Colo Barometer van de stageplaatsen- en leerbanenmarkt maart 2011
In dit nummer:
Basiscijfers Jeugd bieden veel informatie voor regionaal beleid Peiling maart 2011 Trends arbeidsmarkt Trends stagemarkt
Basiscijfers Jeugd bieden veel informatie voor regionaal beleid
Foto: Peter-Jan Nieuwenhuizen
De Colo Barometer is niet de enige bron van informatie voor de beschikbaarheid van stageplaatsen en leerbanen en trends op de arbeidsmarkt. Op basis van de onderzoeken van de kenniscentra en door koppeling van bestanden aan die van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) en van Stagemarkt.nl is Colo in staat regionale rapportages te maken die de afstemming van onderwijs en arbeidsmarkt ondersteunen.
Onderwijsdeelname mbo blijft groeien
Voor alle 30 arbeidsmarktregio’s levert Colo, in samenwerking met UWV WERKbedrijf, elke vier maanden de publicatie Basiscijfers Jeugd waarin alle voor de regio relevante cijfers en feiten worden gerapporteerd compleet met een lijst van de kansrijke beroepen voor die regio.
Groeiende richtingen zijn: ■■ transport en logistiek (+23%) ■■ verssectoren (+17%) ■■ recreatie (+18%) ■■ d ierverzorging (+15%)
De onderwijsdeelname in het mbo is gegroeid naar 525.000 in het schooljaar 2010 - 2011. Het schooljaar daarvoor waren dat er nog 10.000 minder. Niet alle beroepsopleidingen groeien daarbij in gelijke mate mee. In de opleidingen met de grote volumes zoals zorg, techniek en administratie blijft de deelname vrij stabiel. In de kleinere branches schommelt de deelname flink.
Beroepsgroepen met een dalende onderwijsdeelname zijn: ■■ bouw en infra (-7 %); ■■ reizen (-20%); ■■ procestechniek (-9 %); ■■ Veehouderij en Paarden■■ carrosserie (-11 %); houderij (-29%). ■■ facilitaire dienstverlening (-12%);
De Basiscijfers vormen een belangrijke basis voor regionaal arbeidsmarktbeleid, zoals dat door de gemeenten wordt vormgegeven, maar zij worden ook steeds meer gebruikt door roc’s en vmbo-scholen om zich te richten op de regionale arbeidsmarktbehoefte.
Oorzaak hiervan is voor een deel (het herstel van) de economische crisis en de beschikbaarheid van leerplaatsen die daaruit volgt. De reisbranche ontmoedigt al een aantal jaren jongeren om in te grote getale toe te stromen, terwijl de recreatie zich in steeds meer regio’s herstelt. Ook de voorkeur van jongeren voor een opleiding speelt een belangrijke rol. Een opleiding als dierverzorging blijft groeien ondanks de zeer krappe arbeidsmarkt en het beperkte aantal leerplaatsen. De veehouderij daarentegen is minder populair.
In deze uitgave van de Colo Barometer is een aantal gegevens uit de Basiscijfers overgenomen en bewerkt. De Basiscijfers bevatten daarnaast nog een schat aan informatie die van belang is voor een goede loopbaanoriëntatie van jongeren. Lezers die meer informatie willen of die willen inzoomen op de gegevens van één van de 30 regio’s kunnen die vinden op www.colo.nl onder de knop ‘In de regio’.
2
Het aantal deelnemers neemt daar het sterkst af van alle opleidingen, terwijl er een ruim aanbod is van leerplaatsen. De groei van de onderwijsdeelname is niet in alle arbeidsmarktregio’s gelijk verdeeld. Demografische ontwikkelingen zijn hiervan de oorzaak. Krimp is er vooral in het zuiden waar het kindertal daalt. Verder is de trek vanuit de Randstad naar de aangrenzende gebieden in Noord-Holland en Friesland zichtbaar. Regio’s met relatief grote groei: Rivierenland Midden-Utrecht Oost-Utrecht Noord-Kennemerland en WestFriesland Friesland Zaanstreek/Waterland Rijnmond Twente
kunnen vinden, starten nogal eens in een bol-opleiding en schakelen over als ze een leerbaan gevonden hebben. De ontwikkelingen zijn weergegeven in de onderstaande grafiek.
200 180 160
Regio’s met een dalende onderwijsdeelname: Zeeland Zuid-Gelderland Zuidoost-Brabant West-Brabant Holland Rijnland
140 120 100 80 60 40 20 0
Ook het aantal deelnemers dat een AKA-opleiding volgt, is toegenomen. AKA staat voor Arbeidsmarktgekwalificeerd Assistent. Het AKA-traject is geen opleiding voor één bepaald beroep, maar biedt voor een bepaalde doelgroep een brede voorbereiding op de arbeidsmarkt. Het aantal deelnemers in de algemene richting AKA is gegroeid naar meer dan 12.000 deelnemers. Steeds meer dropout-leerlingen krijgen via deze opleiding een nieuwe kans op een start op de arbeidsmarkt. Ook bij de sociale werkvoorziening is de AKAopleiding populair, omdat deze past binnen hun beleid om hun personeel door te laten stromen naar het bedrijfsleven.
