Gemeente Amersfoort
Collegebesluit
Org. onderdeel: Opsteller: User-id:
SOB/MIL/MB mw. S. Bakker BAK9
Tel:
4287
Onderwerp:
UITGANGSPUNTEN STARTNOTITIE GRONDSTOFFENPLAN 2014-2020 VAN AFVAL NAAR GRONDSTOF Toelichting:
Ambities in het coalitieakkoord en het aflopen van het huidige Milieubeleidsplan zijn aanleiding om een nieuw Grondstoffenplan te maken. Dit Grondstoffenplan wordt in 2013 opgesteld op basis van vier uitgangspunten: 1) Dienstverlening/service: in te zetten op gedragsverandering, daarom een hogere service op waardevolle grondstoffen en een lagere service op restafval. 2) Kosten: te streven naar een kostenverlaging van de afvalinzameling met 15%. 3) Milieu: te streven naar een afvalscheidingspercentage van minimaal 70% in Amersfoort in 2020. 4) Milieu: te streven naar een afvalloos Amersfoort in 2030. De startnotitie met achtergrondinformatie is bijgevoegd.
Reg.nr. Datum
4404555 03-07-2013
Afdoening Motie / Toezegging
Uit Raad datum:
M nr. M-………………………. DOCS nr. besluitenlijst: T ………………………………
Verantwoordelijk Ambtenaar
Het college besluit:
Datum
De raad voor te stellen de volgende uitgangspunten voor het nieuw op te stellen Grondstoffenplan 2014-2020 'van afval naar grondstof' vast te stellen: 1. dienstverlening/Service: in te zetten op gedragsverandering, daarom een hogere service op waardevolle grondstoffen en een lagere service op restafval; 2. kosten: te streven naar een kostenverlaging van de afvalinzameling met 15%; 3. milieu: te streven naar een afvalscheidingspercentage van minimaal 70% in Amersfoort in 2020.
Afdelingshoofd
4) Milieu: te streven naar een afvalloos Amersfoort in 2030.
agenderen voor datum:
Paraaf
Controller GMT …… Collegebehandeling
agendastuk hamerstuk geheim embargo
datum:
Verantwoordelijk Portefeuillehouder
tijd:
Datum
Paraaf Akkoord
burgemeester weth. Van den Berg weth. Buijtelaar weth. Van Eijk weth. Lubbinge weth. Van Muilekom weth. Van der Werff
Advies De Raad De Ronde
Collegebesluit d.d.: 02-07-2013
conform aangehouden vervallen
Het Besluit Raadsinformatiebrief geen
Peiling Voorbereiding besluit
RAADSVOORSTEL
Van Aan Portefeuillehouder
: Burgemeester en Wethouders : Gemeenteraad : Wethouder C. Van Eijk
B&W-vergadering De Ronde Agenda Het Besluit Vastgesteld besluit
: : : :
Reg.nr. Datum Agendapunt
: 4411620 (docs) : 25 juni 2013 :
2 juli 2013 Sept 2013 Sept 2013 Sept 2013
TITEL Uitgangspunten Grondstoffenplan 2014-2020 ‘van afval naar grondstof’
BESLISPUNTEN De volgende uitgangspunten voor het nieuw op te stellen Grondstoffenplan 2014-2020 ‘van afval naar grondstof’ vast te stellen: 1) Dienstverlening/Service: in te zetten op gedragsverandering, daarom een hogere service op waardevolle grondstoffen (groente-fruit-en-tuinafval (gft), papier en kunststof verpakkingsafval) en een lagere service op restafval. 2) Kosten: te streven naar een kostenverlaging van de afvalinzameling van 15%. 3) Milieu: te streven naar een afvalscheidingpercentage van minimaal 70% in Amersfoort in 2020. 4) Milieu: te streven naar een afvalloos Amersfoort in 2030.
AANLEIDING In het coalitieakkoord 2010-2014 is de ambitie uitgesproken dat afvalproducten volwaardige grondstoffen moeten zijn voor nieuwe producten, zodat in deze kringlopen ‘afval’ eigenlijk niet meer bestaat. In het coalitieakkoord 2013-2014 is de volgende ambitie geformuleerd voor duurzaam bouwen: ‘Daar waar mogelijk worden bouwmaterialen opnieuw gebruikt (cradle to cradle)’. Bovenstaande vastgestelde ambities en het aflopen van het huidige Milieubeleidsplan zijn aanleiding om een nieuw Grondstoffenplan te maken met als ambitie een afvalloos Amersfoort in 2030. In april en mei vond de beleidsevaluatie met uw raad plaats. Op 11 juni bent u met een raadsinformatiebrief geïnformeerd over de toekomst van het milieubeleid aan de hand van vijf principes. Een afvalloze stad is één van deze vijf principes. Om dit jaar een Grondstoffenplan voor de inzameling van huishoudelijk afval voor de komende jaren (20142020) uit te kunnen werken is halverwege 2013 een besluit nodig over bovenstaande uitgangspunten. Grondstoffenbeleid rust op drie punten waarop gestuurd kan worden: dienstverlening, kosten en milieu. Deze punten bepalen samen de mate van regie. Zie ook onderstaand schema.
