Collegeprogramma Dichtbij & Vitaal op eigen kracht. actief en betrokken. dewolden.nl

Collegeprogramma 2014-2018

‘Dichtbij & Vitaal – op eigen kracht’

actief en betrokken

dewolden.nl

‘Dichtbij & Vitaal - op eigen kracht’ Gemeente De Wolden maakt ruimte voor activiteiten en ideeën die inwoners aandragen. Het bieden van deze ruimte sluit aan bij de huidige maatschappij. We ervaren veel kracht en kennis in de Woldense samenleving die inwoners graag inzetten voor hun dorp en omgeving. Naoberschap leeft! Met ‘Dichtbij & vitaal - op eigen kracht’ verwoorden we ambities die we samen met onze partners – inwoners, instellingen en ondernemers – concreet willen maken. Er is de komende jaren veel werk te verzetten. Dat pakken wij graag met elkaar op! Het college wil de komende periode veel bereiken. De financiële speelruimte is gezien de nieuwe taken op het gebied van zorg, jeugd en werk nog onduidelijk. Zeker is dat we vanuit ‘Dichtbij & Vitaal - op eigen kracht’ oplossingen zoeken. Het collegeprogramma is een akkoord tussen Gemeentebelangen en VVD. De door de gemeenteraad vastgestelde Politieke termijnagenda (PTA) is het vertrekpunt hiervoor. Het collegeprogramma is opgebouwd uit vijf programma’s. Deze indeling is leidend voor de begroting. ‘Dichtbij & Vitaal – op eigen kracht’ vertaald in thema’s De ruimte voor activiteiten en initiatieven van inwoners, instellingen en ondernemers maakt dat onze ambities niet achter de komma zijn uitgewerkt. Dat doen we samen met de kennis en kracht uit de (lokale) samenleving, met onze inwoners dus! De ambities komen terug in de verschillende programma’s. Daarnaast hebben we een aantal thema’s benoemd. Deze zijn verwoord door het kijken naar de samenleving in zijn geheel. Wat komt op ons af, wie heeft welke rol en wat kan de samenleving van de gemeente verwachten en andersom. Thema’s Vitaal platteland Wij beschouwen de uitgangspunten uit de Nota Vitaal Platteland voor de komende jaren als de kern voor onze werkzaamheden. Zij vormen de paraplu voor veel van de taken die we de komende jaren oppakken. Wij denken bij vitaal platteland aan de kwaliteit van de leefomgeving en de sociale aspecten. Een omgeving waar het goed en veilig wonen en recreëren is. Waar niemand aan de zijlijn staat en de sociale netwerken optimaal worden benut. We stimuleren en faciliteren degenen die actief zijn en activeren degenen die een steuntje in de rug nodig hebben. Ook de uitvoering van de dorpsvisies vormt een belangrijk onderdeel van een vitale samenleving. We blijven investeren in de uitkomsten van de dorpsvisies daar waar de uitvoering hiervan bij de gemeente ligt. Daarnaast kijken we hoe de gemeente als co-financier op kan treden om andere zaken uit de dorpsvisies mogelijk te maken. Overheidsparticipatie Overheidsparticipatie betekent dat de gemeente mee gaat helpen om plannen, die door de inwoners bedacht zijn, mogelijk te maken. We willen hiermee nog beter aansluiten bij vraagstukken die in de samenleving spelen. De gemeente doet nu met de inwoners mee in plaats van andersom. Dat vergt betrokkenheid. We gaan op alle terreinen de samenwerking aan. Zodoende willen wij zoveel mogelijk de eigen kracht uit de samenleving halen; deze stimuleren en faciliteren. Dat betekent ook dat we geen grote projecten meer op touw zetten, maar inzetten op het eigen initiatief van inwoners en hun organisaties.


1

Zelfbewustzijn Voor een aantal taken werken we samen (of zoeken we samenwerking) met andere overheden. Dat doen wij vanuit een zelfbewuste houding. Uitgangspunt is daarbij dat de uitkomst van die samenwerking de dienstverlening aan onze inwoners en ondernemers ten goede komt en efficiencyvoordelen oplevert. De samenwerking met andere gemeenten richten we zo in dat onze eigen gemeentelijke autonomie zo veel en goed mogelijk behouden blijft. Visie sociaal domein De grootste uitdaging voor de komende periode zijn de nieuwe taken die de gemeente krijgt op het terrein van zorg, jeugd en werk. De gemeenteraad heeft hiervoor in het begin van 2014 al kaders vastgesteld. Wij vinden het belangrijk dat we met de raad een gezamenlijke visie delen over hoe we in de komende periode met de nieuwe taken in het sociale domein omgaan. Aan de slag Graag gaan we aan de slag. Samen met de gemeenteraad, inwoners, ondernemers, maatschappelijke organisaties en instellingen. Wij realiseren ons dat de komende periode veel onzekerheden bevat over de financiële speelruimte waarover we kunnen beschikken. Dat staat onze ambities echter niet in de weg. In de meerjarenbegroting komen we met uitgewerkte voorstellen. Leeswijzer Dit document is opgebouwd uit vijf programma’s en een apart hoofdstuk over het Sociaal Domein ‘Gezamenlijke visie op een nieuw sociaal domein’. Programma 1 beschrijft de leefbaarheid van de gemeente. In programma 2 staat ‘Economie en werk’ centraal en programma 3 licht de accenten vanuit het Sociaal beleid en Onderwijs toe. In programma 4 staat Dienstverlening centraal. Programma 5 geeft tot slot in hoofdlijnen antwoord op het financieel beleid en de bedrijfsvoering. In de bijlage leest u de portefeuilleverdeling van het college van burgemeester en wethouders.


2

de vitale gemeenschap

Programma 1 - Leefbaarheid De Wolden is een aantrekkelijke gemeente om te wonen en te recreëren. De leefbaarheid in de Woldense dorpen is goed. Dat moet ook zo blijven als de samenstelling van de bevolking verandert door de vergrijzing. De Wolden is aantrekkelijk door de kwaliteit van de omgeving, door een veilige woonomgeving en het rijke verenigingsleven en sociale netwerken in de dorpen. De inzet van dorpen, inwoners en organisaties is noodzakelijk om de leefbaarheid te behouden. Wij willen hun initiatieven zoveel mogelijk stimuleren en faciliteren. Als er problemen zijn, dan gaan we die samen met betrokkenen oplossen. En niet als oplossing weer nieuwe regels bedenken.

Wonen In 2012 zijn het Woonplan 2011-2015 en de regionale Woonvisie vastgesteld. Daarin is de keuze gemaakt om het accent te leggen op betaalbare woningen voor starters en senioren. Er staat een aantal belangrijke wetswijzigingen op stapel die van invloed kunnen zijn op de gemaakte keuzes. Corporaties kunnen, onder andere als gevolg van deze wetswijzigingen, minder investeren en krijgen een beperktere rol in de leefbaarheid van kernen. De nieuwe taken in het sociale domein hebben gevolgen voor wonen, welzijn en zorg. Mensen met een zorgvraag zullen langer thuis blijven wonen. Dit heeft ook consequenties voor de bezetting in zorgcentra. Verbetering van de huidige woningvoorraad wordt als gevolg van minder nieuwbouw steeds belangrijker. In 2014 en 2015 gaan we onderzoeken of een actualisatie van het woonplan gewenst is. Betaalbare woonruimte We willen betaalbare woonruimte realiseren, zowel huur als koop. In het Woonplan is per kern aangegeven wat de behoefte is aan woningen. Het woningaanbod is niet overal goed afgestemd op de vraag. Samen met ontwikkelaars, initiatiefnemers en woningcorporaties stemmen we vraag en aanbod op elkaar af. Met de corporaties maken we prestatieafspraken. Daar waar de corporaties zich terugtrekken gaan we actief op zoek naar andere partners voor de huurmarkt.


3

Op de locaties waar leegstand – bijvoorbeeld van winkels - een blijvend probleem is, hebben wij een voorkeur voor ‘inbreiding’ van woonruimte of andere passende bestemmingen: de gemeente neemt een flexibele houding aan als het gaat om bestemmingswijzigingen in dit soort gevallen. De voorkeur voor inbreiding geldt ook voor andere lege plekken in de kernen. Lage energielasten We stimuleren het energiezuiniger maken van woningen. Hierdoor zullen de energielasten dalen. De energierekening bepaalt gedeeltelijk de hoogte van de woonlasten. Allereerst willen we inzicht krijgen in de ‘energieprestaties’ van het vastgoed. Vervolgens gaan we op zoek naar de financiële mogelijkheden om inwoners en ondernemers te stimuleren om hun vastgoed energiezuiniger te maken. Dit levert ook weer werkgelegenheid op voor de lokale bedrijven. Wonen en zorg De veranderingen in de financiering van de zorg zijn er onder andere op gericht om ouderen langer zelfstandig te laten wonen. De meeste ouderen willen dat ook. De zorg wordt dan aan huis geleverd. Onze woningvoorraad is daar nog niet op afgestemd. Daarom moeten we inzicht krijgen in de concrete gevolgen van deze veranderingen. We gaan stimuleren dat woningbezitters hun woning tijdig levensloopbestendig maken. Daarvoor kunnen ook instrumenten uit de Wet op de Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) in samenhang worden ingezet. Daarnaast faciliteren we kleinschalige particuliere initiatieven op het terrein van wonen en zorg. Aantrekkelijke woonomgeving We willen onze aantrekkelijke woonomgeving benutten. De prognoses voor de bevolkingsontwikkeling laten zien dat we naast ontgroening en vergrijzing ook met een lichte krimp te maken hebben. Na 2020 zal het aantal huishoudens enigszins afnemen waardoor leegstand dreigt. Voor het zover is, gaan we het herstel van de woningmarkt benutten om woningzoekenden te interesseren voor De Wolden als ideale woonplek. Ook willen we de hoge kwaliteit van de woningvoorraad behouden en waar nodig herstellen. Die moet zoveel mogelijk energiezuinig en levensloopbestendig zijn.