2007-2008
2008-2009
van bbl naar bol
2009-2010 van bol naar bbl
Bedrijven nemen graag eigen stagiaires aan Een goede stage of leerbaan is een goede investering in de eigen loopbaan. Uit de gegevens uit de Basiscijfers Jeugd blijkt namelijk dat veel jongeren blijven werken bij het leerbedrijf waar zij hun stage of leerbaan hebben gevolgd. Voor de deelnemers met een bol-opleiding gaat 52 % na diplomering werken bij het bedrijf waar de stage is gevolgd. Voor de bbl-leerweg is dat gemiddeld maar liefst 83 %. In de groene sector is dit zelfs meer dan 90 %. Per sector zijn de verschillen weergegeven in de onderstaande grafiek.
Deelnemers switchen meer van bol naar bbl dan omgekeerd Gekeken naar leerweg valt op dat de bol-leerweg de meeste deelnemers kent en ook het afgelopen jaar het sterkst is gegroeid: van 348.000 naar 356.000. De deelname aan de bblleerweg is lichter gegroeid van 167.000 naar 169.000. Deze groei van het mbo zorgt ervoor dat ook de vraag naar stageplaatsen en leerbanen gegroeid is. Ondanks de crisis is het aantal leerbedrijven de afgelopen twee jaar maar liefst 10% gestegen. Begin 2011 leidden in Nederland 300.000 praktijkopleiders deelnemers op bij ruim 223.000 erkende leerbedrijven. In welke mate zijn deelnemers in de periode van economische crisis in hun eigen leerweg gebleven? Om hier een beeld van te geven is gekeken naar de mate waarin deelnemers gewisseld zijn van de ene leerweg naar de andere. Het blijkt dat tussen twee schooljaren ongeveer 12.000 deelnemers switchen van de bol naar de bbl-leerweg. Ruim 3.200 deelnemers switchen tussen twee schooljaren van een bbl naar een bol-leerweg. Er is kennelijk een patroon waarbij deelnemers eerst beginnen met de meer theoretische leerweg en dan vervolgens in een meer praktijkgerichte bbl-route verder gaan. Ook jongeren die aan het begin nog moeilijk een leerplaats
0%
20% bbl
40%
60%
80%
100%
bol
Na diplomering in een bol-leerweg blijven in de zorg en de techniek de meeste deelnemers werken bij hun leerbedrijf. In een bbl-traject gaan deelnemers in de zorg en de groensector na hun opleiding vooral werken bij het bedrijf waar zij hun leerbaan hebben gevolgd. Een goede stage of leerbaan is daarom een uitstekende investering in de toekomst, zowel voor bedrijven als voor jongeren! 3
Arbeidsmarkt
Foto: Hollandse Hoogte
Op de arbeidsmarkt zet het economische herstel door. De jeugdwerkloosheid daalde in een jaar van 62.000 naar 56.100 in januari 2011. Vanwege de Wet Wij (Wet investeren Jongeren) stimuleren gemeenten jongeren zich in te schrijven bij UWV WERKbedrijf. Daardoor lijkt de daling te stagneren. Het CBS constateerde eind 2010 dat het aantal openstaande vacatures steeg van 4.000 in oktober naar 130.000 in december 2010. Zorg, Welzijn en Sport Binnen de zorg dreigen er in de komende jaren tekorten te ontstaan voor niveau 3 (verzorgenden) en in mindere mate voor niveau 4 (verplegenden). Dit heeft te maken met een toenemende zorgvraag en een achterblijvende beroepsbevolking. Om de dreigende tekorten voor te zijn heeft het Kabinet Rutte maatregelen aangekondigd. Het voornemen is om ongeveer 12.000 extra mensen aan een baan in de (ouderen)zorg te helpen. Er zijn veel meer niveau 2-deelnemers dan er gevraagd worden. De kans op werk voor deze groep is daarom klein. Binnen welzijn sluit het mbo onvoldoende aan op de vraag van met
name jeugdzorg en in mindere mate de kinderopvang. De kinderopvang zet vooral medewerkers op niveau 3 in. Medewerkers die op niveau 4 functioneren zijn meestal niet daarvoor aangetrokken. Het zijn vaak doorstromers met ervaring en leidinggevende capaciteiten. (bron: Calibris) Economisch-Administratief, ICT en Veiligheid Voor gediplomeerden met een economisch administratieve opleiding op niveau 4 zijn de arbeidsmarktperspectieven gunstig. Dit geldt vooral voor de secretariële, financiële en commerciële opleidingen en bij de juridische opleiding personeel en arbeid. Vanwege de grote vraag is er (nog steeds) een tekort aan applicatieontwikkelaars en -beheerders. Gediplomeerden in deze richtingen hebben goede kansen op de arbeidsmarkt. Binnen veiligheid zijn de arbeidsmarktperspectieven gunstig voor beveiligers (niveau 2). Na een opleiding bij defensie zijn de perspectieven minder gunstig door de bezuinigingen op het leger. (bron: ECABO) Installatie-, Elektro- en Metaaltechniek De werkgelegenheid in het mkb-metaal 4
