Compendium van het burgerlijk procesrecht door
Mr. P.A. Stein Hoogleraar in het burgerlijk recht, handehrecht en burgerlijk procesrecht aan de Universitet van Amsterdam
NEGENDE DRUK
KLUWER-DEVENTER-1992
INHOUD
A. INLEIDING
Hoofdstuk 1 DE FUNCTIE VAN HET BURGERLIJK PROCESRECHT IN ONS RECHTSSTELSEL
1
Algemeen karakter van het burgerlijk procesrecht Betekenis van het burgerlijk procesrecht; verbod van eigenrichting Wisselwerking tussen formeel en materieel recht Bronnen van het burgerlijk procesrecht Wijzigingen van de wetgeving betreffende burgerlijk procesrecht Handleidingen en modellenboeken
1 2 4 5 6 7
Hoofdstuk 2 EIGENLIJKE EN ONEIGENLIJKE RECHTSPRAAK
9
Oneigenlijke rechtspraak Het verschil in behandeling tussen de eigenlijke en de oneigenlijke rechtspraak Hoe moet het verschil tussen eigenlijke en oneigenlijke rechtspraak worden gemaakt?
9 12 14
Hoofdstuk 3 ENKELE HOOFDBEGINSELEN VAN HET BURGERLIJK PROCESRECHT
15
Vijf beginselen Ad I. Openbaarheid van de behandeling en motivering van de beslissing Ad II. Het hören van beide partijen Ad III. De verplichte procesvertegenwoordiging Ad IV. De niet-kosteloosheid der procedure Ad V. De lijdelijkheid van de rechter De procederende partijen Misbruik van procesrecht
15 16 19 20 23 26 32 34
VII
Hoofdstuk 4 DE RECHTERLIJKE MACHT EN HAAR BEVOEGDHEID
35
Onafhankelijkheid, onpartijdigheid en deskundigheid De inrichting van de zittende magistratuur De bevoegdheid van de rechterlijke macht De bevoegdheid van de rechterlijke macht ten opzichte van de wetgever De rechterlijke bevoegdheid ten opzichte van de administratie De bevoegdheid van de Nederlandse rechter ten opzichte van vreemde mogendheden De rechtsvordering ter behartiging van een algemeen belang De absolute en de relatieve competentie De procedure in twee instanties Beroep in cassatie, functie Absolute competentie; de rechtsmacht van het kantongerecht De rechtsmacht van de rechtbank De rechtsmacht van de gerechtshoven De rechtsmacht van de Höge Raad De relatieve competentie (distributie van rechtsmacht) Woonplaats (domicilie) Het domicilie van de rechtspersoon Het EEG-Verdrag betreffende bevoegdheid en tenuitvoerlegging (EEX) Wat gebeurt, wanneer voor een onbevoegde rechter gedagvaard is? Herziening van de inrichting van de rechterlijke macht
35 37 38 38 39 41 42 44 45 45 47 49 49 50 51 53 53 54 56 57
Hoofdstuk 5 KQ
ADVOCATEN, PROCUREURS EN DEURWAARDERS
°*
Advocaten en procureurs Bezoekende advocaten De toelating tot de functie van advocaat of procureur De orde van advocaten Tuchtrechtspraak De Raad van Toezicht De gedragsregels voor advocaten Deurwaarders Het uitbrengen van exploten Andere verrichtingen van deurwaarders ten verzoeke van partijen De dienst ter terechtzitting De aanstelling en de bevoegdheid van de deurwaarders
59 "" 60 61 62 62 62 63 63 "4 65 65
VIII
B. DE RECHTSINGANG De regeling van het civiele geding in het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering De behandeling van het civiele geding in dit boek
67 68
Hoofdstuk 6 DE DAGVAARDING
69