Omgevingskwaliteit Landschap We willen een mooi, afwisselend landschap behouden om te wonen en te recreëren. Met de gemeenten in Zuidwest Drenthe, het waterschap, de provincie, Agrarische Natuurvereniging Drenthe en stichting Landschapsbeheer Drenthe werken we samen aan nieuwe financiering voor landschapsonderhoud. Door bezuinigingen van de rijksoverheid is een einde gekomen aan beheersvergoedingen voor kenmerkende onderdelen in het landschap zoals houtwallen, hagen en bosjes. Door de inzet van vrijwilligers en lokale sponsors kan dat gedeeltelijk opgevangen worden. Mensen die moeilijk toegang tot de arbeidsmarkt vinden, kunnen hier ook hun steentje bijdragen. Stimuleringsplanologie Wij gaan experimenteren met het instrument van stimuleringsplanologie. De doelstelling van stimuleringsplanologie is om de aanwezige bebouwing, recreatieterreinen of een bepaalde economische ontwikkeling te verbeteren. Het biedt de mogelijkheid om een op maat gesneden bestemmingsplan te maken, dat stimuleert in de richting die wenselijk of nodig is. Eigenaren die kwaliteit leveren ‘verdienen’ daarmee meer planologische vrijheid.


4

Inpassing alternatieve energiebronnen De ontwikkeling van nieuwe energiebronnen zoals wind, zon en biomassa gaat zeer snel. Duurzame energiebronnen moeten een plek krijgen in onze omgeving zonder het waardevolle landschap en de ruimtelijke kwaliteit te verminderen. We zullen innovatieve voorstellen met een positieve blik beoordelen. Er is echter geen ruimte voor grote windturbines in De Wolden. Cultuurhistorie We behouden de cultuurhistorische waarden van De Wolden en gaan deze meer benutten als toeristische trekpleister. Cultuurhistorie is een belangrijk uitgangspunt bij ruimtelijke ontwikkelingen en belangrijk voor de ruimtelijke kwaliteit. Cultuurhistorie is een onderdeel van onze identiteit en is bovendien een belangrijke economische en toeristische factor.

Voorbereiding nieuwe omgevingswet Het rijk werkt op dit moment aan een nieuwe omgevingswet. Deze wet vervangt een hele reeks aan bestaande wetten over de fysieke leefomgeving. Het is ook de bedoeling om gemeentelijke verordeningen zoals de APV, de bomenverordening, de monumentenverordening en de reclameverordening te vervangen of te integreren in de omgevingswet. Inwerkingtreding van de nieuwe wet vindt plaats na 2018. In de komende collegeperiode bereiden we ons daarop voor. En in navolging van het rijk verminderen of vereenvoudigen we zoveel mogelijk regels.

Veiligheid We willen een gemeente zijn waarin inwoners zich veilig voelen en goed kunnen wonen, werken en recreëren. De ambitie is het blijven behoren tot de veiligste gemeenten in Nederland. De inzet van het beleid is erop gericht om zowel sociaal als fysiek een veilige gemeente te blijven. Hierbij wordt het vertrekpunt ‘voorkomen is beter dan genezen’ gehanteerd. Daartoe zetten we effectieve hulpverlening, waaronder buurtbemiddeling en mediation in.


5

Politie De politie speelt een belangrijke rol in handhaving, preventie en hulpverlening. Wij beschouwen haar als een belangrijke samenwerkingspartner in het veiligheidsbeleid. De politie mag van ons meer zichtbaar zijn voor de inwoners. Wij vinden met name de rol van de wijkagent van groot belang. Die staat dicht bij de mensen, weet wat er speelt in een dorp of buurtschap en kent de eventuele problemen. Hij of zij heeft een belangrijke signaalfunctie. Relatie tussen zorg en veiligheid Die signaalfunctie is van belang als het gaat om de relatie met de maatschappelijke hulpverlening. Door veranderingen in de geestelijke gezondheidszorg en de nieuwe taken op het gebied van zorg en jeugdzorg lopen zorg en veiligheid steeds vaker in elkaar over. Inwoners met sociale problematiek zorgen wel eens voor overlast. Daarom is meer samenwerking tussen zorg en veiligheid belangrijk. Het veiligheidsbeleid moet meer aansluiting zoeken bij de diverse zorgnetwerken. Het college wil dit stimuleren. Alcohol- en drugspreventie Als er sprake is van overlast, dan is er vaak alcohol, al dan niet in combinatie met drugs, in het spel. Daar waar het een probleem dreigt te worden, heeft de gemeente een rol te vervullen, met name in de preventie. Hierbij zoeken wij aansluiting met de hulpverlening. Wij vinden dat - als het jongeren betreft - de ouders nadrukkelijk ook verantwoordelijk zijn. Burgernet Wij vinden Burgernet een effectief instrument om misdaad te bestrijden en om betrokkenheid van inwoners voor de veiligheid in eigen leefomgeving te vergroten. De Wolden sluit zich in de komende periode hierbij aan. Regie en Samenwerking Op het terrein van veiligheid heeft de gemeente deels zelf de regie en deels werkt zij samen met andere overheden en organisaties. De samenwerking vindt plaats in de gemeenschappelijke regeling Veiligheidsregio Drenthe. Die voert een aantal gemeentelijke taken uit. Met name op het gebied van de fysieke veiligheid. Dit is een wettelijke verplichting. Het college houdt goed in de gaten hoe die taken in de Veiligheidsregio worden uitgevoerd en is daar nauw bij betrokken. Vooral als dat de wijkagent en onze vrijwillige brandweer raakt. In 2014 wordt een nieuwe veiligheidsanalyse opgesteld. Deze analyse bestaat uit een onderzoek naar de veiligheidsbeleving van onze inwoners en uit feitelijke cijfers van veiligheidspartners. We stellen een nieuw integraal veiligheidsbeleid op aan de hand van deze analyse. Met het vaststellen van het integraal veiligheidsbeleid voeren we zelf de regie op de lokale veiligheid.

Bereikbaarheid & mobiliteit Het hoofddoel van het gemeentelijke verkeers- en vervoersbeleid van De Wolden is het realiseren van een duurzaam verkeers- en vervoerssysteem. Verkeer en verkeersveiligheid Verbetering van de verkeersveiligheid is een gezamenlijke zorg van de provincie, de gemeente en de inwoners van De Wolden. Wij gaan in overleg met de dorpen verkeersonveilige situaties bespreken en waar mogelijk aanpakken. Voor veilig verkeersgedrag ligt een grote verantwoordelijkheid bij de inwoners zelf. Wij kunnen daar door middel van infrastructurele maatregelen en gedragsbeïnvloeding een bijdrage aan leveren. Ook moeten we zorgen voor eenduidige bebording en belijning. Het streven is om het aantal dodelijke slachtoffers terug te brengen naar nul.


6

Daarnaast gaan we werk maken van de aanleg van uitwijkstroken voor landbouwverkeer en gaan we verder met de uitvoering van het vastgestelde fietspadenplan. Ook willen we met betrekking tot het onderhoud van de wegen onderzoeken of er een slimmere manier van aanbesteden mogelijk is. Hierdoor zou voor hetzelfde geld meer onderhoud mogelijk moeten zijn. Automobiliteit In een plattelandsgemeente als De Wolden neemt de auto een belangrijke plaats in. Als er initiatieven ontstaan in de dorpen om door middel van netwerken van dorpsbewoners automobiliteit voor iedere inwoner mogelijk te maken, dan gaan we daar samen mee aan de slag. Infrastructuur voor economische en ruimtelijke ontwikkelingen Randvoorwaarde voor economische en ruimtelijke ontwikkelingen is een goede infrastructuur. Wij vinden dat moet worden onderzocht of verdubbeling van de N48 tot A48 kan bijdragen aan een betere ontsluiting van ons gebied naar Salland en Twente. Dit zal een belangrijke stimulans zijn voor De Wolden als forensengemeente en als regio waarin ondernemers zich willen vestigen.