neemt voorzichtig toe. Vooral de verspanende bedrijven en machinebouwers hebben vacatures. Bij bouwgerelateerde metaalbedrijven is de situatie minder gunstig. In de technische installatiebranche is nog sprake van een afname. De arbeidsmarkt wordt krapper omdat er meer vacatures zijn en de werkloosheid afneemt. De hoge vervangingsvraag die de komende jaren wordt verwacht, wordt waarschijnlijk onvoldoende gecompenseerd door de instroom van schoolverlaters. Deze instroom neemt af. Dit leidt op termijn tot grote personeelstekorten. (bron: Kenteq) Handel, Textiel en Mode De detailhandel heeft voldoende vacatures. Bedrijven hebben soms moeite om verkoopfuncties in te vullen. Gediplomeerden die een baan zoeken in modewinkels en supermarkten hebben gunstige perspectieven. Driekwart van de vacatures op niveau 1 en 2 is geschikt voor gediplomeerde jongeren met weinig tot geen werkervaring. Op niveau 3 geldt dit voor ruim de helft van de vacatures. Groothandelsbedrijven zijn vooral op zoek naar kandidaten met voldoende kennis en ervaring. 85% van de vacatures op niveau 1, 2 en 3 is geschikt voor
gediplomeerde jongeren met weinig tot geen werkervaring. Op niveau 4 zijn de perspectieven iets minder gunstig. Bedrijven zijn (nog) niet bekend met relatief nieuwe mbo-opleidingen zoals (Junior) accountmanager, terwijl deze opleidingen wel steeds meer deelnemers hebben. In de mode- en interieurindustrie hebben gediplomeerden moeite met het vinden van een baan, omdat het aanbod groter is dan de vraag. De tapijten textielindustrie heeft juist moeite met het opvullen van vacatures.De uitstroom vanuit het onderwijs is beperkt in de tapijten textielindustrie. Deze deelbranche biedt dus volop kansen. (bron: KC Handel) Voedsel en leefomgeving In branches als teelt, voedsel en veehouderij is de werkgelegenheid goed. Bedrijven proberen door allerlei maatregelen aan voldoende personeel te komen. De bedekte teelt werkt bijvoorbeeld steeds vaker met mensen uit Oost-Europa. (bron: Aequor) Uiterlijke verzorging De uiterlijke verzorging is een zeer dynamische arbeidsmarkt. Bij de kappers stijgt de werkgelegenheid door het groeiende aantal zzp’ers. In salons met personeel blijft de werkgelegenheid op niveau. De vervangingsvraag is groot. De perspectieven voor niveau 3 zijn duidelijk beter dan voor niveau 2. (bron: KOC)
bouwen neemt in 2011 weer toe. Het herstel van de utiliteitsbouw en infra (grond-, weg- en waterbouw) zet zich in 2011 in. Dit herstel zet zich de komende jaren voort. Zo groeit nieuwbouw van woningen in 2012 met 7,5%. De bouwsector is over het dieptepunt van de economische crisis in 2010 heen. In Drenthe, Flevoland en Zeeland is een verdere daling in de woningbouw te verwachten in 2011. (bron: Fundeon) Creatieve industrie De werkgelegenheid in alle branches van de creatieve industrie loopt terug door de economische crisis. De aangekondigde overheidsbezuinigingen op de subsidie van de publieke omroepen en de kunstensector zet de werkgelegenheid nog meer onder druk. (bron: GOC) Afbouw en Onderhoud, Schoonmaak, Presentatie en Communicatie Hoewel het aantal vacatures is gekrompen door de economische crisis, is er nog steeds vraag naar gediplomeerde tentoonstellingsbouwers. Het aanbod van deelnemers blijft beperkt. Gezien de mogelijkheden in de branche is het nodig dat meer scholen deze kwalificatie aanbieden. De schoonmaak biedt goede arbeidsmarktperspectieven. (bron: Savantis)
Hout en Meubel Er zijn momenteel geen kansrijke beroepen in de hout- en meubelbranche. De gevolgen van de economische crisis zijn nog steeds voelbaar. Bedrijven hebben minder werk en redden het met het bestaande personeel. Voor grote klussen huren bedrijven tijdelijke arbeidskrachten in. De parketbedrijven in Noord-Nederland zijn genoodzaakt het personeel zelf op te leiden, omdat de opleiding alleen in Nieuwegein wordt gegeven. (bron: SH&M)
Gezondheids-, Creatieve en Ambachtelijke techniek Door innovatieve operatietechnieken zijn er meer geavanceerde medische hulpmiddelen die meer tijd, kennis en een andere behandeling vragen. Mede hierdoor is de vraag naar medewerkers steriele medische hulpmiddelen groot. Daarnaast groeit de markt voor overige medische hulpmiddelen (denk aan brillen, hoortoestellen, (gebits)protheses, orthopedische schoenen, etc.) door de vergrijzing. Er is meer behoefte aan gekwalificeerde vakmensen in de gezondheidstechniek. (bron: SVGB)
Bouw en Infra In 2011 herstelt de bouw- en infrasector zich op landelijk niveau licht met 1% toename van de totale bouwproductie. Deze groei komt vooral door het herstel van de woningmarkt. Ook het onderhoud van ge-
