete programmering van woningbouwprojecten. De gemeente heeft ervoor gekozen om aan deze traditie een dimensie toe te voegen; namelijk de woonvisie. In de woonvisie staan de gemeentelijke ambities en beleidskeuzes op het veld ‘wonen’ centraal. Daarmee werkt zij aan haar keuzekader voor de invulling van woningbouwplannen. Deze visie is hiervoor het vertrekpunt. In bijlage 2 is dit richtinggevend uitgewerkt naar aanbevelingen voor woningbouwplannen in de dorpskernen.

-1-

1.2.

Totstandkoming Woonvisie

Wonen is een thema dat iedereen in de gemeente aangaat. Daarom heeft de gemeente gekozen voor een interactief proces zodat het beleid vanaf de basis mag rekenen op breed draagvlak. Het traject is begeleid door een projectgroep bestaande uit vertegenwoordigers van verschillende beleidsdisciplines binnen de gemeente Menameradiel en vertegenwoordigers van de in de gemeente werkzame corporaties: Wonen Noordwest Friesland, WoonFriesland en Habion. Binnen het proces is ook de samenwerking gezocht met andere partijen binnen het speelveld van het wonen. Dit is gebeurd in een tweetal woonforums. Een van de forums was specifiek gericht op de ervaringen van de mensen uit de dorpen. Hierbij waren alle dorpsbelangenverenigingen uitgenodigd. Het andere forum was gericht op aanbieders van wonen, welzijn en zorg. Een overzicht van hierbij betrokken partijen is opgenomen in de bijlage. De kennis en ervaring van de betrokken partijen is gebruikt als basis voor deze Woonvisie. Het proces is als volgt doorlopen:

Inventarisatie

Kaders

Visie

1.3.

• • • • •

Analyse van bestaand onderzoek: cijfers en feiten Inventariserende discussie in de Raadscommissie Interviews met bestuurders gemeente en corporaties 2 Woonforums met burgers en professionals Afstemming met de Provincie Fryslân

•

Kaderstellende discussie in de Raadscommissie

• • • •

Opstellen Woonvisie Behandeling door het College en Raadscommissie Inspraak Vaststelling Woonvisie door de Raad

Leeswijzer

Karakteristiek voor Menameradiel zijn de dorpskernen met elk een eigen sociale en ruimtelijke identiteit. Dit maakt ook de woonvisie van Menameradiel anders dan een traditionele woonvisie. Centraal staat het leven in de dorpen. Traditionele thema’s als doelgroepen en woningbouw volgen hierop. De Woonvisie is als volgt opgebouwd: • Hoofdstuk 2 schetst kort een beeld van de woonopgaven voor Menameradiel waar de Woonvisie op in moet spelen. • In hoofdstuk 3 wordt de visie op hoofdlijnen uitwerkt. Dit vormt de ruggengraat voor de volgende hoofdstukken. • In hoofdstuk 4 werken wij de visie uit voor het wonen en leven in de dorpen. • Hoofdstuk 5 werkt de visie uit naar de verschillende doelgroepen op de woningmarkt.

-2-

• •

In hoofdstuk 6 wordt het beleid vertaald naar een passend en praktisch woningbouwprogramma voor de gemeente Menaldumadeel. Ten slotte besteden we in hoofdstuk 7 aandacht aan de kaders voor monitoring en implementatie van het beleid.

-3-

-4-

2. Bouwstenen voor de Woonvisie Wonen in Menameradiel ontwikkelt zich binnen een brede maatschappelijke context. Deze context verandert voortdurend, bijvoorbeeld door de vergrijzing en de daarmee gepaard gaande vraag om de integratie van wonen, zorg en welzijn. In dit hoofdstuk schetsen we de bestaande context, inclusief de vigerende beleidskaders, en de verwachte ontwikkelingen. Er is een analysenotitie beschikbaar die een verdere uitwerking van deze analyses biedt, ook naar de dorpskernen (zie ook bijlage 2).

2.1.

Bestaande beleidskaders

Huidig lokaal (woon)beleid Het Woonplan van de gemeente Menameradiel dateert van maart 2004. In dit Woonplan is voor de belangrijkste woningbouwlocaties benoemd welke kwaliteiten hier het best gerealiseerd kunnen/konden worden. Dit in relatie tot de kwantitatieve mogelijkheden binnen de beschikbare contingenten voor de gemeente Menameradiel. Een actualisatie van het vigerende Woonplan heeft plaatsgevonden in 2007. Het betreft hier een getalsmatige actualisatie, om ook de verkregen extra woningbouwcontingenten te verwerken (raadsbesluit 03-04-2007). Daarnaast is de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en het daaraan verbonden welzijnsbeleid sturend voor het woonbeleid. Welzijnsthema’s als sociale samenhang, ontmoeting en de aanwezigheid van gemeenschapsvoorzieningen bepalen namelijk in belangrijke mate de kwaliteit van het wonen in de dorpen. De start met het omtinkersbeleid is hiervan een essentieel voorbeeld. De woonvisie borduurt hierop voort. Provinciaal (woon)beleid: Het streekplan Het streekplan Fryslân ‘Om de kwaliteit fan de romte’ is in december 2006 vastgesteld. De provincie wil veel ontwikkelingmogelijkheden bieden voor wonen en werken, die tegelijkertijd bijdragen aan de ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid van Fryslân. Met ruimtelijke kwaliteit wordt bedoeld dat in ruimtelijke plannen, in ontwerpen en in de uitvoering expliciet gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde worden toegevoegd aan de omgeving. Voor de kleine kernen staat de provincie een terughoudend woningbouwbeleid voor. Woningbouw op het platteland is primair gericht op de plaatselijke woningbehoefte, dat wil zeggen op de reële woningvraag die voortkomt uit het gebied zelf. De provincie hanteert in haar woonbeleid woningbouwrichtgetallen per regio en (daarvan afgeleid) per gemeente om de gewenste woningbouwverdeling te bereiken en te sturen op kwalitatieve doelen. Er wordt een beroep gedaan op de gemeentelijke verantwoordelijkheid voor onderlinge regionale afstemming van hun woningbouwplannen. Verder dient er voldoende aandacht te zijn voor de realisering van voldoende betaalbare en levensloopbestendige woningen in het lagere segment en het middensegment. Dit zowel in de huur- als in de koopsector. De provincie streeft er naar dat 30% tot 40% van de netto woningtoename in bestaand bebouwd gebied wordt gerealiseerd. Door het bestaande bebouwde gebied optimaal te

-5-

benutten wordt bijgedragen aan een efficiënt gebruik van de ruimte en daarmee aan een duurzame ruimtelijke inrichting. De noodzakelijke veranderingen in de samenstelling van de woningvoorraad zullen in belangrijke mate tot stand moeten komen door aanpassing en herstructurering van de bestaande voorraad. Daarbij zal niet alleen de fysieke kwaliteit, maar ook de energiezuinigheid van de woningvoorraad moeten worden aangepast. VROM-raad advies:Tijd voor Keuzes Eind 2007 heeft de VROM-raad het advies ‘Tijd voor keuzes; Perspectief op een woningmarkt in balans’ uitgebracht. Aanleiding voor het advies was de constatering van de VROM-raad dat op de woningmarkt een aantal ernstige problemen optreedt. De raad concludeert dat; 1. Hervorming van het woonbeleid noodzakelijk is De woningmarkt werkt niet goed en het huidige beleid is niet consistent en effectief. Het woningaanbod is beperkt, uitbreiding vergt tijd en de mogelijkheden hiertoe worden beïnvloed door het ruimtelijk beleid, het kwaliteitsbeleid en het grondbeleid. Tegelijk is er voor velen een (forse) ondersteuning van de vraag. 2. Optreden van de overheid op de woningmarkt is en blijft nodig Volgens de VROM-raad is het aan de overheid om voor een betere werking van de woningmarkt te zorgen.

2.2. Demografische ontwikkelingen Een belangrijk aandachtspunt voor Menameradiel is de vraag hoe de bevolking zich de komende jaren zal gaan ontwikkelen. Bevolkingsontwikkeling De gemeente Menameradiel kent de laatste jaren een afname van het aantal inwoners; van 14.180 in 2001 naar 13.705 in 2008. Deze ontwikkeling wordt veroorzaakt door een dalend geboorteoverschot (geboorte minus sterfte) en een negatief migratiesaldo (meer vertrek dan vestiging van inwoners). • Er vertrekken vooral meer jongeren tussen 15 en 25 jaar uit Menameradiel dan dat er zich vestigen. Dit zien we in meer gemeenten met een beperkt opleidings- en werkaanbod. Het gaat dan ook om vertrek met veelal andere redenen dan een gebrek aan geschikte woningen! Uitdaging is wel om jongeren die in de gemeente willen blijven wonen, de mogelijkheden te bieden om er te blijven wonen. Op termijn blijft het aantal jongere huishoudens licht dalen. • Behalve onder jongeren kent de gemeente Menameradiel onder alle andere leeftijdsklassen een negatief migratiesaldo, maar wel minder dan onder jongeren. • De komende jaren zet de bevolkingskrimp zich naar verwachting door, als we uitgaan van een gelijkblijvend vertrekoverschot. Volgens recente prognoses van de provincie Fryslân daalt de bevolking van 13.705 in 2008 tot circa 12.230 in 2023 (-11%). • De vergrijzing gaat ook voort. Nu is 14% van de inwoners 65 jaar of ouder (6% 75plusser). In 2023 bestaat 25% van de bevolking uit 65-plussers (11% 75-plusser; de zogenaamde dubbele vergrijzing).

-6-

Huishoudensontwikkeling • Hoewel het aantal inwoners gaat dalen, blijft het aantal huishoudens bij deze bevolkingsontwikkeling op lange termijn nagenoeg stabiel. De komende tien jaar zal het aantal huishoudens nog toenemen: van 5.570 tot 5.620 in 2018. In de vijf jaar daarna neemt het aantal huishoudens weer af tot circa 5.530. Verandering huishoudenssamenstelling • Grootste verandering in de huishoudenssamenstelling is op termijn de sterke toename van het aantal één- en tweepersoonshuishoudens, vooral onder 75plussers. De verandering in huishoudenssamenstelling betekent dat beleidsmatig een steviger accent op de gewenste kwalitatieve samenstelling van de woningvoorraad moet worden gelegd, en minder op kwantitatieve uitbreiding. Ook neemt met de vergrijzing het aantal mensen met een beperking en/of zorgvraag toe. Kwantitatieve woningbouwopgave Uitgaande van de huidige provinciale prognose, zoals hierboven beschreven, zou de gemeente Menameradiel circa 50 woningen moeten toevoegen in de komende 10 jaar. De ruimte die binnen de afspraken met de provincie en regio wordt geboden voor woningbouw ligt fors hoger: 374 woningen tot 2016. Om de gewenste kwantitatieve ontwikkelingen verder te onderbouwen is naast de vigerende provinciale prognose een beleidsneutrale variant berekend. De gemeenteraad wilde namelijk een onafhankelijk ijkpunt in beeld hebben dat niet voortborduurt op de (meer of minder toevallige) ontwikkeling in het verleden of op beleidsgestuurde woningbouwambities. Deze prognose geeft een nader gevoel voor verhoudingen. De gekozen variant gaat uit van balans in migratie: er komen evenveel mensen in Menameradiel wonen dan dat er naar elders vetrekken (migratie = 0). Op dit moment kent de gemeente een vertrekoverschot. Het uitgangspunt migratiesaldo = 0 zou dus een trendbreuk betekenen waarvan het niet waarschijnlijk is dat de gemeente die zondermeer kan realiseren. Als ijkpunt voor autonome bevolkingsontwikkeling is dit migratiesaldo bruikbaar, omdat het een beter zicht biedt op de vraag wat Menameradiel in aantallen zou moeten doen om de eigen bevolkingsontwikkeling ruimte te bieden binnen de eigen gemeente. Figuur 2.1: Gemeente Menameradiel, bevolkings- en huishoudensontwikkeling bij verschillende prognoses HH-ontw.

Bevolkingsontwikkeling < 25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar 55-64 jaar 65-74 jaar 75+ Totaal

4.500 3.750 3.000 2.250 1.500 750

CBS 2008 115 635 1.170 1.170 1.165 695 620 5.570

Prv. 2018 125 570 665 1.210 1.190 1.105 755 5.620

0 < 25 25-34 35-44 45-54 55-64 65-74 75+ 2008

2018 Prv.

2018 M=0

Bron: provincie Fryslân, bewerking Companen.

-7-

M=0 2018 135 635 705 1.235 1.210 1.120 770 5.810

Bij beperking van het vertreksaldo (migratiesaldo = 0) blijkt dat er voornamelijk meer gezinnen en jongeren in de gemeente blijven wonen. Bij dit scenario, waarbij vestiging en vertrek aan elkaar gelijk zijn, zou de woningvraag de komende 10 jaar met 240 woningen toenemen. Dit is fors hoger dan de 50 woningen die uit de huidige provinciale prognose naar voren komen. Overigens heeft de gemeente volgens de provinciale richtgetallen ruimte om de komende 8 jaar 374 woningen toe te voegen, inclusief het aantal voor de regeling voor de tuinbouw. Dit is exclusief woningbouw in het kader van zorg en compensatie van sloop. Dit richtgetal biedt voldoende ruimte om kwantitatief in te spelen op de verwachte huishoudensontwikkeling. Hiermee zou zelfs sprake zijn van flinke bevolkingsgroei. Dit betekent ten opzichte van het recente verleden een stevige trendbreuk die geen vanzelfsprekendheid is. Door het volledig benutten van de mogelijkheid van de provincie zullen er mensen van buiten de gemeente aangetrokken moeten worden. Gelet op het recente verleden en mogelijke andere plannen in de stadsregio is de realiseerbaarheid hiervan zeer onzeker. Toch kiest de gemeente het richtgetal als uitgangspunt, mede om hiermee een organische groei van dorpen en ruimte voor transformatie in de bestaande woningvoorraad te bieden. De gemeente heeft echter niet als enige gemeente een dergelijk richtgetal. In stadsregionaal verband worden de komende jaren de nodige woningen toegevoegd. De gemeente Menameradiel houdt door eigen monitoring deze ontwikkeling nauwlettend in de gaten. In regionaal verband zijn ook afspraken omtrent afstemming en monitoring gemaakt. In hoofdstuk 6 werken we dit uit naar een woningbouwprogrammering. Hierbij staan niet zozeer de aantallen centraal, maar geven we een kwalitatieve verfijning en inkleuring.

2.3. Woningvoorraadontwikkeling en vraag en aanbod De grootste opgave ligt niet in het aantal te bouwen woningen (kwantiteit), maar in het investeren in de kwaliteit van de woningvoorraad. Uit de bevolkingsontwikkeling komt naar voren dat er een verschuiving plaats vindt: steeds meer één- en tweepersoonshuishoudens onder vooral 55- en 75-plussers en steeds minder jongeren en gezinnen. Dit vraagt beleidsmatig een stevig accent op de veranderde kwalitatieve samenstelling van de woningvoorraad. Hieronder brengen we in beeld hoe de huidige woningvoorraad is opgebouwd, welke plannen er zijn voor de komende jaren en welke woonwensen inwoners van Menameradiel hebben geuit. Huidige woningvoorraad Circa 75% van de bijna 6.000 woningen in Menameradiel is een koopwoning en 25% een huurwoning. • De huurwoningvoorraad bestaat grotendeels uit (half)vrijstaande woningen en rijwoningen (samen 77%). De rest van de woningen betreft een appartement of seniorenwoning. Vrijwel alle huurwoningen van Wonen Noordwest Friesland, WoonFriesland en Habion kennen een huur onder de aftoppingsgrens van de huurtoeslag waardoor deze woningen bereikbaar zijn voor lage inkomens.

-8-

•

De koopwoningvoorraad bestaat voornamelijk uit twee-onder-één-kap woningen en vrijstaande woningen (samen 91%). De koopwoningvoorraad kent een brede spreiding over de prijsklassen: 41% heeft een koopprijs onder € 200.000 en 59% boven € 200.000.

Plannen voor nieuwbouw en herstructurering De afgelopen jaren groeide de woningvoorraad licht. Van 2003 tot en met 2007 kwamen er per saldo 95 woningen bij (gemiddeld bijna 20 per jaar), voornamelijk eengezinskoopwoningen. De laatste jaren zijn ook huurwoningen gerealiseerd. • Voor de komende jaren heeft de gemeente circa 380 woningen aan plancapaciteit. Dit komt vrijwel overeen met de 374 woningen die de gemeente als richtgetal beschikbaar heeft. Het is echter voldoende als ook rekening wordt gehouden met een gewenste overcapaciteit van 30% tot 40% om vertraging bij de planontwikkeling op te vangen. • Van alle plannen betreft 31% een huurwoning en 69% een koopwoning. Daarnaast gaat het in 12% van de plannen om een geschikte of verzorgd wonen woning. In 22% van de plannen speelt energiezuinig wonen een belangrijke rol. Kwalitatieve woningbehoefte Welke woningen worden gevraagd? Sluit de huidige woningbehoefte aan bij de huidige wensen van verhuisgeneigde huishoudens? We baseren ons hierbij op het WoBOF2007.

Senioren

Doorstromers

Starters

Woonwensen van de verschillende doelgroepen 60% van de starters in Menameradiel is actief op zoek naar zelfstandige woonruimte. Ongeveer de helft oriënteert zich op een koopwoning, de andere helft wil huren. In totaal zegt 10% van de starters in de eigen woonplaats te willen blijven wonen. Anderen geven aan hier nog niet zeker van te zijn, omdat dit afhankelijk is van werk en studieplaats. In totaal zijn circa 500 doorstromers in de gemeente Menameradiel op zoek naar een woning. Het betreft doorstromers uit de eigen gemeente, maar ook huishoudens die van elders in de provincie Fryslân naar Menaldumadeel willen verhuizen. Van alle doorstromers in de huursector wil circa 67% doorstromen naar de koopsector, bij voorkeur een koopwoning tot ! 200.000. Doorstromers in de koopsector zoeken een andere koopwoning in een hoger prijssegment. Doorstromers zijn op zoek naar kwaliteitsstappen die zij in hun wooncarrière kunnen maken. Circa 27% van alle doorstromers is een huishouden ouder dan 55 jaar. Van deze verhuisgeneigde huishoudens zoekt 80% een huurwoning. Meer dan de helft kiest daarbij voor een appartement. Bijna 70% van alle verhuisgeneigde 55-plussers vindt het belangrijk dat in de volgende woning alle primaire vertrekken (woonkamer, slaapkamer, douche, toilet en keuken) op één woonlaag beschikbaar zijn.

Fricties in vraag en aanbod Wanneer we vraag en aanbod met elkaar confronteren, ontstaat zicht op de mogelijke fricties op de woningmarkt. Het geeft een beeld van de hypothetische situatie dat alle verhuisgeneigde huishoudens de komende vijf jaar ook daadwerkelijk verhuizen naar de woningen van hun keuze. Deze tekorten en overschotten belichten kansrijke marktsegmenten en mogelijke toekomstige risico’s / zwakkere delen van de woningvoorraad. De Provincie heeft bij de uitwerking van het WoBOF en in haar prognosemodel drie scenario’s uitgewerkt. In deze woonvisie maken we gebruik van de gemiddelde variant. De doorrekening van de provincie dateert van voor de kredietcrisis, die naar verwachting in elk geval de volgende effecten op de woningmarkt heeft.

-9-

• •

•

Starters en gezinnen zijn meer geneigd in een huurwoning te gaan/blijven wonen door de zekerheid die huren biedt in deze situatie. Mensen in een koopwoning stellen hun verhuizing naar een grotere/duurdere woning even uit. De zogenaamde kwaliteitsvraag neemt af, vanwege de verkoopbaarheid van de huidige woning. Senioren zullen nog steeds naar een senioren (huur)woning willen, maar krijgen hun huidige eengezinskoopwoning moeilijker verkocht, waardoor de doorstroming relatief afneemt.

Tabel 2.1: Gemeente Menameradiel. Vraag- en aanbod woningen naar type in aantallen voor komende 5 jaar Doorstromer s

Vraag Starters

Totaal

Aanbod (bij doorstroming )

Frictie*

-

10

10

20

+10

70

40

110

-

-110

-

20

20

160

+140

(Half) vrijstaande woning

20

10

30

120

+90

Overig

10

-

10

20

+10

100

80

180

320

+140 -10

Woningtype Beneden- / bovenwoning Huur

Appartement Rijwoning

Subtotaal huur

Koop

Appartement

-

10

10

-

Rijwoning

50

30

80

10

-70

Half vrijstaande woning

20

10

30

150

+120

310

40

350

160

-190

10

10

20

20

0

Subtotaal koop

390

100

490

340

-150

Totaal

490

180

670

660

-10

Vrijstaande woning Overig

* - duidt op een tekort / + duidt op een overschot Bron: WoBOF 2007.

•

•

•

In totaliteit is er een potentieel overschot aan huurwoningen en een potentieel tekort aan koopwoningen. Dit strookt met de verwachte ontwikkeling van de doelgroep van beleid die naar de komende tien jaar met circa 200 huishoudens zal afnemen. In de huursector is sprake van een potentieel overschot aan rij- en (half)vrijstaande woningen. Appartementen worden juist gevraagd. De tekorten in de huursector concentreren zich bij de prijsklasse tot € 339, de echt goedkope voorraad. In de koopsector bestaat vooral een potentieel tekort aan rijwoningen en vrijstaande woningen. Dit duidt op de vraag van (koop)starters (vraag naar rijkoopwoningen), en kwaliteitsdoorstromers van koop naar koop (vraag naar vrijstaande woningen). De aanvullende vraag naar koopwoningen concentreert zich bij een prijs tot € 150.000.