Openbare ruimte Kwaliteit openbare ruimte We willen dat de openbare ruimte schoon en netjes is. De gemeente is hiervoor verantwoordelijk. Maar de inwoners kunnen hierin hun steentje bijdragen. Alles wat niet op straat of in de natuur wordt gegooid, hoeft ook niet te worden opgeruimd. Wij gaan initiatieven als zwerfvuilacties faciliteren en stimuleren. Jaarlijks bekijken we samen met de Verenigingen voor Dorpsbelangen de staat van het onderhoud van wegen en openbaar groen van de buurt of het dorp. Wensen die binnen het vastgestelde budget passen, nemen we in het onderhoudsprogramma op. Het kwaliteitsniveau dat door de raad is vastgesteld, is hierbij de ondergrens. Als het dorp het kwaliteitsniveau omhoog wil brengen, dan moet het ook zelf een steentje bijdragen. Toekomstbestendig watersysteem De Wolden heeft door middel van het convenant dat de Vereniging Nederlandse Gemeenten heeft afgesloten met het rijk, verplichtingen op zich genomen om mee te werken aan het inrichten van gebieden voor waterberging. Wij werken daarin samen met het waterschap Reest en Wieden en de provincie Drenthe. In periodes van extreme neerslag worden bepaalde gebieden benut om water te bergen. Dit gebeurt vooral in de beekdalen en bij voorkeur in combinatie met natuur. Zoals bijvoorbeeld in het Kloosterveld, Dwingelderveld en het Anserveld. De gemeente participeert daarnaast in twee projecten: • Waterberging Panjerd/Veeningen en Traandijk • Gebiedsinrichting Uffelte Ruinen. Wij stellen daarbij als voorwaarde dat inwoners, recreatiebedrijven en agrarische bedrijven geen hinder mogen ondervinden van te kiezen oplossingen. Is dat wel het geval, dan zal de provincie en/of het waterschap compensatie moeten bieden. Bermbeheer We gaan de wegbermen mooier maken. De manier waarop dat gebeurt kan verschillen per streek. Maar het moet wel efficiënt en netjes gebeuren. De gewoonte om het maaisel te laten liggen, handhaven we niet langer. Het draagt niet bij aan de kwaliteit van de openbare ruimte. Met andere maaimethodes kunnen de wegbermen beter worden beheerd. De biodiversiteit wordt door verschraling groter; met als gevolg meer verschillende kruiden, bloemen en insecten. Bermen kunnen zo een verbindende schakel vormen tussen


7

verschillende leefgebieden. Bovendien waarderen inwoners en toeristen bermen met een grote diversiteit aan planten en dieren.

Duurzaamheid Vermindering CO2-uitstoot Een verlaging van de CO2-uitstoot willen we zoveel mogelijk samen met de inwoners realiseren. Wij zullen voornamelijk initiatieven van dorpen, ondernemers en inwoners faciliteren en stimuleren. Voorbeelden zijn de ‘duurzame dorpen’ Koekangerveld, Ruinerwold en Ansen. Ook de energiecoöperatie Reestdal is een voorbeeld van goede initiatieven. Duurzaam inkopen Daarnaast hebben we als gemeente natuurlijk een voorbeeldfunctie. Wij willen zoveel mogelijk duurzaam inkopen. Een goed voorbeeld is het inkopen van ‘groene’ elektriciteit (bij voorkeur lokaal opgewekt en geleverd, indien dit kan voor een concurrerende prijs). Of 100% duurzaamheid te realiseren is, hangt af van de relatieve kosten van de laatste 5%. Dan gaan er ook economische afwegingen meespelen. Afval We stimuleren dat er zoveel mogelijk gescheiden wordt ingezameld. Verder blijven we het serviceniveau van de afvalinzameling handhaven. In het op te stellen Afvalbeleidsplan gaan we een analyse maken van het serviceniveau in relatie tot de kosten van grof afval. Afvalwater De samenwerking tussen het waterschap en de gemeenten in onze regio wordt op het gebied van afvalwater versterkt. Zij nemen gezamenlijk maatregelen in de afvalwaterketen. De afvalwaterketen bestaat uit het geheel van riolering en rioolwaterzuivering. De gemeente heeft de zorg voor de riolering en het waterschap is verantwoordelijk voor de zuivering van het afvalwater. Deze taken hangen sterk met elkaar samen. Wij willen de afvalwaterketen duurzaam en doelmatig vormgeven. Samenwerking is hiervoor belangrijk.


8

de ondernemende gemeenschap

Programma 2 - Economie & werk De kracht van De Wolden is een zelfstandige en ondernemende gemeenschap. We willen de randvoorwaarden creëren voor een bloeiend bedrijfsleven. Dat is een belangrijk onderdeel van een vitaal platteland en levert bovendien ook banen op. Banen die onze inwoners nodig hebben om actief mee te kunnen doen in onze gemeenschap. De gemeente kan het ondernemersklimaat op diverse manieren versterken. Verbinden en netwerken zijn de sleutelwoorden. Ondernemers en hun organisaties bij elkaar brengen en van elkaar laten leren. Hen stimuleren om met vernieuwende ideeën te komen en hen daarin faciliteren door snelle procedures en vermindering van regelgeving. We bieden ondernemers de ruimte om te experimenteren en te innoveren. Daarnaast zetten we ons in om zoveel mogelijk mensen aan werk te helpen. Niemand mag aan de zijlijn staan. Dat doen we samen met de ondernemers en onze inwoners. Daarbij is de gemeente geen eiland. Grenzen vervagen. Inwoners van De Wolden vinden werk tot ver buiten de gemeentegrenzen. En de Woldense bedrijven trekken werknemers aan uit een grote regio. Economie en werk vragen dus om samenwerking met overheden en organisaties uit de hele regio.

Centrumplannen Centrumplannen zijn bedoeld om aantrekkelijke, duurzame, veilige en bereikbare winkelgebieden te realiseren. Dat biedt detailhandelsbedrijven een goede uitgangspositie en inwoners een aantrekkelijk voorzieningenniveau. De centrumplannen voor de Wijk, Zuidwolde en Ruinen zijn in uitvoering. Inwoners en ondernemers in Ruinerwold hebben ook mooie plannen gepresenteerd voor de dorpskern. Vanuit het idee van overheidsparticipatie werken we daar aan mee. Vervolg centrumplannen We gaan expliciet aandacht geven aan het vervolg op de realisatie van de centrumplannen. We hebben er flink in geïnvesteerd. Nu komt het erop aan om de winkelgebieden goed bezet te krijgen. Dat gaat niet vanzelf. Wij gaan hierin een aanjagende rol vervullen om er samen met ondernemers invulling aan te geven. Wij gaan op zoek naar instrumenten om dit te stimuleren.


9

Een mogelijkheid is om een ondernemersfonds in te stellen, bijvoorbeeld op basis van een bedrijveninvesteringszone (BIZ). Wij willen samen met ondernemers onderzoeken of daar voldoende draagvlak voor is en of zo’n fonds haalbaar is. De instelling en besteding van dat fonds is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van ondernemers en de gemeente. Visie detailhandel De leegstand van winkels is een groeiend probleem. De detailhandel heeft het moeilijk. Dat is niet alleen een gevolg van de crisis. Ook de groei van het internetwinkelen speelt mee. Om hier effectief op in te spelen, vinden we het belangrijk om een visie op de detailhandel van de toekomst te ontwikkelen. Dat doen we samen met de betreffende ondernemers in alle dorpen. In samenhang daarmee leggen we een Actieprogramma ‘aanpak leegstand winkels’ aan de raad voor.

Economische Dynamiek We gaan voor verbeteren van het vestigingsklimaat en willen bedrijvigheid behouden en stimuleren. Dat levert een vitale samenleving op met voldoende banen voor onze inwoners. Samen met ondernemers pakken we deze uitdaging graag op. Gericht agenderen, signaleren, meedenken en samen tot oplossingen komen. Met de volgende speerpunten zetten we hierop in: Versterken ondernemersdienstverlening Het aanstellen van een bedrijvencontactfunctionaris blijkt succesvol te zijn. Op basis van het Ondernemersakkoord ontwikkelen wij de dienstverlening voor ondernemers. Steeds meer producten en diensten komen in de gemeentewinkel. De casemanager is daar het aanspreekpunt voor de ondernemer en voert de regie. Wij willen de rol van de bedrijvencontactfunctionaris versterken door het oprichten van een Werkgeverspunt. Doel daarvan is om voor werkgevers en ondernemers de zoektocht naar onder andere personeel en subsidies te vergemakkelijken. En daarbij gebruik te maken van de werkzoekenden die bij de gemeente of omliggende gemeenten bekend zijn. Wat betreft het verminderen van regeldruk en administratieve lasten voor ondernemers hebben we al veel gedaan. Toch laten we de komende periode een scan uitvoeren of er misschien meer mogelijk is.


10

Netwerkvorming Netwerkvorming is een effectief instrument om onze rol als aanjager te vervullen. Wij kunnen ondernemers met elkaar en met relevante partners in contact brengen. Zo kunnen zij van elkaar leren en ideeën opdoen. Het Ondernemersplatform en het Toeristisch platform zijn voor ons belangrijke gesprekspartners. Aanbestedingsbeleid Het aanbestedingsbeleid gaan we moderniseren. Daarom gaan we werken met een groslijst van bedrijven die voor opdrachten van de gemeente in aanmerking kunnen komen. Een groslijst zorgt ervoor dat iedereen een kans krijgt. Indien mogelijk worden er altijd minimaal twee lokale aanbieders uitgenodigd voor de aanbesteding. Wij streven ernaar om minimaal de helft van de gunningen te doen aan lokale aanbieders. Een sterke sector recreatie en toerisme Recreatie en toerisme zijn een integraal onderdeel van de economische ontwikkeling van De Wolden en dus van ons economisch beleid. Dwarsverbanden leggen tussen verschillende sectoren van onze lokale economie vinden wij belangrijk. Het bevorderen van recreatie en toerisme dient twee doelen: het levert banen en inkomsten op voor de regio én het biedt mogelijkheden voor vrijetijdsbesteding. We zetten de komende jaren met name in op de volgende activiteiten: • Ruinen als poort van het Dwingelderveld De bezoekersstroom naar het Dwingelderveld kan nog meer gebruikmaken van voorzieningen en mogelijkheden van het dorp Ruinen en omgeving. De promotie van Ruinen als Poort van het Dwingelderveld kan een belangrijke bijdrage leveren aan de groei van het toerisme in De Wolden. Samen met de ondernemers willen we daar actief werk van maken. •

Gebiedsmarketing We gaan door op de ingeslagen weg voor gebiedsmarketing en bouwen die uit. Dat betekent fusie van de lokale afdelingen van Tourist Info De Wolden (TIDW) en samenwerking in Zuidwest Drenthe onder de vlag van Het nationale park van Drenthe. Het Reestdal is ook onderdeel hiervan en verdient het om zich verder te ontwikkelen als toeristische trekpleister. Ook willen we het imago van De Wolden als paardengemeente steviger neerzetten. We gaan het internationale evenement Concours Hippique De Wolden en Hippisch De Wolden nadrukkelijker als marketingmiddel inzetten.

