Een CGT groep voor patiënten met lichte cognitieve stoornissen (MCI) en hun naasten
Drs. L Joosten
[email protected] www.alzheimercentrumnijmegen.nl Dep. Medical psychology/ Geriatric dep. University medical centre St Radboud Nijmegen, Netherlands UMC St Radboud
VGCT 2011
MCI clinical label
Spectrum van cognitief functioneren MCI
Niet gestoord
Gestoord in 1 domein of licht in multiple
Dementie
Gestoord in 2 of meer domeinen
Patiënten met het label MCI: • kunnen • cognitief achteruit gaan (40-60%) • stabiliseren (30%) • herstellen (5-10)
> Heterogene groep!
UMC St Radboud
Petersen MCI 1. Klachten 2. Stoornissen op tests
3. Geen dementie
Aanleiding 2003
De heer en mevrouw de Vries
? dementie ? Ongerust Irritatie
Echtgenote 59 jaar en werkt nog
67 jarige man Sinds 4 jaar met pre-pensioen
Sinds 2 jaar vergeetachtig, opvliegerig Klachten nemen toe
Onderzoek op de Geheugenpoli Hulpvraag echtpaar: Wat is er aan de hand en wat kunnen we eraan doen? NPO: geheugen – MRI: geringe atrofie temporaal Algemeen: gezond
Conclusie: geen dementie, wel MCI
Ontwikkeling interventie
• Interviews met MCI patiënten en partners.
•Literatuuronderzoek
Interviews met MCI patiënten “Coping with an uncertain label” • Stress • Vele gelijktijdige attributies • Conflicten met anderen, vooral partners • Informatiebehoefte Joosten-Weyn Banningh, Int J Ger Psychiatry, 2008
Vele attributies en gedachten> piekeren Waarom doe ik zo anders? Word ik gek net als mijn tante?
Het komt door de afnemende ozon laag.
Het komt door de enorme hoeveelheid informatie. Mijn zoon heeft zo’n elektrische agenda, ik niet. Logisch dat ik dingen vergeet.
Het komt door mijn gehoor problemen
Dit is het begin, hoe zal het eindigen?
UMC St Radboud
Mijn heup operatie is de oorzaak, die narcose heeft me geen goed gedaan. Ik ben er nooit van hersteld.
Wat kan ik eraan doen?
UMC St Radboud
Mevrouw de Vries Ik voelde me niet thuis in de gespreksgroep voor mantelzorgers van een dementie, zo erg is het gelukkig niet met mijn man. Maar vragen heb ik nog steeds!
Hoe kan ik hem het beste ondersteunen?
Hoe kan ik mijn accu gevuld houden? Hoe voorkom ik toch die ruzies en onenigheden? Moet ik hem meer aansporen?
Na het vaststellen van de MCI overheerst onzekerheid bij meneer en mevrouw de Vries
En........conflicten
UMC St Radboud
Literatuuronderzoek •MCI patiënten en hun partners: Angst en depressie (Tzung, 2004 en Garand, L. 2005)
> stress!
•Naasten hebben belangrijke rol in acceptatieproces. (Werezak, 2002; Bahro, 1995)
•Acceptatie medieert tussen ziekte en welbevinden (Evers 2001,Karademas 2009 McCracken e.a. 2005)
•Ziekte-inzicht moet zo vroeg mogelijk bevorderd worden (Clare 2004)
UMC St Radboud
Aims
•
+ welbevinden
•
- distress
• •
+ gevoel van competentie (innaaste) + acceptatie en hulpeloosheid -
Methods
•Psycho-educatie •Cognitieve rehabilitatie technieken. •Uitwisselen van ervaringen en stimuleren steun
•Cognitieve gedragstherapeutische methodes •Registreren /monitoring •Rollen spel •Ontspanningstechnieken
Protocol www.neuropsychologischebehandeling.nl
Theoretische achtergrond • Adaptatie – coping model (Lazarus and Folkman, 1990; Dröes A,1997)
werkwijze
MCI deelnemers en partners
1,5 uur MCI groep
1,5 uur Partner groep
30 min. MCI deelnemers en partners afsluiting
UMC St Radboud
Lisa Snyder, 1995
Sessie
• thema’s en doelen
1 2–5
• Inleiden van het programma, kennismaking • Vergroten kennis over MCI en de symptomen • herkennen van geheugen problemen • onderzoeken attributies • Optimaliseren van geheugengedrag • Herkennen / verminderen van spanning • Herkennen van veranderingen in plezierige activiteiten • voorkomen van verlies hiervan • Herkennen van sociale conflicten • versterken communicatie vaardigheden • Herkennen en verminderen piekeren • Evaluatie
6 7
8 9 10
Joosten-Weyn Banningh LWA e.a. 2008; Clinical Rehabilitation
UMC St Radboud
Werkwijze Huiswerk: •Lezen informatie of kijken (DVD) •Registreren betreffende situaties. Tijdens bijeenkomst: •Mbv huiswerk: Uitwisselen en exploreren •Oefenen met andere reacties/ exploreren alternatieve gedachten
UMC St Radboud
Cognitieve rehabilitatie ‘Vanishing cues’ gecombineerd met ‘errorless learning’ • What is the name of the current American president? • • • • • •
President Obama President Obam. President Oba.. President Ob President O President .