Inspelen op duurzame ontwikkeling Energielasten spelen een steeds belangrijkere rol in de totale woonlasten van huishoudens. Onderstaande figuren tonen die invloed aan bij twee energielabels, één met een ongunstig energielabel (F) en één met een gunstig energielabel (B). Wat hierin opvalt, is dat de woonlasten van de woningen met een ongunstig energielabel de komende jaren veel sneller gaan stijgen dan bij een gunstig energielabel. Dit heeft te maken met de te verwachten stijging van de energiekosten. Hieruit blijkt de noodzaak van hogere energieprestaties voor woningen, zowel in nieuwbouw als bestaande bouw.

- 10 -

Ontwikkeling woonlasten Label B (gecorrigeerd voor inflatie)

Ontwikkeling woonlasten Label F (gecorrigeerd voor inflatie) 14000

14000

12000

12000

10000

10000

8000

8000

6000

6000

4000

4000

2000

2000 0

0 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030

huurprijs

energielasten

2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030

huurprijs

woonlasten totaal

energielasten

woonlasten totaal

Kansen in nieuwbouw en bestaande voorraad De geconstateerde kansen op de woningmarkt zijn niet alleen door nieuwbouw in te vullen. De bestaande voorraad is de basis, nieuwbouw is aanvullend. De belangrijkste kansen in de bestaande voorraad en nieuwbouw vatten we hieronder beknopt samen: Woningtype

Prijs / eigendom

Doelgroep

Opwaarderen tot nultredenwoning: • Bestaande appartementen • Bestaande eengezinswoningen

met name huur huur en koop

senioren senioren

Verkoop: • Eengezins(rij)woningen

huur

(koop)starters

Nieuwbouw: • Eengezinswoningen • Beperkt appartementen • Eengezinswoningen • Nultredenwoningen

goedkope koop koop en huur middeldure/dure koop huur en koop

(koop)starters starters gezinnen 35+ senioren

2.4. Woonforums en discussie met de raad geven richting De gemeente Menameradiel heeft voorafgaand aan het opstellen van de Woonvisie binnen twee Woonforums gesproken met professionele organisaties en met de dorpsbelangenorganisaties. Ook heeft een bijeenkomst plaatsgevonden met de gemeenteraad. Enkele in het oog springende belangrijke uitkomsten zijn: •

•

Leefbaarheid en sociale samenhang binnen de dorpen van Menameradiel wordt voor een belangrijk deel bepaald door de aanwezigheid of nabijheid van voorzieningen en een gedifferentieerde bevolkingsopbouw. Dit biedt een basis voor een prettig woonen leefklimaat en een rijk verenigingsleven. Leefbaarheid wordt mede bepaald door de betrokkenheid bij het eigen dorp en de eigen gemeenschap. De uitstraling van de dorpen als uniek onderdeel van het landschap, het eigen DNA, en de eigen identiteit worden als erg waardevol ervaren. Verrommeling of verval van bepalende bebouwing moet zoveel mogelijk voorkomen worden.

- 11 -

•

•

•

•

De kernkwaliteiten van dorpen verschillen. De aandachtspunten zijn verschillend voor grote, middelgrote en kleine kernen. Het is belangrijk om de juiste balans te vinden: o waarbij de grotere dorpen een sterke basis bieden aan andere dorpen in de gemeente; o waarbij in middelgrote dorpen een bepaald basisniveau aan voorzieningen belangrijk is, en; o waarbij de kleine kernen kunnen leunen op voorzieningen in middelgrote en grote kernen in de nabije omgeving. Een sterke basis voor zorgvoorzieningen vraagt om enige concentratie in de grote dorpen. Vanuit deze sterke basis is het belangrijk om een basisniveau aan zorg zo goed mogelijk aan huis te faciliteren, ook in de meest kleine dorpen van Menameradiel. Om de differentiatie in bevolkingsopbouw zo veel mogelijk te handhaven vinden betrokken partijen en burgers in het Woonforum het belangrijk dat een nieuwbouwprogramma niet volledig gedomineerd wordt door nieuwbouw voor senioren. Ook gezinnen en starters, vragen om voldoende aandacht. Het zoeken naar slimme combinaties is hierbij een must: het bouwen van levensloopgeschikte /flexibel inzetbare woningen die zowel voor gezinnen als senioren aantrekkelijk zijn. Om dorpen niet tot stilstand te brengen is het belangrijk om alle dorpen in passende mate ruimte te bieden voor nieuwbouw, zover dit planologisch mogelijk is. Ook hierbij geldt dat de mogelijkheden verschillen naar schaal van de verschillende dorpen.

- 12 -

3. Visie op het Wonen in Menameradiel De analyse van de lokale woningmarkt, de informatie uit de Woonforums en de discussiebijeenkomsten met de gemeenteraad geven richting aan het te voeren woonbeleid in de gemeente Menameradiel. De raad heeft op basis van de verkregen informatie de kaders voor het woonbeleid vastgesteld. In dit hoofdstuk wordt beknopt verwoord welke visie en ambities de gemeente heeft op het vlak van wonen. Die hoofdlijnen zijn verwoord in zes uitgangspunten voor beleid, dit vormt de ruggengraat van de Woonvisie. De verdere uitwerking van de visie gebeurt in de volgende hoofdstukken. Hoofdlijnen van het woonbeleid

Uitwerking in

1.

Krachtige gemeente in de regio

2.

Dorpen met identiteit en kwaliteit

Hoofdstuk 4

3.

Slimme clusters van dorpen die op elkaar bouwen

Hoofdstuk 4

4.

Differentiatie van bevolking en woningvoorraad

Hoofdstuk 5 en 6

5.

Werken aan duurzaamheid

Hoofdstuk 6

6.

De gemeente als regisseur

Hoofdstuk 7

3.1. Pijler 1: krachtige gemeente in Midden-Friesland Menaldumadeel is in de regio een sterke suburbane gemeente door een goede bereikbaarheid en gunstige ligging ten opzichte van Leeuwarden en de A31 richting Afsluitdijk. Menameradiel ligt strategisch tussen Leeuwarden en de meer landelijke gemeenten, dit maakt dat de gemeente een rol vervult in verschillende samenwerkingsverbanden. De gemeente maakt onderdeel uit van de Stadsregio Leeuwarden. Afspraken in stadsregionaal verband zijn daardoor van invloed op Menameradiel. Tevens maakt de gemeente deel uit van het Middelseeverband. In die gemeenten, veelal ten noorden van Leeuwarden, ligt een aantal woon- en leefopgaven die samenhangen met bevolkings1 krimp. Daarnaast is Menameradiel onderdeel van de Westergozone , waarbinnen gemeenten samen met de provincie Fryslân, het bedrijfsleven en kennisinstellingen werken aan een duurzame en economische ontwikkeling. Binnen deze verschillende verbanden trekken gemeenten vaak al samen op. Menameradiel wil als gemeente met een positie in alle drie (deels overlappende) regio’s een centrale rol spelen om ontwikkelingen aan elkaar te verbinden en ervoor te zorgen dat regio’s elkaar versterken. Menameradiel is qua omvang weliswaar geen grote speler, haar ligging biedt volop kansen om in het netwerk een centrale rol te spelen, thema’s te agenderen en het voortouw te nemen in het gezamenlijk zoeken naar oplossingsrichtingen: bijvoorbeeld ten aanzien van de afstemming tussen verstedelijking enerzijds en het krimpperspectief anderzijds.

1

De Westergozone is een economische kernzone en bestaat uit de gemeenten Leeuwarden, Menameradiel, Franekeradeel en Leeuwarden.

- 13 -

3.2. Pijler 2: dorpen met identiteit en kwaliteit Gemeente Menameradiel telt 13 dorpen, elk met een eigen identiteit en kwaliteit. Vooral sterk zijn de sociale samenhang en de ruimtelijke kwaliteit van de dorpen. Dit bepaalt voor de inwoners van de dorpen in belangrijke mate het woongenot. Daarom wil de gemeente dit behouden en waar mogelijk versterken. Juist door hier op in te zetten, blijven de dorpen aantrekkelijk als woonplek en wordt onnodig vertrek voorkomen. Een belangrijk aandachtspunt hierbij is het borgen van de ruimtelijke kwaliteit van de dorpen. De gemeente wil hier actief een rol in spelen door, het waar nodig terugbrengen van kwaliteit in de omgeving, het adviseren over beschermde dorpsgezichten en inzetten van architectonisch passende nieuwbouw. Om de sociale kwaliteit te borgen wil de gemeente zorgen dat de dorpen de kans krijgen om ‘in beweging’ te blijven. Door de dorpen de ruimte te bieden voor beperkte nieuwbouw en ontwikkelingen. Hierbij beseft de gemeente tegelijkertijd dat de dorpen verschillen naar aard en schaal. De (gewenste) kernkwaliteiten van de dorpen verschilt dan ook voor grote, middelgrote of kleine dorpen. De gemeente Menameradiel wil in haar woonbeleid haar ambities en inzet ook naar deze schaalniveaus differentiëren. Zo krijgt de Woonvisie een vertaling naar de dorpskernen, waardoor de woonvisie op alle schaalniveaus een bruikbaar beleidskader biedt.

3.3. Pijler 3: slimme clusters van dorpen die op elkaar bouwen Een dorp staat niet op zichzelf. Waar het gaat om (behoud) van voorzieningen gaat het vooral om nabijheid en bereikbaarheid hiervan vanuit alle dorpskernen. Soms zijn voorzieningen in de dorpskern zelf aanwezig, soms in een nabijgelegen dorp. Binnen de gemeente Menameradiel zijn verschillende ruimtelijke clusters van dorpen die functioneel met elkaar verbonden zijn. Zo hebben onder andere scholen, dorpshuizen en winkelvoorzieningen vaak niet alleen een functie voor het eigen dorp, maar ook voor nabijgelegen omliggende dorpen. De gemeente neemt deze samenhang tussen dorpen als vertrekpunt van beleid. Dit zijn doorgaans verschillende elkaar overlappende clusters. Een goede clustering is dan ook afhankelijk van logische functionele relaties tussen dorpen. Die kan voor onderwijs anders zijn dan voor de afstemming van wonen-welzijnzorg. De gemeente werkt dit op basis van een nadere analyse uit in haar accommodatiebeleid, voorzieningenbeleid en het Wmo-beleidsplan.

3.4.

Pijler 4: differentiatie in bevolking en woningvoorraad

Het functioneren van een gemeenschap vraagt een gedifferentieerde bevolkingsopbouw, zeker naar de aanwezige generaties / leeftijdsgroepen. Om dit te behouden is ook een gedifferentieerde woningvoorraad nodig. Dit betekent niet dat alle doelgroepen in een woningbouwprogramma gelijkwaardig moeten worden bediend. Voor sommige doelgroepen is de bestaande woningvoorraad beter afgestemd op de vraag dan voor anderen. Daarnaast is de ene groep zelfredzamer dan de ander. Tegen de achtergrond van de huidige woningmarktsituatie, actuele bevolkingsontwikkeling en de wens differentiatie in bevolkingsopbouw zo goed mogelijk te borgen, benoemt de gemeente Menameradiel de volgende aandachtsgroepen, naar volgorde van prioriteit:

- 14 -

1. Gezinnen met kinderen De verwachte demografische ontwikkeling laat zien dat het aandeel gezinnen zal afnemen, ook in Menaldumadeel. Ook is het migratiesaldo onder gezinnen de laatste jaren negatief. Het vestigingsklimaat in de gemeente sluit echter wel goed aan bij de wensen van veel gezinnen; goed ontsloten dorpen, met op steenworp afstand de stad Leeuwarden. De gemeente wil haar aantrekkingskracht benutten en gezinnen aan zich binden. Zowel voor gezinnen die nu al in Menameradiel wonen, als voor gezinnen die nu elders wonen, maar (wellicht) zijn te verleiden met de juiste woningen tegen de juiste prijs. Deze aandacht voor gezinnen is belangrijk, omdat bijvoorbeeld scholen en verenigingsleven sterk gebaat zijn bij deze doelgroep. 2. Senioren Het aantal ouderen neemt de komende jaren fors toe. Een belangrijk deel van deze ouderen wil bij voorkeur zo lang mogelijk zelfstandig in de eigen woning en woonomgeving blijven wonen. De huidige voorraad is hier nu nog onvoldoende op toegerust. De komende jaren wordt een kwaliteitsslag gevraagd, zowel in de huurals de koopsector. De gemeente Menaldumadeel wil hier voortvarend op inspelen. 3. Starters op de woningmarkt Het zijn vooral jongeren die de gemeente de afgelopen jaren hebben verlaten. Voor een deel om heel begrijpelijke redenen als studie, werk en relatievorming. Mogelijk heeft een deel van de starters de gemeente ook verlaten door het gebrek aan passende huisvesting. Deze jongeren wil de gemeente in het vervolg graag aan de gemeente binden. Hiervoor wil de gemeente voor starters doelgerichte accenten leggen, zowel in de bestaande woningvoorraad als bij nieuwbouw. Hiermee zet de gemeente Menameradiel belangrijke accenten, maar tegelijkertijd worden andere doelgroepen niet vergeten. In hoofdstuk 5 wordt dit nader uitgewerkt.

3.5. Pijler 5: werken aan duurzaamheid De komende jaren zullen woonlasten gaan stijgen doordat vooral energielasten toenemen. Dit vraagt energiebesparende maatregelen. De grootste kansen hiervoor liggen in de bestaande woningvoorraad. De gemeente wil hier samen met de corporaties sterk op inzetten en dit door het bieden van informatie- en stimuleringscampagnes oppakken. In de nieuwbouw is duurzaamheid voor een belangrijk deel geborgd in het Bouwbesluit. Aanvullend wil de gemeente samen met corporaties en ontwikkelaars kijken waar mogelijkheden liggen om een hoger duurzaamheidsniveau in woning en woonomgeving te behalen. Het energieakkoord is hiervan een goed voorbeeld. Een andere vorm van duurzaamheid betreft het bouwen van woningen die duurzaam aantrekkelijk zijn voor verschillende doelgroepen. De gemeente streeft hiervoor naar levensloopgeschikte nieuwbouw die flexibel inzetbaar is.

3.6. Pijler 6: de gemeente als regisseur Succesvol beleid is beleid dat in overleg met betrokken actoren tot stand komt. Dit vraagt open processen, met vroegtijdige betrokkenheid van bedrijven, instellingen en burgers (duurzame samenwerking). De basis voor samenwerking ligt vast in deze Woonvisie.

- 15 -

De rol van de gemeente verschilt per situatie: meestal is de gemeente regisseur, soms initiator, soms participant. De gemeente Menameradiel wil telkens de rol die zij speelt concreet benoemen en duidelijk maken naar haar partners. De gemeente heeft hierin de verantwoordelijkheid dat het gevoerde beleid zoveel mogelijk het collectief belang dient. Steeds meer is de uitvoering van beleid een taak geworden van (markt)partijen, met een eigen verantwoordelijkheid en eigen bedrijfsvoering. Vanuit de regierol probeert de gemeente de uitvoerende partijen achter haar beleid te krijgen. De gemeente loopt met haar beleid vooruit op voorspelde ontwikkelingen en kansen. Het gaat dan om vergrijzing, bevolkingskrimp, extramuralisering, etc. De kans bestaat dat deze ontwikkelingen zich niet of anders dan voorspeld voordoen. De gemeente richt zich daarom niet op volledig vastomlijnd beleid, maar meer op een beleid dat ruimte biedt om in te spelen op nieuwe ontwikkelingen. Via prestatieafspraken met onder meer de corporaties, regelmatig overleg met de bij het wonen betrokken partijen en evaluatie van beleid hoopt de gemeente dit te bereiken.

- 16 -

4. Wonen en leven in de dorpen De kracht van de gemeente Menameradiel ligt in het bijzonder in de sociale en ruimtelijke kwaliteit van de 13 dorpen. Juist deze dorpen bepalen als sterke identiteiten de kwaliteit van de gemeente als totaal. Om naar de toekomst toe een krachtige gemeente te blijven is investeren in het wonen en leven in de dorpen belangrijk. In dit hoofdstuk geven we een aantal handvatten die hiermee samenhangen. We staan stil bij de ruimtelijke kwaliteit van de dorpen, de sociale kwaliteit en bij de verschillen tussen de schaalniveaus van de kernen. We maken daarbij onderscheid in kleine, middelgrote en grote kernen. Tabel 4.1: Gemeente Menameradiel. Dorpsindeling naar schaalgrootte Schaalgrootte

Dorp

Klein

Bitgum, Blessum, Boksum, Ingelum, Skingen, Slappeterp, Wier

Middelgroot

Bitgummole, Marsum, Deinum

Groot

Berltsum, Dronryp, Menaam

4.1. Pijler 2: dorpen met identiteit en kwaliteit Ruimtelijke kwaliteit De ruimtelijke kwaliteit in de dorpen hangt nauw samen met de zichtbare historische waarden en daarmee samenhangende uitstraling. Het geeft een dorp een eigen karakter en cultuur die bewoners samenbindt. Ook de kleinschalige opzet en landelijke kwaliteit van de omgeving draagt bij aan de ruimtelijke kwaliteit. De dorpen zijn hierbij een passend onderdeel van het landschap. De huidige uitstraling van de bestaande bebouwing is over het algemeen goed, maar staat onder druk door opkomende ontspanning op de woningmarkt. De gemeente wil de komende jaren de ruimtelijke kwaliteit van de dorpen bewaken en waar mogelijk versterken. Hiervoor zet zij de volgende instrumenten in. •

Inzetten op behoud van beeldbepalende bebouwing De gemeente wil bijzondere en waardevolle bebouwing behouden als beeldbepaalde elementen in de dorpen. Hiervoor wil zij ondersteuning bieden aan mensen bij wie het onderhoud van eigendommen terugloopt en verrommeling dreigt. o De gemeente participeert met onder andere Wonen Noordwest Friesland en de provincie in het Rotte Kiezen-project. Hierbij is het doel om lokale probleemsituaties, zoals verloederde panden die het straatbeeld negatief bepalen op te knappen. In dit project staat de coördinatie tussen de partijen (provincie, corporaties, gemeenten) en de inzet van bestaande instrumenten centraal. De gemeente gebruikt bij dit soort projecten de mogelijkheden in die tot haar beschikking staan, zoals de aanpak van de openbare ruimte. Een voorbeeld van een dergelijk project speelt op dit moment in Berltsum De gemeente wil hier haar steentje aan bijdragen, door bij dergelijke projecten ook haar bijdrage te leveren door bijvoorbeeld gelijktijdige aanpak van de openbare ruimte rondom het project. De gemeente start hiermee door een inventarisatie van de plekken met de grootste opgave.

- 17 -

Binnen de gemeente Menameradiel zijn verschillende dorpscentra aangewezen als beschermd dorpsgezicht. Een voorbeeld hiervan is het historisch centrum van Dronryp. De gemeente wil actief beleid blijven voeren ten aanzien van het behoud van karakteristieke dorpskernen met een goede inpassing in het landschap, en voor beeldbepalende en markante panden. Zij wil hiermee de belangrijkste historische structuurelementen behouden. De gemeente legt het initiatief hiervoor bij de dorpen zelf, door dit te agenderen in het overleg en bij de dorpsschouwen. Kwaliteit van de openbare ruimte De kwaliteit van de openbare ruimte (openbaar groen, infrastructuur, etc.) bepaalt voor een belangrijk deel de uitstraling van een dorp. Bij gebiedsontwikkeling is het daarom belangrijk een integrale aanpak te hanteren, waarbij aandacht bestaat voor woning of (woon)gebouw en woonomgeving. Voorbeelden van bepalende elementen in de openbare ruimte zijn bijvoorbeeld: de haag rondom de kerk en de begraafplaats en klinkerwegen in de dorpskernen. De gemeente zet hierop in in de geactualiseerde Welstandsnota. Nieuwbouw passend bij het karakter van het dorp Bij nieuwbouw in de dorpen toetst de gemeente de plannen op de architectonische kwaliteit. Uitgangspunt is dat planontwikkeling moet aansluiten bij het karakter van het dorp. Dit kan per locatie verschillen, waarbij inbreiding gaat voor uitbreiding. Ook in kwantiteit moet de nieuwbouw aansluiten bij de schaal en het karakter van het dorp. Dit werken we uit in hoofdstuk 6. Kwaliteit van het buitengebied Naast de dorpskernen zelf is ook de landschappelijke omgeving bepalend voor de woonkwaliteit. In het landschapsontwikkelingsplan (LOP) heeft de gemeente dit uitgewerkt, waarbij recreatie een belangrijke rol speelt. Bij gebiedsontwikkeling stimuleert de gemeente een integrale aanpak van woning, woonomgeving, groen / blauw, landbouw, recreatie en natuur. De noordelijke Elfstedenvaarroute geeft hier mogelijk een impuls aan. o

•

•

•

Actiepunten: 1. De gemeente stimuleert dorpen tijdens bijeenkomsten of dorpsschouwen om een inventarisatie uit te voeren van beeldbepalende panden en structuren in de dorpen. 2. Blijvend participeren in Rotte Kiezen projecten, mede afhankelijk van de inventarisatie door de dorpen. 3. Uitvoeren LOP en plannen voor woningbouw en openbare ruimte toetsen aan geactualiseerde Welstandsnota..

