Colofon. Aan het jaarverslag 2013 werkten mee:

Jaarverslag 2013

Aan het jaarverslag 2013 werkten mee:

Colofon Het jaarverslag 2013 is een uitgave van: Stichting Amsterdams Buurvrouwen Contact Begijnhof 31 1012 WT Amsterdam T (020) 320 27 10 E [email protected] www.abcamsterdam.org

Anna Stegeman Ineke Ketelaar Iris Pothoff Maaike Dahler Magda van der Wees Margreet Salomons Miriam Meijs Roy Schelling Wemmy Harteveld Foto’s: Greet de Schipper Stredge Koen Splinter

2

Uitspraken van deelneemsters aan de 1001-Krachttraining. Deze training begeleidt hen bij het vinden van vrijwilligerswerk. 'Er zijn deuren voor me geopend' 'Ik kijk nu met open ogen naar vrijwilligerswerk' 'Ik zat in een schelp, door de cursus ben ik de deur uitgekomen'

3

4

Voorwoord 2013 was een roerig jaar. We hebben afscheid genomen van twee bestuursleden die zich vele jaren met hart en ziel hebben ingezet voor het Amsterdams Buurvrouwen Contact (ABC). De voorzitter Annamarie Kousemaker-Schotanus en de penningmeester Jeroen Wehmeijer kozen ervoor om na al die jaren wat meer tijd aan zichzelf te besteden. Rest ons hen nogmaals heel erg te bedanken voor hun inzet. Gelukkig vonden we snel een nieuwe voorzitter en een nieuwe penningmeester: Ineke Ketelaar en Marinus Spillenaar. Maar dat was niet het enige afscheid. Ook twee personeelsleden hebben we met lede ogen zien vertrekken. Zij echter kozen niet zelf voor dit afscheid, maar door financiële omstandigheden kon het ABC hen niet langer in dienst houden. Daniëla de Vries en Anna Stegeman: ook aan jullie veel dank! Even leek het erop dat het ABC zich helemaal op zou moeten heffen. Moeilijker en moeilijker leek het om onze taken uit te kunnen blijven oefenen. Net als veel stichtingen en organisaties daalden onze inkomsten en bleven de uitgaven gelijk of stegen zelfs. En juist in deze tijd is een organisatie als het ABC onontbeerlijk. De maatschappij vraagt meer en meer om eigen initiatief en zelfredzaamheid van mensen. Maar hoe kun je daaraan voldoen als je niet kunt communiceren in diezelfde maatschappij, de regels niet weet, de waarden en normen niet begrijpt en geen gebruik kunt maken van voorzieningen. Natuurlijk wil je graag meedoen, wil je graag begrijpen wat je kind op school leert en ervaringen uitwisselen met andere moeders. Het ABC geeft vrouwen de kans om een eerste stap te maken. Een eerste stap naar een meer volwaardige deelname aan de Amsterdamse samenleving. Soms hoor je meningen dat het zo langzamerhand wel klaar is. Dat mensen hier nu al lang genoeg leven om de taal te hebben kunnen leren. Maar dat is een te simpele kijk. Er komen steeds nieuwe mensen naar Nederland en naar Amsterdam. Denk bijvoorbeeld aan de komst van mensen uit Oost-Europese landen. Velen van hen hebben ook dat steuntje in de rug, om te leren communiceren, hard nodig. En ook in Amsterdam blijkt dat vele vrouwen gewoonweg niet kunnen of niet mogen participeren. Verborgen vrouwen. Het ABC probeert samen met andere instellingen en organisaties een kijkje achter de voordeur van deze vrouwen te werpen en hen aan te moedigen die eerste zo belangrijke stap te zetten om te kunnen communiceren en daardoor te participeren. Eens temeer wordt duidelijk dat het leren van de taal van je omgeving ontzettend belangrijk is. Belangrijk voor de vrouwen zelf maar ook voor de toekomst van hun kinderen. Gelukkig ziet het ernaar uit dat we het komend jaar door kunnen gaan met dit belangrijke werk. Dank aan diegenen die dat mogelijk maken. Dat geldt vooral voor al onze vrijwilligers, zonder hen zou er geen ABC zijn. Maar dank ook aan degenen die in het belang van ons werk geloven en ons financieel in staat stellen onze taken uit te voeren. Wij hebben in 2013 ons best gedaan. In 2014 proberen we het nog beter te doen. Ineke Ketelaar Voorzitter bestuur Amsterdams Buurvrouwen Contact

5

6

Inhoudsopgave Voorwoord

blz. 5

Inleiding

blz. 9

In memoriam

blz. 11

Hoofdstuk 1 1.1

Werkwijze

Hoofdstuk 2 2.1 2.2 2.3 2.4

4.1 4.2 4.3 4.4

De lesneemsters

1001-Kracht

Het 1001-Krachttraject Wat biedt 1001-Kracht? Bereik Samenwerking

Hoofdstuk 4

blz. 13 blz. 13

De lesneemsters van het ABC Specifieke groepen Aan de slag: starten met taalles De verschillende trajecten

Hoofdstuk 3 3.1 3.2 3.3 3.4

Het Amsterdams Buurvrouwen Contact

De vrijwilligers

De vrijwilligers van het ABC Werving Binding Opleiding en cursussen

blz. 15 blz. blz. blz. blz.

15 15 17 20

blz. 22 blz. blz. blz. blz.

22 22 24 24

blz. 26 blz. blz. blz. blz.

26 30 30 31

Bijlagen

blz. 33

I II III

blz. 33 blz. 35 blz. 36

Lijst van medewerkers Comité van Aanbeveling Fondsen

7

8

Inleiding ‘Verandering geeft ruimte tot groei….’ Een waarheid als een koe. Een uitspraak die moed gaf in een jaar waarin we veranderingen hebben moeten doorvoeren, gedreven door bezuinigingen. De salariskosten moesten noodgedwongen sterk worden teruggebracht. Vanaf maart 2013 moesten we het daarom met 58 uur minder doen. Eind 2012 moesten we ook al 24 uur inleveren. Binnen korte tijd vond er zo maar liefst een halvering van het aantal uren plaats. Dat betekende dat we op een heel andere manier moesten gaan werken. Een nieuwe functie werd in het leven geroepen: de Thuislesbegeleider. 15 enthousiaste vrijwilligers namen de pioniersrol op zich. Zij nemen het arbeidsintensieve werk van de huisbezoeken over van de betaalde krachten. Hun taak is om leskoppels te begeleiden en ondersteunen. Zij voeren hiervoor intake-, evaluatie- en eindgesprekken. Tussendoor sturen zij het leertraject bij en geven hier verder invulling aan. Het is een functie die veel vraagt van de vrijwilligers: vooral het uitvoeren van coördinerende taken is belangrijk en vergt een grote inspanning. Dat moet je liggen. Het maakt het vrijwilligerswerk wat minder lichtvoetig. De functie is cruciaal, de verantwoordelijkheid groot. De omschakeling naar deze structuur is goed verlopen. En het biedt vrijwilligers de mogelijkheid om te groeien binnen het ABC. De uitspraak ‘Verandering geeft ruimte tot groei’ blijkt te kloppen. Aan de andere kant baart deze nieuwe situatie ons ook zorgen: werk dat eerst werd uitgevoerd door betaalde krachten wordt nu deels overgenomen door onbetaalde krachten. Aan capaciteiten geen gebrek. De vrijwilligers die hiervoor worden ingezet zijn vaardig en kundig genoeg. Maar er wordt ook een grote verantwoordelijkheid neergelegd bij vrouwen die daarvoor niet betaald krijgen. De eindverantwoordelijkheid legt het ABC daarom bij de drie overgebleven betaalde krachten. Zij bewaken de kwaliteit door ervoor te zorgen dat de ‘supervrijwilligers’ goed opgeleid zijn en goed worden begeleid en ondersteund. Tegelijkertijd moeten deze vrijwilligers ook de vrijheid behouden om te stoppen met het werk dat zij doen als ze er geen tijd meer voor blijken te hebben of een switch willen maken. Dat maakt een organisatie erg kwetsbaar. Het ABC is niet de enige organisatie die met dit probleem te kampen heeft. In de nieuwe participatiesamenleving wordt steeds meer verwacht van vrijwilligers. Zorg voor de meest kwetsbaren wordt meer en meer bij vrijwilligers neergelegd. Zo biedt het ABC ook veel ondersteuning aan mantelzorgers. Vrouwen die de zorg hebben voor bijvoorbeeld hun gehandicapte of zieke kind, echtgenoot of ouder. Om hun rol van mantelzorger goed te kunnen vervullen moeten ze veel regelen en krijgen met allerhande instanties te maken. Daarvoor is beheersing van het Nederlands noodzakelijk. Ondersteuning bij het leren van het Nederlands en indirect dus ook bij het benaderen van hulpverleners wordt geboden door vrijwilligers van het ABC. Vrijwilligers helpen mantelzorgers in kwetsbare posities. Een grote verantwoordelijkheid, een kwetsbare situatie. Veel hulp en ondersteuning van mensen in nood hangt af van de goodwill van betrokkenen. Veel valt of staat met de kunde, de energie en de inzet van vrijwilligers. Als deze vrijwilligers ‘vallen’ vanwege een te grote werkdruk of een te grote verantwoordelijkheid dan valt het hele systeem in duigen. In de samenleving zou veel meer aandacht uit moeten gaan naar waardering, opleiding en ondersteuning van deze vrijwilligers! Miriam Meijs Directeur Amsterdams Buurvrouwen Contact 9