•

Kwaliteitsverbetering verblijfsrecreatie We vinden dat er bij de verblijfsrecreatiebedrijven nog een kwaliteitsslag gemaakt kan worden. Dat stimuleren we actief. Onder andere door de eerder genoemde stimuleringsplanologie. Ondernemers die met goede plannen komen, gaan we faciliteren. Dat geldt ook voor ondernemers met initiatieven voor een hotel. Aan de vraag naar grotere en iets luxere overnachtingsplekken kan De Wolden nu niet voldoen. Investeringen hierin juichen we toe. Het bevordert de lokale werkgelegenheid en heeft een positief effect op de lokale middenstand en horeca. Daarnaast gaan we in de komende collegeperiode in beeld brengen hoe we om willen gaan met recreatieparken waar veel permanente bewoning plaatsvindt. Samen met de gebiedspartners (gemeenten, provincie en waterschap) in de Samenwerkingsagenda Zuidwest Drenthe proberen we Europese subsidie te verwerven voor kwaliteitsverbetering van toeristische accommodaties. Dat doen we door middel van de realisatie van een Leadergebied.


11

Een sterke agrarische sector De agrarische sector is belangrijk voor onze lokale economie. Deze sector biedt in onze gemeente de meeste werkgelegenheid. De agrariërs investeren en innoveren en dragen voor een groot deel bij aan een vitaal platteland. In de afgelopen periode hebben we agrariërs geholpen door de ruimtelijke regels flexibeler te maken, bouwblokken te vergroten en creatief om te gaan met vrijkomende agrarische bebouwing. Dit biedt ruimte voor de sector om zich ook in de toekomst te blijven ontwikkelen. Wij voegen hier voor de komende periode experimenteerruimte voor alternatieve energiebronnen aan toe. Zakelijke dienstverlening en zzp’ers Steeds meer zzp’ers zijn actief in De Wolden. Dit is een gevolg van flexibilisering in de zakelijke dienstverlening. Wij faciliteren deze ondernemers bijvoorbeeld met huisvesting in bedrijfsverzamelgebouwen of in Vrijkomende Agrarische Bebouwing (VAB). We willen stimuleren dat de vertegenwoordiging van zzp’ers in het ondernemersplatform verbetert. Daarnaast is ook voor hen die vaak aan huis werken in de buitengebieden, een snelle digitale toegankelijkheid van groot belang. Groeiende zorgsector Voor de komende jaren gaan wij de zorg als economische groeisector opnemen in het economische beleid. We beginnen met het inventariseren welke voorzieningen er al in de gemeente en regio aanwezig zijn en welke we nog missen. We willen stimuleren dat ondernemers actief inspelen op de zorgvraag. Dat kan met traditionele zorgvoorzieningen, maar ook door meer innovatieve zorgmiddelen. Denk aan een revalidatiehotel, een zorgboerderij of mobiele zorgvoorzieningen. We faciliteren startende zorgondernemers zoveel mogelijk door mogelijkheden te scheppen binnen het ruimtelijke beleid en door vlotte vergunningverlening. Snel internet We willen snel internet in de Wolden. Snel internet wordt steeds belangrijker als basisvoorziening. Met snel internet kunnen bedrijven en woningen nieuwe digitale toepassingen beter gebruiken. Daarbij denken we aan thuiswerken, studie, maatschappelijke en medische ondersteuning, teleconferentie en diverse bedrijfsmatige toepassingen. We willen het buitengebied vitaal houden. Een datanetwerk met voldoende snelheid is daarbij essentieel. De nutsbedrijven zullen dit niet aanleggen, omdat het niet rendabel is. Daarom zijn subsidies en zelfwerkzaamheid noodzakelijk. Samen met inwoners, ondernemers, nutsbedrijven en andere overheden gaan we hier aan trekken. We zijn eventueel bereid te participeren in een coöperatie als dat noodzakelijk is om dit te realiseren.

Werk en reïntegratie De financiële zelfredzaamheid van onze inwoners willen we vergroten en we helpen hen zo actief mogelijk te worden op de arbeidsmarkt. Participatiewet Met de invoering van de Participatiewet per 2015 verandert er veel in bestaande regels en structuren van de Wet Werk en Bijstand en de Wajong. Die bestaande structuren mogen ons niet belemmeren bij het ontwikkelen en vormgeven van het beleid voor de toekomst. We zoeken praktische oplossingen die recht doen aan de ontplooiingsmogelijkheden van de mensen die onder de wet gaan vallen. De eigen verantwoordelijkheid is daarbij uitgangspunt. We gaan een efficiencyslag maken vanuit de gedachte: wat is goed voor de mensen die het betreft? Vanuit die gedachte leeft de vraag of de bestaande structuren hier adequaat


12

voor zijn ingericht en voldoende houvast geven voor de toekomst. Dat gaan we in de komende tijd onderzoeken. Ook hier geldt dat we zo efficiënt en effectief mogelijk het beste resultaat realiseren voor onze inwoners. Werkgeverspunt Ondernemers informeren en ondersteunen bij personeelsvraagstukken zien we als een kerntaak van ons sociaal beleid. In het al eerder genoemde Werkgeverspunt willen we dat de bedrijvencontactfunctionaris nauw samenwerkt met de reïntegratiecoaches. Dit met het oog op een zo goed mogelijk resultaat voor zowel ondernemers als werkzoekende inwoners. Het Werkgeverspunt wordt een samenwerking tussen de gemeente(n), het UWV, Reestmond, Alescon, enzovoort. Wederkerigheid De wederkerigheid is (nog) niet wettelijk verplicht, maar wel een onderdeel van de nieuwe Participatiewet. Ons uitgangspunt is dat we wel wat van mensen mogen vragen als zij een uitkering van de gemeente ontvangen. Maar dat moet passend zijn en mag niet tot verdringing leiden. Te denken valt aan een stageplan, waarbij mensen werkervaring kunnen opdoen en vaardigheden leren. We ontwikkelen voor de wederkerigheid een beleidsplan en we vragen de raad om hiervoor de kaders vast te stellen. Het goede voorbeeld In de Participatiewet is een principeafspraak gemaakt over een quotumregeling. Wij willen onze regie- en spilfunctie naar het lokale bedrijfsleven gebruiken voor (extra) banen of leer- en werkplekken.


13

Innovatieve samenwerking Regionale samenwerking bevorderen wij zoveel mogelijk. Dit ten behoeve van economische ontwikkeling en verdere verbetering van de bereikbaarheid. Maar ook op het gebied van het sociale domein en van de bedrijfsvoering. Kennis delen en economie versterken De samenwerking tussen gemeenten gaan we versterken om gemeenschappelijke vraagstukken op te lossen en economische vitaliteit te bevorderen. De Regio Zwolle is een belangrijk samenwerkingsverband voor de economische ontwikkeling van De Wolden. Het verband heeft onder andere ‘Kennispoort’ opgericht met als doel de groeimogelijkheden voor ondernemers uit de regio te benutten. Sinds 1 januari 2014 heeft De Wolden zich hierbij aangesloten. De Regio Zwolle is een licht en flexibel bestuurlijk samenwerkingsverband van achttien gemeenten. We herkennen gemeenschappelijke vraagstukken en erkennen dat we elkaar kunnen helpen bij de oplossing ervan. Voor een stabiele verdere ontwikkeling van onze gemeente is de Regio Zwolle een belangrijke partner. Gebiedscoöperatie We willen een gebiedscoöperatie tot stand brengen die als motor kan dienen om innovatie en nieuwe economische ontwikkelingen te stimuleren. Een gebiedscoöperatie is een samenwerkingsverband tussen overheden, ondernemers en onderwijs. Het doel is innovatie te bevorderen en nieuwe economische ontwikkelingen te realiseren. Ook draagt een gebiedscoöperatie bij aan een betere verbinding tussen onderwijs en arbeidsmarkt. In twee groepen zijn ondernemers in de gebiedscoöperatie al actief met ‘biobased economy’ en voedsel. Zij zoeken naar mogelijkheden voor toepassing van nieuwe energiebronnen, hergebruik van afval als grondstof en regionale voedselketens. Het is een nieuw fenomeen. De komende periode verkennen we de mogelijkheden van de gebiedscoöperatie als innovatiemotor en gaan we proefdraaien. Als gemeente faciliteren we de opstartfase van de coöperatie met menskracht en middelen.