Sociale kwaliteiten De dorpen in Menameradiel zijn veelal hechte dorpsgemeenschappen met een sterk ontwikkeld verenigingsleven en ‘mienskip’. De gemeenschappen zijn gebaat bij trots en betrokkenheid bij de eigen kern. Dit geldt in principe voor alle afzonderlijke kernen in de gemeente, van klein naar groot. De gemeenschap bepaalt uiteindelijk de leefbaarheid in een dorp. De gemeente kan hierin faciliteren. Dit geeft zij op de volgende wijze vorm: •

Stimuleren van ontmoeting in de openbare ruimte In haar WMO-beleid benoemt de gemeente Menameradiel het belang om ontmoeting in elk dorp te stimuleren. Dit wil de gemeente faciliteren door de openbare ruimte

- 18 -

•

•

•

•

gebruiksvriendelijk in te richten (bankjes, voldoende beschutting, etc.), zodat die zich leent voor ontmoeting en gesprek. Inzetten voor de leefbaarheid De bewoners van de dorpen bepalen in belangrijke mate zelf de leefbaarheid in hun dorp. Door eigen initiatief en overleg met de gemeente, corporatie en dorpsbelangen. De gemeente stelt jaarlijks bijdragen beschikbaar, waarbij het college bevoegd is om maximaal € 7.500 per project aan dorpsbelangen beschikbaar te stellen voor kleine projecten die voortvloeien uit de dorpsvisies. Wonen Noordwest Friesland heeft ook budget beschikbaar (voor hun gehele werkgebied half miljoen euro per jaar) voor nieuwe projecten ten behoeve van sociale samenhang. De afstemming en inzet van beide budgetten werkt de gemeente met Wonen Noordwest Friesland uit in prestatieafspraken. Actueel houden van Dorpsvisies Bijna alle dorpen in Menameradiel hebben een eigen dorpsvisie. Dit eigen beleidsstuk is een belangrijke onderlegger voor de communicatie van de gemeente met de dorpsbelangenorganen. De gemeente vindt het belangrijk dat de dorpsvisies actueel blijven en zal de dorpsbelangen stimuleren deze (op eigen initiatief) actueel te houden door hiervoor de dorpscoördinator in te zetten. Inzet van nieuwbouw in de dorpen De gemeente beseft dat leefbaarheid gebaat is bij verandering en vernieuwing. Een dorp is geen museum. Daar waar mogelijk wil de gemeente daarom dorpen de ruimte bieden om nieuwbouw te plegen. Zo ontstaat ruimte voor Informatief: Collectief Particulier Opdrachtgeverschap de eigen starters en gezinnen Mensen zijn soms sterk aan hun dorp gebonden. De (on)beschikbaarheid van betaalbare of geschikte om ook binnen het eigen dorp woningen beperken echter de kansen voor jongeren wooncarrière te maken. De om in het eigen dorp te gaan wonen. Het vertrek als nieuwbouw moet wel passen bij gevolg hiervan zet op termijn de gemeenschapszin de aard en schaal van het dorp. onder druk. In Noord-Brabant is daartoe een In hoofdstuk 6 wordt dit nader instrument ontwikkeld: Collectief Particulier Opdrachtgeverschap. Hierbij krijgen starters kavels aangeuitgewerkt. boden tegen een gereduceerde prijs. Als collectief De gewenste invulling van de bouwen zij op deze kavels (onder begeleiding) hun nieuwbouw verschilt per dorp. In woning. Het collectief opdrachtgeverschap kent de kleine en middelgrote dorpen kostenvoordelen (gezamenlijk inkopen), wat een wil de gemeente hierop inspelen besparing tot ca. 35% kan opleveren. Daarnaast ontstaat door het collectieve karakter van de door de mogelijkheid tot maat- ontwikkeling meer gemeenschapszin. werk te bieden. Een instrument Het uitgeven van kavels in Collectief Particulier dat hieraan kan bijdragen is Opdrachtgeverschap kan ook in de gemeente Collectief Particulier Opdracht- Menaldumadeel één van de instrumenten zijn om geverschap (zie kader). De starters in de eigen kern te houden en zo de leefbaarheid van de kernen te bevorderen. gemeente gaat dit in een pilotproject voor starters uitproberen. Zie ook hoofdstuk 5. Combineren van wonen en werken • Leefbaarheid in de kernen is gebaat bij dynamiek en levendigheid. De gemeente wil daarom in de dorpen functiemenging van wonen en werken onder nader te bepalen voorwaarden toestaan. Doorgaans is de vraag naar wonen en werken zeer beperkt. In de dorpskernen ziet de gemeente echter nieuwe kansen. De dorpskernen kennen van oorsprong een natuurlijke menging van woon- en economische functies. De laatste jaren is dit verdwenen en is het accent in de dorpskernen (te) eenzijdig op

- 19 -

de woonfunctie komen te liggen. De gemeente wil dit ombuigen door menging van functies meer mogelijk te maken. Dit komt namelijk de levendigheid ten goede. De gemeente gaat actief beleid ontwikkelen om wonen en werken in de dorpskernen naast elkaar mogelijk te maken. Actiepunten Deels zie prestatieafspraken (hoofdstuk 6) 4. Vanuit het gemeentelijk Wmo-beleid stimuleren van ontmoeting in de openbare ruimte 5. De gemeente stimuleert de dorpsbelangen om hun dorpsvisies actueel te houden. 6. De gemeente wil combinaties van wonen en werken in de dorpen beperkt toestaan. Hiertoe brengt zijn in 2009 de normen en kaders in beeld.

4.2. Pijler 3: samenhang tussen de dorpen: clusters die op elkaar bouwen Bereikbaarheid van voorzieningen zoveel mogelijk borgen De leefbaarheid in de kernen is gebaat bij een bij de schaal van het dorp passend voorzieningenniveau. Het gewenste voorzieningenniveau verschilt voor de afzonderlijke schaalniveaus van kleine, middelgrote en grote kernen. In de praktijk zijn voorzieningen voor het merendeel van de inwoners van Menameradiel bereikbaar in de eigen kern en/of een nabijgelegen kern (binnen of net buiten de eigen gemeente). Zo bestaan er clusters waarbinnen dorpen ‘op elkaar kunnen leunen’. Deze clusters zijn vaak niet eenduidig te benoemen. Voor scholen kan die anders zijn dan voor een dorpshuis, commerciële voorzieningen of de afstemming van wonen-welzijn-zorg. De gemeente heeft weinig grip op commerciële voorzieningen, de markt bepaalt daar of een winkel bestaansrecht heeft of niet. Waar het gaat om meer sociale voorzieningen als scholen, bibliotheken en zorg en welzijn heeft de gemeente meer invloed. Vanuit haar verantwoordelijkheid wil zij borgen dat voorzieningen voor iedereen toegankelijk en bereikbaar blijven. De gemeente wil dit als volgt borgen: • Bestaande voorzieningen zoveel mogelijk behouden De gemeente wil bestaande voorzieningen zoveel mogelijk behouden. Dit betekent dat de gemeente actief meedenkt met winkels, scholen, ontmoetingsruimten, verenigingen, etc. Met de corporaties wil de gemeente prestatieafspraken maken over de wederzijdse inzet ten aanzien van bestaande voorzieningen. De gemeente zal op basis van deze afspraken op termijn haar accommodatiebeleid actualiseren. • Voorzieningen slim clusteren Behouden van voorzieningen is gelet op de veranderende bevolkingssamenstelling en economische schaalvergroting rond voorzieningen niet altijd haalbaar. Sommige winkels in dorpen zullen de deuren sluiten, en scholen zullen te maken krijgen met teruglopende leerlingaantallen. Als dit aan de orde is, gaat de gemeente met betrokken partijen op zoek naar passende oplossingen of mogelijkheden voor herlocatie al dan niet geclusterd met andere voorzieningen. Hierbij is de inzet dat de natuurlijke samenhang tussen dorpen blijft geborgd en dat zodanig slimme combinaties gemaakt worden dat het aanbod in de dorpen elkaar versterkt en niet beconcurreert. De samenhang tussen het gebruik van maatschappelijke voorzieningen en de gewenste spreiding hiervan over de dorpen past zeer nauw en vraagt nader onderzoek. Bij actualisering van haar accommodatiebeleid (uit 2003)

- 20 -

analyseert de gemeente deze functionele samenhang en werkt zij het ‘clusterbeleid’ verder uit. Actiepunt Deels zie prestatieafspraken (hoofdstuk 6) 7. De gemeente actualiseert op termijn haar accommodatiebeleid om mee richting te geven aan de verdeling van functies over de dorpen.

Afstemming wonen-welzijn-zorg organiseren Clustering van voorzieningen heeft ook betekenis voor de organisatie van wonen, welzijn en zorg in de gemeente. Met de vergrijzing enerzijds en de extramuralisering anderzijds groeit de behoefte aan een integraal aanbod van wonen-welzijn-zorg in een normaal mogelijke woonsituatie. Daarvoor moeten in alle kernen voldoende mogelijkheden voor ontmoeting zijn (informeel en formeel). Dit sluit aan bij het gemeentelijke Wmo-beleid. Voor sommige meer specialistische functies is een zekere clustering gewenst. De afstemming van wonen-welzijn-zorg vraagt aanbod van geschikte huisvesting rondom voorzieningenconcentraties van welzijn en zorg, en aanvullend daarop voorzieningen voor meer specialistische zorg. Via het concept ‘woonservicegebied’ wil de gemeente dit realiseren. Informatief: kenmerken woonservicegebied De gemeente Menameradiel kent in de Een zodanige combinatie van voorzieningen dat er een prettig leefgebied ontstaat voor mensen drie grote kernen, Berltsum, Dronryp en met een beperking, ook voor die groepen die nu Menaam een concentratie van aanbod nog deels intramuraal wonen (ouderen met een in wonen, welzijn en zorg. In deze indicatie ‘verblijf’, verstandelijk en lichamelijk kernen bestaat een werkbare gehandicapten en psychiatrische cliënten). De schaalgrootte om de voorzieningen te welzijnsen zorginfrastructuur en het woningaanbod in dit gebied ‘bedienen’ niet kunnen handhaven. De gemeente wil in alleen de mensen met een beperking, maar deze kernen de komende jaren de maken het gebied ook aantrekkelijk voor woonservicegebieden uitbouwen. mensen die (nog) geen zorgvraag hebben. Het Voor het wonen in de overige dorpen gebied biedt een barrièrevrij, sociaal veilig en geldt dat het Wmo-beleid en het beleid verkeersveilig woonmilieu. van de corporaties erop gericht zijn om mensen te helpen zo lang mogelijk zelfstandig te blijven wonen. Dit doen zij door het zoveel mogelijk faciliteren van levensloopgeschikt wonen en het organiseren van passende mogelijkheden voor zorg aan huis. Vanuit het Wmo-beleid zet de gemeente omtinkers in. Zij kunnen hierin ook een rol vervullen door mensen te informeren over mogelijkheden voor langer zelfstandig wonen. Het gaat over een breed palet van informatie over bijvoorbeeld zorgmogelijkheden, diensten en woningaanpassingen. De voorzieningen voor mensen met een zwaardere zorgvraag zijn echter geclusterd in de grotere kernen. Dit leidt voor de gemeente Menameradiel tot de volgende inzet: • Versterken van woonservicegebieden in de grote kernen De komende jaren wil de gemeente samen met de corporaties en aanbieders van welzijn en zorg het aanbod aan wonen, welzijn en zorg versterken. Hierbij treedt de gemeente faciliterend op en geeft zij in deze gebieden aandacht aan de inrichting van de openbare ruimte, zodat deze aansluit bij de doelgroep senioren en zorgvragers. De gemeente zal voor het bepalen van de gewenste inrichting van de woonservicegebieden een inventarisatie van het gewenst aanbod uitvoeren. Vervolgens zoekt zij

- 21 -

•

•

partijen die dit aanbod willen en kunnen realiseren. De ontwikkelingen in Menaam rond Orxmastate en in Dronryp rond Kúkshiem zijn hiervoor een waardevol eerste initiatief. De ervaringen die hiermee opgedaan worden, betrekt de gemeente bij de invulling voor de andere woonservicegebieden. Inzetten op modernisering van bestaande woonzorgcomplexen De gemeente wil met eigenaren van de verschillende woonzorgcomplexen afspraken maken over de gewenste modernisering, zoals nu reeds gebeurt met de plannen voor Orxmastate. Zorg aan huis binnen de gehele gemeente borgen; in alle kernen De zorg zoveel mogelijk op maat naar de zorgvragers in de hele gemeente toe brengen vanuit de concentraties. In het Wmo-beleid heeft de gemeente dit uitgewerkt. In overleg met aanbieders van zorg wil de gemeente de beschikbaarheid van zorg aan huis in de gehele Informatief: Kansen van Domotica gemeente in stand houden en waar Een belangrijk aandachtspunt bij het geschikt zo mogelijk verbeteren. Domotica kan lang mogelijk zelfstandig wonen, is de inzet van Domotica. Dit zijn technische voorzieningen die hierbij waardevol zijn (zie kader). ondersteuning bieden om veilig en comfortabel te Over de inzet van domotica maakt wonen. Voorbeelden hiervan zijn beeldverbinding de gemeente prestatieafspraken voor contact met zorgpartijen, één schakelaar met de corporaties. De gemeen- voor alle elektrische apparatuur, lichtroutes in de telijke inzet van omtinkers kan vloer voor in het donker, etc. Belangrijke voorwaarde voor domotica is de juiste mensen ook helpen in hun infrastructuur. Dit vraagt vaak forse investeringen. thuissituatie.

Actiepunten Deels zie prestatieafspraken (hoofdstuk 6) 8. Met aanbieders van wonen-welzijn-zorg uitvoeren inventarisatie gewenste invulling van woonservicegebieden, mede op basis van ervaringen rond Orxmastate. 9. Met partijen overleggen die kunnen bijdragen aan de gewenste invulling van de woonservicegebieden. 10. Gemeente zorgt voor goed ingerichte openbare ruimte, zodat deze voor zorgvragers bruikbaar en toegankelijk is. 11. De gemeente zet samen met de corporaties in op de modernisering van bestaande woonzorgcomplexen en er zijn al projecten gestart.

- 22 -

5. Differentiatie in bevolking en woningvoorraad Pijler 4 In dit hoofdstuk wordt de visie verder uitgewerkt naar de verschillende doelgroepen op de woningmarkt. Wat wensen de doelgroepen en hoe wordt daar invulling aan gegeven? Daarbij wordt elke doelgroep kort geïntroduceerd, worden de knelpunten weergegeven en benoemen we mogelijke oplossingsrichtingen. Per doelgroep worden beleidsuitgangspunten benoemd, waaraan vervolgens concrete woonopgaven worden gekoppeld. Met dit beleid geeft de gemeenten invulling aan haar streven naar gedifferentieerde dorpen, met prioriteit voor achtereenvolgens gezinnen met kinderen, senioren en starters op de woningmarkt.

5.1.

Gezinnen en kleine huishoudens tot 55 jaar

Ruimte voor gezinnen draagt bij aan de gewenste differentiatie in de bevolkingsopbouw. De gemeente Menameradiel wil daarom ruimte bieden aan doorstromers, in het bijzonder de gezinnen. De gemeente kent een prettig landelijk woonklimaat dat aantrekkelijk is voor gezinnen; zeker ook gelet op de gunstige ligging als forenzengemeente. De huidige woningvoorraad sluit ook al goed aan bij de wensen van gezinnen met kinderen. Ruim driekwart van de woningvoorraad is een vrijstaande of twee-onder-een-kap koopwoning. Deze woningen komen echter nu nog onvoldoende bij gezinnen met kinderen terecht. De laatste jaren hebben namelijk meer gezinnen de gemeente verlaten dan dat er zijn komen wonen. De bevolkings- en huishoudensprognoses laten zien dat de komende jaren het aantal gezinnen met kinderen verder zal afnemen. Dit zet de vitaliteit van de dorpen onder druk. De gemeente wil daarom als volgt inspelen op de vraag van gezinnen: • Creëren van doorstroming De woningvoorraad is reeds in grote mate passend voor gezinnen met kinderen. Zij hebben dan ook baat bij doorstroming. Dit ontstaat als meer seniorenhuisvesting op de markt komt. Hierdoor maken senioren woningen vrij die gezinnen de kans bieden om binnen de bestaande woningmarkt door te stromen. • Passende nieuwbouw voor gezinnen Uit het WoBOF2007 blijkt ook dat er ondanks de woningvoorraad in Menameradiel een tekort is aan woningen die bij gezinnen in trek zijn. Dat betreft voornamelijk een kwaliteitsvraag; twee-onder-een-kap- en vrijstaande woningen boven € 250.000. Ook bestaat extra vraag naar het goedkope en middeldure koopsegment (< €250.000). De gemeente wil binnen de nieuwbouwprogramma’s zo goed mogelijk •

inspelen op deze vragen en zet 35% van het nieuwbouwprogramma hiervoor in. Aandacht voor woonomgeving In de openbare ruimte werkt de gemeente aan een kindvriendelijke inrichting Met aandacht voor bijvoorbeeld voldoende speelgelegenheden en de verkeersveiligheid. De gemeente werkt dit uit in stedenbouwkundige gebiedsvisies en bestemmingsplannen.

- 23 -

Actiepunten Deels zie woningbouwprogramma (hoofdstuk 6) 12. In gebiedsvisies en bestemmingsplannen werkt de gemeente ruimte voor speelgelegenheid en / of verkeersveiligheid uit.

5.2.

Senioren

Senioren

De groep senioren zal de komende jaren fors groeien. Volgens de prognose zal in 2018 circa 48% van het totaal aantal huishoudens uit 55-plussers bestaan, ten opzichte van 39% nu. Het gaat meer en meer om een mondige, gezonde en actieve groep. Deze groep senioren is zeer gedifferentieerd: dé senior bestaat niet. Ook de woonwensen en het verhuisgedrag verschillen. Doorgaans zijn senioren (ongeacht leeftijd) sterk gebonden aan de eigen kern. Men verlaat de kern pas als zich een zeer intensieve zorgvraag aandient. De vergrijzing vraagt op het gebied van wonen forse kwaliteitsimpulsen. De gemeente wil de komende jaren de woningvoorraad zo goed mogelijk kwalitatief afstemmen op de vergrijzing. Hiervoor kiest zij verschillende sporen, waarbij de inzet wordt gedifferentieerd naar vitale senioren en (potentieel) zorgvragende senioren. In het WoBOF2007 hebben senioren de volgende woonwens geuit: • 80% van de verhuisgeneigde senioren zoekt een huurwoning. • Iets meer dan 50% zoekt een appartement. • 70% van alle verhuisgeneigde senioren wil dat alle primaire woonvertrekken (woonkamer, slaapkamer, douche, toilet en keuken) op één woonlaag beschikbaar zijn.

Inzet voor vitale senioren Onder vitale senioren blijkt in de praktijk vaak weinig animo om daadwerkelijk te verhuizen. Om het wooncomfort van vitale senioren te vergroten is het wenselijk woningen tijdig aan te passen aan een toenemende vraag naar comfort en eventueel afnemende mobiliteit. Hiervoor richt de gemeente zich op de volgende oplossingen: •

Inzetten op het beter geschikt maken van huurwoningen Een groot deel van het woningbezit van de corporaties in Menameradiel wordt bewoond door 55-plussers. Voor Habion en WoonFriesland is dit zelfs 100%. Ook onder de huurders van Wonen Noordwest Friesland bevinden zich steeds meer 55plussers. Voor een belangrijk deel wonen deze huishoudens in eengezinswoningen. Wonen Noordwest Friesland inventariseert haar bezit van vóór 1960 op technische en woonkwaliteit. Mogelijk biedt deze inventarisatie kansen voor aanpassing van de bestaande voorraad zodat deze met meer comfort te bewonen is. De gemeente Menameradiel wil op grond van de inventarisatie prestatieafspraken over het preventief aanpassen van bestaande huurwoningen. Op individueel niveau levert de gemeente vanuit de Wmo hieraan een bijdrage, waarbij ook de omtinkers betrokken zijn door informatie te verschaffen.

- 24 -

•

•

Ook woningaanpassingen in de koopsector stimuleren Ook in de koopsector wil de gemeente het aanbrengen van dergelijke comfortaanpassingen stimuleren. De gemeente Menaldumadeel rust de omtinkers toe om eigenaar-bewoners over deze mogelijkheden te informeren. Nieuwbouw realiseren Voor vitale senioren gaat de gemeente passende nieuwbouw realiseren, verspreid over de verschillende dorpen.