10

In Memoriam Op zondag 12 januari is onze geweldige oud-collega en vriendin Daniëla de Vries onverwachts op 49-jarige leeftijd overleden. Daniëla heeft ruim acht jaar bij het ABC gewerkt. Zij is in 2004 begonnen als vrijwilligster. In 2005 ging zij aan de slag als betaalde medewerker. Eerst als coördinator van de werkgroep Lesmateriaal en Stadsdeelcoördinator in Oost. Later als Stadsdeelcoördinator in West. Wij herinneren ons Daniëla als een loyaal, eerlijk en warm mens. Oprecht betrokken bij zowel lesneemsters, lesgeefsters als haar collega’s. Vele contacten heeft zij tot stand gebracht. Zoals één lesgeefster zei: ‘Daniëla heeft mij en mijn lesneemster gekoppeld. Dankzij haar heb ik een vriendschap gekregen die ik voor geen goud had willen missen. Ze heeft me iets gegeven van onschatbare waarde.’ En in die laatste woorden herkennen velen van ons zich.

Daniëla de Vries 24 oktober 1964 - 12 januari 2014

11

12

Hoofdstuk 1 Het Amsterdams Buurvrouwen Contact Het Amsterdams Buurvrouwen Contact (ABC) geeft taalles aan huis aan anderstalige vrouwen in Amsterdam die veelal laaggeschoold en niet zelfredzaam zijn. Op deze manier bereikt zij een moeilijke doelgroep die kwetsbaar is en geïsoleerd leeft. Door het geven van taallessen aan huis helpt het ABC deze vrouwen om uit hun isolement te komen en actief deel te nemen aan de maatschappij. De thuislessen hebben als doel om de zelfredzaamheid te vergroten. Om dit te bereiken wordt in de lessen gewerkt aan drie speerpunten:   

Het leren van de Nederlandse taal Het vergroten van de kennis over de Nederlandse samenleving Het vergroten van het sociale netwerk

1.1 Werkwijze De kwetsbare doelgroep waar het ABC zich voor inzet, leeft vaak in een isolement: zij komt weinig of niet buitenshuis en heeft weinig sociale contacten. Voor hen is het (nog) niet mogelijk om Nederlandse les buiten de deur te volgen. Terwijl de behoefte om actief deel te nemen aan de maatschappij vaak wel aanwezig is. In veel gevallen speelt een gebrek aan zelfvertrouwen, durf of kennis een rol. Daarnaast is er vaak nog sprake van andere factoren:     



Gebrek aan kinderopvang Psychische of lichamelijke gezondheidsklachten of een handicap De zorg voor een ziek of gehandicapt familielid Praktische bezwaren. De cursus wordt bijvoorbeeld niet in de buurt gegeven of de cursustijden komen niet overeen met de schooltijden van de kinderen Culturele barrière. Een familielid kan bijvoorbeeld werken als remmende factor of het is een bezwaar dat de cursussen in gemengde groepen worden gegeven (mannen en vrouwen samen). Het kan ook zijn dat de vrouw een traditionele rol binnen het gezin vervult waarin zij geen aandacht besteedt aan haar eigen ontwikkeling, maar zichzelf dienstbaar opstelt ten opzichte van haar gezin Geen geldige verblijfsvergunning. Het volgen van reguliere cursussen is hierdoor niet mogelijk

Unieke positie Het geven van taallessen aan huis aan deze doelgroep vraagt om een speciale aanpak. Het belangrijkste is het persoonlijk contact. Het ABC voorziet in deze behoefte door taallessen aan te bieden bij de vrouw (lesneemster) thuis. Zo komen we bij deze vrouwen ‘achter de voordeur’. Vergeleken met andere taalorganisaties is het ABC hierin uniek. Elke week komt er een vaste vrijwilliger (lesgeefster) bij de lesneemster langs om Nederlandse les te geven. De drempel om Nederlandse les te volgen wordt zo verkleind. Tegelijkertijd wordt gewerkt aan het winnen van vertrouwen en het vergroten van het sociale netwerk. Veranderingen in de organisatie in 2013 Voor een succesvol lestraject is niet alleen het inspelen op de behoeften van de lesneemsters van belang. Ook de begeleiding van de lesgeefsters is cruciaal voor het laten slagen van taallessen. Juist op dit punt vond een rigoureuze verandering plaats in 2013. Het ABC kon tot eind 2012 beschikken over zes betaalde parttime krachten: vijf Stadsdeelcoördinatoren en één directeur. De Stadsdeelcoördinatoren vervulden bijna allemaal nog andere begeleidingstaken buiten hun takenpakket als coördinator.

13

Eind 2012 nam één van de Stadsdeelcoördinatoren afscheid. Zij had een andere baan gevonden. Twee andere Stadsdeelcoördinatoren heeft het ABC per 1 maart 2013 moeten ontslaan wegens een voorzien tekort aan inkomsten. Dat betekende dat de begeleiding en ondersteuning van de leskoppels in mankracht met meer dan de helft werd teruggedrongen (van vijf naar twee krachten). Een andere constructie werd ingezet met daarbij een nog grotere rol voor vrijwilligers. Krachtige vrijwilligers, meest ervaren lesgeefsters, werden ingezet om de arbeidsintensieve huisbezoeken voor intake-, koppelings-, evaluatie- en eindgesprekken te voeren en de begeleiding van leskoppels over te nemen: Thuislesbegeleiders (TLB-ers). Zij worden aangestuurd door de betaalde krachten, de Regiocoördinatoren, die de leertrajecten en koppelingen bewaken, de netwerken in hun regio onderhouden en eindverantwoordelijk zijn voor de gang van zaken. Met de komst van de TLB-ers veranderde het werk van de twee overgebleven Stadsdeelcoördinatoren. Hun werkgebied werd verdubbeld van één naar twee stadsdelen. Daarmee veranderde hun functienaam van Stadsdeelcoördinator in Regiocoördinator. Het vijfde stadsdeel kwam onder de hoede van de directeur. Van uitvoerend werker in de stadsdelen sturen ze als Regiocoördinatoren meer op afstand: ze onderhouden veelvuldig contact met de TLB-ers en blijven eindverantwoordelijke van de leskoppels. Ze onderhouden contacten met de organisaties in de stadsdelen en ondernemen actie bij ingewikkelde kwesties (opeenstapeling van problemen) bij leskoppels. Ontwikkelingen in 2013 In 2013 hebben in totaal 407 vrouwen les gekregen bij het ABC. Dat zijn er slechts 20 minder dan in 2012, toen dit 427 vrouwen waren. We hadden een grotere daling verwacht gezien het feit dat het ABC in 2013 is teruggegaan in het aantal betaalde krachten (FTE). Het effect van de reorganisatie was wel heel duidelijk te zien in het aantal nieuwe aanmeldingen. Dit aantal is gedaald van 370 in 2012 naar 273 in 2013. Daarnaast lag het aantal nieuwe lesgeefsters aanzienlijk lager: in 2012 waren dit er 151, in 2013 60. Een daling van meer dan 60 procent. Een verklaring voor deze daling is dat de prioriteit in de eerste helft van 2013 lag bij het werven en inwerken van de TLB-ers. Dit ging ten koste van het werven, opleiden en inzetten van lesgeefsters.

Resultaten ABC in 2013 Welke stijgingen waren zichtbaar? Aantal nieuwe aanmeldingen: 273 Aantal nieuw gevormde leskoppels: 208 Aantal nieuwe lesgeefsters: 60

14

Hoofdstuk 2 De lesneemsters 2.1

De lesneemsters van het ABC

De groep lesneemsters aan wie het ABC taalles aanbiedt is erg divers. De leeftijd, de economische situatie en de thuissituatie verschillen per lesneemster. Een overeenkomstige factor is het opleidingsniveau: de meeste van hen zijn laaggeschoold. Dit betekent dat zij alleen de basisschool (gedeeltelijk) hebben afgerond. Wat betreft land van herkomst, bestaat de Top-3 uit lesneemsters uit Marokko, Turkije en Egypte, zie onderstaande tabel.