14

de betrokken gemeenschap

Programma 3 - Sociaal Beleid en Onderwijs Sociaal-maatschappelijke zorg raakt iedereen direct of indirect. In een vitale gemeenschap als De Wolden is er sprake van een bloeiend verenigingsleven en naoberschap in de dorpen. Die zijn de basis voor saamhorigheid én zelfredzaamheid. En gaan gepaard met eigen verantwoordelijkheid. Wij willen die kracht van de inwoners benutten voor het versterken van de lokale netwerken. Stichting Welzijn De Wolden is hierbij voor ons een belangrijke partner. De ontwikkeling van stichting Welzijn naar ‘Welzijn nieuwe stijl’ past binnen dit kader en kan rekenen op onze steun. Dit betekent dat de stichting nieuwe taken oppakt en enkele taken moet loslaten. Zo wordt onder andere de exploitatie van de dorpshuizen in Zuidwolde, de Wijk en Ruinen overgedragen aan de dorpsgemeenschap. We streven naar de optimale ontwikkeling van kinderen en jongeren door onderwijs, sport en cultuur. Wij willen hen een positieve leef- en leeromgeving en veiligheid bieden. Zij zijn de nieuwe generatie die de sociale structuren in de toekomst moet vormgeven.

Het sociale domein In een apart hoofdstuk van dit collegeprogramma beschrijven wij een breed gedeelde visie. Deze visie maakt duidelijk hoe wij de komende periode de nieuwe taken in het sociale domein willen oppakken en uitvoeren. Het maakt integraal onderdeel uit van programma 3. Enkele andere onderwerpen die daaraan raken, staan hieronder beschreven. Sterke netwerken Wij willen door actief burgerschap en een goede ondersteuning de eigen leefomgeving van onze inwoners verbeteren en de kosten van individuele voorzieningen terugdringen. Een belangrijke vernieuwing is dat stichting Welzijn werkt vanuit de wijken en de dorpen. Dat doet zij met zogenoemde buurtteams. Deze teams proberen de vraag om hulp in het eigen netwerk van de hulpvrager op te lossen. Daarvoor werken de buurtteams nauw samen met onder anderen de huisarts, de wijkverpleegkundige en het onderwijs. Dit levert een sterk netwerk op dat beter aansluit bij de individuele behoeften.


15

Het is de taak van de buurtteams om na te gaan of bewoners zelf met hun omgeving in staat zijn om hun eigen ondersteuning te regelen, zodat zij zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen. Vrijwilligers en mantelzorgers zijn onmisbare schakels in een sterk sociaal netwerk. Wij vinden goede ondersteuning, stimulering en waardering van hun inzet belangrijk. Samen met stichting Welzijn gaan wij daar vorm aan geven. Minimabeleid en bijzondere bijstand Wij willen bijdragen aan een toekomstperspectief en een volwaardige leefsituatie voor onze inwoners en hen de kans bieden te participeren in de samenleving. Naast de wettelijke mogelijkheden hebben gemeenten de bevoegdheid om aanvullend een eigen minimabeleid te voeren. Integrale schuldhulpverlening Wij ondersteunen inwoners met schulden in het vinden van oplossingen en het nemen van hun eigen verantwoordelijkheid voor hun financiële situatie. En we helpen hen met het voorkomen van schulden voor de toekomst. Het college zet in op: • Ondersteuning met als doel dat inwoners zelf weer verantwoordelijk worden voor hun financiële huishouding • De regie over samenwerkende instanties voor maatwerk aan inwoners • Preventie en nazorg ter voorkoming van (nieuwe) schulden.

Onderwijs Kleine scholen Voor een vitaal platteland en de sociale cohesie in de dorpen is het voortbestaan van een school van groot belang. Ons streven is dan ook om de scholen zo lang mogelijk in de dorpen te behouden. Door de veranderende samenstelling van de bevolking daalt het aantal leerlingen geleidelijk. Hierdoor moeten schoolbesturen keuzes maken uit oogpunt van kwaliteit en kosten. Wij hebben als gemeente geen zeggenschap meer als een school met sluiting wordt bedreigd. Maar aantasting van de leefbaarheid in de dorpen gaat ons wel primair aan. Het is onze zorg om de samenhang in en tussen de dorpen te bewaren. Daarop proberen we te sturen in overleg met schoolbesturen, ouders en verenigingen voor dorpsbelangen. Er zijn voorbeelden van creatieve oplossingen in de vorm van onder andere de samenwerkingsscholen. We ondersteunen deze vormen van samenwerking als daarvoor bij de ouders voldoende draagvlak is. Daarnaast is het van belang dat de brede scholen zich verder ontwikkelen naar integrale kindcentra. Daarin zien wij voor de Stichting Kindcentra De Wolden een belangrijke rol weggelegd. Brede schoolnetwerk We willen ook een koppeling maken tussen het binnenschools en buitenschools leren. De komende jaren zetten we in op de verdere ontwikkeling van het brede schoolnetwerk. De versterking is gericht op het verbeteren van de ontwikkelingskansen van kinderen en met name de positie van kwetsbare kinderen. Door de verbinding te leggen met de buurtteams van de stichting Welzijn, de lokale verenigingen en organisaties in de dorpen kan het brede schoolnetwerk zorgdragen voor voldoende kansen voor alle kinderen. Er kan ook een belangrijke signaleringsfunctie uitgaan van deze netwerkverbinding als het gaat om bijvoorbeeld opvoedingsproblemen.


16

Jeugdbeleid Jeugdhulpverlening In 2015 wordt de jeugdzorg en jeugdhulpverlening integraal aan de gemeente overgedragen. We zetten ons maximaal in om kwetsbare kinderen en jeugdigen een positieve leefomgeving en veiligheid te bieden. Belangrijke uitgangspunten daarbij zijn maatwerk en een aanpak van ‘1 gezin-1 plan-1 regisseur’. Vroegtijdige signalering van probleemsituaties is van groot belang. Voor het jeugd- en jongerenwerk dat door de buurtteams vorm en inhoud krijgt, ligt hier een belangrijke taak. We zorgen voor een sterk netwerk waarin het sociaal team, het Centrum voor jeugd en gezin, huisartsen en wijkverpleegkundigen effectief samenwerken. We gaan een systeem ontwikkelen, waarbinnen we in crisissituaties snel en effectief kunnen handelen en waarbinnen duidelijkheid is over ieders rol en positie. Jeugd en alcohol We willen het alcoholmatigingsbeleid onder jong volwassenen voortzetten. Het bestaande alcoholmatigingsbeleid met betrekking tot de keten en caravans heeft een regulerend effect en wordt voortgezet. Cultuuronderwijs Wij willen zorgdragen voor een optimale ontwikkeling van kinderen. De gemeente gaat de scholen ondersteunen bij de invulling van cultuureducatie binnen hun lesprogramma’s. Daarbij gaan we vraaggericht, van onderop aan de slag. Dus in nauw overleg met de scholen, zodat cultuur een integraal onderdeel van het lespakket wordt. Door de vier colleges van Zuidwest Drenthe is de ‘routekaart cultuuronderwijs’ vastgesteld (februari 2014). Alle scholen in De Wolden hebben een plan ingediend en kregen subsidie toegekend. Wij ondersteunen de scholen de komende vier jaar bij de uitvoering van deze plannen. Lokaal netwerk centraal In De Wolden is de afgelopen jaren veel energie gestoken in de opzet van een lokaal netwerk waarin verschillende partners samenwerken. Zoals het basisonderwijs, de bibliotheek, Scala, stichting Welzijn De Wolden en andere betrokkenen. Een dergelijk netwerk vinden wij van belang als een van de dragers van een vitale gemeenschap.

Cultuur Cultuur draagt bij aan het ontstaan en in stand houden van verbondenheid en sociale netwerken. Ook de identiteit van onze inwoners wordt vaak door hun culturele achtergrond bepaald en beleefd. De museumboerderijen spelen hierin een belangrijke rol. Een levendig cultureel verenigingsleven is waardevol voor de sociale structuur in de dorpen. De inwoners van De Wolden zijn actief in het culturele domein. Wij vinden het belangrijk dat initiatieven vanuit de samenleving opkomen. Dergelijke initiatieven willen we stimuleren en - indien nodig - ondersteunen. Er is een Cultureel Platform opgezet om de culturele diversiteit met elkaar te verbinden en het culturele klimaat van De Wolden te stimuleren. We gaan de komende jaren door met verder invulling geven aan de Culturele Uitmaand. Met het oog op het cultuurtoerisme zoeken we de samenwerking met het Toeristisch platform. Met korte lijnen naar Marketing Drenthe om samen De Wolden op de kaart te zetten.


17

Sport Sport als doel De inwoners van De Wolden sporten in de eerste plaats, omdat ze dat leuk, uitdagend, gezellig, spannend én ontspannend vinden. Dat moet vooral zo blijven. Wij zien en erkennen dat de sport die waarde heeft. Sport is daarom voor ons een doel op zichzelf. Wij willen ons daarom inspannen om de honderd sportverenigingen in De Wolden te behouden en daar waar nodig te versterken. Dit in de wetenschap dat een sterke verenigingsstructuur een garantie is voor goede prestaties aan de bestuurstafel en op het veld. Bij een goede infrastructuur horen ook goede en voldoende accommodaties. Met de uitvoering van het project ‘Hard Gras’ is hier voor de buitensport al invulling gegeven. In De Wolden gebeurt er veel op sportgebied. Vanuit het oogpunt van overheidsparticipatie liggen er kansen om samen met de verenigingen de verantwoordelijkheden te gaan verleggen. Het beheer, onderhoud en de exploitatie van de buitensportaccommodaties gaat over naar sportverenigingen. Het Sportplatform De Wolden zal de komende jaren nadrukkelijker de belangen van de Woldense sportverenigingen behartigen. Ook bij de totstandkoming van gemeentelijk sportbeleid wordt het Sportplatform nadrukkelijk betrokken. Het Sportplatform is bij uitstek het instituut om verenigingen bij elkaar te brengen, zodat men van elkaar kan leren en meer mogelijkheden voor ontplooiing krijgt. De zwembaden vallen onder sport. Na overdracht van het zwembad in Ruinen aan een stichting worden ook de zwembaden van Zuidwolde en De Wijk verzelfstandigd. Ook hier worden voor het openhouden van het zwembad de dorpen zelf uitgenodigd om het initiatief te gaan nemen. Sport als middel De effecten van sportbeoefening gaan verder dan het plezier in het spelletje. Sport zien wij niet alleen als op zichzelf staand doel, maar ook als functie bij het realiseren van maatschappelijke doelen. Sport stimuleert de maatschappelijke participatie. Grote aantallen inwoners van De Wolden zijn immers actief, als beoefenaar of als vrijwilliger. Sport brengt mensen bij elkaar en bevordert daarmee de sociale cohesie en de integratie van bevolkingsgroepen. Bijvoorbeeld van ouderen en mensen met een beperking. Sport is een terrein om ontmoetingen en interacties tot stand te laten komen: tussen leeftijdsgroepen, culturen en zonder rang of stand. Sport bevordert een gezonde leefstijl en speelt een belangrijke rol in het bestrijden van bewegingsarmoede en overgewicht. Samen met de verenigingen en het Sportplatform gaan we op dit gebied aan heldere doelen werken.