Uit het Bewonersonderzoek 2012 blijkt dat het afvalscheidinggedrag van de inwoners ten aanzien van de verschillende afvalstromen niet is gewijzigd ten opzichte van 2010. Uit het Bewonersonderzoek blijkt verder dat er verbeteringen mogelijk zijn voor het scheiden en inzamelen van groente-fruit- en-tuinafval en plastic verpakkingsafval. Het afvalscheidingpercentage stokt al een aantal jaren op 53%. Met de huidige inzamelstructuur zal dit naar verwachting ook niet veel gaan veranderen. Dit vraagt om een trendbreuk. Deze trendbreuk is mogelijk door het systeem om te draaien naar ‘omgekeerd inzamelen’. Bij omgekeerd inzamelen wordt een hoge service verleend op dat wat we wel willen: gescheiden inzameling van waardevolle grondstoffen. En er wordt een lage(re) service verleend op dat wat we niet willen: restafval.
BEOOGD
EFFECT
Eind 2013 opleveren van een nieuw grondstoffenplan voor de inzameling van huishoudelijk afval volgens de uitgangspunten en ambities die in dit raadsvoorstel aan uw raad worden voorgelegd. Dit houdt in dat door middel van een andere inzameltechniek met bijbehorende gedragsverandering een afvalloos Amersfoort wordt bereikt tegen lagere kosten.
ARGUMENTEN 1.1. Het Wijzigen van het serviceniveau voor afvalinzameling stimuleert gedragsverandering van inwoners. Uit het bewonersonderzoek afval 2012 blijkt dat het afvalscheidinggedrag van de inwoners ten aanzien van de verschillende afvalstromen niet is gewijzigd ten opzichte van 2010. Het bieden van een goede dienstverlening (comfort/service) heeft hierop een belangrijke invloed. Inwoners geven aan dat, als er andere mogelijkheden worden aangeboden, zij beter zullen scheiden. In Amersfoort willen we insteken op een hoge service op de inzameling van waardevolle grondstoffen (groente-fruit-en-tuinafval (gft), papier en kunststof verpakkingsafval) en een lage(re) service op de inzameling van restafval. Goede communicatie vanuit de gemeente en ROVA en overleg met inwoners zijn hierbij belangrijk. Hierbij wordt rekening gehouden met mogelijke praktische knelpunten (zoals grote gezinnen, grote tuinen, restafval dat geurhinder veroorzaakt in de zomer etc). Er wordt naar gestreefd om maatwerk te leveren per wijk voor zowel de hoogbouw als de laagbouw. 2.1. Kosten van inzameling van afval worden apart onderzocht In 2013 bedragen de totale kosten voor de uitvoering van de afvalinzameling 7,4 miljoen euro per jaar1, omgerekend € 115,- per inwoner . De afvalinzameling wordt verzorgd door ROVA. Het streven is naar een verlaging van de afvalinzamelingkosten met 15%. Dit past in het algemene beeld van de budgetverlaging voor het beheer van de stad. Door het streven naar kostenreductie op de inzameling van 15%, streven wij er naar de afvalstoffenheffing op termijn te kunnen verlagen. 2.2 Kosten voor afvalverwerking gaan omlaag als afval als grondstof wordt hergebruikt. Verwerking van het ingezamelde afval is de taak van de Afval Verwijdering Utrecht (AVU). In totaal kost de verwerking € 2,9 mln. Daar staan de opbrengsten van het afval als grondstof tegenover. De opbrengsten/ baten van papier in Amersfoort waren in 2011 €1.186.000,- (2012 is nog niet bekend) en via Nedvang waren de baten voor ingezameld glas en kunststof in 2012 € 408.000,- . Veel waardevolle grondstoffen verdwijnen echter nog steeds via de restcontainer in de verbrandingsoven. In Amersfoort komt 537 kg restafval per jaar per huishouden vrij (omgerekend 223 kg restafval per inwoner) waarvan een groot deel uit herbruikbare grondstoffen bestaat. Afgezien van de ecologische effecten (vernietiging van grondstoffen), zit hier ook een economisch effect aan. Zo hebben afvalstromen als glas, papier, kunststoffen en textiel een economische waarde, terwijl verbranding van restafval alleen maar geld kost. Het verhogen van de opbrengsten uit waardevolle grondstoffen vereist wel een andere (omgekeerde) manier van inzamelen. Zowel opbrengsten als kosten van die veranderingen worden verwerkt in de afvalstoffenheffing.