Marokko

10 11 13

Turkije

8 8 8

Egypte Afghanistan 123

20

Somalië Ghana Bulgarije

41

Bangladesh China 68

Pakistan

Figuur 1: Top-10 landen van herkomst

2.2 Specifieke groepen Binnen de groep laaggeschoolde lesneemsters is er een aantal aparte groepen te onderscheiden waar we specifieke aandacht aan besteden. Bijvoorbeeld omdat deze groep een speciale aanpak en lesmateriaal nodig heeft of omdat zij bij andere organisaties buiten de boot valt. Analfabeten Analfabeten hebben geen onderwijs gevolgd in het land van herkomst. Dat zij niet kunnen lezen of schrijven zorgt voor allerlei praktische problemen. Veel informatie in Nederland wordt immers overgedragen via schriftelijke taal: brieven van de gemeente, een uitnodiging van school, een folder bij de apotheek. Ook vindt steeds meer schriftelijke informatieoverdracht plaats via social media en internet. Hierdoor missen analfabeten een grote hoeveelheid aan informatie en de sociale contacten die nodig zijn om zich te kunnen redden binnen de maatschappij. Geen scholing heeft een grotere impact dan geschoolden zich kunnen voorstellen. Het betekent dat ook ‘leren’ niet bekend is. Taal wordt vaak niet gezien als een systeem met een structuur en de schrijfmotoriek wordt niet beheerst. Een analfabeet een nieuwe taal leren vergt veel meer tijd en een andere aanpak dan wanneer je een geschoold iemand het Nederlands als tweede taal wilt overbrengen. Het ABC heeft op dit terrein inmiddels aardig wat expertise opgebouwd. Zo is er veel speciaal lesmateriaal in huis. Tijdens de introductiecursussen worden toekomstige lesgeefsters hierop voorbereid. Ook tijdens verdiepingsbijeenkomsten wordt hier voor belangstellenden specifieker op in gegaan.

15

Vergeleken met 2012 is het aantal analfabeten in 2013 nagenoeg stabiel gebleven: respectievelijk 19 en 20. Multi-probleemgezinnen Bij vrouwen die uit een multi-probleemgezin komen speelt een complex geheel aan psychosociale problemen een rol:    

Armoede en financiële problemen door schulden of werkloosheid Psychische en lichamelijke gezondheidsklachten zoals depressie en/of handicaps Slechte en te kleine huisvesting Huiselijk geweld

Veel van deze problemen zijn gerelateerd aan of het gevolg van een taalachterstand. Vaak spreekt, leest of schrijft geen van de gezinsleden Nederlands. Hierdoor wordt nuttige informatie en kennis gemist. Het gevolg kan zijn dat zij van veel subsidies, toeslagen enzovoort geen gebruik maken. Zij weten niet dat je deze kunt aanvragen of begrijpen de uitleg niet. Zo komt iemand misschien wel in aanmerking voor betere huisvesting maar is zij of hij niet bekend met WoningNet. Hulp en ondersteuning ontbreken waardoor een complex geheel aan problemen ontstaat. Verborgen vrouwen In 2012 waren verborgen vrouwen een hot maatschappelijk item. Uit onderzoek bleek dat in Amsterdam een paar honderd vrouwen buiten de maatschappij worden gehouden door hun echtgenoot of familie. De gemeente was gealarmeerd en deed verschillende pogingen om deze verborgen vrouwen op te sporen. Het DWI bijvoorbeeld besteedde extra aandacht aan vrouwen die geen gehoor gaven aan de oproep om deel te gaan nemen aan inburgeringscursussen. Zij vroeg het ABC in 2012 om bij deze vrouwen langs te gaan om te kijken of van gedwongen afzondering sprake was. In 2013 kreeg het ABC opnieuw het verzoek van het DWI om 25 vermoedelijk verborgen vrouwen te benaderen. Zij waren door het DWI opgeroepen voor een inburgeringscursus, maar het was voor het DWI niet mogelijk om met hen in contact te komen. Het ABC werd ingeschakeld om deze vrouwen alsnog te benaderen en hen te bezoeken. Soms blijkt dat het gewoon om een administratief misverstand gaat. Geregeld gaat het om een vrouw voor wie de drempel om een inburgeringscursus te volgen te hoog is. In sommige gevallen blijkt het ook echt om een verborgen vrouw te gaan die buiten de maatschappij wordt gehouden. Deze vrouwen werden in de laatste maand van 2013 door het ABC benaderd. Met sommigen van hen kon contact gelegd worden. Zij bleken in aanmerking te komen voor ondersteuning van het ABC. Met andere vrouwen kon (nog) geen contact gelegd worden. Zij bleken niet te wonen op het opgegeven adres of kwamen in aanmerking voor vrijstelling van de inburgeringsplicht, meestal vanwege gezondheidsproblemen. Het ABC heeft contact met een aantal van deze verborgen vrouwen. Omdat het ABC taalles aan huis geeft en iets nuttigs aanbiedt (het leren van de Nederlandse taal), krijgen we soms wel toegang tot deze vrouwen en gezinnen. Zij zijn echter niet buitenshuis actief, omdat in de meeste gevallen hun echtgenoot het hier niet mee eens is. Vaak worden deze verborgen vrouwen dan ook pas ‘zichtbaar’ als verborgen vrouw, als zij toe zijn aan doorstroming naar een activiteit buitenshuis. Pas dan blijkt dat Nederlands leren nog wel geoorloofd is, maar actief zijn buiten de deur niet. Vrouwen zonder verblijfsvergunning Vrouwen zonder verblijfsvergunning hebben zeer beperkte mogelijkheden in Nederland. Zo heeft het ontbreken van een verblijfsvergunning tot gevolg dat veel reguliere taalcursussen niet toegankelijk zijn. De reden dat het ABC zich inzet voor deze groep is dat deze vrouwen vaak al jaren in Nederland wonen. Zij spreken de taal niet in tegenstelling tot hun eigen kinderen die naar school gaan. Een pijnlijk gevolg is dat 16

ouders hun eigen kinderen niet meer kunnen verstaan. Het ABC begeleidt ook deze vrouwen om ervoor te zorgen dat het hele gezin beter functioneert. Inburgeraars Inburgeraars vormen een grote groep binnen het ABC. Dit is een specifieke groep vrouwen omdat zij in het land van herkomst vaak al een examen hebben gedaan. In veel gevallen volgen deze vrouwen het officiële inburgeringstraject in Nederland. Het ABC ondersteunt hen daarbij. Veel vrouwen hebben deze hulp hard nodig. Per 1 januari 2013 is de Wet Inburgering afgeschaft. Nieuwe inburgeraars zijn nu zelf verantwoordelijk voor hun inburgering en moeten die ook, zo nodig via een lening van DUO (Dienst Uitvoering Onderwijs), zelf betalen. Daarnaast is de samenstelling van het inburgeringsexamen veranderd:  

Er zijn drie nieuwe examens ingevoerd: luisteren, lezen en schrijven Profielen en het portfolio zijn geschrapt

De examens Kennis van de Nederlandse Samenleving (KNS) en de Toets Gesproken Nederlands (TGN) zijn hetzelfde gebleven. Inburgeraars die voor 1 januari 2013 een verblijfsvergunning hadden kunnen nog het oude inburgeringsexamen afleggen. Dit kan tot 1 januari 2015. Daarna is iedereen verplicht om het nieuwe examen te volgen. We richten ons op vrouwen die laaggeschoold en nog niet zelfredzaam zijn. Het ABC begeleidt zowel vrouwen die al lessen volgen bij een andere taalaanbieder als vrouwen die op eigen kracht het inburgeringsexamen oefenen en afleggen. We bieden hen extra ondersteuning, bijvoorbeeld bij het begrijpen en uitvoeren van opdrachten.

2.3 Aan de slag: starten met taalles Voordat we een vrouw taalles aan huis kunnen bieden moet zij vanzelfsprekend eerst bij ons worden aangemeld. In 2013 is er een daling zichtbaar in het aantal nieuwe aanmeldingen. In 2012 ging het om 370 vrouwen, in 2013 waren dit er maar 273.

273

81 55

49

Stadsdeel Noord

Stadsdeel Oost

54

9

Stadsdeel Stadsdeel Stadsdeel West Nieuw-West Centrum

23

2

Stadsdeel Zuid

Stadsdeel Zuidoost

Totaal

Figuur 2: Aantal nieuwe aanmeldingen per stadsdeel

Voor de daling in het aantal aanmeldingen is een aantal verklaringen te geven die grotendeels te maken hebben met de reorganisatie die binnen het ABC plaatsvond: 

In Nieuw-West werden er tijdelijk geen nieuwe vrouwen aangemeld door de GGD, er was een zogenaamde aanmeldstop. Daarnaast is er een tekort aan vrijwilligers in dit stadsdeel die het grote aantal aanmeldingen vanuit andere organisaties kan verwerken. 17

 

Er werd in 2013 minder aandacht besteed aan de naamsbekendheid van het ABC onder bijvoorbeeld hulpverleners en scholen. Ook andere organisaties bieden steeds meer laagdrempelige taalinitiatieven aan.