Proces-, Laboratoriumtechniek en Fotonica In het noorden worden vooral op niveau 3 en 4 tekorten verwacht in de procestechniek. In het algemeen lijken er te weinig deelnemers te zijn voor allround opera5
tioneel technicus niveau 4. De vraag naar basisoperator loopt terug. In de laboratoriumtechniek ontstaat door de vergrijzing veel werk voor analisten pathologie. (bron: PMLF) Horeca, Bakkerij, Recreatie, Reizen en Facilitaire dienstverlening In de bakkerijbranche is sprake van schaalvergroting en specialisatie. Bedrijven willen zich onderscheiden van supermarkten. In de productieplaatsen is behoefte aan medewerkers die of brood- of banketbakker zijn. De horecasector heeft nog altijd een tekort aan gekwalificeerde zelfstandig werkende koks en gastheren-/ vrouwen. (bron: Kenwerk) Transport, Logistiek en Scheepvaart Werkgevers in de havenbranche maken zich zorgen over het imago van de branche en de instroom van jonge mensen op de korte en lange termijn. Kennniscentrum VTL probeert de instroom van nieuw talent zoveel mogelijk te stimuleren. (bron: VTL) Mobiliteit De markt is stabiel, maar nog niet terug op het niveau van voor de economische recessie. De verkoop van motorfietsen loopt nog achter bij die van personenauto’s. Dit is terug te zien in het aantal vacatures. (bron: Innovam) Carrosserie Opvallend is dat bedrijven nu terughoudend zijn met het aannemen van personeel. Het lijkt erop dat de economische crisis bij de carrosseriebranche nog steeds toeslaat. De efficiëntere sturing van verzekeraars leidt tot afname van werk. (bron: VOC) Verssectoren De versindustrie is onvoldoende bekend bij werkzoekenden. Zij zijn niet op de hoogte van de opleidingsmogelijkheden, carrièrekansen en relatief goede arbeidsvoorwaarden die deze branche biedt. Ook is de versindustrie op zoek naar ambitieuze productieleiders die de kwaliteit en productiviteit kunnen optimaliseren. De versdetailhandel kampt met opvolgingsproblematiek. (bron: SVO)
Kans op stage- en leerbanen in de verschillende regio’s in Nederland Branche
Regio 1
Regio 2
Regio 3
Regio 4
Regio 5
Regio 6
Noord
Oost
Middenwest
Noordwest
Zuidwest
Zuidoost
Zorg Welzijn Dokter-, Apotheek-, Tandartsassistenten Sport Economisch Administratief ICT Veiligheid Installatie-, Elektro- en Metaaltechniek Detailhandel Food en Non Food Groothandel Food en Non Food Textielindustrie Mode-industrie Groene ruimte Bloemen en Tuincentra Voedingsindustrie Plantenteelt Dierverzorging Veehouderij en Paardenhouderij Kapper Schoonheidspecialist Voetverzorger Bouw en Infra Hout en Meubel Uitgeven, Vormgeven en Printmedia AV, Multimedia en Gaming Artiesten, Theater en Evenementen Gezondheidstechniek Creatieve en Ambachtelijke techniek Afbouw en Onderhoud Reclame en Presentatie Schoonmaak en Glazenwassen Carrosserie Mobiliteit Procestechniek Laboratoria Fotonica Transport en Logistiek Scheepvaart Horeca Bakkerij Reizen Recreatie Facilitaire dienstverlening Versdetailhandel, -groothandel, -industrie
* In dit aantal zijn de leerbedrijven die bij meerdere kenniscentra erkenningen hebben vaker meegeteld. Het totaal aantal unieke leerbedrijven in maart 2011 is 222.887. 6
Gemiddelde situatie van kans op stageen leerbanen per regio in Nederland Landelijk
Kenniscentrum
gemiddelde
Aantal
Waarvan
leerbedrijven*
buitenlands
Calibris
52.107
712
ECABO
47.428
732
Kenteq
18.755
73
KC Handel
39.491
572
Aequor
25.274
1.037
1
4 3 2 5
KOC
9.581
6
128
Fundeon
11.276
16
SH&M
3.380
14
GOC
7.743
140
SVGB
3.407
45
Savantis
10.056
65
1 2 3 4 5 6
Regio Noord Regio Oost Regio Middenwest Regio Noordwest Regio Zuidwest Regio Zuidoost
Legenda er zijn meer dan voldoende stageplaatsen en leerbanen t.o.v. het aantal leerlingen
VOC
2.086
6
Innovam
10.444
10
leerbanen, bij sommige opleidingen is er evenwicht
KC PLMF
3.334
38
over het algemeen is er evenwicht, bij sommige opleidingen zijn
over het algemeen zijn er meer dan voldoende stageplaatsen en
er meer dan voldoende stageplaatsen en leerbanen de vraag naar en het aanbod aan stageplaatsen en leerbanen zijn
VTL
5.878
-
in evenwicht over het algemeen zijn er meer dan voldoende stageplaatsen en
Kenwerk
18.019
1.638
leerbanen, in sommige opleidingen is er een tekort over het algemeen is er evenwicht, bij sommige opleidingen is er een tekort aan stageplaatsen en leerbanen over het algemeen is er een tekort aan stageplaatsen en leerbanen, in sommige opleidingen is er evenwicht
SVO
3.555
5
er is een tekort aan stageplaatsen en leerbanen t.o.v. het aantal leerlingen
Totaal
271.814
5.231
7
Stage- en leerbanenmarkt