1
Uit: Beheersbegroting 2013, afdeling Stedelijk Beheer, sector SOB, gemeente Amersfoort
In 2011 was de afvalstoffenheffing in Amersfoort (€232,- ), de op 7 na goedkoopste van vergelijkbare gemeenten (totaal 53) in Nederland. Dat is met name het gevolg van de lage tarieven voor afvalverwerking (kosten van de AVU). 3.1 Wij nemen een resultaatsverplichting op voor een afvalscheidingpercentage van minimaal 70% in Amersfoort in 2020. In Nederland is voor de korte termijn de ambitie voor hergebruik bepaald door de afvalbrief van voormalig staatssecretaris Atsma van het ministerie van Infrastructuur en Milieu in 2011: op weg naar 65% hergebruik in 2015. Dit betekent landelijk 1,5 miljoen ton restafval ombuigen naar hergebruik. Amersfoort scoort met een hergebruikpercentage van 53% gemiddeld ten opzichte van vergelijkbare steden, hoewel we per huishouden gemiddeld iets meer restafval hebben. Voor het behalen van de doelstelling van 65% hergebruik in 2015 is een trendbreuk nodig. De gemeente heeft met name invloed op de afvalinzamelstructuur. De volgende grondstoffenfracties verdienen hierbij bijzondere aandacht: Groente-fruit-en-tuinafval en grof tuinafval, Kunststof verpakkingen, Papier en karton en Textiel. De inzamelstructuur in Amersfoort kan naar verwachting in 2020 zo zijn georganiseerd, dat het ambitieus maar ook realistisch is om een afvalscheidingpercentage van 70% te halen. Pilots in Zwolle, Amersfoort (Nieuwland) en Raalte tonen aan dat dit haalbaar is. Ook in andere Nederlandse gemeenten die vergelijkbaar zijn qua grootte met Amersfoort (Arnhem, Nijmegen, Zwolle) zijn dergelijke pilots uitgevoerd en zijn nieuwe Grondstofplannen geschreven. Uit de cijfers over 2011 uit de pilots in Zwolle, Amersfoort en Raalte blijkt dat de hoeveelheid restafval in de pilotgebieden substantieel is gedaald. Vanwege een betere scheiding van het gft-afval, kunststofafval en oud papier is in het pilotgebied Nieuwland in Amersfoort 132 kg restafval per inwoner ingezameld, terwijl dit in de rest van de gemeente Amersfoort 223 kg per inwoner is (Hierbij wordt wel opgemerkt dat waarschijnlijk niet alle wijken in Amersfoort deze hoge score zullen halen in verband met wijkspecifieke kenmerken zoals bijvoorbeeld de binnenstad) . De varianten die in het grondstoffenplan worden uitgewerkt zullen hiermee rekening houden zodat er realistische voorstellen worden uitgewerkt. 3.2 Er wordt een tussendoelstelling voor 2020 geformuleerd en via monitoring wordt gekeken of de gemeente nog op koers ligt. Jaarlijks wordt gemonitord op de drie uitgangspunten dienstverlening & service, kosten en milieu. Voor dienstverlening & service wordt om de twee jaar een bewonersonderzoek uitgevoerd. Het meest recente bewonersonderzoek dateert van 2012. Voor milieu wordt jaarlijks een grondstoffenmonitor uitgevoerd. Het meest recente onderzoeksrapport dateert van april 2013. Daarnaast worden jaarlijks sorteeranalyses gehouden door de ROVA. ( zie: http://www.amersfoort.nl/4/afval/Onderzoeken-over-afval.html ). Ten slotte doet Amersfoort voor dienstverlening&service, kosten en milieu sinds 2012 mee met de Benchmark afvalscheiding van Agentschap NL / Rijkswaterstaat. 3.3. Bronscheiding draagt bij aan een hoger recyclingsresultaat en een hoger afvalscheidingspercentage. In Amersfoort kiezen we voor scheiden aan de bron omdat hiermee een hoger recyclingresultaat2 en een hoger afvalscheidingpercentage behaald kan worden. Bronscheiding houdt in dat de grondstoffen door de huishoudens vooraf worden gescheiden van het restafval in verschillende fracties, zoals ondermeer groente-, fruit- en tuinafval (GFT), oud papier en karton (OPK), glas, kunststof verpakkingen etc. Op deze manier worden deze grondstoffen gescheiden/apart van het restafval ingezameld voor verwerking. Voordelen van een hoger recyclingresultaat door bronscheiding zijn: - Betere kwaliteit grondstof waardoor meer hergebruiksmogelijkheden. -Hogere respons (meer grondstof), zeker bij een inzameling aan huis, hetgeen in Amersfoort voor 2/3 van de stad goed mogelijk is. -Draagt bij aan het milieubewustzijn Nadelen van bronscheiding zijn : - Het kost burgers wat extra moeite - Intensievere logistiek.