De dagvaarding; aard en omschrijving Rechtsingang zonder dagvaarding De voorschriften omtrent het uitbrengen van dagvaardingen en andere exploten Bijzondere regelingen omtrent het uitbrengen van dagvaardingen en andere exploten De inhoud van de dagvaarding De anonieme dagvaarding ingeval van het kraken van woningen Aanwijzing van de rechter en van de rechtsdag waartegen de gedaagde wordt opgeroepen De procureurstelling in de dagvaarding De middelen en het onderwerp van de eis (fundamentum petendi, art. 5 lid 1, sub 3 Rv) Een duidelijke en bepaalde conclusie (petitum) De termijn van dagvaarding Betekenis van de bepalingen betreffende de dagvaarding
69 70 71 73 74 75 75 76 76 77 81 81
C. DE RECHTBANKPROCEDURE IN EERSTE AANLEG Hoofdstuk 7 VAN DE VERWERING EN HET VOLDINGEN DER ZAAK
Verschijning van de gedaagde Niet-verschijning van de gedaagde De conclusies De rolrechter De rolwaarnemer De conclusie van eis De conclusie van antwoord Regels betreffende het verweer van de gedaagde Erkenning, referte Conclusies van repliek en dupliek, comparitie na antwoord De termijn voor het nemen van de conclusies, peremptoirstelling
84
84 84 85 86 86 86 87 87 89 90 90 EX
Recht op de stukken of pleidooi Eindvonnis of tussenvonnis Vermindering van de eis en afstand van instantie Gebeurtenissen betreffende een procespartij tijdens het geding Rechtsovergang tijdens het geding
91 93 93 94 98
Hoofdstuk 8 DE BEWIJSLEVERING
100
De wettelijke regeling van het bewijsrecht De bewijsmiddelen De waardering van het bewijs door de rechter Gedingen waarin de wettelijke bewijsregels niet tot toepassing kornen Bewijsovereenkomst Het vaststaan van feiten zonder bewijslevering De hoofdregels van het bewijsrecht De regels van bewijslastverdeling De waardering van het bewijs door de rechter schriftelijk bewijs en getuigenbewijs Geschriften, onderhandse en authentieke akten Bewijslevering door middel van geschrift Inzageverlenen van åkte aan derden De bewijskracht van vonnissen Getuigenbewijs Eigen waarneming Partijen als getuigen De verplichting om als getuige op te treden en verklaringen af te leggen Het tussenvonnis (interlocutoir) bij getuigenverhoor De inhoud van het interlocutoir vonnis tot getuigenverhoor Het oproepen van de getuigen Het hören van de getuigen Na afloop van het getuigenverhoor De invloed van het interlocutoir vonnis op het eindvonnis Rogatoire commissie Deskundigenbericht (expertise) Het door de deskundige te verrichten onderzoek Geen eenzijdigheid Het rapport van deskundigen Het honorarium van deskundigen De overige bewijsmiddelen
100 100 101 101 102 102 103 104 10'
X
107 113 114 H4 H5 H5 H" H' H" H" 1^0 1" 1^ 1^ ** ^ ^ 1^ 1^ ^
Hoofdstuk 9 SAMENVOEGING VAN RECHTSVORDERINGEN
Overzicht Ad 1. De eiser stelt meerdere vorderingen tegen de gedaagde in Ad 2. De tegenvordering van de gedaagde (reconventie) Ad 3. Subjectieve cumulatie Ad 4. Vrijwaring Ad 5. Interventie
129
129 129 130 134 136 142
Hoofdstuk 10 HET VONNIS
145
Het vonnis als overheidshandeling De aansprakelijkheid van de staat voor het vonnis De rechtsgevolgen van het vonnis Rechtsgevolgen, verbonden aan vonnissen in het algemeen; gezag van gewijsde Positief en negatief gezag van gewijsde Gezag van gewijsde en kracht van gewijsde Andere rechtsgevolgen van het vonnis dan het gezag van gewijsde Condemnatoire, constitutieve en declaratoire vonnissen Belang van de aangebrachte onderscheiding Het zuiver declaratoire vonnis (sententia mere declaratoria) Eindvonnissen en tussenvonnissen De uitvoerbaarverklaring bij voorraad Tenuitvoerlegging van een vonnis, dat nadien ten gevolge van het instellen van een rechtsmiddel wordt vernietigd De kostenveroordeling De niet-verhaalbare proceskosten De rechtsgrond van de veroordeling in de proceskosten De inhoud van het vonnis Toe- of afwijzing van de vordering; ontvankelijkheid Het bemiddelend vonnis Nietigheid van het vonnis Schriftelijke vastlegging van het vonnis