De manier waarop een vrouw wordt aangemeld verschilt. De meeste vrouwen worden aangemeld door naaste familieleden, buren of andere direct betrokkenen. Daarnaast worden veel vrouwen aangemeld door onder meer het DWI (49 aanmeldingen), de GGD (19 aanmeldingen) en taalaanbieders zoals het ROC (9 aanmeldingen). Een nieuwe aanmeldinstantie in 2013 was de VoorleesExpress (13 aanmeldingen). Deze organisatie komt ook bij veel anderstalige gezinnen thuis. Samen met het ABC is daarom een pilot uitgevoerd waarbij onder andere werd ingezet op een adequate doorverwijzing van beide organisaties naar elkaar.

7 9 DWI GGD

13

VoorleesExpress

49

ROC NL Training

19

Figuur 3: Top-5 aantal aanmeldingen per organisatie

Van aanmelding naar thuisles en uitstroming Vanaf het moment dat een vrouw zich aanmeldt bij het ABC wordt er bekeken op welke manier zij het beste geholpen kan worden. Figuur 4 laat zien welke stappen hierbij worden genomen:

Aanmelding

Telefonisch gesprek met (contactpersoon van het) gezin

Intakegesprek

Koppeling

Traject

Evaluatie

Uitstroming

Figuur 4: Stappen van aanmelding tot uitstroming

Aanmelding Een vrouw wordt bij het ABC aangemeld via vrienden, familie, naasten of een instantie. In sommige gevallen meldt een vrouw zich zelf aan voor taalles bij het ABC. Telefonisch gesprek Nadat een vrouw zich heeft aangemeld neemt het ABC eerst telefonisch contact met haar contactpersoon op. Op die manier kunnen we een inschatting maken van haar taalniveau en de verwachtingen en behoeftes die zij heeft. Ook vragen we altijd naar de reden dat zij zich heeft aangemeld bij het ABC: wat is de reden dat zij taalles aan huis wil volgen in plaats van bij een buurthuis of school? Telefonisch maken we een afspraak voor een intakegesprek. 18

Soms blijkt al meteen dat zij beter geholpen kan worden via een andere instantie of organisatie, bijvoorbeeld omdat er (lichamelijke of psychische) problemen spelen of zij al erg goed Nederlands spreekt. Als dit het geval is verwijzen we haar meteen door naar een andere instantie. Intakegesprek Voor een intakegesprek komt een Thuislesbegeleider bij de lesaanvraagster thuis. Door bij een vrouw op bezoek te gaan is het mogelijk om een breder beeld te krijgen van de thuissituatie. De Thuislesbegeleider let op allerlei zaken: wordt de vrouw door haar omgeving gestimuleerd om Nederlands te leren? Is er genoeg ruimte, zowel letterlijk als figuurlijk, om met taalles te starten? Hoe druk is het in huis? Op basis van deze informatie wordt allereerst bekeken of en zo ja welk traject de vrouw kan volgen bij het ABC. Op basis van deze informatie bekijkt de begeleider daarnaast welke ontwikkelingsmogelijkheden en wensen de vrouw heeft. Ook wordt bekeken welke belemmeringen eventueel een rol spelen en of en op welke manier deze zijn op te lossen. Er wordt een langetermijndoel vastgesteld waaraan de vrouw tijdens de thuislessen wil werken, bijvoorbeeld ‘inburgeren in Nederland’ of ‘doorstromen naar betaald werk’. Koppeling Nadat in het intakegesprek is besproken welk traject een vrouw gaat volgen, bekijkt de Regiocoördinator of er een geschikte lesgeefster is. Soms is er meteen een lesgeefster beschikbaar en kan er snel een leskoppel worden gevormd. Als dit nog niet mogelijk is dan plaatsen we haar op een wachtlijst. Wanneer er een lesgeefster is gevonden, gaat de Thuislesbegeleider samen met haar bij de lesneemster langs om kennis te maken. Lesgeefster en lesneemster vormen nu een leskoppel. Aan het eind van het gesprek wordt er een datum afgesproken voor de eerste les. Traject Nu er een leskoppel is gevormd is het tijd om te starten met een traject. Afhankelijk van het taalniveau en de sociale situatie van de lesneemster, start zij met een Sociaaltraject, een Taaltraject of een Doorstroomtraject. In paragraaf 2.4 staan de verschillende trajecten beschreven. Gedurende een traject werkt een leskoppel met een leskaart. Eén leskaart bestaat uit tien lessen. Tijdens het traject vormt het langetermijndoel (zie kopje ‘intakegesprek’) het uitgangspunt. Per leskaart wordt aan een kortetermijndoel gewerkt om op den duur het langetermijndoel te bereiken. Voorbeelden van een kortetermijndoel zijn ‘eigen naam en adres kunnen opschrijven’, ‘een kennismakingsgesprek voeren’ of ‘telefonisch een afspraak maken’. Evaluatie Na de tiende les evalueert het leskoppel samen met de Thuislesbegeleider de vooruitgang: is het beoogde doel behaald? En zo nee, wat is de reden? Er is bijvoorbeeld behoefte aan ander lesmateriaal of het beoogde doel blijkt te ambitieus. Vervolgens wordt de afweging gemaakt of een lesneemster doorgaat met het traject dat zij volgt. Of dat zij overstapt naar een ander traject dat beter aansluit bij haar behoeften en mogelijkheden. Het is ook mogelijk dat haar Nederlands inmiddels zo is verbeterd dat begeleiding niet meer nodig is. Uitstroom Als uit de evaluatie blijkt dat begeleiding niet langer nodig is of dat er geen voortuitgang of ontwikkeling meer in zit, dan wordt het traject afgesloten. Als het mogelijk is stroomt een lesneemster door naar een groepsactiviteit buitenshuis. 19

2.4 De verschillende trajecten Met een persoonlijke, op maat gerichte aanpak, speelt het ABC zo veel mogelijk in op de wensen en mogelijkheden van de lesneemster. Om een zo passend mogelijke aanpak te kunnen bieden zijn er verschillende trajecten die zij kan volgen. Sociaaltraject Een vrouw die een Sociaaltraject volgt heeft vaak sociale of gezondheidsproblemen. Tijdens het traject wordt onderzocht en verkend of het voor de lesneemster op termijn haalbaar is om Nederlands te leren. Hierbij wordt aandacht besteed aan:     

het het het het het

regelen van de huishoudelijke administratie wegwijs maken in hulpverlenend Amsterdam kennis maken met benodigde instanties leren structuur aan te brengen in het dagelijks leven en/of simpelweg leren omgaan met schriftelijk materiaal

Bij een Sociaaltraject wordt vooral gewerkt aan het vergroten van het zelfvertrouwen en aan het stimuleren van de motivatie en de zelfredzaamheid. Daarbij leert de lesneemster om te plannen en na te denken over haar toekomstperspectief. Na 2 leskaarten (20 lessen) moet duidelijk zijn of het voor de lesneemster mogelijk is om door te stromen naar een Taaltraject. Het kan ook dat het ABC haar weer terugverwijst naar de organisatie die haar heeft aangemeld of dat een hulpverlenende instantie wordt ingeschakeld. Taaltraject Een vrouw die het Taaltraject volgt heeft vaak duidelijke en praktische leerwensen. Zij wil bijvoorbeeld een gesprek met de leraar van haar kinderen kunnen voeren of de huisarts bezoeken. Om wat voor reden dan ook kan zij (nog) niet een les volgen bij een instantie buitenshuis. Hiervoor kunnen verschillende redenen zijn:    

Zij draagt de zorg voor jonge kinderen of een ziek familielid Zij is wegens ziekte of handicap aan huis gebonden Zij mag nog niet aan de reguliere lessen deelnemen, bijvoorbeeld omdat ze nog geen verblijfsvergunning heeft Ze moet nog wachten tot haar inburgeringsexamen begint