Cognitieve rehabilitatie
UMC St Radboud
Psychoeducation Stress and memory
Dealing with conflicts Pleasant activities Dealing with worrying
UMC St Radboud
en DVD
UMC St Radboud
CGT voorbeeld Patient Situatie:
Maandelijkse kaartavond, ik kan niet op naam tafelgenote komen
Denken:
Wat moeten ze van me denken? Zo merken ze dat ik niet meer 100% ben.
Voelen:
gespannen, schamen
Doen:
Ik verdoezel het en ga er niet meer heen over 2 weken
UMC St Radboud
CGT voorbeeld Naaste/ partner
Situatie:
Mijn vrouw komt terug van de pinautomaat, zonder geld.
Denken:
Hoe kan dit nu? Ik heb het haar zo goed uitgelegd. Ze kon het gister prima. Ze manipuleert me: ze wil dat ik het doe. Zo is ze, ze is lui.
Voelen:
Boos, teleurgesteld
Doen:
Haar boos toespreken/ ruzie
UMC St Radboud
Voordat we hoog van de toren blazen, is er
Evidence?
Uitkomst maten • • • • •
Welbevinden: RAND-36 Distress: GDS-15 Acceptatie: ICQ Hulpeloosheid: ICQ Burden: Gevoel van competentie
Beschrijvende maten • Leeftijd, M/F, opleidingsniveau, type relatie • MMSE, 15 woordentest • IQCODE-N_pt • SSLI (sociale steun) • UCL (coping stijl) Joosten-Weyn Banningh LWA e.a. 2008; Clinical Rehabilitation
UMC St Radboud
UMC St Radboud
Resultaten MCI Patienten Interventie vs wachtlijst • Acceptatie
(n= 93 vs 30) p= 0.034
•
p= 0.029
Hulpeloosheid bij vrouwen
Responder analysis: •
Hogere hulpeloosheid
•
Lagere opleiding
•
Minder zelf gerapporteerde geheugenproblemen Joosten-Weyn Banningh et al., Gerontology 2010
Follow-up: • Acceptatie = • Welbevinden • Hulpeloosheid • Inzicht Joosten-Weyn Banningh & Roelofs Dementia 2011
Resultaten naast betrokkenen Interventie vs wachtlijst ( n= 85 - 27)
Alle maten = Qualitatieve analyse ; grounded theory • • • •
Minder stress Meer kennis en inzicht Betere kunnen accepteren coping veranderingen
Follow-up, 6-8 mnd
(n=47)
• Gevoel van competentie
• Welbevinden
Opvallend weinig uitval!
UMC St Radboud
p=0.045 ; d=-0.30
p=0.045 ; d=0.20
Discussie Moeten we nu verder gaan met deze interventie?
Ja, omdat Acceptatie is belangrijke winst Zelfs tegen achtergrond van afnemend welbevinden Want: Acceptatie correleert positief met toename welbevinden Impliceert ziekteinzicht
Pauline van Aalten (2005) en anderen: - Hogere niveaus ziekte-inzicht corr met subsyndromaal depressie en angst - Maar omgekeerd met psychose, agitatie en apathie. - En met lagere belasting naast betrokkene. UMC St Radboud
Take home messages MCI interventie is geschikt en komt tegemoet aan de behoeften van de patiënten en hun naast betrokkenen Bij Patiënten Toename van acceptatie lijkt stabiel over een langere periode Bovendien lijkt er sprake van een toename van ziekte-inzicht Bij beide: Meer communicatie, inzicht, rust en beter voorbereid!
Hoogste tijd om te blazen
Thank You
MCI support projectgroep: Prof. R Kessels Prof. J Prins Prof. M Olde-Rikkert Prof. M Vernooij-Dassen Drs. L Joosten
JP Teunisse and F. Kraaimaat. Dutch Alzheimer society Stichting Centraal Fonds RVVZ Roomsch Catholijk Oude Armen Kantoor MCI group participants UMC St Radboud
