Cognitieve stoornissen na een hersenletsel en gevolgen hiervan voor de afasiebehandeling
Doriene van der Kaaden Logopedist/afasietherapeut en psycholoog i.o.
Opbouw lezing • Doel lezing • Interdisciplinaire Cognitieve Behandeling (ICB) • Casuspresentatie • Discussie
Doel • Inzicht geven in de interdisciplinaire cognitieve behandeling bij afasie
Cognitieve stoornissen en afasie Gegevens uit de literatuur: “Current knowledge about the role of nonlinguistic impairments in language therapy is still fragmented and this field has been suprisingly neglected” Basso. A. (2003); Whitworth A., Webster, J., Howard, D. (2006)
Interdisciplinaire cognitieve behandeling Een totaalaanpak waarbij elke behandelaar of verzorger: • de patiënt op dezelfde meest optimale wijze benadert • vanuit hetzelfde uitgangspunt werkt • in staat is van daaruit zelf de optimale benaderingswijze toe te passen
RA PSY
VPL AT
LOGO
ICB ET
ASS MT
FT MW
Handboek voor cognitieve behandeling deel 1 6 cognitieve probleemgebieden: -
Bewustzijn, tempo en aandacht Waarnemen Onthouden Handelen Communiceren Gedrag
Handboek cognitieve behandeling deel 2 1. 2. 3. 4. 5.
Omgeving beïnvloeden Hulpmiddelen leren gebruiken Functie en vaardigheid verbeteren Procedures en strategieën aanleren Inzicht vergroten en gedragsveranderingen bewerkstelligen 6. Specifieke vaardigheden aanleren
ICF model
International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF) model. Taken from: World Health Organization (WHO) (2001). International Classification of Functioning, Disability and Health. Geneva, Switzerland: WHO.
Mevr. S. • Medische diagnose: ICVA li 6 weken p.o. Afasie Cognitieve stoornissen
• Beperkingen:
– Ik kan de woorden niet snel genoeg vinden – Mevr. reageert niet altijd adequaat op hetgeen er gezegd is in een gesprek
• Handicap
– Mevr. heeft geen aansluiting bij andere revalidanten – Mevr. kan niet alleen thuis zijn
vervolg • Omgeving:
– Samenwonend met partner die door de week van huis is – Vriendinnen??? – 6 katten
• Persoonlijke factoren:
– Laag opleidingsniveau – Huisvrouw – Houdt van structuur en veiligheid – Verlegen?
Hulpvraag van mevr. S.
Logopedische onderzoeksgegevens AAT Spontane taalproductie Token test Naspreken Schrijftaal Benoemen Taalbegrip
score 4 4 5 4 4 3 36 131 51 79 83
percentiel 43 76 50 52 48
ANTAT Begrijpelijkheid A-schaal Verstaanbaarheid B-schaal
Spontane taal R: nou weet ik niet ik was gewoon eh ik was met de met eh met iemand aan ’t bellen en dat was kre krek gedaan eh ja komen wo wel Friese woordjes naar eh nou ja en toen was ik s st stond ik zo naast de bank en in één keer (onverstaanbaar) me in elkaar en eh nou ja en eh en ik kon niet meer overeind komen en eh kont de telefoon kon ik ook niet bereiken en eh nou ja ik blijf maar kruipen en toe maar kruipen over eh over de hal van de nou ja over de eh de de bank enzo en weet ik het en al nog wat meer kruipen en toen kwam ik in de nou ja toen kwam ik in de ja weet ik het toen kwam ik nou weet ik niet meer maar toen kwam ik ergens
ASTA • Morfosyntactisch niveau – Niet grammaticale zinnen door zinsafbrekingen en ontbreken onderwerp • Lexicaal-semantisch niveau – Diversiteit van lexicale werkwoorden te laag – Aantal znw opvallend laag – Diversiteit znw goed – Woordvindproblemen • Fonologisch en articulatorisch niveau – Fonologische parafasieën – Onvloeiendheid, valse starts en zelfverbeteringen
SAT verbaal Goedscore:
22
Opmerkingen/observaties: Eerste 5 items fout, na herhaling instructie betere prestatie Regelmatig moet de rechterzijde van de bladzijde onder de aandacht gebracht worden
Logopedische diagnose
Aanvullende gegevens • Belemmerende factoren
– Functies en structuren – Omgeving – Persoonlijk • Faciliterende factoren
– Functies en structuren – Omgeving – Persoonlijk
Cognitieve beperkingen en stoornissen Bewustzijn, tempo, aandacht: Mevr. neemt rechterzijde van de ruimte niet …. Neglect rechts Onthouden: Mevr. ……….. Stoornis in inprenten van informatie
Gedrag: Mevr. …….. Stoornis in de zelfinhibitie Stoornis in het inzicht
Cognitief behandelplan Behandeldoelen op 3 niveaus: • Niveau 1: pat. kan het zelfstandig • Niveau 2: pat. kan het met hulp • Niveau 3: pat. kan het niet zelf, de omgeving wordt aangepast.