Doorstroomtraject Het taalniveau van een vrouw die een Doorstroomtraject volgt, is redelijk. Ook is zij mobiel genoeg om aan activiteiten deel te nemen buiten de deur. Zij mist echter nog concrete mogelijkheden om de geleerde kennis in de praktijk te oefenen en haar Nederlands te verbeteren. Ook is zij nog niet bekend met het activiteitenaanbod buiten de deur; welke activiteiten bieden buurthuizen en vrijwilligersorganisaties? Ze heeft dus nog een extra steuntje in de rug nodig om maatschappelijk actief te worden. Het accent bij de lessen binnen een Doorstroomtraject ligt dan ook op het oefenen van concrete situaties en het vinden van een activiteit buiten de deur. Op die manier kan een lesneemster verder werken aan haar zelfvertrouwen, haar taalvaardigheid en haar sociale netwerk. Binnen het Doorstroomtraject zijn er twee specifieke doorstroomtrajecten: het Taalcoachtraject en het 1001-Krachttraject. Taalcoachtraject Een vrouw die een Taalcoachtraject volgt is bezig met de voorbereiding op het officiële inburgeringsexamen. Wanneer zij behoefte heeft aan ondersteuning bij de voorbereiding van het examen, kan zij het Taalcoachtraject volgen. Een taalcoach van het ABC 20

(lesgeefster) helpt haar met de voorbereiding op deze inburgeringslessen. Dit kan op verschillende manieren:   

Sociale en maatschappelijke ondersteuning. Bijvoorbeeld het doornemen van de post en het wegwijs maken binnen de wijk en stad Extra oefenen van de Nederlandse taal en conversaties in alledaagse situaties Ondernemen van activiteiten buitenshuis, zoals het vinden van vrijwilligerswerk

Tijdens de lessen werkt de lesneemster aan haar zelfvertrouwen en neemt zij met haar taalcoach de verschillende onderdelen van het inburgeringsexamen door. Per onderdeel oefent de lesneemster met haar taalcoach. 1001-Krachttraject Speciaal voor lesneemsters die vrijwilligerswerk willen gaan doen is er het 1001Krachttraject. Daarnaast is dit traject ook erg geschikt voor vrouwen die na het behalen van hun inburgeringsexamen hun Nederlands ‘levend’ willen houden. Het doel van 1001-Kracht is om een lesneemster te begeleiden en ondersteunen bij het vinden van werk als vrijwilliger. In Hoofdstuk 3 staat meer informatie over het 1001-Krachttraject.

21

Hoofdstuk 3 1001-Kracht 3.1 Het 1001-Krachttraject Zoals in Hoofdstuk 2 al werd beschreven is 1001-Kracht een specifiek Doorstroomtraject. 1001-Kracht is bedoeld voor vrouwen die al redelijk Nederlands spreken (A2-niveau) en vaak al een inburgeringscursus hebben afgerond. Deze vrouwen willen zich graag maatschappelijk 1001-Kracht in de praktijk inzetten en actief hun Nederlands blijven oefenen. Zij hebben Een e-mail van een deelneemster over hiervoor echter nog onvoldoende haar vrijwilligerswerk met ouderen en een sociaal netwerk opgebouwd. een uitstapje naar Artis dat ze daar met Vrijwilligerswerk is voor hen een ouderen maakte: ideale manier om hun netwerk te vergroten en de taal te blijven ‘Ik wilde je vertellen vandaag. Was ik oefenen. Met het 1001een Dr. Sarphatihuis voor het lunch en Krachttraject geven we hen hierbij kerstpakket ophalen. Het was zo goed, een extra steuntje in de rug. veel mensen, eten. Nadat het feest was ik ga naar Artis de dieren te kijken. Uitbreiding en verbetering Vandaag heb ik een goede dag’. In 2013 hebben we de 1001Krachttraining met twee bijeenkomsten uitgebreid. In plaats van 5 bijeenkomsten per 1001-Krachttraining vonden er dat jaar 7 bijeenkomsten plaats. Deze uitbereiding maakte het mogelijk om enkele extra onderdelen toe te voegen, waaronder ‘Het Forum’. Vrouwen die al eerder een 1001-Krachttraining hebben gevolgd en vrijwilligerswerk doen, kwamen in de groep vertellen over hun ervaringen. Daarnaast werd de 1001-Krachttraining in 2013 ook een aantal keren als individueel traject aangeboden. Een aantal lesgeefsters is met hun lesneemsters samen aan de slag gegaan. Aan de hand van oefeningen en rollenspellen hebben zij gekeken welk vrijwilligerswerk de lesneemster wil doen. Lesgeefsters en lesneemsters hebben voor deze mogelijkheid gekozen omdat er op dat moment bijvoorbeeld geen 1001Krachttraining werd gegeven. En omdat er vanuit het stadsdeel ook geen training was om aan deel te nemen. In 2014 wordt bekeken of we het individuele traject vaker gaan inzetten.

3.2 Wat biedt 1001-Kracht? Het 1001-Krachttraject biedt een lesneemster inzicht in wie ze zelf is, waar haar kracht ligt en welke wensen zij zelf heeft op het gebied van vrijwilligerswerk. Daarnaast krijgt zij inzicht in wat vrijwilligerswerk is en op welke manier zij zich kan inzetten als vrijwilligster. Hiervoor worden geregeld excursies georganiseerd. Aan de hand van rollenspellen en oefeningen wordt gewerkt aan de vaardigheden die een lesneemster nodig heeft om aan de slag te kunnen als vrijwilliger. De deelnemers worden begeleid bij het vinden van een vrijwilligersplek en het starten met werk. In 2013 werden 3 trainingen in verschillende stadsdelen georganiseerd:   

Buurthuis Transvaal, Stadsdeel Oost Huis van de Wijk De Meeuw, Stadsdeel Noord Buurtbeheerkantoor Bos en Lommer, Stadsdeel West

Voor de bijeenkomsten mochten we gebruik maken van de faciliteiten van Dynamo, Combiwel/Welsaen en Stadsdeel West. Hier zijn we erg blij mee. Het mes snijdt meestal aan twee kanten: het levert de organisaties ook vrijwilligers op. Zo gingen twee 22

deelneemsters bij de training in het Buurtbeheerkantoor gelijk aan de slag als gastvrouw en bij de bijbehorende speelgoedbank. Soorten vrijwilligerswerk Deelnemers aan de training kwamen in 2013 op diverse vrijwilligersplekken terecht. De meesten in de ouderenzorg, bijvoorbeeld als gastvrouw bij de koffieochtenden, als ‘ontbijtvrijwilliger’, als begeleider bij uitstapjes of als medewerker in een ‘beautysalon’. Enkelen Deze e-mail van een lesgeefster geeft gingen aan de slag bij een een goed beeld van welke taken ze Stadsdeelcentrum als gastvrouw vervult tijdens het nazorgtraject: of bij een speeltuin. De afgelopen jaren kwamen veel van onze deelneemsters terecht in ouderencentra (verzorgingshuizen). De verwachting is echter dat het aantal vrijwilligersplekken in deze sector in de nabije toekomst afneemt. Dit in verband met de sluiting van veel verzorgingshuizen. Ook merken we dat steeds meer vrijwilligersorganisaties hogere eisen stellen aan vrijwilligers, zowel qua taalniveau als qua vaardigheden (assertiviteit, initiatief nemen en zelfstandigheid).

‘Ik heb gevraagd wat haar plannen zijn. Ze heeft haar gesprek gehad bij Vrijwilligers Centrale Amsterdam (VCA), maar weet nog niet wat ze daarmee zal doen. Het probleem waar ze nu tegenaan loopt, is dat ze werk hebben aangeboden buiten schooltijden - en dan heeft ze een probleem met haar kinderen. Wel is ze bezig om via een contact op de school van haar kinderen vrijwilligerswerk te gaan doen. Ze had gehoord dat dat kan en het lijkt haar erg leuk. Ze is in elk geval geïnspireerd door de cursus. We hebben ook afgesproken dat ik eventueel met haar mee kan naar de VCA om iets te vinden wat binnen schooltijden gedaan kan worden.’

Terugkombijeenkomsten en nazorg Na het volbrengen van de training volgen nazorgcoaches de deelneemsters. Zij bellen de deelnemers na, onderhouden contact met vrijwilligersorganisaties en bemiddelen waar nodig. Daarnaast worden er terugkombijeenkomsten georganiseerd. Tijdens de terugkombijeenkomsten kunnen deelneemsters die al aan de slag zijn hun ervaringen en knelpunten inbrengen. De nazorgcoach stimuleert de deelneemster daarnaast om drie belangrijke stappen te zetten:   

Contact zoeken met een bemiddelende instantie (vaak de VCA) Contact zoeken met de vrijwilligersorganisatie waar ze aan de slag wil (vaak via een vrijwilligerscoördinator) Daadwerkelijk starten met vrijwilligerswerk

Deze stappen zijn niet voor iedere deelneemster vanzelfsprekend of op eigen kracht mogelijk. Vandaar dat de nazorgcoach hier begeleiding bij biedt. Ze vraagt na welke acties de deelneemster heeft ondernomen, belt instanties als er dingen mislopen en gaat soms mee naar een afspraak. In bepaalde gevallen is de deelneemster ook nog gekoppeld aan een lesgeefster. Bijvoorbeeld als ze voorafgaand aan 1001-Kracht een taal- of taalcoachtraject bij het ABC heeft gevolgd. De lesgeefster neemt dan bepaalde taken over van de nazorgcoach. 23

Trainers en bureauondersteuning In 2013 was de voorbereiding, uitvoering en nazorg volledig in handen van 6 vrijwilligers. 4 ervaren trainers leidden in koppels de bijeenkomsten en verzorgden de nazorg. De bureau-ondersteuners hielden zich bezig met de administratie. Daarnaast richtten zij zich voor een belangrijk deel op het werven van deelnemers.