Inzet voor zorgvragende senioren Vaak is een verhuizing van senioren het gevolg van een intensieve zorgvraag; en dus ook noodzaak. Mogelijke oorzaken zijn dat de woning onvoldoende kwaliteit en ruimte biedt voor passende zorg en dat de woonomgeving onvoldoende toegankelijk is. Hoewel senioren sterk gebonden zijn aan hun eigen dorp, kiezen zij bij een (verwachte) zorgvraag ook vaak voor een veilige omgeving waar wonen, welzijn en zorg goed in samenhang zijn georganiseerd (zie ook paragraaf 4.2). De gemeente speelt als volgt op deze vragen in: •

•

•

•

Nieuwbouw van woningen voor vitale en zorgvragende senioren Voor senioren wil de gemeente 30% van het woningbouwprogramma inzetten. Het gaat daarbij om flexibele woonconcepten die ten minste voldoen aan de kwaliteitseisen die zorgvragende senioren stellen, maar ook aantrekkelijk zijn voor vitale senioren. Belangrijk hierbij is in te spelen op de differentiatie in de seniorengroep. Een kwalitatieve randvoorwaarde die veel senioren stellen bij een eventuele verhuizing is, dat zij er (ook voor hun gevoel) niet op achteruit gaan. Minder vierkante meters moeten dan gecompenseerd worden door meer comfort. Bovendien moet de woonomgeving zodanig zijn ingericht, dat deze voldoende inspeelt op de wensen van ouderen: voorzieningen, sociaal veilig en toegankelijk. De nieuwbouw voor deze senioren over de kernen, met een stevig accent in de drie grote kernen, vanwege het daar aanwezige zorgaanbod: Menaam, Dronryp en Berltsum. Aansluiten bij Woonkeur in de nieuwbouw In de nieuwbouw zet de gemeente Menaldumadeel in op de normen van Woonkeur, oftewel 100% levensloopgeschikt. Bij deze woningen is de voordeur zonder traplopen te bereiken en zijn alle primaire voorzieningen (woonkamer, badkamer, slaapkamer en keuken) op één woonlaag. Deze woningen hebben dusdanige kenmerken dat ze geschikt zijn of makkelijk geschikt te maken zijn (flexibiliteit) voor mensen met een functiebeperking. In afspraken met ontwikkelaars en corporaties neemt de gemeente deze eisen op. Ruimte bieden aan mantelzorg Via regelgeving in bestemmingsplannen biedt de gemeente Menameradiel de mogelijkheid voor het aan- of uitbouwen van woningen voor een mantelzorgrelatie (kangaroowoningen), of voor het realiseren van belangrijke verblijfsfuncties op de begane grond. Zij biedt hiervoor mogelijkheden in bestemmingsplannen. Facilitaire ondersteuning bieden aan ouderen De gemeente hecht aan goede ondersteunende diensten voor mensen die zelfstandig wonen. Te denken is aan een klussendienst of tuinonderhoud. Het initia-

- 25 -

tief om dit te organiseren ligt bij het steunpunt vrijwilligers en mantelzorg en de vacaturebank voor vrijwilligers. Actiepunten Deels zie prestatieafspraken en woningbouwprogramma (hoofdstuk 6) 13. Inzet van omtinkers om huurders en eigenaar-bewoners te informeren over mogelijke woningaanpassingen die zorgen voor meer wooncomfort. Daartoe rust de gemeente de omtinkers toe. 14. Bij nieuwbouw legt de gemeente met projectontwikkelaars in overeenkomsten vast dat woningen volgens Woonkeur gerealiseerd worden. 15. In bestemmingsplannen planologische ruimte bieden voor het aan- of bijbouwen ten behoeve van mantelzorg. 16. Dienstverlening aan thuiswonende ouderen stimuleren door inzet vanuit het steunpunt mantelzorg en de vacaturebank voor vrijwilligers.

5.3. Starters en koopstarters

Starters

Starters Starters zijn mensen die nog geen zelfstandige woning hebben en voor het eerst de woningmarkt betreden: in de huur- of koopsector. De afgelopen jaren hadden starters moeite om een passende woning te vinden; in de koopsector door de gestegen prijzen, in de huursector door gebrek aan doorstroming naar koopwoningen. De gemeente wil starters waar mogelijk aan zich binden. Een deel zal vanwege werk of studie naar elders vertrekken. Voor de dorpsgemeenschappen is het echter belangrijk dat starters die in het dorp willen blijven wonen dit ook kunnen; meer dan nu het geval is. Starters dragen immers door hun deelname aan verenigingen, etc., bij aan de vitaliteit van de kernen, en zijn ook de gezinnen van de toekomst. In het WoBOF2007 hebben starters de volgende woonwens geuit: • Circa 50% oriënteert zich op een koopwoning, de andere helft wil huren. • Het merendeel van de starters wil een eengezinswoning met een koopprijs van minder van !150.000. • 10% van de starters geeft aan in de eigen woonplaats te willen blijven wonen. Anderen geven aan hier nog niet zeker van te zijn, omdat dit afhankelijk is van werk en studieplaats.

Koopstarters Naast de groep starters zijn er ook huishoudens die willen doorstromen naar een koopwoning; de zogenaamde koopstarters. Zij kunnen die stap moeilijk maken door het financiële gat tussen huren en kopen. Hierdoor stokt de doorstroming uit de huursector, waardoor aanbod voor lage inkomensgroepen onder druk staat. De volgende instrumenten wil de gemeente met haar partners inzetten ten behoeve van de (koop)starters. •

Creëren van doorstroming De starter heeft op de lange termijn het meeste baat bij een woningmarkt waarin de doorstroming goed functioneert. Hoe meer huishoudens, die reeds beschikken over woonruimte, de mogelijkheid krijgen om de door hen gewenste verandering in de wooncarrière te realiseren, hoe meer goedkope koopwoningen aan de onderkant van de woningmarkt beschikbaar komen die bij uitstek geschikt zijn voor starters. Met het

- 26 -

•

woningbouwprogramma voor senioren en gezinnen wordt hierin ruimschoots voorzien. Voorts zal hiervoor het bouwprogramma in een gelijkmatig tempo ontwikkeld moeten worden, waardoor doorstroming continu kan plaatsvinden. Rechtstreeks aanbod voor (koop)starters Naast inzet op doorstroming wil de gemeente ook directe woningaanbod creëren voor starters. Door nieuwbouw en door aanvullende maatregelen. Hiermee kan zij direct sturen op de wensen van starter en zijn starters niet alleen afhankelijk van de gewenste doorstroming. Het tekort komt met name naar voren bij goedkope koopwoningen (< € 150.000) en middeldure koopwoningen (< € 200.000). De gemeente zet hiervoor 15% van het nieuwbouwprogramma in. De gemeente wil dit ondersteunen door: o Onderzoek naar het instellen van een starterssubsidie ten behoeve van energiezuinige maatregelen. o Afspraken over verkoop van eengezinshuurwoningen. Uit het WoBOF2007 blijkt dat er binnen de huursector ruimte bestaat om een deel van het woningbezit te verkopen. Informatief: KoopGarant o Afspraken over inzet van Koop- Bij KoopGarant verkoopt de corporatie een Garant / Keuzewoningen. Wonen woning met korting (maximaal 25% bij een Noordwest Friesland biedt woningen bestaande woning en maximaal 30% bij een nieuwbouwwoning). De woning komt bij aan als Keuzewoning. Mensen doorverkoop niet op de vrije markt, maar kunnen kiezen of zij de woning wordt tegen de dan geldende marktwaarde willen huren of kopen. Verkoop vindt terugverkocht aan de corporatie. Na terugverkoop wordt de woning opnieuw aangeplaats onder KoopGarant. De boden als keuzewoning. De winst of het gemeente wil samen met de verlies worden gedeeld tussen koper en corporaties de ruimte voor inzet van verkoper volgens vastgestelde regels. Dit is zowel mogelijk in de bestaande voorraad als verkoop van huurwoningen, Koopbij nieuwbouw. Garant en keuzewoningen vastleggen in prestatieafspraken. o Onderzoeken inzet van Collectief Particulier Opdrachtgeverschap. De gemeente faciliteert projecten met CPO. Het initiatief hiervoor legt de gemeente bij (starters uit) de dorpen zelf. Deze ontwikkeling lijkt vooral kansrijk in de kleine dorpen.

- 27 -

Figuur 5.1: Schematische inzet instrumenten voor starters en koopstarters

Starters Onzelfstandig wonend met kooporiëntatie

Starters Onzelfstandig wonend met huuroriëntatie

•

Inzetten op doorstroming

• • • • • •

Inzetten op doorstroming Directe nieuwbouw < € 150.000 Directe nieuwbouw € 150.000-€ 200.000 Directe nieuwbouw deels binnen KoopGarant Onderzoeken inzet CPO Aanbieden keuzewoningen; huren of kopen via KoopGarant

Koopstarters Zelfstandig wonend in de huursector

• • • • • •

Inzetten op doorstroming Directe nieuwbouw € 180.000-€ 200.000 Directe nieuwbouw deels binnen MGE-constructie Verkoop van huurwoningen Onderzoeken inzet CPO Aanbieden KoopGarant

Actiepunten Deels zie prestatieafspraken en woningbouwprogramma (hoofdstuk 6) 17. Ondersteunen van kleinschalige projecten voor Collectief Particulier Opdrachtgeverschap projecten op initiatief van de bevolking.

5.4.

Huishoudens met een laag inkomen

Ontwikkeling doelgroep van beleid We hebben huishoudens met een laag inkomen niet als één van de prioriteitsdoelgroepen benoemd. Toch besteden we hier aandacht 2 aan, omdat de gemeente en corporaties hiervoor een eerste verantwoordelijkheid hebben. Lage-inkomensgroepen kunnen namelijk over het algemeen moeilijk zelfstandig in hun huisvesting voorzien.

2

Definitie doelgroep van beleid (prijspeil 2008) • Alleenstaand < 65 jaar tot € 20.600 • Meerpersoons < 65 jaar tot € 27.950 • Alleenstaand 65+ tot € 18.525 • Meerpersoons 65+ tot € 24.625 Inkomens: belastbaar jaarinkomen

Zoals vastgelegd in het door het Rijk vastgestelde Besluit Beheer Sociale Huursector.

- 28 -

Informatief: omvang doelgroep van beleid en kernvoorraad Tabel:

Gemeente Menameradiel. Ontwikkeling doelgroep van beleid 2008

Doelgroep % Doelgroep abs. Aandachtsgroep koop Goedkope scheefheid Benodigde kernvoorraad** Beschikbare kernvoorraad Theoretische ruimte in kernvoorraad

2018

27%*

23%

1.490 (-) 760 (+) 480

1.290 (-) 650 (+) 480

1.210 1.240

1.120 -

30

-

* Hierbij zijn we uitgegaan van de omvang van de doelgroep van beleid die blijkt uit het WoBOF. ** Alle huurwoningen onder aftoppingsgrens en koopgarantwoningen van WNWF, Habion en Woon Friesland Bron: WoBOF (2007), RIO (2005), bewerking Companen

• • •

In de gemeente Menameradiel behoort 27% van de huishoudens tot de doelgroep van beleid, landelijk ligt dat rond de 30%. Circa 50% van de doelgroep van beleid (circa 760 huishoudens) woont in een koopwoning, terwijl circa 480 goedkope huurwoningen bewoond worden door mensen die niet tot de doelgroep van beleid behoren (de zogenaamde goedkope scheefheid). De omvang van de doelgroep van beleid zal in de komende 10 jaar afnemen met zo’n 200 huishoudens.

De theoretisch benodigde kernvoorraad in 2018 ligt lager dan de beschikbare kernvoorraad: de minimale omvang van de kernvoorraad moet circa 1.240 woningen bedragen. Onder de kernvoorraad verstaan we huurwoningen tot de aftoppingsgrens en woningen die onder KoopGarant zijn Informatief: secundaire doelgroep van beleid verkocht (met terugkoopplicht). Het Door prijsstijgingen in de koopsector is een grote betreft een minimale omvang. Het be- groep mensen met een middeninkomen ook houden van enige ruimte in de sociale aangewezen op de sociale huur- en koopsector. huurvoorraad is wenselijk, aangezien Het gaat om inkomens tot € 40.000 per jaar. Zij komen niet in aanmerking voor huurtoeslag. het om een economisch kwetsbare groep gaat en ook het aantal huishoudens dat aangewezen is op een sociale huurwoning steeds groter wordt (zie kader). Lage inkomens zijn ook gebaat bij een woningbouwprogramma dat gericht is op doorstroming. Hier speelt de gemeente dan ook volop op in. Kwalitatieve samenstelling van de huurvoorraad Minstens zo belangrijk is de samenstelling van de (kern)woningvoorraad. De lage inkomensgroep is steeds eenzijdiger samengesteld en bestaat vooral uit kleine huishoudens (jongeren en bovenal senioren). Bij jonge huishoudens geldt doorgaans wel een stijgend inkomensperspectief. De gemeente wil de kernvoorraad in haar huidige omvang behouden. Daarbij is wel een kwalitatieve aanpassing van de kernvoorraad noodzakelijk. Daarover wil de gemeente afspraken maken met de corporaties, waarbij de inzet is: meer huurwoningen voor senioren, onttrekking (door verkoop of soms sloop) van eengezinshuurwoningen. Huisvesting tijdelijke arbeidskrachten uit Oost- en Midden-Europa In de kassen binnen de gemeente Menaldumadeel werken veel tijdelijke arbeidskrachten uit Oost- en Midden-Europa. Vooralsnog zijn er geen signalen dat vanuit deze groep een

- 29 -

substantiële en structurele huisvestingsvraag zich aandient. Wel is het zaak om de vinger aan de pols te houden, en bij groeiend aantal tijdelijke arbeidskrachten tijdig te zoeken naar goede huisvesting. Actiepunten Deels zie prestatieafspraken en woningbouwprogramma (hoofdstuk 6) 18. De gemeente houdt de vinger aan de pols ten aanzien van de huisvestingsbehoefte van tijdelijke werknemers uit Oost- en Midden-Europa. In regionaal overleg vindt afstemming plaats met andere gemeenten.

5.5.

Pijler 5: werken aan duurzaamheid

Betaalbaar wonen = duurzaam wonen Om mensen (vooral met een laag inkomen) te faciliteren gaat het niet alleen om de huurof koopprijs van een woning; ook het energieverbruik in de woning is van belang. De komende jaren zal de woonlastencomponent stijgen doordat ook energiekosten toenemen. Hier wil de gemeente voortvarend op in spelen, zowel in de bestaande huuren koopwoningen als in de nieuwbouw. Tevens draagt de gemeente hiermee bij aan klimaatdoelstellingen en het beperken van de CO2-uitstoot. •

•

•

Duurzaamheid agenderen in prestatieafspraken In sociaal beleid ontstaat steeds meer aandacht voor een combinatie van huur- en energielasten. In de prestatieafspraken met de corporaties moet dit voor de huursector verder uitgewerkt worden. Hierbij is het belangrijk om te zoeken naar nieuwe kansen en om in te spelen op elkaars beleid. Duurzaamheid is een thema dat bij de corporaties al aandacht krijgt. Zo heeft Wonen Noordwest Friesland in haar milieubeleidsplan benoemd dat zij jaarlijks € 550.000 reserveert voor energiebesparende maatregelen in de periode 2007 t/m 2017. Hiermee beoogt zij in deze periode minimaal 20% te besparen op gasverbruik over de gehele woningvoorraad. Investeren in duurzaamheid in de koopsector Ook in de koopsector wil de gemeente het aanbrengen van duurzame maatregelen die de energiezuinigheid van de woning vergroten, stimuleren. De gemeente werkt dit uit in haar duurzaamheidsbeleid. Onderdeel van dit beleid is de mogelijke inzet van een objectsubsidie voor bijvoorbeeld zonneboilers. In de Stimuleringsregeling lokale klimaatinitiatieven is er budget opgenomen voor het uitvoeren van duurzaamheidsmaatregelen. Duurzaamheid agenderen bij nieuwbouw Ook bij nieuwbouw wil de gemeente het duurzaam bouwen stimuleren. Voor een belangrijk deel ziet de gemeente dit geborgd in het Bouwbesluit. Aanvullend zal de gemeente waar mogelijk inzetten op een hoger ambitieniveau van duurzaamheid en energieprestatie. Uitgangspunt hierbij is dat de ambitie haalbaar en realistisch is, en mag leiden tot geen of beperkte meerkosten voor de ontwikkelaar. De gemeente heeft een energieakkoord gesloten met de ministeries van VROM en Economische Zaken, de Gedeputeerde Staten van de drie noordelijke provincies en alle gemeenten in Noord-Nederland. Dit energieakkoord bevat de inspanningsverplichting om bij nieuwbouw een lagere EPC te realiseren dan wettelijk is vereist in het Bouwbesluit.

- 30 -

Actiepunten Deels zie prestatieafspraken (hoofdstuk 6) 19. In op te stellen duurzaamheidsbeleid maatregelen formuleren voor stimuleren en eventueel subsidiëren van energiebesparende maatregelen bij eigenaar-bewoners. 20. Op basis van het energieakkoord bij projectrealisatieovereenkomsten aansturen op een lagere EPC dan het wettelijk minimum vanuit het Bouwbesluit.

- 31 -

- 32 -

6. Pijler 6: de gemeente als regisseur De Woonvisie geeft de gewenste ontwikkeling van het wonen in de gemeente Menameradiel weer. Om die gewenste ontwikkeling ook daadwerkelijk te realiseren is het belangrijk het beleid ook daadwerkelijk om te zetten in actie. In dit hoofdstuk gaan we eerst in op een concreet instrument van de gemeente: de woningbouwplanning. Vervolgens wordt de beoogde rol van de verschillende partijen in het lokale speelveld benoemd. Daarnaast geven wij handvatten voor het uitvoeringsproces en monitoring van beleid.

6.1.

Woningbouwprogramma

Kwantitatief kader In de gemeente Menameradiel zijn nog diverse ruimtelijk mogelijkheden aanwezig om woningbouw te plegen. De gemeente heeft een planvoorraad met locaties waar zij reeds afspraken over heeft gemaakt met corporaties, ontwikkelaars en particulieren. Voor een belangrijk deel liggen deze plannen vast en zijn ze onveranderbaar, voor een beperkt deel is bijsturen mogelijk. Realisatie van woningen in de planvoorraad volgens de richtgetallen zou leiden tot een extra groei van de woningvoorraad, ten opzichte van het recente verleden. Naast de gemeente Menameradiel werken ook andere stadsgewestelijke gemeenten aan een behoorlijk bouwprogramma. De gemeente wil samen met de andere gemeenten de ontwikkeling van de woningbouw goed in de gaten, om zo tijdig in te kunnen spelen op een situatie van te grote ontspanning op de woningmarkt. Huidige planvoorraad 3 De gemeente heeft een planvoorraad van ruim 370 woningen . Hiervan zijn een groot aantal gepland voor de periode van 2008 – 2016. Inmiddels zijn er in stadsregionaal verband afspraken gemaakt omtrent de woningbouw en verstedelijking tot 2016. Door de Stadsregio is gekozen voor de geboden variant waarbij binnenstedelijk plafondloos gebouwd mag worden, terwijl buitenstedelijk een percentage van ten hoogste 60% van het basisprogramma gerealiseerd mag worden. Het basisprogramma voor de gemeente Menameradiel is vastgesteld op 320 woningen voor de periode tot 2016. Hieruit volgt een maximumprogramma op buitenstedelijke locaties van 192. Door de provincie is bij schrijven van 6 januari 2009 ingestemd met de gekozen variant.

3

De planvoorraad is dynamisch. Tussentijds vallen plannen af en/of komen er nieuwe plannen bij. Binnen deze woonvisie is uitgegaan van de planvoorraad zoals bekend op 18 september 2008. Mutaties en wijzigingen van na deze datum zijn niet meer meegenomen.

- 33 -

Tabel 6.1. Gemeente Menaldumadeel: spreiding geplande woningbouw 2008 - 2016 Dorp Beetgum

Bruto gepland

Nog beschikbaar

2008

Waarvan: binnenstedelijk buitenstedelijk

9

1

8

8

0

24

0

24

24

0

Berlikum

120

2

118

118

0

Blessum

0

0

0

0

0

Boksum

0

0

0

0

0

Deinum

12

0

12

12

0

Dronrijp

129

0

129

53

76

Engelum

pm

0

pm

pm

0

Marssum

pm

0

pm

pm

0

Menaldum

102

10

92

32

60

Schingen

0

0

0

0

0

Slappeterp

0

0

0

0

0

Beetgumermolen

Wier

10

2

8

8

0

Totaal

406

15

391

255

136

Netto gepland

320

15

305

plafondloos

183

Tabel 6.1. is vervallen en is aangepast door middel van een andere tabel zie volgende bladzij

- 34 -

- 35 -

Spreiding van woningbouw over de kernen In hoofdstuk 4 is al benoemd dat het voor de leefbaarheid in de dorpen belangrijk is als binnen elk dorp een bepaalde mate van nieuwbouw mogelijk is. De gemeente Menaldumadeel wil de nieuwbouw in principe naar rato over de kernen spreiden, en daarbij wel rekening houden met bestaande woningbouwafspraken. De gemeente gebruikt tabel 6.2 daarbij als sturingsmiddel, waarbij zij als vertrekpunt de geplande woningbouw neemt. Bij planaanpassing (uitval en zoekgebieden voor aanvullende nieuwbouw) probeert zij planning en gewenste situatie dichter bij elkaar te brengen. Tabel 6.2: Gemeente Menaldumadeel. Spreiding planvoorraad over de dorpen Dorp Beetgum Beetgumermolen

Spreiding huidig regulier bouwprg. Gewenst Gepland

Inwonertal

Aandeel

798

7%

27

9

915

8%

31

24

Berlikum

2.472

20%

82

120

Blessum

85

1%

3

0

Boksum

441

4%

15

0

Deinum

1.039

9%

35

12

Dronrijp

3.405

28%

114

129

Engelum

401

XX

XX

XX

Marssum

1.132

XX

XX

XX

Menaldum

2.622

22%

87

102

111

1%

4

0

80 209 2.125 3.086

1% 2% 14% 16%

3 7 57 65

0 10 19 36

8.499 13.710

70% 100%

284 406

351 406

Schingen Slappeterp Wier Subtotaal kleine dorpen4 Subtotaal middelgrote dorpen5 Subtotaal grote dorpen6 Totaal

Bron: Gemeente Menaldumadeel 2008. Tabel 6.2 is niet meer actueel

In kolom 3 (aandeel) van bovenstaande tabel staan de aandelen op basis waarvan het woningbouwprogramma idealiter wordt verdeeld over de dorpen. Hierbij worden Ingelum en Marsum niet meegenomen, omdat zij door de nabijheid van vliegveld Leeuwarden niet meer mogen uitbreiden. Voor de dorpen Blessum, Skingen en Slappeterp zijn er op dit moment geen concrete bouwplannen. De genoemde gewenste spreiding over de dorpen geeft echter enkel een richting aan en hiermee laat de gemeente ruimte voor ontwikkeling in kleine kernen. Het eigen initiatief van de bewoners is hierbij erg belangrijk, zodat er direct draagvlak bestaat voor de mogelijke ontwikkeling, Omdat niet overal gelijke mogelijkheden zijn, worden sommige kernen met het huidige programma, steviger bediend dan andere. Bij het ontplooien van nieuwe initiatieven gebruikt de gemeente de gewenste verdeling om eventuele nieuwe plannen aan te toetsen. Actiepunten 21. In stadsregionaal verband woningproductie monitoren op eventuele ontspanning op de woningmarkt. 22. Bij aanpassing van bouwplannen gebruikt de gemeente Menaldumadeel de tabel van gewenste en geplande spreiding van woningbouw als sturingsmiddel.