18

de dienstbare gemeente

Programma 4 - Dienstverlening Inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties maken gezamenlijk onze gemeenschap. Wij stimuleren dat deze partijen meer initiatief en eigen verantwoordelijkheid nemen. Dit doen we door verantwoordelijkheden en vertrouwen zo breed mogelijk in de samenleving te leggen. Indien nodig treedt de gemeente daarbij op als regisseur. Soms is ondersteuning nodig om een initiatief mogelijk te maken, bijvoorbeeld met een subsidie, begeleiding bij de opzet van een netwerk of denkkracht. Als er problemen zijn, zoeken we samen met inwoners, ondernemers of maatschappelijke partners naar oplossingen. De oude reflex om als gemeente dan eerst nieuw beleid met nieuwe regels te maken, is verleden tijd. De Wolden investeert in optimale dienstverlening aan haar inwoners. Zelf zaken kunnen regelen op elk willekeurig moment, maatwerk in de dienstverlening en transparantie van besluitvorming en bestuur zijn thema’s die de komende periode op de agenda staan.

Overheidsparticipatie Wij werken mee aan initiatieven en plannen van inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties. In de vorige collegeperiode heeft de gemeente ingezet op burgerparticipatie: hoe kunnen we onze inwoners een grotere rol laten spelen bij gemeentelijke plannen en projecten. De komende tijd is overheidsparticipatie een belangrijk thema voor ons. Inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties nemen zelf initiatief. Door de samenwerking te stimuleren, kunnen we als gemeente nog beter aansluiten bij zaken die in de samenleving spelen. We gaan aan de slag met: • Meer ruimte voor inwoners en ondernemers • De uitvoering en verdere ontwikkeling van de dorpsvisies • De consequenties van overheidsparticipatie voor de verandering in rollen van de verschillende externe en interne partijen. Dorpsvisies De dorpsvisies zijn bij uitstek het instrument om aan overheidsparticipatie vorm te geven. Alle dorpen van De Wolden hebben hun dorpsvisie gereed. Mooie plannen met


19

veel ambitie. Het college blijft investeren in de uitkomsten van de dorpsvisies als de uitvoering hiervan bij de gemeente ligt. Daarnaast kijken we hoe de gemeente als cofinancier op kan treden om andere zaken uit de dorpsvisies mogelijk te maken. We gaan met de dorpen in gesprek om mee te denken over een volgende fase in de ontwikkeling van de dorpsvisies. Daarbij is een integrale aanpak nodig, ook in onze eigen organisatie. Wij gaan voor deze volgende fase extra geld reserveren. Voor de toekomst van de dorpsvisies richten we ons op: 1. Samenwerking en contact. Samenwerking tussen dorpen en gemeente en ook tussen inwoners, ondernemers, maatschappelijke instellingen en gemeente. 2. Veranderende rollen. Zowel van de inwoners als van de gemeentelijke organisatie en de politiek. Wat betekent dit en wat moet er gebeuren om tot een optimale samenwerking te komen? 3. Het behoud van een vitaal platteland, met thema’s als: a. De gevolgen van demografische ontwikkelingen. Hoe behouden we de voorzieningen in het dorp met een ontgroenende, vergrijzende en krimpende bevolking? b. Het gevolg van de overheveling van zorgtaken naar de gemeente c. Een groter beroep op naoberschap: wat betekent dat voor het dorp d. Gezond oud worden op het platteland e. Ieders talenten benutten f. Eigen budget voor de dorpen g. Gebiedsgericht werken met maatwerk per dorp. Dat betekent dat we verschillen in resultaten per dorp accepteren. Versterken van de netwerken Wij stimuleren de ontwikkelkracht van lokale netwerken. In De Wolden zijn zeer veel vrijwilligers actief die zich persoonlijk of in een organisatie sterk maken voor welzijn, zorg, leefbaarheid, cultuur en sport. Inwoners zullen steeds meer zelf verantwoordelijkheid nemen voor hun leefomgeving. De gemeente is minder regisseur en meer meedenken meewerkpartner.

Herkenbaar en bereikbaar De gemeente moet herkenbaar en bereikbaar zijn voor haar inwoners, verenigingen, bedrijven en instellingen. De gemeente inclusief het gemeentebestuur staat dichtbij de mensen. Herkenbaarheid en bereikbaarheid uiten zich niet alleen in direct contact. Het zit ook in de houding en het gedrag van het bestuur en de ambtelijke organisatie. Bestuur en organisatie staan open voor wat de Woldense samenleving van hen vraagt. De ambtelijke samenvoeging met Hoogeveen betekent niet dat onze herkenbaarheid en bereikbaarheid afnemen. Integendeel: de dienstverlening zal door de samenvoeging vooral beter moeten worden. De Wolden is en blijft zelfstandig en het bestuur blijft het eigen beleid bepalen. Inwoners, verenigingen, bedrijven en instellingen kunnen de gemeente blijven herkennen in het directe contact, maar ook in het beleid, de producten en de diensten die de gemeente levert. Onze nauwe samenwerking met de diverse netwerken in De Wolden, zowel lokaal als regionaal, versterkt de herkenbaarheid voor onze inwoners. Door dat contact blijven we ook goed op de hoogte van wat er leeft in de Wolder samenleving. Voor een nog betere bereikbaarheid gaan we door met het ontwikkelen van de digitale mogelijkheden. We willen voor zo veel mogelijk producten en diensten 24 uur per dag en


20

7 dagen in de week digitaal bereikbaar zijn. Hierdoor kan een inwoner veel zaken zelf regelen op het moment dat het hem of haar past.

Niveau van de dienstverlening Het niveau van de dienstverlening willen we verbeteren door: • De vraag van de inwoner centraal te stellen • Minder regels te stellen waar mogelijk • De kwaliteit verder uit te bouwen • Een zorgvuldige en professionele werkwijze. Vraag centraal Wij zijn er voor de klant. We stemmen onze dienstverlening af op zijn of haar behoefte. Dit wordt steeds meer maatwerk: van zelfservice tot keukentafel. We kiezen voor een oplossingsgerichte werkwijze. Kijken wat er wél kan binnen regels en wetten. We zijn zoveel mogelijk transparant in onze werkprocessen. Daar waar mogelijk vereenvoudigen we die processen. Minder regels Deregulering (minder regels) blijft voor de komende periode een belangrijk onderwerp. Er zijn nog voldoende mogelijkheden om het aantal regels te verminderen. Als voorbeeld noemen we het aanvragen van vergunningen voor terugkerende evenementen, zoals het jaarlijkse dorpsfeest. Daar werd elk jaar weer een vergunning voor aangevraagd en verstrekt. Onlangs is besloten in dit soort situaties de vergunning voor vijf jaar te verstrekken. Als er zich geen problemen voordoen, blijft de vergunning zo lang geldig. Bij het verantwoorden van subsidies moet gaan gelden dat - onder een door de gemeenteraad vastgesteld bedrag - geen verantwoording hoeft te worden afgelegd. Vertrouwen in onze inwoners is ook hier het uitgangspunt.


21

Kwaliteit De samenvoeging van de ambtelijke organisaties van De Wolden en Hoogeveen moet een positief effect hebben op de dienstverlening. Wij vinden dat er aan het eind van deze collegeperiode een algehele verbetering van de kwaliteit van dienstverlening zichtbaar moet zijn. Dit gaan we meten door regelmatig mee te doen aan de benchmark Waarstaatjegemeente.nl. Wij willen dienstverlening dichter bij de mensen brengen. In de komende periode starten we met een service die tegen kostprijs documenten zoals rijbewijzen, vergunningen en dergelijke bij de inwoners thuis bezorgt – indien gewenst. Professionaliteit Wij investeren in de professionaliteit van onze medewerkers. De medewerker moet de ruimte hebben om maatwerk te leveren, om inwoners te bedienen en om – waar nodig initiatieven vanuit de samenleving te kunnen faciliteren. De verantwoordelijkheid ligt laag in de organisatie. Zorgvuldigheid We gaan zorgvuldig om met persoonsgegevens. In het kader van de dienstverlening heeft de klant de behoefte aan het verzamelen en koppelen van juiste gegevens. Hierdoor kan een inwoner of ondernemer met een vraag optimaal door de gemeente geholpen worden. Samen met de maatschappelijke partners gaan we in de komende periode in het sociale domein onderzoeken hoe we effectieve digitale dossiers kunnen aanleggen. Dit zonder de privacywetgeving te schenden. Integriteit We zijn een integer bestuur en werken met een integere organisatie. De burgemeester ziet daar op toe.