Foto: Hollandse Hoogte
Ondanks de crisis is het aantal leerbedrijven de afgelopen twee jaar maar liefst 10 procent gestegen. Begin 2011 leiden in Nederland 300.000 praktijkopleiders bij ruim 223.000 erkende leerbedrijven deelnemers op. Vanwege de economische crisis dreigden veel mbo’ers hun opleiding af te moeten breken, omdat er voor hen geen leerplaatsen waren. Door stimuleringsmaatregelen hebben de kenniscentra over het algemeen voldoende leerplaatsen weten te creëren. Hieronder zijn per branche de laatste ontwikkelingen beschreven. Zorg, Welzijn, en Sport Over het algemeen zijn er voldoende stageplaatsen voor doktersassistenten. Sommige huisartsen zijn terughoudend met het aanbieden van stages in verband met de tijd die het opleiden kost en de stagevergoeding die zij moeten bieden. Vooral voor de lagere niveaus is het lastig een stage te vinden. In de kinderopvang zijn er voldoende leerplaatsen voor de hogere niveaus, maar instellingen geven de voorkeur aan niveau 3. (bron: Calibris)
Leerbanen en stageplaatsen Waar in de barometer de term leerbaan wordt gebruikt wordt de beroepspraktijkvorming bedoeld zoals die vorm krijgt in bbl-opleidingen: meestal vier dagen werkend leren met een arbeidsovereenkomst en één dag naar school. Waar stageplaats wordt gebruikt wordt de beroepspraktijkvorming bedoeld zoals die vorm wordt gegeven in de bol-opleiding: een periode van een aantal weken tot een half jaar onafgebroken werkzaam in een bedrijf, maar zonder arbeidsovereenkomst op enig moment tijdens de opleiding. Waar leerplaats wordt gebruikt, wordt beide bedoeld: een beschikbare plaats bij een bedrijf voor een leerling.
Economisch Administratief, ICT en Veiligheid In de richtingen medewerker ICT (niveau 2) en bedrijfsadministratief medewerker (niveau 2) zijn er meer deelnemers dan leerplaatsen. Leerbedrijven geven de voorkeur aan stagiairs van de hogere niveaus, ook als de werkzaamheden geschikt zijn voor lagere niveaus. Bovendien 8
speelt het probleem dat deelnemers op de lagere niveaus volgens werkgevers over onvoldoende werknemersvaardigheden beschikken om stage te kunnen lopen. In de particuliere beveiliging en vooral bij defensie is het aantal stageplaatsen en leerbanen voldoende voor het aantal deelnemers dat een opleiding volgt. (bron: ECABO) Installatie-, Elektro- en Metaaltechniek Het aantal deelnemers in deze opleidingsrichtingen is de afgelopen twee jaar gedaald. De daling geldt alleen voor het aantal bbl-ers, het aantal bol-ers bleef ongeveer gelijk. Over het algemeen zijn er voldoende leerplaatsen beschikbaar. In de installatiebranche is het aanbod van leerplaatsen minder ruim dan in de overige richtingen. (bron: Kenteq) Handel, Textiel en Mode In de detailhandel zijn de perspectieven op een leerplaats over het algemeen gunstig. Voor deelnemers die een verkoopopleiding volgen, zijn er op alle niveaus voldoende leerplaatsen beschikbaar. Vooral voor verkopers (niveau 2) en verkoopspecialisten (niveau 3) zijn de
perspectieven zeer gunstig. De opleiding interieuradviseur (niveau 4) wordt door meer deelnemers gevolgd dan het aantal leerplaatsen toelaat. Het advies aan roc’s is om de instroom meer af te stemmen op de arbeidsmarktrelevantie. In de groothandel vinden deelnemers op de lagere niveaus vrij snel een leerplaats. Op niveau 4 worden sommige deelnemers verdrongen door hbo-ers. Voor deelnemers van exportmedewerker (niveau 4) is het dit schooljaar lastiger een stageplaats te vinden. Er is geen sprake van een tekort, maar het kost deelnemers meer tijd een stage te vinden. In de mode- en interieurindustrie is het aantal deelnemers te hoog in verhouding tot het beperkte aantal leerplaatsen. Voor deelnemers in de opleiding productiecoördinator (niveau 4) zijn bijvoorbeeld in het westen van het land te weinig leerplaatsen. Hier zijn nauwelijks bedrijven in deze sector. In de opleidingen tapijt- en textielindustrie is het aantal deelnemers zo laag, dat er voldoende leerplaatsen zijn. Dit geldt zeker voor de regio’s Oost en ZuidOost. (bron: KC Handel) Voedsel en Leefomgeving De richtingen vormgever leefomgeving en dierverzorging (met name op niveau 4) hebben een structureel tekort aan leerplaatsen. Bovendien verdringen met name vmbo’ers de mbo’ers op kinderboerderijen. Dierenartspraktijken geven de voorkeur aan stagiairs met ervaring. Het gevolg is dat deelnemers die een opleiding volgen in de richting dierenartsassistent paraveterinair (niveau 4), naar een alternatieve stageplaats zoeken, waar zij een gedeelte van de werkprocessen kunnen leren. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij bedrijven in de dierverzorging. Dit zorgt voor een mismatch van deelnemers en stageplaatsen. (bron: Aequor) Uiterlijke verzorging Over het algemeen zijn er in deze richting voldoende erkende leerbedrijven en voldoende leerplaatsen. In de kappersbranche is het aanbod ruimer dan voor schoonheidsspecialisten en pedicures. Voor deelnemers in de opleidingsrichting kapper is de kans op stage op niveau 3