4

Beetgum, Blessum, Boksum, Engelum, Schingen, Slappeterp, Wier Beetgumermolen, Marssum, Deinum 6 Berlikum, Dronrijp, Menaldum 5

- 36 -

6.2.

Indicatief woningbouwprogramma

Zeker in een regio waar bevolkingskrimp de komende jaren merkbaar wordt, is het toevoegen van de juiste kwaliteit woning steeds belangrijker. In de uitwerking naar doelgroepen is reeds de nodige aandacht besteed aan de gewenste kwaliteit in de nieuwbouw. Als indicatie benoemen we vanuit deze doelgroepen de richtingen voor het gemeentelijk woningbouwprogramma. Dit biedt houvast voor de verdere invulling van locaties. 35% voor gezinnen

Gezinnen zijn uiterst belangrijk voor de dorpen. Zij bieden een basis voor het verenigingsleven en hun kinderen dragen de school. Het landelijk klimaat van Menaldumadeel is aantrekkelijk voor deze doelgroep, en de gemeente wil met de juiste nieuwbouw gezinnen vasthouden en mogelijk aantrekkelijke woonruimte bieden aan gezinnen van elders. Gezinnen zoeken vooral een koopwoning in het middeldure en dure segment.

30% voor senioren

Deze groep groeit de komende jaren sterk. Voor een deel willen zij in de eigen woning blijven, voor een deel zoeken zij levensloopgeschikte woningen. Nieuwbouw voor senioren kan bijdragen aan de gewenste doorstroming. Inspelen op deze vraag betekent dat meer woningen vrijkomen voor andere doelgroepen zoals gezinnen en starters.

15% voor starters

Starters zullen deels profiteren van meer doorstroming en de inzet van instrumenten als KoopGarant en mogelijk Collectief Particulier Opdrachtgeverschap. Dit is onvoldoende om starters goed te faciliteren. Daarom zet de gemeente Menaldumadeel ook op starters gerichte nieuwbouw in. Doel is om jongeren zoveel mogelijk voor de eigen gemeente te behouden.

20% vrije marktruimte

Dit biedt flexibiliteit om in te spelen op de vraag van tal van andere doelgroepen, aansluitend bij de marktontwikkeling.

Tabel 6.3: Gemeente Menaldumadeel. Indicatief woonprogramma 2008-2016 Bestaande voorraad Sociaal - Eengezinswoningen huur / starters - Eengezinswoningen koop < !150.000 / (koop)starters - Eengezinswoningen koop !150 – !200.000 / (koop)starters - Levensloopgeschikte woningen ggb / senioren - Levensloopgeschikte woningen app / senioren Markt - Eengezinswoningen €200 - €250.000 / gezinnen - Eengezinswoningen > € 250.000 / gezinnen - Overig / vrije invulling

- Verkoop bestaande eengezinswoningen - Inzet van Koopgarant - Aanpassingen/opplussen bestaande woningvoorraad

Gewenst 5% 5% 5% 20% 10% 20% 15% 20%

Gepland

32% (waarvan 2% goedkope koop)

31% 36%

In het geplande woningbouwprogramma ligt het accent relatief sterk op eengezinskoopwoningen (vanaf € 200.000). (Sociale) huurwoningen en goedkope koopwoningen zijn nog relatief beperkt in het programma opgenomen. In overleg met ontwikkelaars zal de gemeente bij (zachte) plannen een ombuiging richting het gewenste programma voor

- 37 -

het voetlicht brengen. Daarbij geeft zij ook aandacht aan de inzet van Woonkeur en Duurzaamheid. In de bijlage geeft de gemeente op grond van deze differentiatie van het woningbouwprogramma de gewenste ontwikkelingsrichting van woningbouw per dorpskern aan. Jaarlijks werkt de gemeente dit programma uit naar de verschillende bouwlocaties. Hierbij hoeft het indicatieve programma niet op elke locatie gerealiseerd te worden, maar wel op alle locaties gezamenlijk. Inzetten op de gewenste kwaliteiten naar omvang van de dorpen Per dorp plaatsen we woningbouwaccenten: op basis van de kwantitatieve spreiding van woningbouw over de dorpen in combinatie met de gewenste woningkwaliteiten per doelgroep. Tijdens het woonforum hebben burgers en belangenvertegenwoordigers hier de bouwstenen voor aangeleverd. Deze accenten zijn niet bedoeld als keurslijf, maar helpen richting geven bij de verdere planvorming. Tabel 6.4: Gemeente Menameradiel. Inzet naar doelgroepen vertaald naar de dorpen Starters

Gezinnen

Jonge Senioren

Oude Senioren

Vrije markt

Spreidingskader

Grote dorpen Middel dorpen Kleine dorpen

3% 4% 8%

26% 6% 3%

8% 6% 3%

13% -

20% -

70% 16% 14%

Totaal

15%

35%

20%

100%

30%

Mogelijkheden om op differentiatie te sturen De mogelijkheden die de gemeente heeft om op differentiatie te sturen zijn: • Overleg tussen partijen (gemeente, corporatie(s), ontwikkelaars, particulieren) blijft de belangrijkste manier om tot goede afspraken te komen. De gemeente wil een sterke, betrouwbare partner zijn. • Temporiseren en versnellen: door bepaalde locaties voorrang te geven, kan op andere locaties soms tijd gevonden worden om tot nadere afspraken te komen. • Juridische instrumenten. De op 1 juli inwerking getreden Nieuwe Wet ruimtelijke ordening biedt mogelijkheden om, in het algemeen belang, eisen te stellen aan ontwikkeling en eventuele maatschappelijke kosten te verhalen (zie kader). Informatief, nieuwe Wet ruimtelijk ordening (Wro) Met de nieuwe Wro kan de gemeente actiever sturen op kwaliteit. In het bestemmingsplan kan de gemeente namelijk kwalitatieve locatie-eisen opnemen, waarin zij aangeeft wat het aandeel sociale woningbouw en vrije kavels moet zijn. Dit moet onderbouwd gebeuren, waarvoor deze woonvisie een belangrijk vertrekpunt is. Uiteraard moet dit wel haalbaar, realiseerbaar en handhaafbaar zijn. Het bouwen moet in overeenstemming plaatsvinden met de locatie-eisen. Een bouwvergunning kan worden geweigerd indien het bouwplan niet in overeenstemming is met het exploitatieplan. De gemeentelijke woonvisie is daarbij het volkshuisvestelijk vertrekpunt. De gemeente doet per project een differentiatievoorstel, aansluitend bij de uitgangspunten van deze woonvisie, en verankert dit in het grondexploitatieplan en het bestemmingsplan.

Actiepunten 23. Jaarlijks uitwerken woningbouwprogramma met de gewenste differentiatie en spreiding over de dorpskernen als richtinggevend kader.

- 38 -

24. Met ontwikkelaars afspraken maken over de planning en programmering van woningbouw, en de inzet van Woonkeur en Duurzaamheidseisen.

6.3. Rollen van partijen Van beleid naar uitvoering De afgelopen jaren is de aandacht voor uitvoering van beleid centraal op de agenda komen te staan. Visies en intenties worden wel gedeeld. De uitvoering is dan nog geen vanzelfsprekendheid. De gemeente is hierbij als regisseur sterk afhankelijk van de plek die zij zelf in het netwerk inneemt. Uitwerking door gemeente, Wonen Noordwest Friesland, WoonFriesland en Habion… De gemeente Menameradiel vult haar rol op de woningmarkt op de volgende manier in: • Het beleid wordt vastgelegd in deze Woonvisie. Richting haar partners houdt de gemeente deze visie als lijn continu vast. • Een bijzondere vorm van samenwerking heeft de gemeente met Wonen Noordwest Friesland, WoonFriesland en Habion. De organisaties werken vanuit een gedeeld belang om het wonen en de leefbaarheid in de dorpen te vergroten. De gemeente ziet deze corporaties als (eerste) partners bij de uitvoering van het beleid. • De gemeente vraagt daarom in het bijzonder de corporaties aan te geven op welke manier zij een bijdrage willen leveren aan de totale (samenhangende) inhoud van de Woonvisie. • De corporaties mogen op hun beurt ook inspanningen van de gemeente verwachten, bijvoorbeeld in het tijdig vaststellen van juridische kaders, eenheid van integraal beleid en de hiervoor benodigde personele inzet. • Op basis van de inzet van corporaties en de gemeente inspanningen over en weer vastleggen in prestatieafspraken. Zij werkt dit uit in meerjarenafspraken voor de periode 2010-2016. Jaarlijks worden deze afspraken voor het volgende jaar geactualiseerd en geconcretiseerd. In deze afspraken komen in elk geval de volgende thema’s aan de orde: o Afstemming over inzet leefbaarheidsbudgetten. o Inzet voor de openbare ruimte. o Inzet voor voorzieningen en accommodaties in de dorpskernen. o Inzet van Domotica. o Ontwikkeling woonservicegebieden. o Omvang en samenstelling kernvoorraad, inclusief verkoop huurwoningen, koopgarant en keuzewoningen. o Duurzaamheid en energiebesparing. o Monitoring van de uitvoering woonvisie. …en burgers, welzijns- en zorginstellingen, ontwikkelaars en regiogemeenten Naast de corporaties zijn uiteraard burgers (dorpsbelangen), welzijns- en zorgaanbieders, makelaars, projectontwikkelaars en regiogemeenten van waarde. Voor de samenwerking met deze groepen ligt er een goede basis. De gemeente bestendigt deze samenwerking door: • Periodiek overleg met dorpsbelangen, aanbieders over de voortgang van het beleid.

- 39 -

• •

•

Afspraken over opstellen en uitvoeren van dorpsplannen. Concrete uitvoeringsafspraken met partijen. Met ontwikkelaars zullen dit doorgaans realisatieafspraken zijn per project. Indien de gemeente geen grondpositie heeft, kan zij het Wro-instrumentarium van de Grondexploitatiewet inzetten. In regionaal verband periodiek afstemmingsoverleg over woningbouwplannen, inclusief monitoring van de voortgang.

6.4. Monitoring en evaluatie Er is continue aandacht nodig voor de actualiteit en ontwikkelingen rond de Woonvisie. De wereld verandert immers continue, en dat heeft effecten op het gewenste beleid. Via een praktisch monitoringssysteem werkt de gemeente dit samen met haar partners uit. Naast aanbieders van wonen-welzijn-zorg zijn dit ook zeker bewoners uit de dorpen. Zij krijgen ook een plek in het volgen van de woonvisie. Dit legt zij ook vast in de prestatieafspraken met Wonen Noordwest Friesland, WoonFriesland en Habion. Monitor: eenvoudig en beknopt De acties en afspraken die volgen uit deze woonvisie zullen op hun actualiteit en effectiviteit gevolgd moeten worden. De gemeente Menaldumadeel wil de dynamiek op de woningmarkt structureel volgen door monitoring. Daartoe stelt de gemeente jaarlijks een overzicht op met een beperkt aantal kengetallen, die inzicht geven in de veranderende marktomstandigheden. In de beschrijving bij de monitor geeft de gemeente de belangrijkste conclusies met betrekking tot het woonbeleid weer. Belangrijke indicatoren bij de hier geformuleerde beleidsdoelen zijn: • Woningbouwprogramma naar ontwikkelingsfase. • Nieuwgebouwde woningen per jaar, inclusief samenstelling en verdeling over dorpen. • Aantal verkochte huurwoningen (inclusief aantal aangeboden woningen / verkoop onder voorwaarden). • Aantal woningen sloop / nieuwbouw, opplussen, per dorp. • Saldo migratie (vestiging-vertrek) in de gemeente Menaldumadeel. • Groei en samenstelling (leeftijd / inkomen) bevolking van de gemeente Menaldumadeel. • Mutaties (procentueel = mutatiegraad) in de huursector per kern. • Uitkomsten stadsregionale woningbouwmonitor. Naast het verzamelen van cijfers wil de gemeente ook met haar partners in overleg over veranderende omstandigheden. Dit gebeurt eens per twee jaar in een discussiebijeenkomst, waarvoor dorpsbelangenorganisaties, corporaties, makelaars, etc. worden uitgenodigd. Zo krijgt de gemeente steeds een actueel beeld van de markt en houden de partners van de gemeente zicht op het gemeentelijk beleid. Dit is dus ook goed voor het draagvlak van het gemeentelijk beleid. De resultaten van de monitor worden teruggemeld aan de raadscommissie. De monitor kan aanleiding zijn om het beleid tussentijds bij te sturen en de woonopgaven, zoals opgenomen in bijlage van de woonvisie, bij te stellen. Evaluatie en aanpassing van beleid

- 40 -

Naast deze jaarlijkse cyclus ligt een vierjaarlijkse cyclus voor de hand: elke vier jaar veranderen de bestuurlijke context en de situatie op de woningmarkt dusdanig, dat een algehele evaluatie en actualisering van de Woonvisie gewenst is. Actiepunten 25. De gemeente Menameradiel maakt prestatieafspraken met Wonen Noordwest Friesland, WoonFriesland en Habion. 26. De gemeente organiseert eens per twee jaar een discussiebijeenkomst om samen met haar partners ontwikkelingen op de woningmarkt te bespreken en te komen tot actueel beleid. Terugmelding hiervan vindt plaats in de raadscommissie, 27. Iedere vier jaar zal het woonbeleid met de betrokken partners integraal worden geëvalueerd en geactualiseerd, ondanks dat de termijn van deze woonvisie loopt tot 2016.

- 41 -

Bijlage 1: Uitvoeringsagenda 2009-2016 In de uitvoeringsagenda staan opgaven (maatregelen en acties) die voortkomen uit de visie. Voor een deel valt dit al binnen de werkzaamheden van afdelingen, maar voor een deel gaat het om nieuwe activiteiten.

In de uitvoeringsagenda is ook de prioriteit aangegeven. Verder is in het schema weergegeven welke partijen bij de verschillende producten, diensten en acties een rol spelen. G=

Gemeente Menameradiel

WNWF =Wonen Noordwest Friesland

Concrete uitwerking in uitvoeringsagenda De uitvoering van het beleid moet geborgd zijn. De gemeente wil via concrete doelgroep- en gebiedsgerichte acties en maatregelen zorgen voor deze borging bij gemeentebestuur, politiek en ambtelijke organisatie. Een dergelijk programma geeft aan welke woningen en flankerende maatregelen wanneer en waar worden gerealiseerd en wie daarbij de relevante partijen zijn.

WF =

WoonFriesland

H=

Habion

B=

Bewoners(organisaties)

W=

Welzijnsaanbieders / omtinkers

Z=

Zorginstellingen

M=

Marktpartijen, projectontwikkelaars

S=

Stadsgewest / regio

-1-

Betrokken partijen

Doorlopend

Jaar gereed

Jaar start

Opgaven

Maatregel

Pijler 2: dorpen met kwaliteit en identiteit 1

2

3

4

5

6

De gemeente stimuleert dorpen tijdens bijeenkomsten of dorpsschouwen om een inventarisatie uit te voeren van beeldbepalende panden en structuren in de dorpen. Blijvend participeren in Rotte Kiezen projecten, mede afhankelijk van de inventarisatie door de dorpen. Uitvoeren LOP en plannen voor woningbouw en openbare ruimte toetsen aan geactualiseerde Welstandsnota. Vanuit het gemeentelijk Wmobeleid faciliteren van ontmoeting in de openbare ruimte De gemeente stimuleert de dorpsbelangen om hun dorpsvisies actueel te houden. De gemeente wil combinaties van wonen en werken in de dorpen beperkt toestaan. Hiertoe brengt zijn de normen en kaders in beeld.

Pijler 3: samenhang tussen de dorpen: clusters die op elkaar bouwen 7 De gemeente actualiseert op

8

9

10

11

termijn haar accommodatiebeleid om meer richting te geven aan de verdeling van functies over de dorpen Met aanbieders van wonenwelzijn-zorg uitvoeren inventarisatie gewenste invulling van woonservicegebieden, mede op basis van ervaringen rond Orxmastate Met partijen overleggen die kunnen bijdragen aan de gewenste invulling van de woonservicegebieden. Gemeente zorgt voor goed ingerichte openbare ruimte, zodat deze voor zorgvragers bruikbaar en toegankelijk is. De gemeente zet samen met de corporaties in op de modernisering van bestaande woonzorgcomplexen.

G, WNWF, B

G, WNWF, B

G, M

G, W, B

G, B

2009

G

2010

G, W, Z WNWF, WF, H, B

2010

G, WNWF, WF, H, W, Z

2011

G, WNWF, WF, H, W, Z G, B

2010

G, Z, WNWF, WF, H

Pijler 4: Differentiatie in bevolking en woningvoorraad 12 In gebiedsvisies en

G

bestemmingsplannen werkt de

-2-

Verantwoording over 2009

Openstaande actie(s)

14, 24

15

16

17

18

19

20, 24

gemeente ruimte voor speelgelegenheid en / of verkeersveiligheid uitwerken. Inzet van omtinkers om huurders en eigenaar-bewoners te informeren over mogelijke woningaanpassingen die zorgen voor meer wooncomfort. Daartoe rust de gemeente de omtinkers toe. Bij nieuwbouw legt de gemeente met projectontwikkelaars in overeenkomsten vast dat woningen volgens Woonkeur gerealiseerd worden In bestemmingsplannen planologische ruimte bieden voor het aan- of bijbouwen ten behoeve van mantelzorg Dienstverlening aan thuiswonende ouderen stimuleren door inzet vanuit het steunpunt vrijwilligers en mantelzorg en de vacaturebank voor vrijwilligers. Ondersteunen van kleinschalige projecten voor Collectief Particulier Opdrachtgeverschap projecten op initiatief van de bevolking. De gemeente houdt de vinger aan de pols ten aanzien van de huisvestingsbehoefte van tijdelijke werknemers uit Oost- en Midden-Europa. In regionaal overleg vindt afstemming plaats met andere gemeenten In op te stellen duurzaamheidsbeleid maatregelen formuleren voor stimuleren en eventueel subsidiëren van energiebesparende maatregelen bij eigenaarbewoners. Op basis van het energieakkoord bij projectrealisatieovereenkomsten aansturen op een hogere EPC dan het wettelijk minimum vanuit het Bouwbesluit.

2010

Betrokken partijen

Doorlopend

Jaar gereed

Jaar start

Opgaven 13

Maatregel

G, W

G, WNWF, WF, H, M

2009

G

2009

G, W, Z

2010

G, B

G, WNWF, S

2010

G, WNWF, WF, H, M

2009

G, WNWF, WF, H, M

Pijler 6: gemeente als regisseur 21

22

In stadsregionaal verband woningproductie monitoren op eventuele ontspanning op de woningmarkt. Bij aanpassing van bouwplannen gebruikt de gemeente Menameradiel de tabel van gewenste en geplande spreiding van woningbouw als

G, S

G, WNWF, WF, H, M

-3-

Verantwoording over 2009

Openstaande actie(s)

25

26

27

sturingsmiddel Jaarlijks uitwerken woningbouwprogramma met de gewenste differentiatie en spreiding over de dorpskernen als richtinggevend kader. De gemeente Menameradiel maakt prestatieafspraken met Wonen Noordwest Friesland, WoonFriesland en Habion. De gemeente organiseert eens per twee jaar een discussiebijeenkomst om samen met haar partners ontwikkelingen op de woningmarkt te bespreken en te komen tot actueel beleid. Iedere vier jaar zal het woonbeleid met de betrokken partners integraal worden geëvalueerd en geactualiseerd, ondanks dat de termijn van deze woonvisie loopt tot 2016.

Betrokken partijen

Doorlopend

Jaar gereed

Jaar start

Opgaven 23

Maatregel

G

2009

G, WNWF, WF, H

2010

G, B, WNWF, WF, H, W, Z, M, S

2012

G, B, WNWF, WF, H, W, Z, M, S

-4-

Verantwoording over 2009

Openstaande actie(s)

In jaarschijven ziet dit er als volgt uit: Doorlopend

2009 De gemeente wil combinaties van wonen en werken in de dorpen beperkt toestaan. Hiertoe brengt zijn de normen en kaders in beeld. De gemeente actuaiseert haar accommodatiebeleid om mee richting te geven aan de verdeling van functies over de dorpen In bestemmingsplannen planologische ruimte bieden voor het aan- of bijbouwen ten behoeve van mantelzorg

Dienstverlening aan thuiswonende ouderen stimuleren door inzet vanuit het steunpunt mantelzorg en de vacaturebank voor vrijwilligers. Op basis van het energieakkoord bij projectrealisatieovereenkomsten een lagere EPC bedingen dan het wettelijk minimum vanuit het Bouwbesluit.