22

de efficiënte gemeente

Programma 5 - Financiën en bedrijfsvoering Een gezonde financiële positie is een randvoorwaarde voor het toekomstige beleid.

Financieel beleid Voor het voeren van een solide financieel beleid is het noodzakelijk dat: • De administratie en de planning- en controlcyclus op orde zijn • Alleen tot structurele uitgaven wordt besloten als er structurele dekking is. • De financiële mogelijkheden worden afgestemd op de ambities Wij zullen samen met de raad in goed overleg en vertrouwen moeten komen tot invulling van dit solide financieel beleid. Beiden vanuit onze eigen verantwoordelijkheid. Wij waarderen de constructieve inbreng van de werkgroep financiën uit de raad. Ook voor de komende raadsperiode stellen wij een voortzetting van deze werkgroep bijzonder op prijs. Het is noodzakelijk dat verwachtingen over en weer op elkaar worden afgestemd. Niet alleen waar het de raad en het college betreft maar ook tussen de gemeente en de inwoners, verenigingen en instellingen. Programmasturing Wij verwachten dat de voorgestelde programma-indeling en het instrument programmasturing zal bijdragen aan een verantwoorde inzet van de beschikbare middelen. Met de nieuwe programma-indeling ontstaat er binnen de programma’s meer inhoudelijke samenhang. Hierdoor is de raad beter in staat om integrale afwegingen te maken bij de besluitvorming over de verdeling van de middelen. Daarnaast geeft het betere mogelijkheden om te sturen op de gewenste maatschappelijke effecten.


23

Financiële kaders Naast bovengenoemde uitgangspunten is er een aantal (externe) ontwikkelingen waarmee we de komende jaren rekening moeten houden. Deze ontwikkelingen bepalen voor een deel de financiële mogelijkheden van de gemeente. Zij vormen dus mede de kaders voor het toekomstige beleid. Het betreft: Groot onderhoud gemeentefonds Het rijk gaat de komende jaren de uitkeringen uit het gemeentefonds herzien. Het gaat daarbij eerder om ‘groot onderhoud’ van de verdeling over de gemeenten dan een rigoureuze herijking. Wat dit voor consequenties heeft voor De Wolden weten we nog niet. De definitieve cijfers verwachten we in de loop van 2014. Financiële gevolgen decentralisaties De overdracht van taken in het sociaal domein gaat gepaard met overheveling van forse geldstromen. Dat betekent een herverdeling van middelen tussen rijk en gemeenten. Hoe dit voor De Wolden uitpakt, is nog niet bekend. Ons vertrekpunt is dat we de taken uitvoeren binnen de door het rijk beschikbaar gestelde middelen. Bouwgrondexploitaties Het inzetten van positieve saldi uit de bouwgrondexploitaties als dekkingsmiddel voor nieuwe investeringen behoort al een paar jaar tot het verleden. Voeding van de ‘Reserve investeringsprojecten’ met deze gelden ligt voorlopig niet voor de hand. Het tegengestelde is eerder het geval. Realisatie bezuinigingen Sinds 2010 is in de afgelopen jaren door de raad een omvangrijke bezuinigingsoperatie vastgesteld en in gang gezet. Het realiseren van deze taakstelling bepaalt voor een belangrijk deel de uitkomsten van de toekomstige begrotingen. Het ligt daarbij voor de hand dat - indien op onderdelen van de vastgestelde bezuinigingen wordt teruggekomen - daarbij ook een alternatieve dekking wordt aangegeven. Conclusie Bovengenoemde onduidelijkheden bevatten enige risico’s. Toch vinden wij dat we moeten uitgaan van hetgeen we nu weten. Op grond daarvan trekken we de volgende conclusies: •

Een stringent begrotingsbeleid en een gezonde begroting zijn het uitgangspunt. Om een meerjarig sluitende begroting te realiseren, stellen wij aan de raad voor om in de begroting 2015 een bedrag van € 50.000,- structureel te bezuinigen.

•

Investeren in onze gemeenschap vinden we - getuige ons collegeprogramma belangrijk. In 2014 stellen we voor initiatieven vanuit de samenleving, inclusief de dorpsvisies, incidenteel een bedrag van € 120.000,- beschikbaar. Hiervoor leggen we een voorstel tot begrotingswijziging voor aan de raad. Voor de jaren 2015-2018 nemen we een bedrag van € 250.000,- per jaar (dus in totaal € 1 miljoen) op in de meerjarenbegroting met hetzelfde doel. Bovengenoemde bedragen zijn bestemd voor cofinanciering.


24

Gemeentelijke belastingen en rechten Het college wil een solide begrotingsbeleid voeren. De volgende uitgangspunten zijn daarbij van belang: Wij zijn terughoudend in verhoging van belastingen, leges en heffingen. • Wij gaan terughoudend om met verhoging van de onroerende-zaakbelastingen • De heffingspercentages OZB en de leges, en de graf- en begraafrechten passen we jaarlijks aan met de inflatiecorrectie. Wij werken transparant. • Wij motiveren tarieven en verhogingen daarvan • De gevolgen van tariefverhogingen voor de woonlasten van de burger brengen wij jaarlijks in beeld. Wij werken kostendekkend. • Wij streven er naar rechten zoveel mogelijk kostendekkend te houden. Met belangstelling volgen we de initiatieven elders in het land om inwoners zelf de WOZwaarde van hun huis te laten bepalen. We komen met een voorstel aan de raad om een pilot te starten om te onderzoeken of dit in De Wolden ook mogelijk is.

Bedrijfsvoering Ambtelijke samenvoeging De Wolden - Hoogeveen Met ingang van 1 januari 2015 zijn de ambtelijke organisaties van De Wolden en Hoogeveen samengevoegd. Deze samenvoeging heeft tot doel om een verbetering van de kwaliteit van de dienstverlening, een betere kostenbeheersing en een verminderde kwetsbaarheid te realiseren. Wij zien erop toe dat de - door de ambtelijke organisatie voortgebrachte - producten blijven voldoen aan de eisen die het gemeentebestuur hieraan stellen. De gemeenteraad van De Wolden blijft onze opdrachtgever. We zien erop toe dat de griffie vanuit de ambtelijke organisatie de noodzakelijke ondersteuning blijft krijgen.


25

Gezamenlijke visie op een nieuw sociaal domein Inleiding Door de invoering van de Jeugdwet, de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de Participatiewet krijgen de gemeenten met ingang van 1 januari 2015 omvangrijke taken overgeheveld van het rijk. Wij zien deze overdracht van verantwoordelijkheden als een prachtige kans. Wij denken dat we die taken in een gemeente als De Wolden beter kunnen uitvoeren: meer op maat gesneden, efficiënter en met oog voor de behoeften van onze inwoners. Het gaat daarbij dus niet alleen om het overnemen van taken (transitie) maar veel meer om echte veranderingen (transformatie) binnen het sociale domein. Samen Aan de transformatie van het sociale domein moet in gezamenlijkheid invulling worden gegeven. Voor ons zijn daarbij betrokkenheid, inzet en draagvlak belangrijke basiselementen. Meer dan ooit zijn de sociale en maatschappelijke netwerken in onze gemeente van groot belang in dit transformatieproces. Van begin af aan gaan we organisaties als het Cliëntenplatform en de WMO-raad daarbij betrekken. Maar ook andere partners als zorgaanbieders, adviesraden, huisartsen, wijkverpleegkundigen, jeugdgezondheidszorg, welzijnsorganisaties en zorgverzekeraars zijn van belang. Ieder vanuit zijn of haar eigen positie en verantwoordelijkheid. Waar dat nodig of wenselijk is, voert de gemeente de regie over deze samenwerking. Daarnaast is het van belang de eigen kracht van de sociale structuren in de dorpen te mobiliseren en te benutten. Het ‘naoberschap’ dat zo kenmerkend is voor een sociaal vitaal platteland moet in de transformatie een belangrijke rol spelen. Kennen en gekend worden is een randvoorwaarde om er voor te zorgen dat niemand buiten de boot valt. De gemeente zal lokale netwerken stimuleren en initiatieven van daaruit faciliteren. Om ook de bestuurlijke en politieke gezamenlijkheid te benadrukken, bouwen we verder aan een nieuw sociaal domein vanuit het uitgangspunt: ‘Het sociale domein is onze gezamenlijke zorg én verantwoordelijkheid!’. In dat verband is een raadscommissie Sociaal Domein een prima platform om aan die gezamenlijkheid invulling te geven. Als gemeente staan we open voor samenwerking met andere gemeenten. Dat doen we vanuit een zelfbewuste houding. Uitgangspunt is daarbij dat de uitkomst van die samenwerking de dienstverlening voor onze inwoners en ondernemers ten goede komt en efficiencyvoordelen oplevert. We denken daarbij aan bijvoorbeeld gezamenlijke inkoop en de verplichte afstemming in de arbeidsmarktregio (Werkbedrijf). De samenwerking met andere gemeenten richten we zo in dat onze eigen gemeentelijke autonomie zo veel en goed mogelijk behouden blijft. Vanuit onze gemeentelijke visie op overheidsparticipatie gaan we primair uit van lokale (innovatieve) initiatieven die een bijdrage kunnen leveren aan de transformatie van het sociaal domein. Waar we dat kunnen, gaan we dergelijke initiatieven stimuleren, faciliteren en/of ondersteunen. Inwoner centraal Bij de vormgeving van het sociaal domein staan onze inwoners centraal. De belangrijkste doelen zijn dat iedereen: a. Kan meedoen in de lokale samenleving b. Zo lang mogelijk in de eigen omgeving kan blijven wonen c. Zo gezond, positief en veilig mogelijk kan opgroeien.