2
Feitenrapport Nascheiding, Ministerie, 29 februari 2012
Nascheiding houdt in dat het huishoudelijk afval ongescheiden wordt ingezameld en elders scheiding van herbruikbare fracties plaatsvindt. Blik/metaal wordt grotendeels door middel van nascheiding voor verbranding uit het restafval gehaald. Voordelen van nascheiding zijn: - gemak voor burgers (in 1 bak) - geen aparte inzamelroutes. Nadelen van nascheiding: hogere verwerkingskosten: Opnieuw aanbesteden zonder het voordeel van het AVU-volume (nascheiding is geen wens bij de AVUgemeenten), met slechts 2 geschikte partijen leidt tot een hoger verwerkingstarief dan nu bereikt is in de laatste aanbesteding van het restafval in AVU-verband. - slechtere kwaliteit, waardoor minder geschikt voor recycling: lager recyclingresultaat3. - er zijn weinig tot geen mogelijkheden voor nascheiding: slechts 2 nascheidingslocaties (in Friesland/Groningen), waardoor er hoge transportkosten zijn, onvoldoende capaciteit 4.1 Er wordt een inspanningsverplichting opgenomen voor 2030 waarbij we samen met andere partijen uit de stad streven naar een afvalloos Amersfoort in 2030 Op het gebied van milieu streven we naar een afvalloze samenleving op de lange termijn. Echter, om deze ambitie voor 2030 te kunnen halen is Amersfoort ook afhankelijk van de inzet van koplopers, inwoners en bedrijven. Daarom zullen wij de komende jaren natuurlijke momenten en kansen benutten, zodat koplopers en andere partijen kunnen aanhaken met hun initiatieven en een bijdrage kunnen leveren voor een afvalloze stad. Om deze reden wordt de ambitie voor 2030 geformuleerd als een inspanningsverplichting.
KANTTEKENINGEN 1.2 De uitvoering van dit Grondstoffenplan vraagt een gedragsverandering van inwoners. Gedragsverandering blijkt in de praktijk weerbarstig en heeft tijd nodig. 2.1 Als Amersfoort de afvalinzamelingkosten met 15% wil laten dalen en de milieudoelstellingen overeind wil houden, zal het serviceniveau omlaag gaan. Indien de afvalinzamelingkosten met 15% dalen en de grondstoffen minder opbrengen dan gehoopt, betekent dit dat er op één van de drie uitgangspunten service, kosten of milieu ingeleverd moet worden. Als kostendoelstelling en milieudoelstellingen overeind blijven, betekent dit dat het serviceniveau over het algemeen lager wordt. De verlaging van het serviceniveau wordt gekoppeld aan het verlagen van de service voor aanbieden van restafval omdat het restafval geen waarde meer heeft. In het grondstoffenplan zullen varianten worden uitgewerkt die hiermee rekening houden.
FINANCIËN Het Grondstoffenplan wordt geschreven met de bestaande formatie. Bij besluitvorming over het Grondstoffenplan zullen de mogelijk te kiezen uitvoeringsvarianten voorzien worden van de financiële consequenties.
VERVOLG Nadat u de uitgangspunten voor het nieuw op te stellen Grondstoffenplan heeft vastgesteld, starten wij met de uitwerking van het Grondstoffenplan. U wordt hier in het najaar van 2013 over geïnformeerd, u ontvangt dan een uitnodiging voor een excursie naar een andere stad waar al ervaring is opgedaan met een andere manier van afvalinzameling. Het definitieve Grondstoffenplan ‘van afval naar grondstof’ wordt in december 2013/januari 2014 ter vaststelling aan uw raad aangeboden.
COMMUNICATIE Natuurlijke momenten en kansen worden benut om inwoners en relevante organisaties te informeren over het nut en de noodzaak van het inzamelen van waardevolle grondstoffen zoals kunststofverpakkingsafval. Dit wordt uitgewerkt in een communicatieplan.
3
Evaluatieonderzoek bron- en nascheiding kunststof verpakkingsafval, KplusV i.o.v. VNG en Nedvang, 28 februari 2011
DUURZAAMHEID Een hoger afvalscheidingpercentage en dus minder restafval per huishouden draagt bij aan een beter milieu. Hiermee wordt invulling gegeven aan het thema PLANET. Door middel van het aanbieden van een hogere service op het ophalen van waardevolle grondstoffen en goede communicatie hierover wordt getracht het gedrag van inwoners te beïnvloeden, hiermee wordt ingezet op PROCES. Met het nieuwe plan streven we naar een kostenverlaging van 15% van de afvalinzamelingskosten, hiermee wordt ingezet op PROFIT.
Burgemeester en wethouders van Amersfoort, de secretaris,
Bijlagen
de burgemeester,
Gemeente Amersfoort
RAADSBESLUIT
Reg.nr.