3.3 Bereik Met het 1001-Krachttraject zijn in 2013 50 vrouwen bereikt. Van hen hebben we 11 doorverwezen naar een andere instantie, in de meeste gevallen de Vrijwilligerscentrale Amsterdam (VCA). 39 deelneemsters gingen daadwerkelijk van start met het 1001-Krachttraject. Van de deelnemende vrouwen is ongeveer 75 procent met vrijwilligerswerk gestart.

1 5 Stadsdeel Noord

12

Stadsdeel Oost 6

Stadsdeel West Stadsdeel Nieuw-West Stadsdeel Centrum Stadsdeel Zuid 7

8

Figuur 5: Deelnemers 1001-Kracht per stadsdeel

De deelneemsters kwamen op verschillende manieren bij het ABC terecht, zie figuur 6. 16 10 6

Intake/ABC-traject

Taalaanbieder

Participatiecentr./ vrijwilligersorg.

3

4

DWI/Partners

Eigen initiatief

Figuur 6: Manieren van aanmelden 1001-Kracht

3.4 Samenwerking Vijf jaar geleden was het ABC één van de pioniers in het aanbieden van een traject naar vrijwilligerswerk. De laatste jaren worden er in de stadsdelen steeds vaker vergelijkbare trainingen aangeboden door andere organisaties. Met enkele hebben we overleg gevoerd om te kijken of we kunnen samenwerken. Uiteindelijk hebben we besloten om ons eigen traject te blijven aanbieden omdat het ABC-1001-Krachttraject onderscheidend is door:  

de excursies als onderdeel van de training. Tijdens deze excursies bezoeken we verschillende locaties die vrijwilligerswerk aanbieden de nazorg. Na de training houden de trainers 3 maanden contact met de deelneemsters en begeleiden hen tijdens hun eerste contacten met de 24

bemiddelende organisatie en de vrijwilligersorganisatie. Dit onderdeel is vaak essentieel voor het vinden van een vrijwilligersplek

Afbeelding 1: Certificaatuitreiking 1001-Kracht

25

Hoofdstuk 4 De vrijwilligers Het ABC is een vrijwilligersorganisatie van ruim 200 vrijwilligers. Het grootste gedeelte van deze groep bestaat uit lesgeefsters die taalles aan huis geven. Maar daarnaast zijn er ook allerlei vrijwilligers actief die het lesgeven op verschillende manieren ondersteunen, bijvoorbeeld door het geven van trainingen, het promoten van het ABC, het verzorgen van lesmateriaal en het bieden van secretariële ondersteuning.

4.1 De vrijwilligers van het ABC De groep vrijwilligers die zich voor het ABC inzet, is erg divers. Van jong tot oud met verschillende culturele achtergronden en opleidingsniveaus. Wat deze groep met elkaar gemeen heeft is in eerste instantie de liefde voor de Nederlandse taal. Daarnaast speelt de nieuwsgierigheid naar ‘die ander’ die wel in de straat woont maar met wie geen contact is een belangrijke rol. Ook is een veelgehoord argument dat zij graag een steentje bijdragen aan de zorg voor de samenleving. Tot slot is het voor velen ook een ideale manier om werkervaring op te doen. De lesgeefsters De lesgeefsters vormen de spil van de organisatie. Zij zijn immers degenen die daadwerkelijk lesgeven bij vrouwen thuis. De Thuislesbegeleiders Vanaf maart 2013 werd een nieuwe werkwijze geïntroduceerd. Vrijwilligers worden ingezet voor de begeleiding van leskoppels. Zij worden Thuislesbegeleiders (TLB-ers) genoemd. De meeste van de eerste groep TLB-ers waren al actief voor het ABC als lesgeefster. Enkelen kwamen ‘van buiten’ via de VCA of de ABC-website. Zij hebben bijvoorbeeld een achtergrond als coach of taaldocent. Deze nieuwe vrijwilligers werden ingewerkt door de Regiocoördinatoren van wie ze veel werk overnamen. Meer informatie over de Thuislesbegeleiders staat in paragraaf 1.1. Werkgroep Lesmateriaal De Werkgroep Lesmateriaal is verantwoordelijk voor het inleveren, uitlenen en beschikbaar stellen van al het lesmateriaal. Het archief van het lesmateriaal wordt zorgvuldig bijgehouden. Waar nodig worden nieuwe methodes aangeschaft en voor lesgeefsters beschikbaar gesteld. De werkgroep bestaat uit twee vrijwilligers en een stagiaire. Het lesmateriaal In 2013 is er vrijwel geen nieuw materiaal aangeschaft. De Wet Inburgering is in 2013 veranderd (zie paragraaf 2.2). Voor deze nieuwe vorm van inburgering is Afbeelding 2: Een aantal kantoormedewerkers van het ABC nog weinig speciaal lesmateriaal ontwikkeld. De verwachting is dat dit in 2014 wel verder toeneemt. Vrouwen die voor 1 januari 2013 al een verblijfsvergunning hadden kunnen het inburgeringstraject nog volgens de oude route volgen. Hiervoor heeft het ABC volop lesmateriaal in de vorm van readers, boekjes en cd’s.

26

Methodes analfabeten Het lesmateriaal dat speciaal geschikt is voor analfabeten werd in 2013 opnieuw minder uitgeleend. Deze tendens was al in 2012 merkbaar. Waarschijnlijk komt dit doordat tegenwoordig een toets in het land van herkomst verplicht is. Digitaal Een andere tendens is dat steeds meer lesmateriaal alleen nog digitaal beschikbaar. Dit omdat veel toetsen per computer worden afgenomen. Voor het lesgeven betekent dit dat het oefenen met digitaal materiaal steeds belangrijker wordt. Een obstakel hierbij is dat (lang) niet alle lesneemsters een eigen computer hebben. Wel bieden buurthuizen en de bibliotheek uitkomst. Op die manier komt een lesneemster ook meteen buiten de deur. Het ABC beschikt niet over complete digitale methodes. Wel worden lesgeefster gewezen op materiaal dat via internet of de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA) beschikbaar is. De laatste ontwikkelingen op dit gebied zijn de NT2-apps voor smartphones. Hier worden lesneemsters met een smartphone ook op gewezen. Inloopochtenden Tijdens een zogenaamde ‘Inloopochtend’ kunnen lesgeefsters en lesneemsters lesmateriaal inleveren en andere materiaal meenemen. Op die manier kunnen lesgeefsters inspiratie opdoen en bekijken welk nieuw materiaal beschikbaar is. Deze inloop vond altijd op vrijdagochtend plaats. Door gebrek aan belangstelling is deze dag komen te vervallen. Nu kan er op maandag en dinsdag tussen 10.00 en 14.00 uur materiaal gehaald en gebracht worden. PR-team Binnen het PR-team heeft iedere vrijwilliger een specifieke taak. In 2013 waren de taken als volgt verdeeld:    

Naamsbekendheid en profilering ABC Website Maandelijkse nieuwsbrief Werving en binding van vrijwilligers

De ABC VoorleesEXPRESS In september 2013 organiseerde het ABC een feestelijke middag in de Centrale Bibliotheek van Amsterdam: de ABC VoorleesEXPRESS. Het doel hiervan was om de samenwerking tussen het ABC en de VoorleesExpress zichtbaar te maken. Tijdens deze middag lazen bekende en minder bekende Nederlanders voor, er werden verschillende workshops gegeven, er waren theateren muziekvoorstellingen en spelletjes voor kinderen. Tijdens deze activiteiten werd Afbeelding 3: Deelnemers ABC VoorleesEXPRESS in beeld gebracht hoe leuk het spelen met taal kan zijn en om hier als ouder en kind samen mee bezig te zijn. Wethouder Van Es benadrukte in het openingswoord het belang van de beheersing van en het oefenen met het Nederlands voor moeders én kinderen. 27

Zowel het ABC als de VoorleesExpress brengen via vrijwilligers het Nederlands aan huis bij anderstalige gezinnen. De VoorleesExpress richt zich met name op het voorlezen door ouders en hoe leuk dit is voor zowel vader, moeder als kind. Het ABC richt zich onder andere op de moeders van deze kinderen met haar taallessen aan huis. Bij de samenwerking tussen de organisaties snijdt het mes aan twee kanten:  

Voor het ABC is de samenwerking met de VoorleesExpress een mooi middel om het Nederlands via het voorlezen bij anderstalige gezinnen thuis te brengen. Voor de VoorleesExpress is de samenwerking een goede manier om moeders die worden aangesproken op hun rol als voorlezer voldoende toe te rusten om die rol ook te kunnen vervullen.