beter dan op niveau 2. In sommige regio’s is er sprake van een tekort aan plaatsen voor schoonheidsspecialisten. Er worden meer deelnemers opgeleid dan de arbeidsmarkt kan opnemen. Door de toename van het aantal opleidingen allround schoonheidsspecialist, neemt de druk op de stagemarkt verder toe. (bron: KOC) Bouw en Infra In de bouw en infra neemt de instroom van deelnemers af, zij kiezen vaker voor een andere richting. In sommige regio’s is er een tekort aan deelnemers. In Utrecht, Den Haag, Amsterdam, Zuid-Limburg, Zeeland, Groningen en in zekere mate in de kop van Noord-Holland zijn er meer leerplaatsen beschikbaar dan deelnemers. (bron: Fundeon) Hout en Meubel Het aantal leerbanen voor deelnemers in een bbl-traject is beperkt. Als gevolg hiervan kiezen bbl’ers soms voor een bol-traject binnen de richting hout en meubel. Zij-instromers zien vaker van de opleiding af wanneer een bbl-traject niet mogelijk is. Resultaat is dat er nauwelijks expliciete tekorten aan leerplaatsen zijn. In sommige regio’s is sprake van een verdringing van niveau 2 en 3 deelnemers door mbo niveau 4. Bedrijven geven de voorkeur aan deelnemers op niveau 4. (bron: SH&M) Creatieve industrie Het aantal deelnemers dat een bbl-traject volgt, loopt verder terug. Al langere tijd is er een trend zichtbaar dat deelnemers kiezen voor bol-opleidingen en minder voor bbl-opleidingen. In de richtingen artiest, mediavormgever en gaming (alle niveau 4) is er een tekort aan leerplaatsen. (bron: GOC) Gezondheids-, Creatieve en Ambachtelijke techniek In de gezondheids-, creatieve en ambachtelijke techniek zijn voldoende leerplaatsen beschikbaar. Schoolverlaters kunnen meestal ook direct aan de slag op de kansrijke arbeidsmarkt in deze sectoren. (bron: SVGB) 9
Afbouw en Onderhoud, Schoonmaak, Presentatie en Communicatie In de afbouw is er een tekort aan leerplaatsen. Dit geldt vooral voor de opleiding medewerker stukadoor op niveau 2. Door de economische crisis zijn bedrijven soms niet in staat deelnemers op te leiden. Als gevolg van maatregelen van kenniscentrum Savantis en sociale partners stijgt de instroom van deelnemers na een sterke daling weer licht. De verwachting is dat het in 2011 lastig blijft alle deelnemers een leerplaats te bieden. De richting schilderen en onderhoud laat een wisselend beeld zien. In sommige regio’s zijn er voldoende leerplaatsen, in andere regio’s is sprake van een tekort. Voor deelnemers in de opleiding in de richting assistent schilder niveau 1 zijn er stageknelpunten. (bron: Savantis) Carrosserie In de richting van de carrosserie zijn bedrijven terughoudend met het aanbieden van leerplaatsen. De grootste tekorten zijn zichtbaar in de richtingen autospuiten en autoschadeherstel. (bron: VOC) Mobiliteit Bbl’ers kiezen iets vaker voor een boltraject. In de mobiliteitsbranche zijn de grootste stageknelpunten zichtbaar in de richting assistent mobiliteitsbranche (niveau 1) en werkplaatsmanager (niveau 4). (bron: Innovam) Proces-, Laboratoriumtechniek en Fotonica In de laboratoriumtechniek zijn over het algemeen voldoende leerplaatsen beschikbaar. In de regio Noord-Brabant is het voor deelnemers in de richting analist klinische chemie (niveau 4) lastiger om aan een leerplaats te komen. Dit is een gevolg van het samenvoegen van een aantal laboratoria in deze regio. In de regio Noord en het oosten van het land kiezen weinig deelnemers voor pathologie, ondanks de goede perspectieven. In de procestechniek heeft een onderzoek in het noordoosten van het land uitgewezen dat ruim de helft van deze bedrijven een tekort aan deelnemers verwacht, vooral
deelnemers op niveau 3 en 4. In het noordoosten loopt het aantal bol’ers in de richting allround operationeel technicus terug. Bedrijven vinden maar moeilijk deelnemers voor deze leerplaatsen. De vraag van leerbedrijven naar basisoperator op niveau 1 loopt juist terug. (bron: PMLF) Transport, Logistiek en Scheepvaart Voor deelnemers in opleidingen op niveau 2 zijn er in de regio Noord minder stageknelpunten dan voorheen.
