Zaaknummer: OWZDB41 Onderwerp
voortgangsrapportage armoedebeleid 2012
Collegevoorstel Inleiding In de nota armoedebeleid is afgesproken om de raad ieder jaar te informeren over de voortgang van het armoedebeleid. In dit voorstel wordt de rapportage van 2012 ter kennisname aan u voorgelegd. U wordt verzocht dit ter kennisname aan de raad te brengen. Feitelijke informatie Zie bijgaand raadsvoorstel. Afweging Zie bijgaand raadsvoorstel. Inzet van Middelen Zie bijgaand raadsvoorstel. Voorgenomen besluit Wij stellen u voor bijgaand besluit vast te stellen.
1
Zaaknummer: OWZDB41 Onderwerp
voortgangsrapportage armoedebeleid 2012
BESLUIT Het college van Heusden heeft in de vergadering van 18 december 2012;
besloten: -
kennis te nemen van de voortgangsrapportage armoedebeleid 2012; de rapportage ter kennis te brengen aan de raad
namens het college van Heusden, de secretaris,
mr. J.T.A.J. van der Ven
2
000579779 Onderwerp
zaaknummer
OWZDB41
voortgangsrapportage armoedebeleid 2012
Raadsvoorstel Inleiding In de nota armoedebeleid is afgesproken om u ieder jaar te informeren over de voortgang van het armoedebeleid. In dit voorstel wordt de rapportage van 2012 ter kennisname aan u voorgelegd. Feitelijke informatie In 2012 heeft de focus gelegen op de bewustwording onder partners, vrijwilligers en de doelgroep, schuldhulpverlening en verbetering van de dienstverlening en het aanbod HeusdenPas. Verder kijken we hoe we er na 3 jaar ‘Werk maken van armoede’ voor staan met de doelen die we voor ogen hadden bij de vaststelling van het armoedebeleid eind 2009. Afweging U wordt verzocht kennis te nemen van de rapportage. Inzet van Middelen Voor de uitvoering van het armoedebeleid is jaarlijks een budget beschikbaar van ongeveer € 770.000,-. Medio 2012 werd duidelijk dat het beschikbare budget niet toereikend zou zijn vanwege de hogere kosten e voor bijzondere bijstand en schuldhulpverlening. Hiervoor is bij de 2 berap incidenteel een extra bedrag van € 48.000,- beschikbaar gesteld. Globaal zijn de totale kosten voor 2012 als volgt te verdelen: Bijzondere Bijstand en Langdurigheidtoeslag € 373.000,Uitvoering lokaal beleid zoals Heusden Pas € 110.000,Schuldhulpverlening € 250.000,Kwijtscheldingen € 85.000,Voorgenomen besluit Wij stellen u voor bijgaand besluit vast te stellen.
Het college van Heusden, de secretaris, mr. J.T.A.J. van der Ven
De burgemeester, drs. J. Hamming
1
000579779 Onderwerp
zaaknummer
OWZDB41
voortgangsrapportage armoedebeleid 2012
De gemeenteraad van Heusden in zijn openbare vergadering van 5 februari 2013; gezien het voorstel van het college van 18 december 2012,
gelet op de beraadslaging;
besluit: -
Kennis te nemen van de voortgangsrapportage armoedebeleid 2012
de griffier,
de voorzitter,
mw. drs. E.J.M. de Graaf
Drs. J. Hamming
2
‘Werk maken van armoede’ Armoedenota 2010-2013 Derde voortgangsrapportage December 2012
Inleiding In december 2009 is de nota ‘Werk maken van armoede’ vastgesteld in de raad. Zoals afgesproken rapporteren wij jaarlijks over de voortgang. Deze rapportage bekijkt de voortgang tot en met het derde jaar waarin de nota ‘Werk maken van armoede’ zijn uitvoering heeft. In 2012 stonden de bestendiging en verfijning van het beleid centraal. Dit jaar is veel geïnvesteerd in de samenwerking met de partners, het ontwikkelen en implementeren van de nota schuldhulpverlening en het verbeteren van de HeusdenPas. Omdat we nu 3 jaar ‘werk maken van armoede’, bekijken we ook hoe de resultaten tot nog toe zich verhouden tot de gestelde doelen. Zijn de doelen nog haalbaar, moet er bijgestuurd worden of moeten bepaalde verwachtingen bijgesteld worden? Resultaten 2012 Bestendiging en verfijning waren de kernwoorden voor de uitvoering van het armoedebeleid in 2012 en dat kwam onder andere terug in de uitbreiding van het aanbod en het voortdurend communiceren met de doelgroep en partners. Dit heeft geleid tot meer kennis van de doelgroep en meer bekendheid en bewustwording