Nieuwsbrief, website en social media In 2013 verscheen iedere maand een nieuwsbrief. Alleen in de maanden juli en augustus was er een zomerstop. Deze digitale nieuwsbrief wordt verstuurd aan vrijwilligers, relaties en andere geïnteresseerden. Abonnees worden op de hoogte gehouden van wat er speelt binnen het ABC en welke bijeenkomsten de ABC-Academie organiseert (meer over de ABC-Academie in paragraaf 4.4). Daarnaast staan er ervaringsverhalen van leskoppels en Regiocoördinatoren in. Op Facebook en Twitter plaatst het ABC geregeld nieuwtjes en interessante feiten en ontwikkelingen. Daarnaast blijven we zelf op de hoogte van wat er leeft binnen Amsterdam en de politiek. Op de website worden geregeld nieuwsberichtjes geplaatst. In de agenda staan de activiteiten die worden georganiseerd en verder is er meer achtergrondinformatie over het ABC te vinden. Bureaumedewerkers De bureaumedewerkers bieden op allerlei manieren ondersteuning, onder meer door:   

Het invoeren van gegevens in het databasesysteem, uitgifte van leskaarten Het verwerken van aanmeldingen van lesneemsters en vrijwilligers Het organiseren en indelen van introductiecursussen

Financiën De financiële taken zijn in handen van twee medewerkers: een vrijwilliger en een tijdelijke, betaalde kracht. De betaalde medewerker stemt de database van het ABC af op de eisen van subsidiegevers en verzorgt de benodigde financiële rapportages. De penningmeester van het Bestuur is eindverantwoordelijk voor de financiën. Stagiaires In 2013 heeft het ABC net als andere jaren gebruik gemaakt van stagiaires van de Hogeschool van Amsterdam (HvA). Het inzetten van stagiaires is een belangrijk middel om juist in die stadsdelen waar de wachtlijsten lang zijn, meer vrouwen te kunnen helpen. De meeste stagiaires worden dan ook ingezet in Nieuw-West, maar ook in West en Noord zijn stagiaires actief. Alle stagiaires geven les aan twee verschillende vrouwen. De tweedejaars worden specifiek ingezet voor sociale trajecten, met als opdracht om te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om thuisles te geven. In juni 2013 hebben 31 stagiaires hun stage bij het ABC afgerond (allen van de HvA). De stagiaires zijn afkomstig van verschillende opleidingen:     

Maatschappelijk Werk en Dienstverlening eerstejaars (12 stagiaires) Maatschappelijk Werk en Dienstverlening tweedejaars (12 stagiaires) Cultureel Maatschappelijk Vorming eerstejaars (1 stagiaire) Toegepaste Psychologie eerstejaars (5 stagiaires) Ergotherapie vierdejaars (1 stagiaire)

28

In september 2013 is er een nieuwe lichting stagiaires begonnen. Vanwege de grote veranderingen bij het ABC is er besloten dit jaar minder stagiaires aan te nemen en zo veel mogelijk met eenzelfde opleiding, namelijk Maatschappelijk Werk en Dienstverlening. Na het volgen van de introductiecursus zijn zes eerstejaars en drie tweedejaars begonnen met lesgeven aan twee vrouwen. Eén stagiaire gaf tot de zomer les. Vervolgens is zij actief geworden als Thuislesbegeleider in Nieuw-West als onderdeel van haar derdejaars stage. Om de wachtlijst in Nieuw-West wat terug te dringen, werd de helft van de stagiaires in dit stadsdeel ingezet. Onderzoeken door stagiaires Tot de zomer van 2013 zijn er door stagiaires 2 onderzoeken gedaan bij het ABC. Een vierdejaars studente Ergotherapie heeft onderzoek gedaan naar hoe de methodes van ergotherapie van nut kunnen zijn voor lesgeven aan lesneemsters met een beperking. Hiervoor heeft ze verschillende lesgeefsters geïnterviewd. Uiteindelijk heeft ze een workshop gegeven aan een aantal lesgeefsters met als thema hoe je vanuit ergotherapeutisch perspectief samen met de lesneemster doelen op kan stellen. Deze bijzondere stage heeft uiteindelijk geleid tot een publicatie samen met haar begeleider van de opleiding in een ergotherapeutisch tijdschrift (‘Ergotherapie helpt anderstalige vrouwen’, Angela Busch en Ruth Zinkstok in Ergotherapie Magazine 7, 2013). Twee studentes van de opleiding Cultureel en Maatschappelijke Vorming hebben onderzoek gedaan naar de meerwaarde van het ABC voor de stad. Na vier maanden onderzoek via onder andere een schriftelijk enquête onder lesgeefsters, hebben zij op 22 januari 2013 hun onderzoek gepresenteerd aan wethouder Pieter Hilhorst. Zij presteerden dit tijdens de afsluiting van de fototentoonstelling van het ABC in de Stopera. Hilhorst kreeg een folder overhandigd met de resultaten van het onderzoek.

Afbeelding 4: Rondleiding fototentoonstelling in de Stopera met Pieter Hilhorst

Een belangrijk bevinding van de stagiaires was dat er een groot aanbod van taalcursussen is in Amsterdam, maar dat geen van deze vergelijkbaar is met het ABC. Zij schrijven dat het ABC door haar aanbod van 1-op-1 les aan huis en verschillende trajecten die een opstap zijn naar activiteiten buiten de deur, een belangrijke plek in Amsterdam heeft verkregen. Hiermee wordt een groep onzichtbare migrantenvrouwen bereikt die deze hulp hard nodig heeft (bron: folder van onderzoek). Het Bestuur Het Bestuur van het ABC bestond in 2013 uit:         

Annamarie Kousemaker-Schotanus, voorzitter (tot mei) Ineke Ketelaar, voorzitter (vanaf mei) Jeroen Wehmeijer, secretaris/penningmeester (tot mei) Jan Piet van Berkel, secretaris Marinus Spillenaar Bilgen, penningmeester (vanaf mei) Martine Fransman Tine de Lange Rita Roodbergen Gert-Jan Timmermans 29

In bijlage I staat een overzicht van de leden van het Bestuur inclusief de functies die zij vervullen. De Klankbordgroep De Klankbordgroep van het ABC bestaat uit actieve en ervaren lesgeefsters. Zij zetten hun kennis en ervaring in om andere lesgeefsters te ondersteunen bij hun werkzaamheden. Vanuit hun betrokkenheid en met hun ervaring in het lesgeven ‘achter de voordeur’ denken zij onder meer mee over de invulling en uitvoering van het vrijwilligersbeleid. Zo heeft de Klankbordgroep zich in 2013 gebogen over het formuleren van het Vrijwilligersreglement. In dit reglement zijn algemene regels van het ABC voor vrijwilligers vastgelegd. Elke vrijwilliger die zich in wil zetten voor het ABC conformeert zich, met het ondertekenen van deze verklaring, aan deze regels. Iedereen weet dan waar men elkaar op aan kan spreken en het werkkader is hiermee duidelijk afgebakend.

4.2 Werving Ondanks de grote achterban zijn er geregeld vacatures binnen het ABC. Om hiervoor nieuwe vrijwilligers te vinden zet het ABC verschillende middelen in zoals de website en de nieuwsbrief. Voor het werven van lesgeefsters wordt een aantal specifieke middelen ingezet, zoals het plaatsen van oproepjes in buurt- of stadsbladen en het plaatsen van vacatures bij Vrijwilligerscentrales zoals de VCA en VIIA. De grootste behoefte aan nieuwe vrijwilligers had het ABC ook dit jaar in stadsdeel Nieuw-West.

4.3 Binding Omdat de lesgeefsters één-op-één contact hebben met hun lesneemster zien ze weinig andere lesgeefsters. Daarom organiseert het ABC enkele keren per jaar bijeenkomsten zodat de lesgeefsters elkaar kunnen ontmoeten en ervaringen kunnen uitwisselen. Een bijzondere en drukbezochte bijeenkomst in 2013 was het uitje naar het Rijksmuseum. Maar liefst 50 vrijwilligers en lesneemsters namen op 1 juni deel aan deze activiteit. Vooral voor de lesneemsters was het een unieke ervaring en een leuke manier om kennis te maken met de Nederlandse cultuur en andere mensen te ontmoeten. Een lesneemster vatte het mooi samen: ‘Ik ging naar Rijks Museum met Annemarie. Zij is mijn docent van de Nederlands taal. Daar zag ik veel mooi Afbeelding 5: Uitje ABC-vrijwilligers Rijksmuseum schilderijen, maar ik vind Rembrandt schilderijen en gebied van 18e eeuw de mooiste van alle andere schilderijen. Ik heb ook genieten van de ontmoeting met andere studenten. Ik heb heel veel genoten.’