Bij opleidingen in de haven vindt verschuiving plaats van bbl naar bol. (bron: VTL) Horeca, Bakkerij, Recreatie, Reizen en Facilitaire dienstverlening In de reisbranche is er over het algemeen een evenwicht van vraag en aanbod van stageplaatsen. In enkele gevallen is er sprake van een tekort. Bedrijfssluitingen als gevolg van de economische crisis en de opkomst van reisbureaus via internet zijn hiervan de oorzaak. Op dit moment is de stagemarkt in de recreatiesector
Bijna kwart
Nederlandse
jongeren kiest
jongeren beste
voor opleiding
jobhoppers
met weinig
van Europa
toekomst 23% van de jongeren in opleiding gaat voor een diploma met matige tot geringe kansen op de arbeidsmarkt. Dat blijkt uit een vergelijking van de onderwijsdeelname met de verwachte werkgelegenheid over vier jaar. Veel jongeren die deelnemen aan opleidingen zorg en administratie op een laag niveau hebben weinig perspectief op een baan, maar ook aan andere opleidingen nemen meer jongeren deel dan de arbeidsmarkt aan kan. Toekomstbeelden die sterk in de belangstelling staan bij jongeren en die populair zijn in de media zoals dierverzorger, kok, zang en dans, reizen, mode en interieur zijn belangrijke motivators bij de keuze voor een opleiding met maar een beperkt aantal banen in het verschiet. Driekwart van de jongeren volgt een opleiding met voldoende tot goede kansen op de arbeidsmarkt. Informatie over de toekomstmogelijkheden van hun keuzen speelt wel een steeds belangrijker rol in hun keuze voor een opleiding.
Van de Nederlandse jongeren die met een diploma de arbeidsmarkt betreden heeft meer dan de helft na drie jaar zijn eerste baan al verwisseld voor een tweede en een kwart al voor een derde, vierde of vijfde baan. Daarmee staan ze samen met de Noren als jobhoppers aan de top in Europa. De Franse jongeren zijn het minst mobiel. Daarvan zit 80% na drie jaar nog in zijn eerste baan. Dit blijkt uit het onlangs verschenen vergelijkend onderzoek over arbeidsmobiliteit in Europa, Japan en de VS, uitgebracht door ROA.
Verschillende werkgevers Jongeren in de Verenigde Staten zijn wereldkampioen jobhoppen en zitten na een jaar al voor 80% in hun derde baan. Dat heeft vooral te maken met het verschil in ontslagbescherming tussen de VS en Europa. Bij 83% van de baanwisselingen door jongeren in Nederland gebeurt dat op vrijwillige basis. In de VS is 56% van de baanwisselingen het gevolg van ontslag. Bij het ouder worden wordt er door de 10
in evenwicht. In het hoogseizoen zal de vraag naar stagiaires en personeel toenemen en het aanbod achterblijven. (bron: Kenwerk) Versdetailhandel, -groothandel, -industrie In de verssectoren zijn voldoende leerbanen beschikbaar. (bron: SVO)
Nederlanders minder snel gewisseld. Aan het eind van zijn arbeidsleven heeft de Nederlander gemiddeld vier verschillende werkgevers gehad; de Duitser vijf en de Amerikaan tien.
Vermogen om aan te passen Positief aan het gedrag van de Nederlandse jongeren is dat bij vaker wisselen van baan het vermogen om zich aan te passen aan de nieuwe werksituatie toeneemt. Daardoor krijgt de jongere niet alleen sneller een nieuwe baan, hij kan hem ook langer houden als hij dat wil.
Colo Barometer Vier keer per jaar brengt Colo de partijen in het veld van arbeidsmarkt en beroepsonderwijs op de hoogte van de actuele stand van zaken op de stageplaatsen- en leerbanenmarkt. Alle Colo Barometers kunt u vinden op Colo.nl. Ruim 800 medewerkers van de zeventien kenniscentra verzamelen de informatie die leidt tot 258 branche-regioscores van 43 branches in zes districten. De vorige rapportage was in december 2010. De volgende Colo Barometer komt uit in juni 2011.