2010 Met aanbieders van wonenwelzijn-zorg uitvoeren inventarisatie gewenste invulling van woonservicegebieden, mede op basis van ervaringen rond Orxmastate

2011 Partijen selecteren die kunnen bijdragen aan de gewenste invulling van de woonservicegebieden.

2012 - 2016

De gemeente zet samen met de corporaties in op de modernisering van bestaande woonzorgcomplexen.

Inzet van omtinkers om huurers en eigenaar-bewoners te informeren over mogelijke woningaanpassingen die zorgen voor meer wooncomfort. Daartoe rust de gemeente de omtinkers toe. Ondersteunen van kleinschalige projecten voor Collectief Particulier Opdrachtgeverschap projecten op initiatief van de bevolking.

In op te stellen duurzaamheidsbeleid maatregelen formuleren voor stimuleren en eventueel subsidiëren van energiebesparende maatregelen bij eigenaar-bewoners. De gemeente organiseert eens per twee jaar een discussiebijeenkomst om samen met haar partners ontwikkelingen op de woningmarkt te bespreken en te komen tot actueel beleid.

Iedere vier jaar zal het woonbeleid met de betrokken partners integraal worden geëvalueerd en geactualiseerd, ondanks dat de termijn van deze woonvisie loopt tot 2016. De gemeente stimuleert dorpen tijdens bijeenkomsten of dorpsschouwen om een inventarisatie uit te voeren van beeldbepaldende panden en structuren in de dorpen. De gemeente Menameradiel maakt prestatieafspraken met Wonen Noordwest Fries-land, WoonFriesland en Habion.

Blijvend participeren in Rotte Kiezen projecten, mede afhankelijk van de inventarisatie door de dorpen. Uitvoeren LOP en plannen voor woningbouw en openbare ruimte toetsen aan geactualiseerde Welstandsnota. Vanuit het gemeentelijk Wmo-beleid stimuleren van ontmoeting in de openbare ruimte De gemeente stimuleert de dorpsbelangen om hun dorpsvisies actueel te houden. Gemeente zorgt voor goed ingerichte openbare ruimte, zodat deze voor zorgvragers bruikbaar en toegankelijk is. In gebiedsvisies en bestemmingsplannen werkt de gemeente ruimte voor speelgelegenheid en / of verkeersveiligheid uit. Bij nieuwbouw legt de gemeente met projectontwikkelaars in overeenkomsten vast dat woningen volgens Woonkeur gerealiseerd worden De gemeente houdt de vinger aan de pols ten aanzien van de huisvestingsbehoefte van tijdelijke werknemers uit Oost - en Midden-Europa. In regionaal overleg werkt de gemeente dit met andere gemeenten verder uit In stadsregionaal verband woningproductie monitoren op eventuele ontspanning op de woningmarkt. Bij aanpassing van bouwplannen gebruikt de gemeente Menaldumadeel de tabel van gewenste en geplande spreiding van woningbouw als sturingsmiddel Jaarlijks uitwerken woningbouwprogramma met de gewenste differentiatie en spreiding over de dorpskernen als richtinggevend kader.

-5-

-6-

Bijlage 2: Richting voor bouwprogramma per kern Kerncijfers per dorp De gemeente Menameradiel kent 13 kerkdorpen. Elke dorp kent haar eigen specifieke situatie en eigen dynamiek. Passend woonbeleid vraagt daarom aandacht voor de afzonderlijke dorpen en een daarbij passende aanpak. In dit hoofdstuk benoemen we de belangrijkste aandachtspunten per dorp.

Bron: Google-Earth

Opbouw kerncijfers per dorp Allereerst wordt per dorp een factsheet gepresenteerd. Hierop staan de belangrijkste kerncijfers van het dorp. Het betreft hier feitelijke informatie. Vervolgens wordt per dorp een beknopte omschrijving gegeven en besteden we aandacht aan de dorpsvisie. Bovendien brengen we de huishoudensontwikkeling en bouwplannen per dorp in beeld in relatie tot het gewenste woningbouwprogramma, zoals geformuleerd in hoofdstuk zes van de woonvisie. Hierbij maken we onderscheid tussen harde en zachte plannen. Onder harde plannen vallen de plannen die tot en met 2015 gerealiseerd zullen worden, zachte plannen staan voor de periode daarna op de planning. Wij gaan ervan uit dat de verschillende plannen (zacht in grotere mate dan hard) nog enigszins gewijzigd kunnen worden, zodat ze meer in overstemming worden gebracht met de beleidsambities uit de woonvisie.

-7-

Kern Bitgum Bevolking

Huishoudens

Bevolking 2007

800

Huishoudens 2007

310

80

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,5

780

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,5

Waarvan in verspreide huizen Bevolking 2003

gemeente

2,6 %

1-persoons huishoudens

24 %

-2,0 %

2-persoons huishoudens

33 %

Huishoudens met kinderen (gezin)

43 %

Groei Bitgum ’03-’07 Groei gemeente ’03-’07

Bevolkingssamenstelling vergeleken

Huishoudens naar type vergeleken

40%

50% 40%

30%

30%

20%

20% 10%

10%

0%

0% 0-15 jr

15-25 jr 25-45 jr 45-65 jr

1phh

65 +

Beetgum

Beetgum

2phh

gezin

Gemeente Menaldumadeel

Gemeente Menaldumadeel

Woningvoorraad

Inkomen

Aantal woningen 2007

315

Waarvan verspreide huizen

20

Aantal woningen gemeente 2007

! 15.100,-

Gemiddeld inkomen per inkomensontvanger 2005

5.690 Gemiddeld inkomen gemeente

Groei woningvoorraad ’03-’07

5,0 %

Groei gemeente ’03-‘07

1,1 %

Gemiddelde woningwaarde 2007

€ 151.000,-

Gemiddelde gemeente 2007

€ 175.000,-

Woningvoorraad naar eigendom

€ 16.700,

per inkomensontvanger 2005

Inkomensverdeling

50% 40% 30% 20% 10% 0%

100% 80% 60% 40% 20%

Lage inkomens

0% Huur Beetgum

Koop Gemeente Menaldumadeel

-8-

Beetgum

Midden inkomens

Hoge inkomens

Gemeente Menaldumadeel

Bitgum is een forensendorp; veel inwoners werken in Leeuwarden. Samen met Ingelum en Bitgummole vormt Bitgum De Trije Doarpen. Deze dorpen hebben veel gezamenlijke voorzieningen waardoor zij elkaar aanvullen. Het oorspronkelijke terpdorp heeft een historische dorpskern met uitbreidingen aan de zuidkant waardoor het centrum niet in het midden ligt. Bitgum heeft een dorpshuis (Ons Huis) en eigen sportfaciliteiten. Dorpsbelangen Bitgum is de bewonersorganisatie die activiteiten organiseert en de belangen van het dorp behartigt.

Bron: Google Maps Nederland

Dorpsvisie Men wil het bevolkingsaantal stabiel houden op het peil van begin jaren ’70, namelijk 850 inwoners. De noodzakelijke nieuwbouw zou dan voornamelijk ten goede moeten komen aan de jongeren (starterswoningen) en de senioren (levensloopbestendige appartementen) van Bitgum. Er zijn verschillende locaties mogelijk voor inbreiding. Voor uitbreiding zijn deze wat beperkter. Het dorp wil niet dat Bitgum en Bitgummole aan elkaar groeien, een groene buffer is gewenst.

Prognose

100% 2008

2010

2015

2020

80%

1&2 phh < 35

38

32

38

48

60%

1&2 phh 35-55

38

39

35

30

40%

132

129

121

117

20%

1&2 phh 55-75

79

96

108

114

0%

1&2 phh 75+

21

23

31

45

307

319

334

355

gezinnen

totaal

2008 1&2 phh < 35 1&2 phh 55-75

2010

2015

1&2 phh 35-55 1&2 phh 75+

2020

gezinnen

Uitbreiding

Harde plannen

Bitgum-Lont

Zachte plannen

Franskepark

12

Beschermd wonen Energiezuinige woningen

Verzorgd wonen

Geschikt wonen

Waarvan:

Totaal

(middel)dure koop

betaalbare koop

goedkope koop

(middel) dure huur

betaalbare huur

goedkope huur

Bouwprogramma

12

Harde plannen Zachte plannen

12

18

20

50

Richtingen voor uitwerking bouwprogramma • De realisatie van 12 woningen in de periode tot 2016 ligt beneden het gewenste aantal op basis van de optimale spreiding over de kernen. • De bouw van 12 betaalbare koopwoningen in plan Lont kan ten gunste komen van starters en gezinnen. Plan Franskepark staat nog in de kinderschoenen,

-9-

Bitgummole Bevolking

Huishoudens

Bevolking 2007

940

Huishoudens 2007

380

70

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,5

960

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,5

Waarvan in verspreide huizen Bevolking 2003

gemeente

Groei Beetgumermolen ’03-’07

-2,1 %

1-persoons huishoudens

25 %

Groei gemeente ’03-’07

-2,0 %

2-persoons huishoudens

34 %

Huishoudens met kinderen (gezin)

41 %

Bevolkingssamenstelling vergeleken

Huishoudens naar type vergeleken

40%

50%

30%

40% 30%

20%

20%

10%

10%

0%

0%

0-15 jr

15-25 jr 25-45 jr 45-65 jr

1phh

65 +

Beetgumermolen

Beetgumermolen

2phh

gezin

Gemeente Menaldumadeel

Gemeente Menaldumadeel

Woningvoorraad

Inkomen

Aantal woningen 2007

385

Waarvan verspreide huizen

25

Aantal woningen gemeente 2007

€ 15.900,-

Gemiddeld inkomen per inkomensontvanger 2005

5.690 Gemiddeld inkomen gemeente

Groei woningvoorraad ’03-’07

-1,3 %

Groei gemeente ’03-‘07

€ 16.700,-

per inkomensontvanger 2005

1,1 %

Gemiddelde woningwaarde 2007

€ 176.000,-

Gemiddelde gemeente 2007

€ 175.000,-

Woningvoorraad naar eigendom

Inkomensverdeling

50% 40% 30% 20% 10% 0%

100% 80% 60% 40% 20%

Lage inkomens

0% Huur Beetgumermolen

Midden inkomens

Hoge inkomens

Koop Gemeente Menaldumadeel

- 10 -

Beetgumermolen

Gemeente Menaldumadeel

Bitgummole is een dijkdorp. Het dorp kent van oorsprong vooral lintbebouwing langs de dijk en uitvalswegen. Een echt centrum ontbreekt. Later, in de jaren vijftig, is er uitbreiding geweest. Het is ook een forensendorp, de bereikbaarheid ten opzichte van Leeuwarden is goed. Een aantal basisvoorzieningen is aanwezig. Samen met Bitgum en Ingelum worden de voorzieningen gedeeld. Bitgummole is wat betreft inwoneraantal en woningvoorraad de laatste jaren licht gekrompen. Bron: Google Maps Nederland

Dorpsvisie De bewoners wonen prettig in Bitgummole. De rust, ruimte, uitvalsmogelijkheden, voorzieningen en het verenigingsleven worden gewaardeerd. In de visie uit 1999 wordt gesproken van een behoefte aan meer woningbouw. Door een matige bevolkingsgroei door nieuwbouw (na het Bosklân) kunnen de voorzieningen op peil blijven. Prognose

100% 2008

2010

2015

2020

1&2 phh < 35

34

31

38

47

60%

1&2 phh 35-55

43

41

37

31

40%

gezinnen

148

140

128

122

20%

1&2 phh 55-75

119

129

137

135

29

37

48

65

373

379

387

400

1&2 phh 75+ Totaal

80%

0% 2008 1&2 phh < 35 1&2 phh 55-75

2010

2015

1&2 phh 35-55 1&2 phh 75+

2020

gezinnen

Zachte plannen

Richtingen voor uitwerking bouwprogramma • De plannen voor Bitgummole zijn naar omvang passend bij de beleidsambities van de gemeente. • De realisatie van de betaalbare huur- en koopwoningen op de locatie Wassenaar speelt in op het beleid voor starters en gezinnen (11 betaalbare huur- en koopwoningen). Voor senioren zou bij planontwikkeling op deze locatie een stevig accent op aanpasbaarheid gelegd moeten worden.

- 11 -

Energiezuinige woningen

Beschermd wonen

23

Verzorgd wonen

11

Geschikt wonen

7

Waarvan:

Totaal

goedkope koop

(middel) dure huur

4

(middel)dure koop

Harde plannen

betaalbare koop

Loc, Wassenaar

betaalbare huur

goedkope huur

Bouwprogramma

Berltsum Bevolking

Huishoudens

Bevolking 2007

2.450

Huishoudens 2007

980

140

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,4

2.530

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,5

Waarvan in verspreide huizen Bevolking 2003

gemeente

Groei Berltsum ’03-’07

-3,2 %

1-persoons huishoudens

27 %

Groei gemeente ’03-’07

-2,0 %

2-persoons huishoudens

32 %

Huishoudens met kinderen (gezin)

41 %

Bevolkingssamenstelling vergeleken

Huishoudens naar type vergeleken

40%

50%

30%

40% 30%

20%

20%

10%

10% 0%

0% 0-15 jr

15-25 jr 25-45 jr 45-65 jr

Berlikum

1phh

65 +

Berlikum

Gemeente Menaldumadeel

Woningvoorraad

2phh

gezin

Gemeente Menaldumadeel

Inkomen

Aantal woningen 2007

1.010

Waarvan verspreide huizen

55

Aantal woningen gemeente 2007

€ 15.900,-

Gemiddeld inkomen per inkomensontvanger 2005

5.690 Gemiddeld inkomen gemeente

Groei woningvoorraad ’03-’07

1,0 %

Groei gemeente ’03-‘07

1,1 %

Gemiddelde woningwaarde 2007

€ 176.000,-

Gemiddelde gemeente 2007

€ 175.000,-

Woningvoorraad naar eigendom

€ 16.700,-

per inkomensontvanger 2005

Inkomensverdeling

50% 40% 30% 20% 10% 0%

100% 80% 60% 40% 20% 0% Huur Berlikum

Lage inkomens

Koop

Midden inkomens

Hoge inkomens

Gemeente Menaldumadeel Berlikum

- 12 -

Gemeente Menaldumadeel

Berltsum is ontstaan op een aantal parallelliggende terpenreeksen (Buorren, Hofsleane etc). Ten oosten van de Bitgumerdijk werd Berltsum in de jaren negentig van de vorige eeuw uitgebreid. Berltsum ligt aan de gemeentegrens met Het Bildt. Het dorp kent van oudsher veel bedrijvigheid, hoewel het aantal forensen ook hier toeneemt. Het voorzieningenniveau is wel aan het dalen, maar is nog altijd behoorlijk. Ook is er een dorpshuis; ‘t Heechhout.

Bron: Google Maps Nederland

Dorpsvisie De inwoners van Bertsum vinden het belangrijk dat er voldoende woningen zijn voor starters en senioren. De woningen in de Pôlle moeten divers zijn, van eigendomsvarianten (ook huurwoningen en Koopgarant), in doelgroepen en wat betreft de verhouding van inwoners van Berltsum en nieuwkomers. De woonomgeving moet van voldoende kwaliteit zijn en blijven. Belangrijk is ook dat eventuele nieuwbouw, herstructurering en inbreiding past bij het karakter en de identiteit van het dorp. Prognose

100% 2008

2010

2015

2020

1&2 phh < 35

107

94

113

140

1&2 phh 35-55

120

117

106

90

gezinnen

406

393

364

350

1&2 phh 55-75

248

296

335

352

95

98

112

152

976

997

1029

1083

1&2 phh 75+ Totaal

80% 60% 40% 20% 0% 2008 1&2 phh < 35 1&2 phh 55-75

2010

2015

1&2 phh 35-55 1&2 phh 75+

2020

gezinnen

Energiezuinige woningen

Beschermd wonen

Verzorgd wonen

1

Geschikt wonen

1

Waarvan:

Totaal

betaalbare koop

goedkope koop

(middel) dure huur

Harde plannen

(middel)dure koop

Hemmemastate

betaalbare huur

goedkope huur

Bouwprogramma

1

Zachte plannen Glastuinbouw-

Harde plannen

gebied

Zachte plannen

Voormalig

Harde plannen

Berlingahiem

Zachte plannen

De Pôlle7

Harde plannen Zachte plannen

18 16

16 10

4

4

12

30

20 10

24

10

76 20

Richtingen voor uitwerking bouwprogramma • De gewenste woningtoename in Berltsum is 82 woningen. De harde plannen voorzien hier ruim in. Bij planvertraging is daarom niet direct een aanvullende ontwikkeling noodzakelijk. • Met het verzorgd wonen op Berlingahiem wordt voldoende ingespeeld op zorgvragende senioren. • Wel is bij alle plannen meer aandacht nodig voor aanpasbaar gebouwde woningen voor senioren. In de planning zijn ten minste 10 woningen extra nodig voor deze groep. • Voor starters en gezinnen sluit de planning redelijk aan op het beleid. Bij de uitwerking van De Pôlle zouden ten minste circa 30 woningen moeten bestaan uit goedkope of betaalbare huurof koopwoningen. 7

Fase 1 en 2 van plan De Pôlle verschillen in hardheid, maar er bestaat in planologische zin een duidelijke verbinding tussen beide fasen.

- 13 -

76

Blessum

Bevolking

Huishoudens

Bevolking 2007

80

Waarvan in verspreide huizen Bevolking 2003

Huishoudens 2007

30

0

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,8

90

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,5

gemeente

Groei Blessum ’03-’07

-11,1 %

1-persoons huishoudens

15 %

Groei gemeente ’03-’07

-2,0 %

2-persoons huishoudens

46 %

Huishoudens met kinderen (gezin)

39 %

Bevolkingssamenstelling vergeleken

Huishoudens naar type vergeleken

40%

50% 40%

30%

30%

20%

20%

10%

10% 0%

0% 0-15 jr

15-25 jr 25-45 jr 45-65 jr

Blessum

1phh

65 +

2phh

Blessum

Gemeente Menaldumadeel

Woningvoorraad

gezin

Gemeente Menaldumadeel

Inkomen

Aantal woningen 2007

30

Waarvan verspreide woningen

0

Aantal woningen gemeente 2007

Gemiddeld inkomen per

5.690 Gemiddeld inkomen gemeente

Groei woningvoorraad ’03-’07

0,0 %

Groei gemeente ’03-‘07

1,1 %

per inkomensontvanger 2005

onbekend

Gemiddelde woningwaarde 2007

€ 175.000,-

Gemiddelde gemeente 2007 Woningvoorraad naar eigendom

Inkomensverdeling

Blessum

100%

Lage inkomens

80%

onbekend

60%

Middeninkomens onbekend

40%

Hoge inkomens

onbekend

20% 0%

Gemeente

Huur Blessum

onbekend

inkomensontvanger 2005

Koop

Lage inkomens

Gemeente Menaldumadeel

Middeninkomens Hoge inkomens

- 14 -

42 % 40 % 18 %

€ 16.700,-

Blessum is een klein terpdorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen. Nu fungeert het vooral als een forensendorp dichtbij Leeuwarden. De ligging is geïsoleerd en rustig. Voor de voorzieningen en verenigingen is het dorp voornamelijk gericht op Deinum. Afgelopen jaren kende Blessum in verhouding tot de grootte een flinke krimp van de bevolking. De huishoudens zijn groter dan gemiddeld in Menaldumadeel. Dorpsvisie Blessum heeft gemaakt.

geen

dorpsvisie

Bron: Google Maps Nederland

Prognose 2008

2010

2015

2020

1&2 phh < 35

1

2

3

4

1&2 phh 35-55

5

4

3

2

gezinnen

15

13

11

10

1&2 phh 55-75

11

13

15

14

0

2

3

6

32

34

36

37

1&2 phh 75+ totaal

100% 80% 60% 40% 20% 0% 2008 1&2 phh < 35 1&2 phh 55-75

2010

2015

1&2 phh 35-55 1&2 phh 75+

gezinnen

Bouwprogramma In Blessum zijn er op dit moment geen woningbouwplannen. Richtingen voor uitwerking bouwprogramma Op het moment zijn er in Blessum geen nieuwbouwplannen en de vraag naar extra woningen is beperkt. Tot op beperkte hoogte kan ingespeeld worden op de mogelijkheden voor toevoeging van woningen, waarbij de vraag uit het dorp zelf dient te komen.