De raad van de gemeente Amersfoort; op basis van het voorstel van burgemeester en wethouders van 2 juli 2013, sector SOB/MIL (nr.4061018);
b e s l u i t: 1) 2)
3) 4) 5)
De hieronder volgende uitgangspunten voor het nieuw op te stellen Grondstoffenplan 20142020 ‘van afval naar grondstof’ vast te stellen: Voor Dienstverlening en Service: in te zetten op gedragsverandering, namelijk een hogere service op waardevolle grondstoffen als groente-fruit-en-tuinafval (gft), papier en kunststof verpakkingsafval en een lagere service op inzameling van restafval. Kosten: te streven naar een kostenverlaging van de afvalinzameling van 15%. Milieu: te streven naar een afvalscheidingpercentage van minimaal 70% in Amersfoort in 2020 als tussendoelstelling Milieu: Te streven naar een afvalloos Amersfoort in 2030.
Vastgesteld in de openbare vergadering van. de griffier
de voorzitter
startnotitie Grondstoffenplan 2014-2020
Startnotitie Grondstoffenplan 2014-2020 van Afval naar Grondstof
Afdeling Milieu S. Bakker Juni 2013 #4417828
Pagina 1
startnotitie Grondstoffenplan 2014-2020
Aanleiding nieuw Grondstoffenplan Vastgestelde doelstellingen en ambities in Amersfoort In het coalitieaccoord 2010-2014 is de ambitie uitgesproken dat afvalproducten volwaardige grondstoffen moeten zijn voor nieuwe producten zodat in deze kringlopen ‘afval’ eigenlijk niet meer bestaat. Dit betekend in wezen een hergebruikpercentage van 100%. In het coalitieaccoord 2013-2014 is de volgende ambitie geformuleerd voor duurzaam bouwen: ‘Daar waar mogelijk worden bouwmaterialen opnieuw gebruikt (cradle to cradle)’. Bovenstaande vastgestelde ambities en het aflopen van het huidige Milieubeleidsplan zijn aanleiding om een nieuw Grondstoffenplan voor de inzameling van huishoudelijk afval te maken. In april en mei vond de beleidsevaluatie met de raad plaats. Op 11 juni is de raad met een raadsinformatiebrief geïnformeerd over de toekomst van het milieubeleid aan de hand van vijf principes. Een afvalloze stad is één van deze vijf principes. Voorgesteld wordt om de ambitie voor het nieuwe Grondstoffenplan te bepalen langs 3 criteria: 1)Dienstverlening/Service: welk serviceniveau willen we bieden aan onze burgers? 2)Kosten: wat mag dit kosten? . 3)Milieu:welke milieuprestaties streven we na? Landelijke ontwikkelingen Gemeentelijk afvalbeheer is tot dusverre gestoeld op uitgangspunten van milieuhygiëne en volksgezondheid. Voor komende jaren komt daar een extra uitdaging bij, namelijk de schaarste aan grondstoffen. Met de huidige omvang van de wereldbevolking en het huidige consumptiepatroon worden natuurlijke grondstoffen snel uitgeput. De afgelopen 50 jaar hebben we 1/3 van alle grondstoffen van de aarde opgebruikt, 99% van onze goederen worden binnen 6 maanden na aanschaf weer weggegooid. Dit vraagt een omslag in ons denken: afval is grondstof. We halen geen afval op, maar we verzamelen de grondstoffen die de inwoners ons geven. We moeten daarom van een lineaire economie naar een circulaire economie: een economisch systeem waarin grondstoffen en onderdelen van producten zoveel mogelijk worden hergebruikt of biologisch worden afgebroken in de natuur. EU en nationale regelgeving worden ook op deze uitgangspunten gestoeld: geen Landelijk Afvalplan meer, maar een Grondstoffenplan. Veel mensen zien de ontwikkeling van een grondstoffenrotonde ook als aanjager van een nieuwe economie. Er gaan nieuwe bedrijven ontstaan en de ‘oude’ afval bedrijven, worden ‘high tech’ grondstoffen producenten. In Nederland is voor de korte termijn de ambitie bepaald door de afvalbrief van voormalig staatssecretaris Atsma van het ministerie van Infrastructuur en Milieu in 2011: op weg naar 65% hergebruik. Dit betekent landelijk 1,5 miljoen ton restafval ombuigen naar hergebruik! Om te kijken of dit haalbaar is heeft een werkgroep uit de afvalsector een rapport opgesteld. Het is haalbaar, maar dan zijn wel belangrijke ingrepen nodig. Taakstellingen zijn vooral op groente fruit en tuinafval (gft), oud papier, textiel, grof