bij de Heusdense samenleving. Hieronder wordt dit resultaat samen met andere resultaten toegelicht. Samenwerking partners In de armoedenota is destijds de input van verschillende maatschappelijke partners verwerkt. Ook in de uitvoering werken wij nauw samen met diezelfde partners: Intergemeentelijke Sociale Dienst Midden-Langstraat (ISD), Juvans, MEE, Modus, De Twern en Woonveste. Sinds kort zijn ook de Voedselbank en Vluchtelingenwerk weer aangesloten. De winst in deze samenwerking is drieledig. Ten eerste worden er gezamenlijk activiteiten ondernomen, naast het reguliere overleg. Zo heeft de werkgroep armoede ook dit jaar met een marktkraam op vier verschillende locaties in de gemeente Heusden gestaan om aandacht te vragen voor armoede en voorlichting te geven. Daarnaast is er een voorlichtingsbijeenkomst over de signalering en het ter sprake brengen van armoede geweest voor een groot aantal vrijwilligers. Ook zijn er twee bijeenkomsten georganiseerd waarbij in gesprek werd gegaan met de doelgroep. Belangrijkste vraag was: Wat wil de doelgroep nu eigenlijk? Tenslotte is er een signalenkaart ontwikkeld voor professionals om armoede beter te kunnen signaleren. Ten tweede vinden partners elkaar onderling steeds beter. Niet alleen op casuïstiek niveau vindt er betere afstemming en doorverwijzing plaats, ook op organisatorisch niveau
werken de partners meer samen. Zo ondersteunt de Twern de Voedselbank bij haar vrijwilligersbeleid en verzorgen Woonveste en Juvans samen de cursus Budgetteren. Ten derde initiëren de partners ook zelf activiteiten. Zo heeft Woonveste haar incassobeleid aangepast zodat betalingsachterstanden eerder opgemerkt en opgepakt worden. 1 Juvans is gestart met een vrijwilliger die thuisadministratie verzorgt . De Voedselbank heeft haar werkwijze veranderd waardoor er meer ruimte is voor een dialoog met en tussen hun klanten. Daarnaast brengen de deelnemers aan de werkgroep hun kennis en bevlogenheid over het onderwerp armoede mee naar hun organisaties. Dit heeft ervoor gezorgd dat tijdens veel (consultatie)gesprekken armoede standaard aan bod komt. Ondertussen trekken we met de meeste partners nu ongeveer 3 jaar samen op in de werkgroep armoede. Het is goed om ook met hen stil te staan bij wat we in de afgelopen periode hebben gedaan en ondernomen. Daarom hebben we de partners op een informele wijze een aantal vragen voorgelegd. Hiermee willen wij een beeld krijgen van hun ervaring en beleving van de resultaten van het armoedebeleid. Om een indruk te geven van de reacties is een aantal uitspraken opgenomen in onderstaand kader. Uitspraken deelnemers armoedewerkgroep. Stichting Modus “Er komt beter zicht op de doelgroep, maar ziet de doelgroep ons? En wil de doelgroep ons zien?” “Er blijft een drempel om zaken aan te vragen.” “Het doorontwikkelen naar de 1-loketgedacht is mijns inziens niet goed uit de bus gekomen, het is de vraag of dit ook een gewenste situatie zou zijn. Het is belangrijker om te zorgen dat mensen vanuit diverse organisaties weten waar zij terecht kunnen.” Juvans maatschappelijk werk “Het is heel prettig dat de gemeente zo „dichtbij‟ de organisatie staat en ons steeds nauw betrekt bij de verdere ontwikkeling van het (armoede)beleid.” “Vanuit onze praktijk kan ik zeggen dat de HeusdenPas hier volledig is geïmplementeerd en als vanzelfsprekend aan de orde komt in de gesprekken met onze cliënten.” MEE “Positieve punten van de werkgroep: klanten kunnen beter en correcter geholpen worden, het bundelen van krachten werkt versterkend en het brengt organisaties dichter bij elkaar.” Voedselbank Heusden “De documentatie is helder, overzichtelijk en erg praktisch. Vraag is wel: wat is het effect en hoe meten we dit?” “Helaas hadden wij het laatste jaar een groei van circa 25 gezinnen naar 53 in Vlijmen en Oudheusden.” 1
Dit valt later onder het project ‘thuisadministratie’, wat door Stichting Modus wordt uitgevoerd in samenwerking met Juvans.