Kansrijke beroepen Beroep
Tekorten aan leerplaatsen Niveau Sector
Beroep
Niveau Sector
Verzorgende
3
Zorg en Welzijn
Pedagogisch werker
4
Zorg en Welzijn
Doktersassistent
4
Zorg en Welzijn
Helpende
2
Zorg en Welzijn
Pedagogisch werker
3
Zorg en Welzijn
Medewerker ICT
2
Economisch-administratief
Administrateur
4
Economisch-administratief
Bedrijfsadministratief medewerker
2
Economisch-administratief
Commercieel medewerker binnendienst
3
Economisch-administratief
Particulier digitaal onderzoeker
4
Economisch-administratief
Contactcenter medewerker
3
Economisch-administratief
Interieuradviseur
4
Handel en textiel
Servicemonteur werktuigbouw
3
Techniek
Allround medewerker mode/maatkleding
4
Handel en textiel
Servicemonteur installatietechniek
3
Techniek
(Junior) accountmanager
4
Handel en textiel
Constructiewerker
3
Techniek
Dierenassistent paraveterinair
4
Voedsel en leefomgeving
Verkoper
2
Handel en Textiel
Vormgever leefomgeving
4
Voedsel en leefomgeving
Aankomend verkoopmedewerker
1
Handel en Textiel
Manager dierverzorging
4
Voedsel en leefomgeving
Verkoopspecialist detailhandel
3
Handel en Textiel
Allround scheepsinterieurbouwer
3
Hout en Meubel
Voedingsindustrie
2,3,4
Voedsel en leefomgeving
Meubelmaker (scheeps)interieurbouwer
2
Hout en Meubel
Medewerker teelt
3
Voedsel en leefomgeving
Allround interieurbouwer
3
Hout en Meubel
Hovenier
2
Voedsel en leefomgeving
Artiest
4
Creatieve industrie
Timmerman
4
Bouw & infra
Gaming
4
Creatieve industrie
Assistent bouw & infra
1
Bouw & infra
Mediavormgever
4
Creatieve industrie
Metselaar
2
Bouw & infra
Medewerker stukadoor
2
Schilderen en afbouw
Werkvoorbereider
4
Hout en meubel
Assistent schilder
1
Schilderen en afbouw
Interieurbouwer
2,3
Hout en meubel
Autoschadehersteller
2
Carrosserie
Machinaal houtbewerker
2,3
Hout en meubel
Autospuiter
2
Carrosserie
Opticien
4
Gezondheidstechniek
Assistent mobiliteitsbranche
1
Mobiliteit
Audicien
4
Gezondheidstechniek
Werkplaatsmanager
4
Mobiliteit
Tandtechnicus
4
Gezondheidstechniek
Junior Laborant
2
Laboratoriumtechniek
Schoonmaker
2
Schoonmaak
Analist pathologie
4
Laboratoriumtechniek
Tentoonstellingsbouwer
2,3
Schilderen en afbouw
Biotechnologisch analist
4
Laboratoriumtechniek
Industriële lakverwerking
2,3
Schilderen en afbouw
Chauffeur goederenvervoer
2
Transport en logistiek
Eerste autotechnicus
3
Mobiliteit
Coördinator Havenoperaties
3
Transport en logistiek
Serviceadviseur
4
Mobiliteit
Manager verkoop reizen
3
Reizen en recreatie
Autotechnicus
3
Mobiliteit
Verkoper reizen
3
Reizen en recreatie
Chemisch fysisch analist
4
Laboratoriumtechniek
Facilitair medewerker
2
Facilitaire dienstverlening
Analist pathologie
4
Laboratoriumtechniek
Analist biotechnologie
4
Laboratoriumtechniek
Operator A
2
Procestechniek
Operator B
3
Procestechniek
Operator C
4
Procestechniek
Chauffeur Goederenvervoer
2
Kijk op barometer.colo.nl voor het volledige (regionale) overzicht.
Transport en logistiek
Scheepvaartberoepen (zeevaart)
3,4
Scheepvaart
Gastheer/-vrouw
2,3
Horeca
Zelfstandig werkend kok
2,3
Horeca
Zelfstandig werkend gastheer/-vrouw
2,3
Horeca
Voedingsoperator
3
Verssectoren
Productiemedewerker versindustrie
2
Verssectoren
2
Verssectoren
Productiemedewerker/medewerker versspeciaalzaak
Kijk op barometer.colo.nl voor het volledige (regionale) overzicht.
11
Voedsel en leefomgeving www.aequor.nl
Colo Colo is de vereniging van zeventien samenwerkende kenniscentra. Voor ruim 40 sectoren met een veelvoud aan branches en bedrijfstakken verbinden zij bedrijfsleven, arbeidsmarkt en beroepsonderwijs.
Kenniscentra werken landelijk én regionaal als strategische partners voor ministeries, gemeenten, sociale partners en beroepsonderwijs.
Zorg, Welzijn en Sport www.calibris.nl
Economie, administratie, ICT en veiligheid
Postbus 7259 2701 AG Zoetermeer T [079] 329 40 00 www.colo.nl
www.ecabo.nl
Bouw en infra www.fundeon.nl
Creatieve industrie www.goc.nl
Mobiliteit www.innovam.nl
Handel www.kchandel.nl
Technisch vakmanschap www.kenteq.nl Horeca, bakkerij, reizen en recreatie, facilitaire dienstverlening www.kenwerk.nl Uiterlijke verzorging www.koc.nl Proces-, milieu-, laboratoriumtechniek en fotonica www.pmlf.nl
Schilderen en onderhoud, afbouw, reclame, presentatie en communicatie, schoonmaak en glazenwassen www.savantis.nl
Hout en meubel www.shm.nl Creatieve techniek, ambachtelijke techniek en gezondheidstechniek www.svgb.nl
Voor meer informatie over stage- en leerbanenmarkt: Will Seignette (Colo) [079] 329 40 31, [06] 513 375 31 over de arbeidsmarkt: Ruud Baarda (Colo) [079] 329 40 32, [06] 533 213 00
Foodsector
Uitgave © Colo, Zoetermeer, maart 2011, jaargang 5
www.svo.nl
Carrosserie www.vocar.nl
Redactie en vormgeving Colo, Zoetermeer
Transport en logistiek www.vtl.nl
Drukwerk Bestenzet, Zoetermeer ISSN: 1879-7911 Foto omslag: Peter-Jan Nieuwenhuizen