huishoudelijk afval en kunststof verpakkingen. Dit zijn dus de waardevolle grondstoffen. Eind december 2012 heeft de VNG de Raamovereenkomst Verpakkingen 2013-202 ondertekend. Vanaf 2015 is de gemeente naast inzameling ook verantwoordelijk voor de sortering van kunststofafval. Indien een gemeente hiervoor kiest, mag zij ook de vermarkting op zich nemen. Huidige situatie in Amersfoort Veel herbruikbare grondstoffen in restafval Ook in Amersfoort verdwijnen veel waardevolle grondstoffen via de restcontainer in de verbrandingsoven. In Amersfoort komt 223 kg restafval per inwoner vrij waarvan een groot deel uit herbruikbare grondstoffen bestaat. Afgezien van de ecologische effecten (vernietiging van grondstoffen), zit er ook een economisch effect aan. Zo hebben afvalstromen als glas, papier, Pagina 2
startnotitie Grondstoffenplan 2014-2020
kunststoffen en textiel een economische waarde, terwijl verbranding van restafval alleen maar geld kost. Instrumenten Gemeente Amersfoort beschikt over de volgende instrumenten: Serviceverlening m.b.t. inzameling (Inzamelstructuur), voorlichting (bewustwording tbv aankoopgedrag en goede kennis over afvalscheiding tbv afdankgedrag), en financiële instrumenten (afvalstoffenheffing). Voorwaarden zijn goede werkafspraken tussen bedrijfsleven en gemeenten (bijvoorbeeld Verpakkingenakkoord). Uitkomst bewonersonderzoek 2012 In 2012 is in opdracht van de gemeente voor de vijfde maal een tevredenheidsonderzoek naar de afvalinzameling uitgevoerd. 880 inwoners hebben deelgenomen aan het onderzoek , dit is een respons van 71,8 %. Doel van het onderzoek is inzicht krijgen in het afvalgedrag en afvalscheiding en in de klanttevredenheid m.b.t. inzameling en service in 2012. Deze gegevens worden vergeleken met metingen van 2010 en voorgaande jaren. Het afvalscheidinggedrag van de inwoners t.a.v. de verschillende afvalstromen is niet gewijzigd ten opzichte van 2010. Door tweederde of meer van de burgers wordt tenminste driekwart van de diverse afvalstromen gescheiden gehouden van het restafval. Alleen GFT en plastic verpakkingsafval worden iets minder goed gescheiden. Hier zijn verbeteringen mogelijk. 52% van de inwoners van Amersfoort scheidt meer dan de helft van het plastic afval. Iets minder dan de helft van de inwoners heeft een voorkeur voor een brengsysteem van kunststofverpakkingen. In vergelijking met 2010 wordt door een groter deel van de burgers gebruik gemaakt van het wijkinzamelpunt: van 45% in 2010 naar 65% in 2012. Gebrek aan opslagruimte is de voornaamste reden om afval niet te scheiden. Dit probleem wordt vooral door burgers die wonen in een appartement of flat ervaren. De tevredenheid over de informatie over afvalinzameling is gelijk gebleven ten opzichte van voorgaande metingen. De tevredenheid over de dienstverlening en de klantenservice is gestegen ten opzichte van 2010. Burgers zijn onder andere meer tevreden over de grootte van de minicontainers en de legingsfrequentie. 82% van de inwoners is tevreden tot zeer tevreden over de grootte van de GFT containers, dit was 74% in 2010. 75% van de inwoners is tevreden tot zeer tevreden over de legingsfrequentie van de GFT containers, dit was 65% in 2010. Kaders en uitgangspunten Dienstverlening en service Het bieden van een goede dienstverlening (comfort/service) heeft een belangrijke invloed op afvalscheiding door burgers. In Amersfoort willen we insteken op een hoge service op het ophalen van waardevolle grondstoffen (papier, gft, plastic verpakkingsafval) en een lage service op het wegbrengen van restafval. Het totale aangeboden service niveau in Amersfoort is hoog. Uit de benchmark afvalscheiding van Agentschap NL van 2012 blijkt ook dat Amersfoort met een hoger dan gemiddeld dienstverleningsniveau gemiddelde milieuprestaties behaald op afvalscheiding. De gemeente onderscheidt zich met name op de brengfaciliteiten, met hoge containerdichtheden voor papier, glas, textiel en kunststof verpakkingsafval. Kosten van inzameling van afval worden apart onderzocht. Momenteel bedragen de totale kosten voor de uitvoering van de afvalinzameling 7,4 miljoen euro per jaar, omgerekend € 115,- per inwoner . De afvalinzameling wordt verzorgd door ROVA. Pagina 3