ISD Midden-Langstraat “In vergelijking met andere gemeenten valt de integrale aanpak vanuit zowel ambtelijke, maatschappelijk middenveld als ervaringsdeskundige op.” “Het blijft lastig de doelgroep te bereiken. Algemene communicatie lijkt onvoldoende om de specifieke situaties te bereiken. Inzet op preventie is noodzakelijk. Een goede methode is nog niet gevonden. “ Bovenstaande partners in het armoedebeleid hebben altijd het belang van de bestrijding van armoede ingezien. Nu, in het derde jaar van de uitvoering van de nota, is het goed merkbaar dat ook steeds meer andere (vrijwilligers)organisaties interesse tonen in het onderwerp. Aan de hand van concrete situaties maken we kennis met verschillende soorten problemen waar organisaties en individuen tegen aan lopen. Soms zijn concrete oplossingen te bieden, maar soms ook lopen we tegen de grenzen van wet- en regelgeving aan. Elk moment om met de doelgroep of een signaleerder in gesprek te gaan wordt aangegrepen. Zo zijn sommige wijkgesprekken aangegrepen om het onderwerp onder de aandacht te brengen. Ook aan de hand van signalen die we ontvangen van derden gaan we het gesprek aan. Op deze manier wordt onze eigen kennis van de doelgroep telkens uitgebreid en zijn steeds meer inwoners en werkers op de hoogte van het armoedebeleid. Zo hebben wij de aanbesteding van de thuiszorg aangegrepen om Thebe te informeren over het armoedebeleid. Zij komen in hun werk regelmatig armoede tegen en zijn daardoor een belangrijke signaleerder en doorverwijzer. Schuldhulpverlening De nota Schuldhulpverlening Heusden 2012-2015 werd vastgesteld op 3 juli j.l., naar aanleiding van de wet gemeentelijke schuldhulpverlening die begin 2012 van kracht is gegaan. Belangrijkste verandering is dat de gemeente voortaan verantwoordelijk is voor de (toegang tot) schuldhulpverlening. Na de in 2011 geïntroduceerde budgetcoach, zijn er in 2012 voorbereidingen getroffen om in 2013 te kunnen starten met thuisadministratie en schuldhulpmaatjes. Beide projecten worden uitgevoerd met vrijwilligers via stichting Modus en met de expertise van Juvans. Door deze nieuwe projecten wordt het aanbod van voor- en nazorg op het gebied van schuldhulpverlening verder aangevuld. Behalve Modus en Juvans is ook Woonveste actief betrokken bij de schuldhulpverlening. Zij hebben zelf al een budgetcoach in dienst en momenteel wordt bekeken wat Woonveste in het aanmeldingstraject voor schuldhulpverlening kan betekenen. HeusdenPas Na een vliegende start in 2011, kwam de HeusdenPas in 2012 in rustiger vaarwater. Er was zo meer tijd voor het vergroten van de klantgerichtheid en het uitbreiden van het aanbod. De brieven die verstuurd worden zijn beter afgestemd op de doelgroep. Een voorbeeld hiervan is de brief waarin pashouders wordt gevraagd hun inkomens- en vermogensgegevens op te sturen. Waar vorig jaar 15% geen gegevens opstuurde, is dit nu gedaald tot 0%. Tevens werden pashouders in september gewezen op het declarabele bedrag dat zij nog open hadden staan en de wijze waarop zij daar aanspraak op konden maken. Ook de samenhang van het Jeugdsportfonds en de HeusdenPas is verbeterd. Bestonden in 2011 de HeusdenPas en Jeugdsportfonds vooral naast elkaar, dit jaar is er al een
betere koppeling. Voor 2013 worden er nog meer veranderingen aangebracht voor een betere samenhang en doorgeleiding onderling. Aanvragen HeusdenPas Aantal aanvragen Jaar 442 2011 374 2012 (tot 1-1-12) Vanaf 1 januari 2012 was het vanuit de centrale overheid enkel mogelijk om een HeusdenPas te verstrekken aan huishoudens met een inkomen tot 110% van de bijstandsnorm. Voorheen werd deze aan huishoudens met een inkomen tot 112% verstrekt. Dit zorgde voor een kleine doelgroep (-/- 10%). Ook de invoering en afschaffing van de huishoudtoets zorgde (tijdelijk) voor een kleinere doelgroep en verwarring bij de klanten. Bovengenoemde punten hebben geresulteerd in een stagnatie van de groei van het bereik van de doelgroep: 29% in 2011 tegenover 27% tot december 2012. Dit jaar kennen wij een vloeiende overgang de HeusdenPas 2012 naar de HeusdenPas 2013. Deze kans hebben wij aangegrepen om een viertal verbeterslagen aan te brengen om de HeusdenPas in 2013 nog aantrekkelijker en eenvoudiger te maken: - Ophoging declareerbaar bedrag van €100,- naar €150,- per persoon per jaar. - Digitale aanvraag mogelijk. - Mensen met een bijstandsuitkering op 1 december 2012, die in 2012 een HeusdenPas hadden, ontvangen automatisch de HeusdenPas 2013. - Wordt de HeusdenPas 2012 in november of december aangevraagd? Dan geldt deze aanvraag ook voor de HeusdenPas 2013. Constateringen na 3 jaar Werk maken van armoede Nu we 3 jaar bezig zijn met de uitvoering van het armoedebeleid is het goed om te kijken hoe de resultaten zich verhouden tot wat we wilden bereiken. Vooruitlopend op de evaluatie van volgend jaar willen wij u alvast meenemen in onze constateringen. In de beleidsnota wilden we een aantal doelen bereiken: 1. Vergroten bereik en toegankelijkheid van de inkomensondersteunende voorzieningen. 