26

Onze inzet is aanvullend op wat inwoners zelf en samen met hun omgeving kunnen realiseren. Ons motto is dat niemand tussen wal en schip mag vallen. Bij het bieden van zorg en ondersteuning aan onze kwetsbare inwoners wordt er voor gezorgd dat elk individu een passende oplossing krijgt. Keuzevrijheid in de zorg is van groot belang. Wie je ook bent of waar je ook woont (thuis of instelling), het is belangrijk dat je zelf mag kiezen voor de zorg die past bij je identiteit en levensovertuiging. Maatwerk staat centraal. Daarbij gaat het er om wat de betrokkene echt nodig heeft en niet zozeer waar hij of zij recht op heeft. De kosten zijn daarbij een tweede aspect van afweging. Ons doel is om zorg en ondersteuning te organiseren die snel, adequaat en efficiënt is. We gaan dat doen op een lokaal passende wijze en daarmee houden we rekening met de lokale zorgvragers, dicht bij de mensen zelf (zoals de dagopvang in de buurt). Daarom wordt bij voorkeur een beroep gedaan op lokale zorgaanbieders ook als dit in aanvang meer kosten met zich meebrengt. Dit is een investering in een goede sociale infrastructuur. Inwoners zijn veelal goed in staat om zelf te bepalen welke zorg of ondersteuning het beste bij hun situatie past. Daarvoor leveren we zoals gezegd maatwerk, óók in de wijze van financiering. Daarbij is een persoonsgebonden budget één van de mogelijkheden. De zorg- of ondersteuningsvraag van een inwoner moet zo snel en efficiënt mogelijk behandeld en opgelost worden. We creëren een centrale toegang waarbinnen dat mogelijk is. Belangrijke uitgangspunten daarbij zijn een integrale vraagverheldering, maatwerk en een aanpak van ‘1 gezin – 1 plan – 1 regisseur’. We zorgen voor een sterk netwerk waarin het sociaal team, Centrum voor jeugd en gezin (CJG), huisartsen, wijkverpleegkundigen en onderwijs (ook in relatie tot passend onderwijs) effectief samenwerken. Waar dat mogelijk is, vragen we voor de geboden zorg en ondersteuning een ‘tegenprestatie’, bijvoorbeeld in de vorm van vrijwilligerswerk. De invulling van deze wederkerigheid is maatwerk en waar mogelijk op initiatief van de inwoner. De tegenprestatie heeft altijd een zinvol maatschappelijk karakter. Dit mag niet leiden tot verdringing van arbeidsplaatsen. Overige aandachtspunten • We zetten ons maximaal in om kwetsbare inwoners, zoals kinderen en jeugdigen, een positieve leefomgeving en veiligheid te bieden. We gaan een systeem ontwikkelen waarbinnen we in crisissituaties snel en adequaat kunnen handelen. Een systeem waarbinnen duidelijkheid is over rollen en posities. Toch moeten we beseffen dat we niet alles kunnen voorkomen. Het ‘anders durven werken’ met meer eigen verantwoordelijkheid, maakt dat er ook risico’s genomen worden om daar te komen. Als in dat traject niet voldoende ruimte is, gaat ieder zich weer ouderwets indekken met regels. En dat willen we niet. Er blijven risico’s. Daarom kunnen er onverhoopt nare dingen gebeuren. Daarover gaan wij in voorkomende gevallen actief met de raad in gesprek. Maar een college c.q. wethouder mag niet op een incident politiek worden afgerekend. •

De overheveling van taken van het rijk naar de gemeente betekent ook een grotere financiële verantwoordelijkheid. We zijn ervan overtuigd dat we een aantal taken efficiënter kunnen organiseren. Dat gaat niet van de ene op de andere dag. En er blijven financiële risico’s bestaan. We streven naar financiële beheersing, waarbij budgettaire neutraliteit het uitgangspunt is. Maar omdat we in het sociale domein onze inwoners centraal stellen, mag dat uitgangspunt een effectieve en passende dienstverlening niet in de weg staan. Niemand mag tussen wal en schip vallen. In financiële zin is het een open einderegeling.


27

•

Voor een integrale aanpak van de zorg- of ondersteuningsvraag is het noodzakelijk dat preventie en preventieprogramma’s op alle onderdelen een essentieel aandachtspunt of instrument zijn.

•

Voor deze integrale aanpak op de verschillende beleidsterreinen zoals wonen, arbeid, welzijn, zorg/ondersteuning en jeugd is het nodig dat er nog meer op elkaar afgestemd en met elkaar verbonden wordt. Dit krijgt invulling in de nieuwe ambtelijke organisatie.

•

De omvangrijke transformatie van het sociale domein vraagt tijd, betrokkenheid, inzet en draagvlak. We leren van en met elkaar.

•

Ook doen we ons voordeel met aandachtspunten die inwoners kenbaar maken. Er komt een sociale ombudsfunctie. We beschouwen klachten van inwoners primair als adviezen om tot een nog betere inrichting van het sociale domein te komen.

•

Waar door de gemeente gefinancierde hulp of ondersteuning door professionals wordt geboden, hoort ook afleggen van verantwoording. De verantwoording moet primair gaan over de effecten van de hulp of ondersteuning. Kwaliteit gaat boven kostprijs.

•

We vragen niet meer gegevens dan nodig is en proberen de administratieve lasten voor organisaties te verlichten.

•

We streven naar het integraal combineren van noodhulp in een Sociaal Hulpfonds. Dit bestaat uit publieke en private fondsen, waarvan mensen in noodsituaties gebruik van kunnen maken.

•

Er is voldoende controle op misbruik. Een instrument dat daarbij kan helpen is een Persoonsvolgend budget.

•

Geld dat overblijft in het sociaal domein wordt geoormerkt voor het sociaal domein in een sociaal domein-voorziening. De gemeenteraad stelt voor de voorziening een plafond in (met zowel minimum als maximum bedragen).

•

Lokaal minimabeleid is noodzakelijk. Het moet gericht zijn op het versterken van de financiële positie van groepen die langdurig afhankelijk zijn van een sociaal minimum en die geen perspectief hebben op werk of voldoende lonend werk. Het armoedebeleid gaat uit van een brede aanpak: er wordt in de hulpverlening niet alleen naar de financiële ondersteuning en schuldhulp gekeken, maar ook naar de participatiebevordering, onderwijsmogelijkheden en gezondheidsaspecten. In dit beleid wordt rekening gehouden met verschillende groepen, zoals ZZP’ers en hun kinderen. Bij elke nieuwe maatregel op alle beleidsterreinen moet vooraf en achteraf getoetst worden of deze de (kans op) armoede vergroot. Preventie is van groot belang. Vroegtijdig ingrijpen voorkomt woninguitzetting en veel schulden. Ook kinderen leren omgaan met geld is een middel van primaire preventie.

•

Keuzevrijheid in de zorg is van groot belang. Wie je ook bent of waar je ook woont (thuis of instelling), het is belangrijk dat jezelf mag kiezen voor de zorg die past bij je identiteit en levensovertuiging.

We gaan deze genoemde thema’s en andere thema’s van de Kadernota uitwerken in een beleidsplan. Dit doen we samen met het Cliëntenplatform en de WMO-raad. Dat doen we met als uitgangspunt:

‘Het sociale domein: onze gezamenlijke zorg én verantwoordelijkheid!’. ‘Dichtbij & Vitaal – op eigen kracht’

28

Bijlage 1. Portefeuilleverdeling college B&W Jan ten Kate (Gemeentebelangen) Economische zaken Recreatie en Toerisme Ruimte en wonen Milieu Verkeer en vervoer/ openbaar gebied Vergunningverlening/ RUD Landinrichting Energie- en energiebeleid Water en waterbeheer Aandachtswethouder van: Linde, Ruinerwold, Fort, Zuidwolde en Alteveer/Kerkenveld 1e Loco burgemeester Mirjam Pauwels (VVD) Wmo en uitkeringen Wonen met een zorgcomponent Zorg en Welzijn Onderwijs en kinderopvang Cultuur Participatie en werkgelegenheid Coördinerend wethouder Dorpsvisies Aandachtswethouder van: Oosteinde, Veeningen, de Wijk, Ansen en Drogteropslagen 2e Loco burgemeester Jan van ’t Zand (Gemeentebelangen) Financiën Sport Afvalstoffen en riolering Aandachtswethouder van: Echten, Ruinen, Koekange en Koekangerveld 3e Loco burgemeester Roger de Groot (burgemeester) Bestuur en Bestuurlijke organisatie Regie van Burgerparticipatie naar Overheidsparticipatie Jeugdzorg Veiligheid en Openbare orde Handhaving Dienstverlening en ICT Juridische kwaliteitszorg Personeel en Organisatie Communicatie Ambassadeursfunctie Overige wettelijke taken


29

Van links naar rechts: beoogd wethouder Jan van ’t Zand, wethouder Mirjam Pauwels, secretaris-directeur Nanne Kramer, burgemeester Roger de Groot en wethouder Jan ten Kate.


30

Collegeprogramma Dichtbij & Vitaal op eigen kracht. actief en betrokken. dewolden.nl

Recommend Documents