145 145 146 146 148 149 150 150 151 152 153 155 157 158 158 160 160 161 162 163 164
Hoofdstuk 11 DE REKESTPROCEDURE
165
Oneigenlijke rechtspraak en rekestprocedure
165 XI
De wettelijke regeling van de verzoekschriftprocedures De zaken die zijn onderworpen aan de verzoekschriftprocedure Bevoegde rechter De vorm van het verzoekschrift De behandeling De beschikking
165 166 167 168 169 170
Höger beroep en cassatie
170
D. BIJZONDERE PROCESVORMEN Hoofdstuk 12 DE RECHTSMIDDELEN
174
Overzicht Beperking van rechtsmiddelen § 1. Verzet Verstek Zuivering van verstek Verzettermijn Verzet; op welke wijze in te stellen § 2. Höger beroep Wettelijke regeling Höger beroep van tussenvonnissen De appeltermijn Rechtspleging in höger beroep § 3. Cassatie Termijnen Rechtspleging in cassatie Cassatie, behandeling § 4. Derdenverzet Omschrijving Beperkte toelating van derdenverzet Gevolg van toewijzing van derdenverzet § 5. Rekest-civiel Functie van rekest-civiel Gronden voor rekest-civiel Onvolkomenheden van de huidige regeling van het rekest-civiel
174 174 175 175 176 176 178 178 178 179 181 183 184 184 184 186 187 187 187 189 189
XII
1 QQ •I Q Q
190
Hoofdstuk 13 DE KANTONGERECHTSPROCEDURE EN SPECIALE RECHTBANKPROCEDURES
192
A. DE KANTONGERECHTSPROCEDURE
192
Indeling Afwijkingen ten opzichte van de rechtbankprocedure De rechtsingang bij het kantongerecht Het antwoord van de gedaagde Het verloop van de kantongerechtsprocedure na het antwoord van de gedaagde Voorlopige voorzieningen bij de kantonrechter Kantongerechtsprocedures met een bijzonder belang Procedure betreffende arbeidszaken Ontbinding van arbeidsovereenkomst wegens gewichtige redenen Pachtgedingen Gedingen betreffende huur en verhuur van bedrijfsruimte Gedingen betreffende huur en verhuur van woonruimte B. SPECIALE RECHTBANKPROCEDURES
Rechtbankprocedures met een speciale regeling § 1. Kort geding Functie van het kort geding Toegenomen betekenis van het kort geding De vereisten voor toelaatbaarheid van het kort geding Beslissingen, waarvan de kort-gedingrechter zich dient te onthouden Samenhang tussen voorziening in kort geding en beslissing in de hoofdzaak De absolute en relatieve competentie van de president in kort geding Afwijkingen van de normale procesvormen Tenuitvoerlegging van een kort-gedingvonnis, terwijl in het bodemgeschil änders wordt beslist Rechtsmiddelen tegen het vonnis in kort geding Het kort geding tegen de overheid § 2. Procedures met betrekking tot een gemeenschap Tot stånd brengen van de verdeling; zwarighedenprocedure § 3. Scheidingsgedingen tussen echtgenoten De regeling van het echtscheidingsrecht De eis tot opheffing van de huwelijksgemeenschap Echtscheiding - De rechtsmacht van de Nederlandse rechter en de competentie inzake echtscheiding
192 192 194 196 197 197 198 198 199 200 200 201 201
201 202 202 202 204 205 206 207 207 209 210 210 212 212 214 215 216 217 217 XIII