2. Investeren in de participatie van burgers die door beperkingen niet of onvoldoende deelnemen aan het sociaal-maatschappelijk leven. 3. Actualiseren huidige beleid. Aan de verschillende doelen zijn activiteiten gekoppeld waarmee we beoogden resultaat te boeken. Een belangrijke constatering is dat we veel activiteiten hebben ondernomen en blijven ondernemen. We ervaren in de samenleving ook positieve energie bij partners, vrijwilligers en soms ook bij de doelgroep. Maar we kunnen ons succes niet altijd koppelen aan harde cijfers. Wat lukt wel? - Nieuwe instrumenten (HeusdenPas, Kanskaart, Kansenwijzer, Jeugdsportfonds) in het leven roepen en deze succesvol in de markt zetten; - We hebben draagvlak gecreëerd bij een aantal belangrijke partners en zij dragen actief het armoedebeleid uit en nemen hun rol daarin; - We hebben onze weg gevonden naar vrijwilligers voor cursussen armoedesignalering en bijeenkomsten;
-
Deskundigheidsbevordering via St. De Vonk; Verbeterslag schuldhulpverlening met de Nota schuldhulpverlening Heusden 2012-2015; Binnen het huidige algemene beleid de 1-loket gedachte doorvoeren, achter de schermen worden veel gegevens uitgewisseld. Samengevat: op het gebied van de bewustwording van armoede is een goed ontwikkeling doorgemaakt.
Wat lukt moeilijker? - Met cijfers het succes van onze aanpak te onderbouwen. We constateren dat het toch heel moeilijk is om een grote groei van de doelgroep te realiseren. We lopen in de praktijk tegen een aantal wettelijke bepalingen op, waardoor we mensen die we wel in beeld hebben, toch niet kunnen helpen. Volgens wettelijke regels moeten we uitgaan van het inkomen en niet van het reëel besteedbare budget waardoor mensen in schulden of met veel zorguitgaven buiten beeld blijven. - Hoewel we via de partners en individuele gesprekken met klanten leren over de doelgroep, blijft het lastig om kennis en inzicht te krijgen in de doelgroep. Ook partijen zoals scholen, werkgevers (werkende armen) en zelfstandigen zijn niet goed te bereiken. De ‘bijzondere groepen’ maatschappelijke opvang, vrouwenopvang en verslavingszorg kennen we niet anders dan wanneer ze bij de ISD bekend zijn. Vooruitblik 2013 Hoe vertalen we dit naar onze inzet voor 2013? Herhaling is belangrijk We realiseren ons dat het meer gaat om het proces en de beweging die in gang is gezet en proberen die beweging in gang te houden. Voor de (vrijwilligers)organisaties is herhaling belangrijk, zodat zij de ernst van de situatie in gaan zien. We merken ook dat door de crisis mensen ook meer openstaan voor het armoedebeleid. Voor de doelgroep is herhaling belangrijk om de drempel te verlagen, maar vooral ook omdat mensen slechts op een bepaald punt vatbaar zijn (water aan de lippen). In een te vroeg stadium krijg je de doelgroep heel moeilijk te pakken. Dat neemt niet weg dat we investeren in preventie van groot belang vinden. Daarvoor zetten we signaleerders in en de preventiecoach. We ontwikkelen het project thuisadministratie om mensen te begeleiden bij hun financiéle administratie.. Kansen pakken op relevante momenten Onze ervaring leert dat het tijd kost om beleid uit te dragen. Op het moment dat het voor een doelgroep relevant wordt, beklijft de informatie. We zijn alert op mogelijkheden om in contact te treden met partijen die wij belangrijk vinden. Op ons verlanglijstje blijven staan de kleine zelfstandigen, scholen en sportvrijwilligers. Onderzoeken ruimte binnen regels Er zijn veel potjes, maar de regels hiervoor zijn niet altijd afgestemd op het huidige economische klimaat. Net als alle andere gemeentes zijn wij gebonden aan landelijke regels die gelden voor het geven van uitkeringen en extra’s aan mensen met een laag inkomen. In Heusden proberen we te kijken wat de ruimte is binnen deze regels om zoveel mogelijk mensen die het nodig hebben te bereiken. Hierbij denken we bijvoorbeeld aan mensen met hoge zorgkosten of schulden.