startnotitie Grondstoffenplan 2014-2020
Het streven is naar een verlaging van de afvalinzamelingkosten met 15%. Dit past in het algemene beeld van de budgetverlaging voor het beheer van de stad. Door het streven naar kostenreductie op de inzameling van 15%, streven wij er naar de afvalstoffenheffing op termijn te kunnen verlagen. Kosten voor afvalverwerking gaan omlaag als afval als grondstof wordt hergebruikt. Verwerking van het ingezamelde afval is de taak van de Afval Verwijdering Utrecht (AVU). In totaal kost de verwerking € 2,9 mln. Daar staan de opbrengsten van de het afval als grondstof tegenover. De opbrengsten/ baten van papier in Amersfoort waren in 2011 €1.186.000,- (2012 is nog niet bekend) en via Nedvang waren de baten voor ingezameld glas en kunststof in 2012 € 408.000,- . Veel waardevolle grondstoffen verdwijnen echter nog steeds via de restcontainer in de verbrandingsoven. In Amersfoort komt 223 kg restafval per inwoner vrij waarvan een groot deel uit herbruikbare grondstoffen bestaat. Afgezien van de ecologische effecten (vernietiging van grondstoffen), zit hier ook een economisch effect aan. Zo hebben afvalstromen als glas, papier, kunststoffen en textiel een economische waarde, terwijl verbranding van restafval alleen maar geld kost. Het verhogen van de opbrengsten uit waardevolle grondstoffen vereist wel een andere (omgekeerde) manier van inzamelen. Zowel opbrengsten als kosten van die veranderingen worden verwerkt in de afvalstoffenheffing. In 2011 was de afvalstoffenheffing in Amersfoort (€232,- ), de op 7 na goedkoopste van vergelijkbare gemeenten (totaal 53) in Nederland. Dat is met name het gevolg van de lage tarieven voor afvalverwerking (kosten van de AVU). Milieu Er wordt een resultaatsverplichting opgenomen door te kiezen voor een afvalscheidingpercentage van minimaal 70% in Amersfoort in 2020. In Nederland is voor de korte termijn de ambitie voor hergebruik bepaald door de afvalbrief van voormalig staatssecretaris Atsma van het ministerie van Infrastructuur en Milieu in 2011: op weg naar 65% hergebruik in 2015. Dit betekent landelijk 1,5 miljoen ton restafval ombuigen naar hergebruik. Amersfoort scoort met een hergebruikpercentage van 53% gemiddelde ten opzichte van vergelijkbare steden, hoewel we per huishouden gemiddeld iets meer restafval hebben. Voor het behalen van de doelstelling van 65% hergebruik in 2015 is een trendbreuk nodig. De gemeente heeft met name invloed op de afvalinzamelstructuur. De volgende fracties verdienen hierbij bijzondere aandacht: groente-fruit-en-tuinafval en grof tuinafval, kunststof verpakkingen, papier en karton en textiel. De inzamelstructuur in Amersfoort kan naar verwachting in 2020 zo zijn georganiseerd, dat het ambitieus maar ook realistisch is om een afvalscheidingpercentage van 70% te halen. Dit blijkt uit pilots in Zwolle, Amersfoort (Nieuwland) en Raalte. Uit deze cijfers over 2011 blijkt dat de hoeveelheid restafval in de pilotgebieden substantieel is gedaald. Ook in andere Nederlandse gemeenten die vergelijkbaar zijn qua grootte met Amersfoort (Arnhem, Nijmegen, Zwolle) zijn dergelijke pilots uitgevoerd en zijn nieuwe Grondstofplannen geschreven. Er wordt een inspanningsverplichting opgenomen voor 2030 waarbij we samen met andere partijen uit de stad streven naar een afvalloos Amersfoort in 2030. Op het gebied van milieu streven we naar een afvalloze samenleving op de lange termijn. Echter, om deze ambitie voor 2030 te kunnen halen is Amersfoort ook afhankelijk van de inzet van koplopers, inwoners en bedrijven. Daarom zullen wij de komende jaren natuurlijke momenten en kansen benutten zodat koplopers en andere partijen kunnen aanhaken met hun initiatieven en een bijdrage kunnen leveren voor een afvalloze stad. Om deze reden wordt de ambitie voor 2030 geformuleerd als een inspanningsverplichting.