- De echtscheidingsprocedure - Nevenvoorzieningen - Voorzieningen gedurende het echtscheidingsgeding Inschrijving van het echtscheidingsvonnis Schorsing van de ouderlijke macht tijdens het echtscheidingsgeding Scheiding van tafel en bed § 4. Alimentatiegedingen Gedingen waarvoor de speciale procedure geldt Afwijkingen ten opzichte van dagvaardings- en verzoekschriftprocedure § 5. Voorlopig getuigenverhoor, plaatsopneming en deskundigenbericht Functie van het voorlopig getuigenverhoor In welke gevallen te houden Misbruik van voorlopig getuigenverhoor Kosten van voorlopig getuigenverhoor Procedure Voorlopige plaatsopneming, bezichtiging en deskundigenbericht
218 220 222 224 224 225 225 226 227 228 228 229 230 230 231 231
Hoofdstuk 14 ARBITRAGE EN BINDEND ADVIES
232
§ 1. Arbitrage Wettelijke regeling Voordelen en bezwaren van arbitrage Institutionalisering van de arbitrage en de zgn. 'partij'-arbitrage Overwegende invloed De toelaatbaarheid van arbitrage De overeenkomst tot onderwerping van het geschil aan scheidslieden Karakter van de overeenkomst tot arbitrage Benoeming van scheidsrechters Wraking van arbiters Het geding ten overstaan van arbiters Door arbiters bij hun beslissing in acht te nemen regels De inhoud van het vonnis van arbiters Het depot van het vonnis ter griffie Het exequatur van de president Aanvullend arbitraal vonnis Rechtsmiddelen tegen het arbitrale vonnis Gronden voor vernietiging van arbitrale vonnissen De vordering tot vernietiging Gevolgen verbonden aan het instellen van de eis tot vernietiging Rekest-civiel Arbitraal kort geding
232 232 233 234 235 235 237 238 238 239 239 242 245 245 246 247 248 248 250 250 251 251
XTV
Arbitrage buiten Nederland § 2. Bindend advies Omschrijving De geoorloofdheid van de clausule van bindend advies en van bindende partijbeslissing Rechterlijke toetsing Onderscheid tussen bindend advies en arbitrage Wat verdient de voorkeur, arbitrage of bindend advies?
252 254 254 254 256 258 259
E. EXECUTIE- EN BESLAGRECHT Hoofdstuk 15 DE HOOFDREGELS VAN HET EXECUTIERECHT
265
Uitwinning en executie Reéle executie en zijdelingse dwangmiddelen Wat is beslag Beslaglegging als vorm van uitwinning Eigendom van debiteur Beslaglegging als blokkering van vermogensbestanddelen Wat is het belangrijkste effect van beslaglegging, uitwinning of blokkering? De executant als vertegenwoordiger Executoriaal en conservatoir beslag Conservatoire beslagen met een bijzonder karakter Executoriale titel Parate executie Het keuzerecht van de schuldeiser Beslaglegging of faillissementsaanvraag Overwegingen ten gunste van faillissementsaanvraag Overwegingen ten gunste van beslaglegging Is beslag een zakelijk recht? Executiegeschillen De rol van de deurwaarder bij de beslaglegging
265 265 270 270 272 273 275 276 277 280 281 284 286 286 287 289 290 290 291
Hoofdstuk 16 EXECUTORIAAL BESLAG EN INDIRECTE DWANGMIDDELEN
293
§ 1. Executoriaal beslag op roerende zaken die geen registergoederen zijn Functie van het beslag op roerende zaken die geen registergoederen zijn In acht te nemen formaliteiten
293 293 294 XV