- 15 -

2020

Boksum

Bevolking

Huishoudens

Bevolking 2007

440

Huishoudens 2007

180

60

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,5

440

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,5

Waarvan in verspreide huizen Bevolking 2003

gemeente

Groei Boksum ’03-’07

0,0 %

1-persoons huishoudens

26 %

Groei gemeente ’03-’07

-2,0 %

2-persoons huishoudens

30 %

Huishoudens met kinderen (gezin)

44 %

Bevolkingssamenstelling vergeleken

Huishoudens naar type vergeleken

40%

50%

30%

40% 30%

20%

20%

10%

10% 0%

0% 0-15 jr

15-25 jr 25-45 jr 45-65 jr

Boksum

1phh

65 +

Boksum

Gemeente Menaldumadeel

Woningvoorraad

2phh

gezin

Gemeente Menaldumadeel

Inkomen

Aantal woningen 2007

165

Waarvan verspreide huizen

15

Aantal woningen gemeente 2007

€ 17.400,-

Gemiddeld inkomen per inkomensontvanger 2005

5.690 Gemiddeld inkomen gemeente

Groei woningvoorraad ’03-’07

3,1 %

Groei gemeente ’03-‘07

1,1 %

Gemiddelde woningwaarde 2007

€ 179.000,-

Gemiddelde gemeente 2007

€ 175.000,-

Woningvoorraad naar eigendom

€ 16.700,-

per inkomensontvanger 2005

Inkomensverdeling

50% 40% 30% 20% 10% 0%

100% 80% 60% 40% 20%

Lage inkomens

0% Huur Boksum

Koop

Midden inkomens

Hoge inkomens

Gemeente Menaldumadeel Boksum

- 16 -

Gemeente Menaldumadeel

Boksum is een klein dorp waarvan de meeste bebouwing zich langs de wegen heeft ontwikkeld. Het ligt in de nabijheid van Leeuwarden tussen de N359 en de spoorlijn Stavoren-Leeuwarden. In Boksum is een basisschool, een aantal bedrijven en een dorpshuis (It String) aanwezig. Voor de overige voorzieningen is het dorp gericht op Deinum en Leeuwarden. Het aandeel gezinnen is wat groter dan gemiddeld in de gemeente. De woningen in Boksum zijn gemiddeld wat duurder dan in de gemeente, het gemiddelde inkomen per inkomensontvanger ligt ook wat hoger. Bron: Google Maps Nederland

Dorpsvisie De wens die uit de dorpsvisie spreekt is een beperkte uitbreiding in de betaalbare huur- en koopsector. Omdat het voor de starters uit Boksum moeilijk is om een woning te vinden, trekken zij weg. Dit heeft gevolgen voor de bevolkingssamenstelling en voorzieningen. De vraag is ook of huidige inwoners voorrang kunnen krijgen bij huurwoningen en kavels. Met een beperkte jaarlijkse uitbreiding kunnen nieuwkomers opgenomen worden in het dorp en blijven voorzieningen gehandhaafd. Prognose 2008

2010

2015

2020

100%

1&2 phh < 35

18

16

20

25

80%

1&2 phh 35-55

24

22

20

16

60%

gezinnen

78

74

67

64

1&2 phh 55-75

44

56

65

69

7

10

16

25

171

179

188

198

40% 20% 0%

1&2 phh 75+ totaal

2008 1&2 phh < 35 1&2 phh 55-75

2010

2015

1&2 phh 35-55 1&2 phh 75+

2020

gezinnen

Bouwprogramma In Boksum zijn er op dit moment geen woningbouwplannen. Richtingen voor uitwerking bouwprogramma • Op het moment zijn er in Boksum geen nieuwbouwplannen en de vraag naar extra woningen is beperkt. Tot op beperkte hoogte kan ingespeeld worden op de mogelijkheden voor toevoeging van woningen.

- 17 -

Deinum Bevolking

Huishoudens

Bevolking 2007

1.090

Huishoudens 2007

390

110

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,8

1.140

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,5

Waarvan in verspreide huizen Bevolking 2003

gemeente

Groei Deinum ’03-’07

-4,4 %

1-persoons huishoudens

19 %

Groei gemeente ’03-’07

-2,0 %

2-persoons huishoudens

29 %

Huishoudens met kinderen (gezin)

52 %

Bevolkingssamenstelling vergeleken

Huishoudens naar type vergeleken 50%

40%

40%

30%

30%

20%

20%

10%

10%

0%

0%

0-15 jr

15-25 jr 25-45 jr 45-65 jr

1phh

65 +

Deinum

Deinum

2phh

gezin

Gemeente Menaldumadeel

Gemeente Menaldumadeel

Woningvoorraad

Inkomen

Aantal woningen 2007

390

Verspreide huizen

40

Aantal woningen gemeente 2007

€ 18.200,-

Gemiddeld inkomen per inkomensontvanger 2005

5.690 Gemiddeld inkomen gemeente

Groei woningvoorraad ’03-’07

-2,5 %

Groei gemeente ’03-‘07

€ 16.700,-

per inkomensontvanger 2005

1,1 %

Gemiddelde woningwaarde 2007

€ 189.000,-

Gemiddelde gemeente 2007

€ 175.000,-

Woningvoorraad naar eigendom

Inkomensverdeling

50% 40% 30%

100% 80% 60% 40%

20% 10% 0%

20% 0% Huur Deinum

Lage inkomens

Koop

Midden inkomens

Hoge inkomens

Gemeente Menaldumadeel Deinum

- 18 -

Gemeente Menaldumadeel

Van oorsprong is Deinum een terpdorp, al bewoond in de Romeinse tijd. Nu ligt het omsloten door het Van Harinxmakanaal, de spoorlijn Leeuwarden-Harlingen en de N31 op steenworp afstand van Leeuwarden. Het voorzieningenniveau is aardig op peil met een aantal winkels voor de dagelijkse boodschappen, twee basisscholen en sport- en culturele voorzieningen. Deinum is één van de twee dorpen met een station. In Deinum zijn opvallend veel gezinnen te vinden. De gemiddelde woningwaarde, het aandeel koopwoningen en het inkomen per inkomensontvanger liggen boven het gemeentelijk gemiddelde.

Bron: Google Maps Nederland

Dorpsvisie Er is al een aantal jaren geen nieuwbouw meer geweest in Deinum en dit vindt men wel wenselijk. Hierbij is een divers aanbod van woningen en een eerste keus voor de bewoners de randvoorwaarde. Men ziet namelijk dat er te weinig betaalbare huur- en koopwoningen voor starters zijn en dat deze vertrekken. Ook voor de leefbaarheid en de levensvatbaarheid van de voorzieningen zou nieuwbouw welkom zijn. Streven is circa 1.500 inwoners. 100%

Prognose 2008

2010

2015

2020

80%

1&2 phh < 35

30

34

43

54

60%

1&2 phh 35-55

57

50

42

34

gezinnen

175

162

147

138

1&2 phh 55-75

106

132

154

159

28

34

43

63

396

412

429

448

0%

St. Janswei/

Harde plannen

Sportleane

Zachte plannen

Uitbreiding van max.

Harde plannen

240, afhankelijk van

Zachte plannen

5

2020

5 Nog niet bekend

Haak om L’warden

Richtingen voor uitwerking bouwprogramma • De gewenste woningtoename voor Deinum bestaat uit circa 30 woningen. Dit betekent dat naast de harde plannen voor de St. Janswei extra nieuwe plannen gewenst zijn; die is afhankelijk van de ontwikkeling van de Haak om Leeuwarden. • De 5 geplande woningen op de St. Janswei zouden aanpasbaar gerealiseerd kunnen worden, zodat ze inspelen op de vraag van starters en senioren. • Deinum moet in de gebiedsontwikkeling van Nieuw Stromenland een plaats krijgen.

- 19 -

Energiezuinige woningen

gezinnen Beschermd wonen

Geschikt wonen

Waarvan:

goedkope koop

(middel) dure huur

betaalbare huur

goedkope huur

Bouwprogramma

2015

1&2 phh 35-55 1&2 phh 75+

Totaal

1&2 phh < 35 1&2 phh 55-75

2010

Verzorgd wonen

2008

(middel)dure koop

totaal

20%

betaalbare koop

1&2 phh 75+

40%

5

Dronryp Bevolking

Huishoudens

Bevolking 2007

3.420

Waarvan in verspreide huizen Bevolking 2003

Huishoudens 2007

1.370

70

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,5

3.510

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,5

gemeente

Groei Dronryp ’03-’07 Groei gemeente ’03-’07

-2,6 %

1-persoons huishoudens

27 %

2,0 %

2-persoons huishoudens

32 %

Huishoudens met kinderen (gezin)

41 %

Bevolkingssamenstelling vergeleken

Huishoudens naar type vergeleken 50%

35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%

40% 30% 20% 10% 0%

0-15 jr

15-25 jr 25-45 jr 45-65 jr

1phh

65 +

Dronrijp

Dronrijp

2phh

gezin

Gemeente Menaldumadeel

Gemeente Menaldumadeel

Woningvoorraad

Inkomen

Aantal woningen 2007

1.395

Verspreide huizen

75

Aantal woningen gemeente 2007

€ 18.300,-

Gemiddeld inkomen per inkomensontvanger 2005

5.690 Gemiddeld inkomen gemeente

Groei woningvoorraad ’03-’07

0,4 %

Groei gemeente ’03-‘07

1,1 %

Gemiddelde woningwaarde 2007

€ 189.000,-

Gemiddelde gemeente 2007

€ 175.000,-

Woningvoorraad naar eigendom

€ 16.700,-

per inkomensontvanger 2005

Inkomensverdeling

50%

100%

40%

80%

30%

60%

20%

40%

10%

20%

0% Lage inkomens

0% Huur Dronrijp

Koop

Gemeente Menaldumadeel

Dronrijp

- 20 -

Midden inkomens

Hoge inkomens

Gemeente Menaldumadeel

Dronryp is het grootste dorp in Menaldumadeel en ligt aan de A31 en het Van Harinxmakanaal. Circa twee kilometer ten zuiden van Dronryp is het station aan de spoorlijn HarlingenLeeuwarden te vinden. Er wonen veel forensen die in Leeuwarden of Franeker werken. Een echt centrum ontbreekt. De voorzieningen zijn aan het verminderen en liggen verspreid, maar het aanbod is vooralsnog toereikend en goed bereikbaar. Dronryp heeft geen dorpshuis.

Bron: Google Maps Nederland

Dorpsvisie Een echt centrum is wel een gemis voor de bewoners, de voorzieningen zijn op dit moment behoorlijk verspreid. Bij nieuwbouwplannen gaat inbreiding boven uitbreiding, waarbij het accent moet liggen op betaalbare woningen voor starters en senioren. Belangrijk bij nieuwbouw is dat het karakter van het dorp en de groene omgeving behouden blijven. Prognose

100% 2008

2010

2015

2020

1&2 phh < 35

104

110

137

169

1&2 phh 35-55

176

159

137

112

60%

gezinnen

561

525

475

446

40%

1&2 phh 55-75

390

434

486

500

20%

1&2 phh 75+

137

158

177

231

0%

1367

1385

1412

1459

4

6

10

2020

gezinnen

Energiezuinige woningen

48

Verzorgd wonen

10

Geschikt wonen

19

2015

1&2 phh 35-55 1&2 phh 75+

Waarvan:

goedkope koop

(middel) dure huur

19

Totaal

Harde plannen

betaalbare huur

goedkope huur Kûkshiem

(middel)dure koop

1&2 phh < 35 1&2 phh 55-75

Bouwprogramma

2010

Beschermd wonen

2008

betaalbare koop

totaal

80%

Zachte plannen Fûgellân, fase 3

Harde plannen Zachte plannen

Ljouwertertrekwei

Harde plannen

6

6

5

5

Zachte plannen Bedrijventerrein

Harde plannen

West fase 3

Zachte plannen

De Opslach

Harde plannen

Nog niet bekend

Zachte plannen

Richtingen voor uitwerking bouwprogramma • De plancapaciteit voor Dronryp verhoudt zich tot de gewenste toevoeging in dit dorp. Aanvullende plannen zijn niet nodig. Een kleine vertraging is niet bezwaarlijk. • Op een centrale locatie in het dorp zouden circa 20 eenheden verzorgd / beschermd wonen gerealiseerd kunnen worden. Dit is in de huidige planning nog niet in beeld. Voor starters is er een klein aanbod op de locatie Ljouwertertrekwei voorzien. Hiermee wordt in voldoende mate op die vraag ingespeeld.

- 21 -

7

Ingelum Bevolking

Huishoudens

Bevolking 2007

430

Huishoudens 2007

160

0

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,5

410

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,5

Waarvan in verspreide huizen Bevolking 2003

gemeente

Groei Engelum ’03-’07

4,9 %

1-persoons huishoudens

18 %

Groei gemeente ’03-’07

-2,0 %

2-persoons huishoudens

36 %

Huishoudens met kinderen (gezin)

46 %

Bevolkingssamenstelling vergeleken

Huishoudens naar type vergeleken

40%

50%

30%

40% 30%

20%

20%

10%

10%

0%

0%

0-15 jr

15-25 jr 25-45 jr 45-65 jr

Engelum

1phh

65 +

Engelum

Gemeente Menaldumadeel

Woningvoorraad

2phh

gezin

Gemeente Menaldumadeel

Inkomen

Aantal woningen 2007

160

Waarvan verspreide huizen

0

Aantal woningen gemeente 2007

€ 16.500,-

Gemiddeld inkomen per inkomensontvanger 2005

5.690 Gemiddeld inkomen gemeente

Groei woningvoorraad ’03-’07

0,0 %

Groei gemeente ’03-‘07

1,1 %

Gemiddelde woningwaarde 2007

€ 173.000,-

Gemiddelde gemeente 2007

€ 175.000,-

Woningvoorraad naar eigendom

€ 16.700,-

per inkomensontvanger 2005

Inkomensverdeling

50% 40% 30% 20% 10% 0%

100% 80% 60% 40% 20%

Lage inkomens

0% Huur Koop Engelum Gemeente Menaldumadeel

- 22 -

Engelum

Midden inkomens

Hoge inkomens

Gemeente Menaldumadeel

Ingelum is een klein dorp, maar de geschiedenis ervan gaat terug tot voor het begin van de jaartelling. Mede vanwege de ligging ten opzichte van Leeuwarden is dit een forensendorp. Het dorp is gelegen ten westen van vliegbasis Leeuwarden. Vanwege de geluidsnormen is nieuwbouw niet/nauwelijks mogelijk. In combinatie met Bitgum en Bitgummole worden de voorzieningen op peil gehouden. In Ingelum zelf is het voorzieningenniveau niet hoog. Het dorp heeft een bloeiend verenigingsleven, een Bron: Google Maps Nederland bewonersorganisatie (Vereniging van Dorpsbelang Ingelum) en een dorpshuis; Skerne Wibe. Ingelum is aardig gegroeid wat betreft inwoneraantal, er zijn in verhouding meer gezinnen en tweepersoonshuishoudens dan in de gemeente. Dorpsvisie Een meerderheid van de inwoners van Ingelum zou, ondanks de restricties, toch graag meer woningbouw zien in het dorp. De belangrijkste doelgroepen die behoefte hebben aan woningen zijn op de eerste plaats gezinnen met kinderen, ook goed voor de levendigheid van het dorp, en vervolgens senioren. Een uitbreiding van de activiteiten en functies van het dorpshuis is ook gewenst. Prognose 2008

2010

2015

2020

100%

1&2 phh < 35

15

14

17

22

80%

1&2 phh 35-55

19

18

16

13

60%

gezinnen

66

62

57

54

40%

1&2 phh 55-75

52

61

64

62

20%

5

9

17

27

157

164

171

178

1&2 phh 75+ totaal

0% 2008 1&2 phh < 35 1&2 phh 55-75

2010

2015

1&2 phh 35-55 1&2 phh 75+

2020

gezinnen

Bouwprogramma In Ingelum zijn er op dit moment geen bouwplannen. Richtingen voor uitwerking bouwprogramma In Ingelum is op dit moment geen woningbouw mogelijk vanwege de nabijheid van de vliegbasis Leeuwarden. In verband met wijziging van wetgeving op het gebied van de luchtvaart bestaat er de mogelijkheid dat er op termijn weer gebouwd kan worden. Met het bestuur van dorpsbelang is reeds overleg gevoerd omtrent geschikte locaties voor inbreiding. Het voorstel van dorpsbelang kan te zijner tijd worden meegenomen in het op termijn te herziene bestemmingsplan.

- 23 -

Marsum Bevolking

Huishoudens

Bevolking 2007

1.140

Huishoudens 2007

490

160

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,3

1.120

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,5

Waarvan in verspreide huizen Bevolking 2003

gemeente

1,8 %

1-persoons huishoudens

26 %

-2,0 %

2-persoons huishoudens

41 %

Huishoudens met kinderen (gezin)

33 %

Groei Marsum ’03-’07 Groei gemeente ’03-’07

Bevolkingssamenstelling vergeleken

Huishoudens naar type vergeleken 50%

40%

40%

30%

30%

20%

20%

10%

10%

0%

0%

0-15 jr

15-25 jr 25-45 jr 45-65 jr

1phh

65 +

Marssum

Marssum

2phh

gezin

Gemeente Menaldumadeel

Gemeente Menaldumadeel

Woningvoorraad

Inkomen

Aantal woningen 2007

490

Waarvan verspreide huizen

55

Aantal woningen gemeente 2007

€ 15.500,-

Gemiddeld inkomen per inkomensontvanger 2005

5.690 Gemiddeld inkomen gemeente

Groei woningvoorraad ’03-’07

2,1 %

Groei gemeente ’03-‘07

1,1 %

Gemiddelde woningwaarde 2007

€ 155.000,-

Gemiddelde gemeente 2007

€ 175.000,-

Woningvoorraad naar eigendom

€ 16.700,-

per inkomensontvanger 2005

Inkomensverdeling

50% 40% 30%

100% 80% 60%

20% 10% 0%

40% 20% 0% Huur Marssum

Lage inkomens

Koop

Midden inkomens

Hoge inkomens

Gemeente Menaldumadeel Marssum

- 24 -

Gemeente Menaldumadeel

Marsum is één van de grotere dorpen in de gemeente. Het ligt ten noordoosten van de kruising van de snelweg A31 en de provinciale weg N31 en heeft daarmee prima uitvalswegen. Het is een forensendorp op enkele kilometers van Leeuwarden en, net als Ingelum, dichtbij de vliegbasis bij de stad. Er is een aantal verenigingen op het vlak van sport, cultuur en recreatie. Er is een aantal bedrijven gevestigd, maar het voorzieningenniveau is niet hoog. Bron: Google Maps Nederland Een dorpshuis (Nij Franjum) is wel aanwezig. Opvallend is dat de gemiddelde huishoudensgrootte kleiner is dan in de gemeente en dat er ook minder gezinnen wonen in Marsum. Het aandeel 65-plussers in het dorp is weer een stuk hoger en zorgt waarschijnlijk voor het hoge aantal tweepersoonshuishoudens. De bevolking en de woningvoorraad is in omvang gestegen de afgelopen jaren. De woningwaarde en het gemiddelde inkomen blijft ruim onder dat van geheel Menameradiel. Dorpsvisie Marsum heeft geen dorpsvisie gemaakt. Prognose 100%

2008

2010

2015

2020

1&2 phh < 35

41

37

44

55

1&2 phh 35-55

50

49

43

36

gezinnen

177

168

153

144

20%

1&2 phh 55-75

163

161

165

161

0%

51

64

72

90

482

478

478

487

80%

1&2 phh 75+ totaal

60% 40%

2008 1&2 phh < 35 1&2 phh 55-75

2010

2015

1&2 phh 35-55 1&2 phh 75+

2020

gezinnen

Bouwprogramma In Marsum zijn er op dit moment geen bouwplannen. Richtingen voor uitwerking bouwprogramma In Marsum is op dit moment geen woningbouw mogelijk vanwege de nabijheid van de vliegbasis Leeuwarden. In verband met wijziging van wetgeving op het gebied van de luchtvaart bestaat er de mogelijkheid dat er op termijn weer gebouwd kan worden. Met het bestuur van dorpsbelang is reeds overleg gevoerd omtrent geschikte locaties voor inbreiding. Het voorstel van dorpsbelang kan te zijner tijd worden meegenomen in het op termijn te herziene bestemmingsplan..

- 25 -

Menaam Bevolking

Huishoudens

Bevolking 2007

2.620

Huishoudens 2007

Waarvan in verspreide huizen Bevolking 2003

1.140

80

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,3

2.720

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,5

gemeente

Groei Menaam 03-’07

-3,7 %

1-persoons huishoudens

31 %

Groei gemeente ’03-’07

-2,0 %

2-persoons huishoudens

34 %

Huishoudens met kinderen (gezin)

35 %

Bevolkingssamenstelling vergeleken

Huishoudens naar type vergeleken 50%

35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%

40% 30% 20% 10% 0%

0-15 jr

15-25 jr 25-45 jr 45-65 jr

1phh

65 +

Menaldum

Menaldum

2phh

gezin

Gemeente Menaldumadeel

Gemeente Menaldumadeel

Woningvoorraad

Inkomen

Aantal woningen 2007

1.190

Waarvan verspreide huizen

85

Aantal woningen gemeente 2007

€ 16.300,-

Gemiddeld inkomen per inkomensontvanger 2005

5.690 Gemiddeld inkomen gemeente

Groei woningvoorraad ’03-’07

2,3 %

Groei gemeente ’03-‘07

1,1 %

Gemiddelde woningwaarde 2007

€ 172.000,-

Gemiddelde gemeente 2007

€ 175.000,-

Woningvoorraad naar eigendom

€ 16.700,-

per inkomensontvanger 2005

Inkomensverdeling

50%

100%

40%

80%

30%

60%

20%

40%

10%

20%

0% Lage inkomens

0% Huur Menaldum

Koop Gemeente Menaldumadeel

- 26 -

Menaldum

Midden inkomens

Hoge inkomens

Gemeente Menaldumadeel

Menaam is ontstaan als terpdorp. Ook in deze kern, de op één na grootste in de gemeente, werken veel inwoners buiten de gemeente. In Menaam is het gemeentehuis gevestigd. Er is een aantal bedrijven en winkels, maar de trend is dat hun aantal terugloopt. Het dorp mist een echt dorpshart en de detailhandel ligt verspreid. Desalniettemin zijn de voorzieningen aardig op peil en gevarieerd en er is een actief verenigingsleven dat zich verzamelt in Verenigingsgebouw De Weme.