Implementatie schuldhulpverlening We zijn in 2012 gestart met een deel van de acties uit de nota schuldhulpverlening. In 2013 gaan we hiermee verder en zetten we in op het maatjesproject en thuisadministratie.
Gevolgen regeerakkoord Een eerste blik op het regeerakkoord van 29 oktober jl. laat ook een aantal maatregelen zien die ons armoedebeleid raken: Er komt €100 miljoen extra beschikbaar voor armoedebestrijding. Dit geld gaat grotendeels naar gemeenten. In 2015 wordt een huishouduitkeringstoets ingevoerd; De langdurigheidstoeslag wordt vervangen door een individuele toeslag voor personen die langdurig van een laag inkomen moeten rondkomen zonder zicht op verbetering. De mogelijkheden voor bijzondere bijstand in de vorm van een kortingspas worden ruimer; De arbeidskorting neemt toe met een bedrag dat oploopt tot €500 euro per jaar in 2017; De verstrekking van gratis schoolboeken wordt teruggedraaid, maar deels ge compenseerd via het Kindgebonden Budget; De rente betaald op restschulden op de hypotheek kan tijdelijk (max. 5 jaar) en onder voorwaarden in mindering worden gebracht op het belastbaar inkomen in box 1. Voor chronisch zieken en gehandicapten komt er een nieuwe gemeentelijke inkomensvoorziening. Er is nog niet vastgesteld of de Wmo, WWB (bijzondere bijstand) of een nieuwe wet het wettelijk kader gaat vormen. Het wetsvoorstel Werken naar Vermogen wordt vervangen door een nieuwe Participatiewet, in te voeren op 1 januari 2014. We wachten de uitwerking van deze maatregelen af en brengen de consequenties voor de gemeente te zijner tijd in beeld.
Bijlage
Bovenstaande grafiek toont het aantal aanvragen tot 1-1-2012. Tijdens de informatievergadering van het cluster Samenleving ontvangt de raad een geactualiseerde grafiek met de resultaten tot 1-1-2013. Toelichting op definities en cijfers: (1) Bereik: dit geeft het percentage aan van het aantal mensen dat met een bepaalde regeling wordt bereikt. Kanttekening hierbij is dat de minimascan alleen informatie geeft over het inkomen van de doelgroep. Het vermogen is niet betrokken. Bij de inkomensondersteunende maatregelen wordt het vermogen wel getoetst. Een deel van de mensen die binnen de inkomensgrens vallen, heeft een vermogen dat hoger ligt dan de gestelde grens. De kring van rechthebbenden is hierdoor kleiner dan hierboven genoemd. Het bereik ligt daarmee feitelijk hoger. (2) Gebruik: dit geeft het percentage aan van het aantal mensen binnen de doelgroep dat gebruik maakt van de regeling. Het percentage geeft geen informatie over het bereik. Dit omdat we niet kunnen vaststellen hoe groot de groep is die recht heeft op deze voorziening, aangezien voor deze regelingen aanvullende eisen worden gesteld. In de grafiek zijn geen percentages over 2012 opgenomen, omdat de aanvragen in de laatste maanden sterk van invloed kunnen zijn.