30

4.4 Opleiding en cursussen Het ABC hecht veel belang aan het goed scholen, begeleiden en ondersteunen van haar vrijwilligers. Daarom is er op verschillende manieren veel aandacht voor de ontwikkeling van onze medewerkers. Door ervoor te zorgen dat vrijwilligers goed zijn opgeleid kunnen we de lesneemsters optimaal begeleiden. Introductiecursussen Alle vrijwilligers die zich voor het ABC gaan inzetten volgen eerst een introductiecursus. De cursus wordt op verschillende dagen en tijdstippen gegeven. Op die manier is het voor iedereen mogelijk om deel te nemen. Tijdens de introductiecursussen wordt uitgebreid stilgestaan bij de uitgangspunten van het ABC, de verschillende trajecten, wat lesgeven inhoudt enzovoort. Speciale aandacht is er voor het lesgeven aan analfabete lesneemsters. Aan de hand van rollenspellen worden situaties nagespeeld en besproken. De cursussen worden gegeven door zeer betrokken en ervaren trainers. De meeste van hen doen dit werk al enige jaren op vrijwillige basis. In 2013 werden er 6 introductiecursussen gegeven. Dit is de helft minder dan in 2012. Dit heeft te maken met de reorganisatie. We wilden pas op de plaats maken en eerst de overgang naar de nieuwe ‘TLB-structuur’ doorvoeren. Daarna was er pas weer ruimte voor het werven van nieuwe vrijwilligers. In totaal meldden zich in 2013 78 vrouwen aan om lesgeefster te worden. Om verschillende redenen vielen er voor aanvang of tijdens de cursus 14 deelnemers af. Redenen hiervoor waren onder andere: verhuizing, een nieuwe baan of persoonlijke omstandigheden. Uiteindelijk hebben 64 vrouwen de cursus daadwerkelijk afgerond en zijn begonnen met lesgeven. De meest genoemde beweegredenen om les te geven bij het ABC: je inzetten voor de maatschappij en de combinatie van taal en de inzet voor een goed doel. ABC-Academie De ABC-Academie biedt alle vrijwilligers verdiepende cursussen aan die te maken hebben met het geven van taalles. Tijdens deze bijeenkomsten krijgen deelnemers concrete handvatten om aan de slag te gaan. Rollenspellen en het delen van ervaringen met andere vrijwilligers staan hierbij centraal. Verspreid over het jaar 2013 werden er 9 bijeenkomsten georganiseerd met de volgende gespreksthema’s:       

Inburgeren en lesgeven als taalcoach (3 keer) Afronden van het contact met je lesneemster Interculturele communicatie Vertellen en verhalen (over het gebruik van verhalen en tekeningen bij de les) Lesgeven aan groepen Activeren van je lesneemster (specifiek gericht op analfabete lesneemsters) Lesgeven met je lijf (praktijksituaties naspelen met rollenspellen)

Bij sommige workshops deden we een beroep op externe trainers en sprekers. Waar mogelijk maakten we gebruik van bestaande trainingen en workshopmateriaal. Dit blijkt echter niet altijd goed toegespitst op onze doelgroep: vrouwen met een lage opleiding. Om toch workshops op maat aan te bieden aan onze lesgeefsters, ontwikkelen we workshops in eigen beheer. In 2013 waren dit er twee: 

Scoren met doelen. Deze workshop werd gegeven in samenwerking met een stagiaire Ergotherapie. Zij heeft voor het ABC een instrument ontwikkeld waarbij lesgeefster en lesneemsters samen de leerdoelen bepalen voor een bepaalde periode. Hierbij wordt veel gebruik gemaakt van beeldmateriaal. 31



Empowerment van je lesneemster. Lesgeefsters bij het ABC willen hun lesneemster een stap verder helpen en zijn naast lesgeefster daarom ook coach en begeleider. Vragen die centraal stonden waren: hoe stimuleer je je lesneemster? Hoe draag je bij aan het vergroten van hun zelfvertrouwen?

Eerder ontwikkelden we al de workshop ‘Activeren van je lesneemster’. Deze workshop hebben we in 2013 opnieuw gegeven. Vrijwilligerscentrale Amsterdam (VCA) Naast de activiteiten en cursussen die het ABC organiseert, kunnen vrijwilligers van het ABC ook trainingen volgen die de Vrijwilligerscentrale Amsterdam (VCA) aanbiedt. De VCA organiseert geregeld workshops en bijeenkomsten voor vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties over uiteenlopende onderwerpen. Iedereen die zich inzet voor het ABC kan aangeven wanneer zij een cursus wil volgen bij de VCA. Naast dat het vrijwilligers zelf enthousiasmeert en hun kennis vergroot, heeft het ook een positief effect op de hele organisatie. Door de opgedane kennis bij het ABC in de praktijk te brengen, profiteert zij ook mee.

32

Bijlagen I Lijst van medewerkers Directeur

Miriam Meijs

28 uur

betaald

Bureaumedewerkers

Maaike Dahler Marja Harms Joke Smit/Jeanette Bersselaar Ing Lwan Taga-Tan/Andrea Wieffering Hélène Swierstra

14 uur 8 uur 6 uur 4 uur

onbetaald onbetaald onbetaald onbetaald

4 uur

onbetaald

Magda van der Wees

4 uur

betaald

Introductiecursus/ABC-Academie coördinatie

Ebelien van der Velde Saskia ten Kate Yolanda Bakker

vrijw. verg. vrijw. verg. vrijw. verg.

Coördinatie 1001-Kracht

Magda van der Wees

4 uur

betaald

Trainingen en nazorg 1001-Kracht

Dorien Wolthuis Ineke Kraus Hetty Kock Ineke Pasteuning

Regiocoördinatoren

Magda van der Wees Daniëla de Vries Wemmy Harteveld Anna Stegeman Miriam Meijs

20 uur 24 uur (tot maart) 26 uur 28 uur (tot maart) 4 uur

betaald betaald betaald betaald betaald

Communicatie/PR

Anna Stegeman (tot 1 maart)/Miriam Meijs Annika Baeten/Mariella Pichotte Cindy Chan-A-Hung Iris Pothoff Miriam Mustamu Elin Rolfes Sophie Tekelenburg Anneke Verboom Eva de Rijk

4 uur

betaald

4 uur

onbetaald

4 uur 16 uur (tot september) 4 uur (tot oktober) 4 uur 12 uur (tot september) 4 uur (vanaf september)

onbetaald onbetaald onbetaald onbetaald onbetaald onbetaald onbetaald

Taalconsulent/database/rapportage

Margreet Salomons

14 uur

onbetaald

Werkgroep Lesmateriaal

Els Raaymakers Tatiana Riviera-Chaustre

4 uur 4 uur (tot september)

onbetaald onbetaald

Boekhouding Financiële rapportages en database

Hans Wilders Roy Schelling (vanaf juli 2013)

6 uur 8 uur

onbetaald betaald

Klankbordgroep

Emmy Groot Yvonne van Dillen Maaike Weidema Irene Boogaards Annamarie Kousemaker-

onbetaald onbetaald onbetaald onbetaald

onbetaald onbetaald onbetaald onbetaald onbetaald 33

Schotanus Rita Roodbergen Claudia Bres Saadijah Bouzelmad Oda Hillige Bestuur (tot mei) Voorzitter (vanaf mei) Secretaris/penningmeester (tot mei) Secretaris (vanaf september) Penningmeester (vanaf september) Marketing Lesmateriaal Vrijwilligers Politieke lobby

onbetaald onbetaald onbetaald onbetaald

Annamarie KousemakerSchotanus Ineke Ketelaar Jeroen Wehmeijer Jan Piet van Berkel Marinus Spillenaar Bilgen Martine Fransman Tine de Lange Rita Roodbergen Gert-Jan Timmermans

onbetaald onbetaald onbetaald onbetaald onbetaald onbetaald onbetaald onbetaald

34

II Comité van Aanbeveling Naïma Azough Kathleen Ferrier Esmaa el Ariachi Paul van Oosten Janny Vellekoop Birgül Dönmez Naema Tahir

35

III Fondsen In 2013 is het ABC financieel mogelijk gemaakt door onder andere:

Vele donateurs

N.N.

36

37