Pagina 4
startnotitie Grondstoffenplan 2014-2020
Omgekeerd inzamelen en ervaringen in de regio Bij omgekeerd inzamelen draai je het systeem om en wordt een hoge service verleend op dat wat je wel wilt: gescheiden inzameling van grondstoffen. En er wordt een lage service verleend op dat wat je niet wilt: restafval. Tussen 1 januari 2010 en 1 januari 2011 zijn in drie gemeenten in de ROVA regio (Zwolle, Amersfoort, Raalte) pilots gestart om de effecten van verschillende inzamelsystemen te meten. Alle drie de pilots gaan uit van de hypothese dat de burger het succes bepaalt. De pilots zijn gericht op een hogere service op de inzameling van herbruikbare stromen (grondstoffen). De proeven in de drie gemeenten binnen het ROVA verzorgingsgebied zijn parallel aan elkaar uitgevoerd. Uit de cijfers over 2011 blijkt dat de hoeveelheid restafval in de pilotgebieden substantieel is gedaald. Het gebruik van een minicontainer voor kunststofafval levert gemiddeld per huishouden 55 kg gescheiden ingezameld kunststof op. Een substantiële groei ten opzichte van de inzameling met zakken of verzamelsystemen. Uit de samenstelling van het restafval blijkt een dalende trend van de aanwezige hoeveelheid papier, GFT en kunststof. Ook in de pilot in Nieuwland in Amersfoort worden aansprekende resultaten behaald. Uit een tussentijdse evaluatie op basis van het eerste half jaar van 2011 blijkt dat de proef geslaagd is. In het proefgebied wordt op jaarbasis 18,1 kg per inwoner aan kunststofafval gescheiden ingezameld en in de rest van Amersfoort, waar het naar verzamellocaties wordt gebracht, is dit 3,2 kg per inwoner. Vanwege een betere scheiding van het gft-afval, kunststofafval en oud papier is in het pilotgebied 132 kg restafval per inwoner ingezameld, terwijl dit in de rest van de gemeente Amersfoort 223 kg per inwoner is. Ook in andere Nederlandse gemeenten zijn dergelijke pilots uitgevoerd en zijn nieuwe Grondstofplannen geschreven. Zwolle heeft een Gemeentelijk Grondstoffenplan 2012-2016 ‘wanneer afval een nieuw leven krijgt’. Arnhem heeft een nieuw afvalplan opgesteld met als titel Afvalplan 2012-2020 ‘van afval naar grondstof’. Nijmegen heeft een kadernota voor afvalbeleid opgesteld 20132022 ‘Creatief met afval, minder afval meer grondstoffen’. De ambitie mag hoog zijn, maar moet realistisch zijn. Doelen moeten binnen de planperiode haalbaar zijn. Goede monitoring is nodig om effecten van beleidsmaatregelen te kunnen volgen. Proeven in diverse Nederlandse gemeenten, ook in het ROVA gebied, laten zien dat met relatief eenvoudige maatregelen tot forse verbeteringen kan worden gekomen. Monitoring Jaarlijks wordt gemonitoord op de drie uitgangspunten dienstverlening & service, kosten en milieu. Voor dienstverlening & Service wordt om de twee jaar een bewonersonderzoek uitgevoerd. Het meest recente bewonersonderzoek dateert van 2012. Voor milieu wordt jaarlijks een grondstoffenmonitor uitgevoerd, het meest recente onderzoeksrapport dateert van april 2013. Daarnaast worden jaarlijks sorteeranalyses gehouden door de ROVA. ( zie: http://www.amersfoort.nl/4/afval/Onderzoeken-over-afval.html ). Tenslotte doet Amersfoort voor dienstverlening&service, kosten en milieu sinds 2012 mee met de Benchmark afvalscheiding van Agentschap NL/Rijkswaterstaat. Campagnes en communicatie Campagnes voor 2013 en de jaren daarna worden gericht op de doelstelling ‘een hogere service op grondstoffen en een lagere service op reststoffen’. Dit betekend dat campagnes gericht zullen zijn op het stimuleren van een nog betere inzameling van waardevolle grondstoffen die veel opbrengen zoals: papier en karton, kunststof verpakkingen , kleding en textiel, gft en grof tuinafval. Er worden o.a. Pagina 5
startnotitie Grondstoffenplan 2014-2020
campagnes aangeboden door de AVU en de ROVA en er zijn nog landelijke campagnes. Wij kijken of wij hier bij aan kunnen sluiten. Daarnaast worden natuurlijke momenten en kansen benut om inwoners en organisaties te informeren over het nut en de noodzaak van het inzamelen van waardevolle grondstoffen zoals kunststofverpakkingsafval. Dit wordt uitgewerkt in een communicatieplan. Vervolg / planning Nadat de raad heeft aangegeven of zij in kan stemmen met de uitgangspunten voor het nieuw op te stellen Grondstoffenplan, starten wij met de uitwerking van het Grondstoffenplan. Wij zullen de raad meenemen met een excursie naar een andere vergelijkbare stad die al bezig is met de uitvoering van een nieuw Grondstoffenplan. Het definitieve Grondstoffenplan ‘van afval naar grondstof’ met daarin twee varianten wordt in december 2013/januari 2014 ter vaststelling aangeboden. Vraag De volgende uitgangspunten voor het nieuw op te stellen Grondstoffenplan 2014-2020 ‘van afval naar grondstof’ vast te stellen: 1) Dienstverlening/Service: in te zetten op gedragsverandering, daarom een hogere service op waardevolle grondstoffen (gft, papier, kunststof verpakkingsafval) en een lagere service op restafval. 2) Kosten: te streven naar een kostenverlaging van de afvalinzameling van 15%. 3) Milieu: te streven naar een afvalscheidingspercentage van minimaal 70% in Amersfoort in 2020. 4) Milieu: te streven naar een afvalloos Amersfoort in 2030.
Pagina 6