Bron: Google Maps Nederland

Dorpsvisie In de visie komt naar voren dat de inwoners vinden dat de voorraad levensloopbestendige huurwoningen en betaalbare koopwoningen kan groeien. De bedoeling is om meer jonge gezinnen te behouden voor het dorp. Het faseren van plannen, variatie binnen plannen, het afstemmen met buurdorpen en het voorrang bieden aan jongeren uit Menaam kan hierbij helpen. Prognose

100% 2008

2010

2015

2020

1&2 phh < 35

88

81

98

121

1&2 phh 35-55

124

114

99

81

gezinnen

419

388

349

326

1&2 phh 55-75

307

347

377

377

20%

1&2 phh 75+

208

185

179

211

0%

1147

1114

1101

1116

60% 40%

gezinnen

Energiezuinige woningen

38

2020

Beschermd wonen

12

Geschikt wonen

26

Waarvan:

goedkope koop

(middel) dure huur

Harde plannen

Totaal

De Boech-Zuid

betaalbare huur

goedkope huur

Bouwprogramma

2015

1&2 phh 35-55 1&2 phh 75+

(middel)dure koop

1&2 phh < 35 1&2 phh 55-75

2010

Verzorgd wonen

2008

betaalbare koop

totaal

80%

Zachte plannen Bedrijventerrein

Harde plannen Zachte plannen

Gebied Rabobank Harde plannen

6

14

20

Zachte plannen Bitgumerdyk

Harde plannen Zachte plannen

Richtingen voor uitwerking bouwprogramma • De bouwplancapaciteit tot 2016 ligt ruim boven de geambieerde toevoeging voor Menaam. Beperkte planvertraging is dan ook acceptabel. • Van de geplande woningen moeten circa 15 geschikt zijn voor zorgvragers: verzorgd of beschermd wonen. Dit moet in bestaande plannen gerealiseerd worden (centraal in het dorp). • Voor starters is in het goedkope koopsegment nog weinig aanbod. • Voor gezinnen en vitale senioren lijkt het aanbod redelijk aan te sluiten bij de vraag. Hoogstens is aandacht nodig voor aangepaste woningen.

- 27 -

Skingen Bevolking

Huishoudens

Bevolking 2007

110

Huishoudens 2007

40

0

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,6

110

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,5

Waarvan in verspreide huizen Bevolking 2003

gemeente

0,0%

Groei Skingen ’03-’07

-2,0 %

Groei gemeente ’03-’07

Bevolkingssamenstelling vergeleken

1-persoons huishoudens

17 %

2-persoons huishoudens

40 %

Huishoudens met kinderen (gezin)

43 %

Huishoudens naar type vergeleken

50%

50%

40%

40%

30%

30%

20%

20%

10%

10%

0%

0%

0-15 jr

15-25 jr 25-45 jr 45-65 jr

1phh

65 +

2phh

Schingen

Schingen

gezin

Gemeente Menaldumadeel

Gemeente Menaldumadeel

Woningvoorraad

Inkomen

Aantal woningen 2007

45

Waarvan verspreide huizen

0

Aantal woningen gemeente 2007

Gemiddeld inkomen per inkomensontvanger 2005

5.690 Gemiddeld inkomen gemeente

Groei woningvoorraad ’03-’07

12,5 %

Groei gemeente ’03-‘07

per inkomensontvanger 2005

1,1 % onbekend

Gemiddelde woningwaarde 2007

€ 175.000,-

Gemiddelde gemeente 2007 Woningvoorraad naar eigendom

Inkomensverdeling

Schingen

100%

Lage inkomens

80%

onbekend

Middeninkomens onbekend

60%

Hoge inkomens

40%

onbekend

20% Gemeente

0% Huur Schingen

onbekend

Koop

Lage inkomens

Gemeente Menaldumadeel

Middeninkomens Hoge inkomens

- 28 -

42 % 40 % 18 %

€ 16.700,-

Skingen is een klein dorp en één van de oudste van Menaldumadeel. Het dorp ligt bij de A31 met lintbebouwing langs de uitvalswegen en heeft het agrarische karakter behouden. Voor de voorzieningen zijn de bewoners van Skingen aangewezen op het nabijgelegen Dronryp. Deze kleine kern heeft wel een dorpshuis, namelijk dorpshuis Op Healwei. Samen met inwoners van Slappeterp hebben de inwoners van dit dorp een gezamenlijke dorpsvisie opgesteld en de Vereniging van Dorpsbelang Skingen/Slappeterp opgericht. De woningvoorraad bestaat voorBron: Google Maps Nederland namelijk uit vrijstaande koopwoningen en er is een aantal woningen bijgebouwd afgelopen jaren. Het aantal eenpersoonshuishoudens is relatief klein. De mensen in de leeftijdsgroep 45 tot 65 zijn ruim vertegenwoordigd. Dorpsvisie Extra woningen voor starters zijn gewenst, vanwege de bevolkingssamenstelling en de stimulering van het dorpsleven. Erfpachtconstructies zijn hierbij mogelijk. Het karakter van het dorp moet wel behouden blijven en nieuwkomers moeten zich aangetrokken voelen tot het sociale verband. Nieuwbouw kan het beste plaatsvinden op inbreidingslocaties. Prognose 2008

2010

2015

2020

100%

1&2 phh < 35

3

3

4

5

80%

1&2 phh 35-55

4

4

4

3

60%

gezinnen

17

16

14

13

1&2 phh 55-75

19

21

20

18

1

2

6

9

44

46

48

48

1&2 phh 75+ totaal

40% 20% 0% 2008 1&2 phh < 35 1&2 phh 55-75

2010

2015

1&2 phh 35-55 1&2 phh 75+

2020

gezinnen

Bouwprogramma Er zijn op dit moment geen bouwplannen voor Schingen. Richtingen voor uitwerking bouwprogramma Op het moment zijn er in Skingen geen nieuwbouwplannen en de vraag naar extra woningen is beperkt. Tot op beperkte hoogte kan ingespeeld worden op de mogelijkheden voor toevoeging van woningen, waarbij de vraag uit het dorp zelf dient te komen.

- 29 -

Slappeterp

Bevolking

Huishoudens

Bevolking 2007

80

Waarvan in verspreide huizen Bevolking 2003

Huishoudens 2007

30

0

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,9

80

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,5

gemeente

Groei Slappeterp ’03-’07

0,0 %

1-persoons huishoudens

10 %

Groei gemeente ’03-’07

-2,0 %

2-persoons huishoudens

45 %

Huishoudens met kinderen (gezin)

45 %

Bevolkingssamenstelling vergeleken

Huishoudens naar type vergeleken 50%

40%

40%

30%

30%

20%

20%

10%

10% 0%

0% 0-15 jr

15-25 jr 25-45 jr 45-65 jr

1phh

65 +

2phh

Slappeterp

Slappeterp

gezin

Gemeente Menaldumadeel

Gemeente Menaldumadeel

Woningvoorraad

Inkomen

Aantal woningen 2007

30

Waarvan verspreide woningen

0

Aantal woningen gemeente 2007

Gemiddeld inkomen per

5.690 Gemiddeld inkomen gemeente

Groei woningvoorraad ’03-’07

0,0%

Groei gemeente ’03-‘07

1,1%

per inkomensontvanger 2005

onbekend

Gemiddelde woningwaarde 2007

€ 175.000,-

Gemiddelde gemeente 2007 Woningvoorraad naar eigendom

Inkomensverdeling

Slappeterp

100% 80% 60% 40% 20% 0%

Lage inkomens

onbekend

Middeninkomens onbekend Hoge inkomens

onbekend

Gemeente

Huur Slappeterp

onbekend

inkomensontvanger 2005

Koop

Lage inkomens

Gemeente Menaldumadeel

Middeninkomens Hoge inkomens

- 30 -

42 % 40 % 18 %

€ 16.700,-

Slappeterp is een terpdorp ten westen van Menaldum, de oorsprong ligt waarschijnlijk rond het begin van de jaartelling. Het dorp heeft een agrarisch karakter en kent voornamelijk lintbebouwing. Blessum en Slappeterp zijn de twee kleinste kernen van de gemeente. Samen met Schingen hebben de bewoners de Vereniging van Dorpsbelang Skingen/Slappeterp opgericht. In het dorp zijn veel gezinnen te vinden en wat minder jongeren (15-25 jr) en 65Bron: Google Maps Nederland plussers. De huishoudens zijn dan ook wat groter dan gemiddeld. Huurwoningen zijn schaars, de overgrote meerderheid van de voorraad bestaat uit koopwoningen. Dorpsvisie Voor de meeste bewoners is nieuwbouw op beperkte schaal mogelijk. Net als in Schingen gaat inbreiding voor uitbreiding. De architectuur moet wel passen bij de sfeer van het dorp en men ziet liever geen huurwoningen. De nieuwbouwwoningen moeten ten goede komen aan de eigen starters op de woningmarkt. Prognose 2008

2010

2015

2020

100%

1&2 phh < 35

2

2

3

4

80%

1&2 phh 35-55

4

4

3

3

60%

gezinnen

14

13

11

10

1&2 phh 55-75

10

12

13

13

1

2

3

5

31

33

34

35

1&2 phh 75+ totaal

40% 20% 0% 2008 1&2 phh < 35 1&2 phh 55-75

2010

2015

1&2 phh 35-55 1&2 phh 75+

gezinnen

Bouwprogramma In Slappeterp zijn er op dit moment geen bouwplannen. Richtingen voor uitwerking bouwprogramma Op het moment zijn er in Slappeterp geen nieuwbouwplannen en de vraag naar extra woningen is beperkt. Tot op beperkte hoogte kan ingespeeld worden op de mogelijkheden voor toevoeging van woningen, waarbij de vraag uit het dorp zelf dient te komen.

- 31 -

2020

Wier Bevolking

Huishoudens

Bevolking 2007

200

Huishoudens 2007

80

0

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,4

210

Gemiddelde huishoudensgrootte

2,5

Waarvan in verspreide huizen Bevolking 2003

gemeente

Groei Wier

’03-’07

Groei gemeente ’03-’07

-4,8 %

1-persoons huishoudens

29 %

-2,0 %

2-persoons huishoudens

34 %

Huishoudens met kinderen (gezin)

37 %

Bevolkingssamenstelling vergeleken

Huishoudens naar type vergeleken

40%

50% 40%

30%

30%

20%

20% 10%

10%

0%

0% 0-15 jr

15-25 jr 25-45 jr 45-65 jr

1phh

65 +

2phh

Wier

Wier

gezin

Gemeente Menaldumadeel

Gemeente Menaldumadeel

Woningvoorraad

Inkomen

Aantal woningen 2007

90

Waarvan verspreide woningen

0

Aantal woningen gemeente 2007

Gemiddeld inkomen per

onbekend

inkomensontvanger 2005

5.690 Gemiddeld inkomen gemeente

Groei woningvoorraad ’03-’07

12,5 %

Groei gemeente ’03-‘07

per inkomensontvanger 2005

1,1 %

Gemiddelde woningwaarde 2007

€ 176.000,-

Gemiddelde gemeente 2007

€ 175.000,-

Woningvoorraad naar eigendom

Inkomensverdeling

Wier Lage inkomens

100%

onbekend

80%

Middeninkomens onbekend

60%

Hoge inkomens

onbekend

Lage inkomens

42 %

40% 20% 0%

Middeninkomens

Huur Koop Wier Gemeente Menaldumadeel

Hoge inkomens

- 32 -

40 % 18 %

€ 16.700,-

Wier is een klein dorp aan de noordkant van de gemeente en van oudsher een vissersdorp. Ook hier is veel lintbebouwing te vinden. De voorzieningen zijn beperkt, de speeltuin en de camping worden gewaardeerd. Er is wel aan aantal verenigingen te vinden, waaronder dorpsbelangenvereniging De Doarpsrounte Wier, waarvoor dorpshuis D’Ald Skoalle fungeert als ontmoetingscentrum. Wier is voor de voorzieningen met name gericht op Berltsum, St. Annaparochie en Minnertsga. Voor een kleine kern is het percentage huurwoningen relatief hoog.

Bron: Google Maps Nederland

Dorpsvisie Men wil graag meer aandacht voor de starters uit Wier die op dit moment nog weinig mogelijkheden hebben. De nieuwbouw is te duur of de sociale woningbouw is gericht op senioren. De voorkeur gaat uit naar inbreiding boven uitbreiding. Het dorp heeft een open karakter en dit willen de bewoners graag zo houden. Prognose 2008

2010

2015

2020

1&2 phh < 35

8

7

9

11

1&2 phh 35-55

12

11

10

8

gezinnen

39

36

33

30

1&2 phh 55-75

20

25

31

33

6

7

8

12

85

88

91

95

1&2 phh 75+ totaal

100% 80% 60% 40% 20% 0% 2008 1&2 phh < 35 1&2 phh 55-75

2010

2015

1&2 phh 35-55 1&2 phh 75+

2020

gezinnen

Lautawei/

Harde plannen

Terpeleane

Zachte plannen

Lautawei 1

Harde plannen

1

1

7

7

Energiezuinige woningen

Beschermd wonen

Verzorgd wonen

Geschikt wonen

Waarvan:

Totaal

(middel)dure koop

betaalbare koop

goedkope koop

(middel) dure huur

betaalbare huur

goedkope huur

Bouwprogramma

Zachte plannen

Richtingen voor uitwerking bouwprogramma • De omvang van de bouwambitie voor Wier komt redelijk overeen met de bouwplannen. Van de 8 geplande koopwoningen zou een steviger accent op het goedkope segment moeten liggen, ten behoeve van starters.

- 33 -

Bijlage 3: Genodigden Woonforum WoonFriesland Habion Wonen Noordwest Friesland Makelaardij Hoekstra De Waard Makelaars Van der Wal Makelaars Sichting Palet StichtIng Het Friese Land Talant Zorg en ondersteuning Stichting Welzijn Middelsee Vereniging Het Groene Kruis Berlikum/Wier e.o Bestuurlijk Overlegplatform Stadsregio Leeuwarden Werkgroep Wonen Stadsregio Leeuwarden Provincie Fryslân ANBO afd. Menaldumadeel PCOB afd. Menaldum Buurtbelangen Ritsumazijl Feriening Doarpsbelang Bitgum Plaatselijk belang Beetgumermolen Stichting Berlikumer Belangen Stichting dorpsbelang De Doarpsrûnte Vereniging van dorpsbelang Blessum Vereniging van dorpsbelang Boksum Vereniging van dorpsbelang de Eendracht Vereniging van dorpsbelang Dronrijp Vereniging van dorpsbelang Engelum Vereniging van dorpsbelang Menaldum Vereniging van dorpsbelang Schingen/Slappeterp Vereniging van dorpsbelang Marssum WMO-platform De Bewonersraad Friesland (DBF) Doarpswurk

- 34 -

Bijlage 4: Begrippenlijst Aangepaste woningen

Woningen die zijn aangepast voor mensen met een lichamelijke beperking, door bijvoorbeeld een hellingbaan voor de voordeur, verbrede deuren, geen drempels, speciale voorzieningen in de badkamer.

Aftoppingsgrens

De aftoppingsgrens is de huurprijs waarboven in principe geen subsidie kan worden verstrekt en is afhankelijk van het type huishoudens (één- of meerpersoonshuishouden)

BBSH

Het Besluit Beheer Sociale Huursector (BBSH) regelt de uitvoering van de woningwet ten aanzien van de toelating van woningcorporaties, de taken en het toezien van deze instellingen. Volgens het besluit dienen hun werkzaamheden op het terrein van de volkshuisvesting te liggen.

Collectief particulier opdrachtgeverschap

Particulieren verwerven in groepsverband een bouwkavel met woonbestemming. Hiervoor organiseren zij zich meestal in een vroeg stadium in een stichting of vereniging zonder winstoogmerk, die als opdrachtgever naar architect en aannemer van het project optreedt. Uiteindelijk worden de woningen in groepsverband gerealiseerd.

Dure scheefheid

Dit betreft huishoudens behorende tot de aandachtsgroep, gehuisvest in een huurwoning boven de aftoppingsgrens (€ 535, prijspeil 2008).

Doelgroep van beleid

Huishoudens die niet of onvoldoende zelfstandig in goede en betaalbare huisvesting kunnen voorzien. Volgens VROM gelden de volgende inkomensgrenzen (prijspeil 2008): Alleenstaande tot 65 jaar

tot € 20.600

Meerpersoonshuishoudens tot 65 jaar

tot € 27.950

Alleenstaande boven 65 jaar

tot € 18.525

Meerpersoonshuishoudens boven 65 jaar

tot € 24.625

Doorstromer

Woningzoekende die bij verhuizing een woning achterlaat.

Domotica

Technische aanpassingen in huis (zoals automatisch in- en uitschakelen van verwarming, verlichting of elektrische apparaten), maar ook mogelijkheden voor inbraakbeveiliging en alarmering, zodat oudere mensen of mensen met een handicap in hun eigen woning kunnen blijven wonen.

Eigen behoefte

Woningbehoefte voor de opvang van de vraag die vanuit de huidige bevolking ontstaat.

Eengezinswoning (definitie WoON)

Ook wel grondgebonden woning, de typen lopen uiteen van een tussenwoning en hoekwoning

Extramuralisering

De maatschappelijke tendens om wonen in zorginstellingen (intramuraal) zoveel mogelijk te

tot twee onder een kap, villa en landhuis.

vervangen door wonen in zelfstandige woningen, waarin zorg wordt verleend.

Goedkope scheefheid

Huishoudens niet behorende tot de aandachtsgroep, maar wel gehuisvest in een huurwoning tot de aftoppingsgrens: tot € 500 voor één- of tweepersoonshuishoudens en tot € 535 voor meerpersoonshuishoudens (prijspeil 2008).

Huurprijsgrenzen (prijspeil 2008)

Kwaliteitskortingsgrens Aftoppingsgrens 1 en 2 personen Aftoppingsgrens 3 personen of meer Maximale huurprijsgrens huurtoeslag

Intramuraal wonen

€ 348 € 500 € 535 € 632

Het traditionele verzorgings- en verpleeghuis waar wonen en zorg niet gescheiden zijn en waar zorg, toezicht, welzijn, dienstverlening, maar ook behandeling en (intensieve) verpleging in een integraal pakket worden aangeboden samen met verblijf.

- 35 -

Intramurale voorzieningen

Letterlijk ‘binnen de muren’; (woon)instellingen die dag- en nachtzorg, hulpverlening en begeleiding bieden; instellingen in de gehandicaptenzorg, ziekenhuiszorg, verpleeghuiszorg en geestelijke gezondheidszorg; bieden 24-uurszorg aan mensen die intensieve zorg en begeleiding nodig hebben.

Kernvoorraad

De kernvoorraad betreft de voorraad huurwoningen van de woningcorporaties met een zodanige huurprijs dat deze woningen geschikt zijn voor de primaire doelgroep. Het betreft alle huurwoning in de sociale sector tot de 2e aftoppingsgrens in het kader van de huurtoeslag van

€ 535 (prijspeil 1 juli 2008). Koopgarant / terugkoopgarantie

Een variant van een MGW-constructie. Kenmerken: een korting op de aankoopprijs van de

Koopstarter

Een huishouden dat voor het eerst hoofdbewoner van een koopwoning wordt.

Levensloopgeschikt

Woningen die in hun ontwerp bij realisatie dan wel in een later stadium zonder trappen van

woning, terugkoopgarantie en delen in winst en verlies met de verkopende partij.

buiten af bereikbaar zijn en waarbij de zogenaamde ‘primaire ruimten’(keuken, sanitair, woonkamer en minimaal één slaapkamer) zich op dezelfde woonlaag bevinden. Drempels in de woningen zijn laag of ontbreken.

Meergezinswoning

Ook wel aangeduid als gestapelde woning. Een deel van een gebouw met meerdere woningen,

zoals

een

flatwoning,

appartement,

galerijflat,

etagewoning,

boven-

en

benedenwoning, portiekwoning of maisonnette.

Nultredenwoning

Woningen die zonder trappen van buiten af bereikbaar zijn en waarbij de zogenaamde ‘primaire ruimten’(keuken, sanitair, woonkamer en minimaal één slaapkamer) zich op dezelfde woonlaag bevinden. Drempels in de woningen zijn laag of ontbreken.

Opplussen

Opplussen is het verbeteren van bestaande woningen zodat ze bruikbaar en veilig zijn voor ouderen, zorgvragers of mensen met een handicap.

Plancapaciteit

Bekende locaties voor woningbouw en het aantal woningen dat naar verwachting daar gebouwd kan worden, ongeacht de procedurele status. Plancapaciteit leidt niet altijd tot realisatie.

Seniorenwoningen

Woningen die specifiek bedoeld zijn voor senioren. Vergelijk: nultredenwoning.

Starter

Huishouden dat voor verhuizing niet zelfstandig woonde en daarna hoofdbewoner van een woning is.

WMO

Wet Maatschappelijke Ondersteuning; regelt een samenhangend aanbod van zorg- en welzijnsvoorzieningen die gemeente verstrekken aan mensen die zorg nodig hebben, bijvoorbeeld huishoudelijke verzorging, woningaanpassingen of vervoer naar dagactiviteiten; gericht op het bevorderen van maatschappelijke participatie en civil society; de wet vervangt de wet voorzieningen gehandicapten (wvg), de welzijnswet en delen van de AWBZ; ingevoerd op 01-01-2007.

Woonservicegebieden of woonservicezones

Een woonservicezone is een (deel van een) wijk of dorp waarin optimale condities zijn geschapen voor wonen met zorg en welzijn. Woonservicezones zijn een middel om zorg en diensten weer meer in de wijk te brengen, waardoor mensen langer zelfstandig kunnen blijven wonen.

Woonzorgcomplex

Cluster van zelfstandige zorgwoningen waar zorg thuis geleverd kan worden. Vaak voorzien van multifunctionele ruimten voor dagbesteding en recreatie. Welzijn en dienstverlening behoren tot het servicepakket van het complex. Veilige en beschutte bouwvorm met soms een bewaakte entree.

- 36 -