Interdisciplinair Cognitief behandelplan Doelen op nivo 3 Mevr. kan functioneren wat betreft automatische aandacht en auditief taalbegrip, doordat de situatie er op afgestemd wordt. Methodenset Omgeving aanpassen: • Hulp en structuur bieden • Aanpassen van de communicatie
Specifieke beschrijving: • bied informatie en voorwerpen zodanig aan dat deze zeker worden waargenomen • trek aandacht door auditieve of tactiele prikkel te geven (mevr. aan te raken of naam te zeggen) • gebruik korte zinnen • pas spreektempo aan
Interdisciplinair Cognitief behandelplan Doelen op nivo 2 • Mevr. kan zich met hulp verbaal uiten en zo bedoelingen duidelijk maken. • Mevr. kan met hulp informatie korte tijd actief houden en later weer terugvinden. • Mevr. kan met hulp het tempo in handelen aanpassen aan de situatie. • Mevr. heeft besef van specifieke stoornissen.
Methodensets en specifieke omschrijving • Functie en vaardigheid verbeteren:
– Stimuleren • Hulpmiddel leren gebruiken
– Om informatie gestructureerd op te slaan en terug te vinden.
• Gedragsverandering bewerkstelligen:
– Inslijpen • Inzicht vergroten:
– Informeren en positief bekrachtigen
Logopedisch behandelplan Doelen op korte termijn • Mevr. is gericht op de gesprekspartner en is zich met hulp bewust wanneer ze iets niet goed heeft gevolgd. • Mevr. ervaart minder moeite met het vinden van de woorden in een 1 op 1 gesprek
Werkwijze • T.b.v. het verbeteren van het taalbegrip.
– Zie ICB plan bij zelfinhibitie en inzicht • Functie en vaardigheden trainen:
– reactiveren en stimuleren: Woordvormoefeningen voor MF/HF en MV/HF woorden
• Strategie aanleren:
– compenseren: omschrijving leren geven
Behandelverloop Positieve ervaringen
– Auditief taalbegrip geeft geen probleem – Tempo van handelen adequaat – Positieve bekrachtiging helpt Negatieve ervaring
– Nut van schrift wordt niet gezien – KOMPRO lukt niet – Uitleg nut oefeningen lastig
Evaluatie na 6 weken • Logopedisch behandelplan • Interdisciplinair cognitief behandelplan • Spontane taal
Discussie 1 • Welke rol spelen de cognitieve stoornissen in de logopedische behandeling ? • Hoe zou de behandeling zijn verlopen als deze cognitieve stoornissen er niet zouden zijn geweest? • In hoeverre hebben andere factoren een rol gespeeld in het verloop van de behandeling?
Discussie 2 • Goede afasiebehandeling is alleen mogelijk in een interdisciplinaire behandelsetting • Een logopedist mag alleen in de revalidatie werken na het volgen van een vervolgstudie op het gebied van neurorevalidatie/cognitieve revalidatie
Met dank aan
Joost, Anke, Line, Sjoukje, Brechtje en Anja