Toegang verschaffen De zorg voor de zaak waarop het beslag rust Goederen, niet vatbaar voor beslag Beslag op aandelen in naamloze en besloten vennootschappen Verwikkelingen bij de beslaglegging veroorzaakt door derden Goederen, toebehorend aan derden De revindicatieprocedure ingeval van beslag Verhaal op niet aan debiteur toebehorende zaken Het fiscaal bodembeslag en bezitloos pandrecht Verhaalsbeslag op andermans roerende zaak Medebeslag Bezitloos pandrecht Beslag tot afgifte van roerende zaken Tenietgaan of beschadiging van de zaak na beslag § 2. Executoriaal derdenbeslag Functie van derdenbeslag In acht te nemen formaliteiten Beschikkingsonbevoegdheid van de beslagene bij derden-beslag Beslagexploit: geen gespecificeerde opgave van beslagen vordering De buitengerechtelijke verklaring van de derde-beslagene De verklaringsprocedure - De positie van de beslaglegger; uitoefening van wilsrechten van de beslagene door de beslaglegger - Positie van de derde-beslagene - Positie van de beslagene in de verklaringsprocedure Beslag voor en op toekomstige vorderingen Vereenvoudigde vormen van verhaal onder derden - Het alimentatiebeslag - De fiscale vordering krachtens art. 19 Inv. wet - Korting op bezoldiging en pensioen van ambtenaren Derdenbeslag en beslag op zaken Verloop van de vordering in plaats van inning Beslag op effecten gedeponeerd bij een bank Hoogstpersoonlijk karakter Faillissement van beslagene en van derde-beslagene Internationale verwikkelingen bij het derdenbeslag § 3. Executoriaal beslag onder de schuldeiser Belang van beslag onder de schuldeiser (eigenbeslag) § 4. Uitwinning van onroerende goederen Betekenis van beslag op onroerend goed In acht te nemen formaliteiten bij beslag op onroerend goed Rechten van medecrediteuren Beschikkingshandelingen van de beslagene - Handelingen, waarvoor de beschikkingsonbevoegdheid geldt XVI
295 296 297 297 298 298 300 300 303 303 304 304 304 307 307 307 308 309 311 311 312 313 314 316 317 31° 319 320 321 321 323 324 325 3Ä ^^ 3^' *^ *^ 328 *™ * ^ ^
- Bepaling van het tijdstip, waarop de beschikkingsonbevoegdheid van de beslagene ingaat - Relativiteit van de nietigheid der beschikkingshandeling De ontruiming van het goed, waarop beslag werd gelegd Opvordering van eigendom § 5. Hypothecaire uitwinning Executoriaal beslag op schepen Betekenis van beslag op schepen § 7. Indirecte dwangmiddelen; lijfsdwang en dwangsom Betekenis van lijfsdwang en dwangsom Dwangsom Dwangsom en algemeen verbod Dwangsom en schadevergoeding Vonnissen waarin niet een dwangsom kan worden opgelegd Dwangsom niet of niet langer verbeurd
331 333 333 334 334 337 337 337 337 338 338 339 339 340
Hoofdstuk 17 CONSERVATOIR BESLAG
342
§ 1. Wettelijke regeling § 2. Algemene regels bij conservatoir beslag Wettelijke waarborgen bij conservatoir beslag Tussentijdse verkoop Conservatoir beslag voor een niet-opeisbare of voorwaardelijke vordering Schadevergoeding voor beslagene § 3. Conservatoir verhaalsbeslag op zaken Summiere regeling Conservatoir verhaalsbeslag op roerende zaken die geen registergoederen zijn Conservatoir beslag op onroerende zaken § 4. Conservatoir beslag onder derden § 5. Conservatoir beslag onder de schuldeiser § 6. Conservatoir beslag tot afgifte of levering § 7. Vreemdelingenbeslag Beslag dat competentie vestigt Op welke goederen te leggen § 8. Maritaal beslag Karakter en functie Formaliteiten bij beslaglegging Maritaal beslag en verdelingsbeslag Maritaal beslag en executierechten
342 342 342 347 347 348 348 348 348 349 349 350 350 353 353 354 355 355 357 358 358
XVII
BIJLAGE. FORMULIER VAN DAGVAARDING
360
LIJST VAN VERKORT AANGEHAALDE LITERATUUR
363
AANGEHAALDE WETTELIJKE BEPALINGEN
369
RECHTERHJKE UITSPRAKEN
383
TREFWOORDENREGISTER
389
XVIII
