CGT voor negatieve symptomen en demoralisatie bij psychotische stoornissen

CGT voor negatieve symptomen en demoralisatie bij psychotische stoornissen Een pilot onderzoek

Dr. Tonnie Staring Altrecht GGZ, ABC

Negatieve symptomen

1. Weinig drive, motivatie (avolitie / apathie)

Negatieve symptomen

2. Verminderde expressie, affectvervlakking

Negatieve symptomen

3. Verminderde plezierbeleving (anhedonie)

Negatieve symptomen

4. Verminderde spraak (alogia)

Negatieve symptomen

5. Sociale terugtrekking (asocialiteit)

Correlaties van negatieve symptomen

- Cognitieve beperkingen:

r = .24

- Kwaliteit van leven:

r = -.25

- Functioneren:

r = -.42

- Middelenmisbruik:

e.s. = -.47

Ventura ea. (2009) Schizophr Res, 113: 189-199 Eack & Newhill (2007) Schizophr Bull, 33: 1225-1237 Potvin ea. (2007) Psychol Med, 36: 431-440

Huidig medisch model Cognitieve beperkingen

Negatieve symptomen en functioneren

Het beloop van negatieve symptomen Start voor een deel reeds voor de 1e psychose (sociale en emotionele terugtrekking) Daarna is het voor een groep cliënten langzaam toenemend; steeds minder engagement met doelen en mensen Vrij stabiel over de tijd heen?

Lencz ea. (2004) Schizophr Res, 68: 37-48 Miller ea. (2002) Br J Psychiatr, 180: 179-184 Beck ea. (2009) Schizophrenia: Guilford Press

Het beloop van affectvervlakking

Evensen ea (2012) Schiz Res, in press

Behandelingen tot nu toe Effect op negatieve symptomen (effect-size uit meta-analyse) 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0

n.s.

Leucht ea. (2009) Mol Psychiatr, 14: 429-447 Singh ea. (2010) Br J Psychiatr, 197: 174-179 Wykes ea. (2008) Schizophr bull, 34: 523-537

?

Dlabac-de Lange ea. (2010) J Clin Psychiatr, 71: 411-418 Kurtz & Richardson (2011) Schizophr Bull, in press

Negatieve symptomen als mediator

De relatie tussen cognitieve beperkingen en

functioneringsniveau blijkt op zijn minst deels gemedieerd door negatieve symptomen.

Ventura ea. (2009) Schizophr Res, 113: 189-199

Psychologische factoren Defeatist beliefs als mediator

Grant & Beck (2009) Schizophr Bull, 35: 798-806

Psychologische factoren Defeatist beliefs en het deficiet syndroom

Beck ea (2011) Schizophr Bull, in press

Psychologische factoren Defeatist beliefs and negative expectations (SARA-Q)

Couture ea (2011) Psychiatr Res, 189: 43-48

Psychologische factoren Anticipatory versus consummatory pleasure

Gard ea. (2007) Schizophr Res, 93: 253-260

Psychologische factoren Consummatory pleasure: ESM

Oorschot ea. (2011) Schizophr Bull, in press

Psychologische factoren Asocial beliefs

Grant & Beck (2010) Psychiatr Res, 177: 65-70

Psychologische factoren Sociale cognities

60 50

Sociale cognities

40 30

Cognitief functioneren

20 10 0

Negatieve symptomen (% verklaard) Lincoln ea. (2011) Schizophr Bull, 37, suppl 2: S23-S32

Globaal cognitief model Cognitieve beperkingen en positieve symptomen Verlieservaringen Demoralisatie

Negatieve verwachtingen en disfunctionele attitudes Negatieve symptomen Functioneren

Demoralisatie - Verlies van identiteit - Verlies van toekomstperspectief - Sterke gevoelens van incompetentie - ‘Ik hoor er niet meer bij’

Demoralisatie Ziekte-inzicht met zelfstigmatisatie

Cavelti ea (2011) Compr Psychiatr, in press

Demoralisatie Discriminatie-perceptie en inactiviteit

Moriarty ea (2012) SPPE, in press

Demoralisatie Ook negatieve boodschap van hulpverlening?





Demoralisatie cognitief model

Staring & vd Gaag (2010) Gedr-ther, 44: 205-225

Staring & vd Berg (2010) Dth, 30: 280-302

Cognitieve gedragstherapie (CGT) voor demoralisatie

Effect van CGT voor negatieve symptomen

Randomized Controlled Trial (RCT) in VS

- 18 maanden behandeling - vergeleken met controlegroep (standaard behandeling)

- 60 cliënten in totaal: schizofrenie, laag functionerend

Grant ea. (2011) Arch Gen Psychiatr: in press

Effect van CGT voor negatieve symptomen


Effect van CGT voor negatieve symptomen SANS avolitie-apathie


Effect van CGT voor negatieve symptomen Effect size Controle CGT

2,5 2 1,5 1

0,5 0 Functioneren (GAS)

Avolitie / apathie (SANS)


CGT voor demoralisatie – pilot studie in NL

Pilot onderzoek (zomer 2011 - zomer 2012)

- 6 maanden behandeling (max 20 sessies) - doel: protocol testen (leerbaar en uitvoerbaar?), effectiviteits-indicatie (belooft het wat?), en mechanisme-test (disfunctionele gedachten?) - Hierbij expliciet: lijkt het mogelijk om met 20 sessies in 0,5 jaar reeds een verbetering te bereiken ipv 1,5 jaar behandeling met rond de 50 sessies zoals in de studie van Grant ea (2012)?

Staring & vd Gaag (2010) Gedragstherapie, 37: 205-225 Staring & vd Berg (2010) Dth, 30: 280-302


Deelnemende GGZ-instellingen (9): - Altrecht GGZ - Mediant - Parnassia - GGZ Drenthe - GGZ Breburg - GGZ NoordHolland Noord - GGZ Leiden, Rivierduinen - GGNet - Reinier van Arkel Groep

Utrecht – coördinatie vanuit ABC Enschedé en Hengelo Den Haag Hoogeveen Tilburg Heiloo Leiden Apeldoorn Den Bosch

CGT voor demoralisatie – pilot studie in NL 34 cliënten gevraagd om deelname

8 weigeringen

26 cliënten voormeting

2 te laat ingestroomd, behandeling niet gestart 2 wegens lich. aandoening behandeling niet gestart (intensieve zorg nodig) 1 verkeerde behandeling gestart

21 cliënten inclusie en start behandeling

18 completers

2 halverwege gestopt wegens weinig motivatie en wegens tevredenheid met huidige situatie (wel nameting) 1 tegen het einde gestopt wegens optredende depressie (wel nameting)

ITT-analyse met 21 cliënten


KENMERKEN CLIËNTEN

GESLACHT: 14 mannen (67%) en 7 vrouwen (33%) LFT.: 40,6 jaar (gem.) -- 22-58 (range) DIAGN.: 17 schizofr., 1 schizoaff., 1 schizofreniform, 2 psych. nao 4 hadden co-morbide middelenmisbruik, vooral alcohol ZKTDUUR: 13,0 jaar (gem.) -- 1-26 (range) HERKOMST: 17 uit Nederland, 4 (2e gen) migrant MEDICATIE: 14 2e gen. antipsych., 7 klassiek antipsych. WONEN: 19 zelfstandig, 1 bij ouders, 1 beschermd MAATR.: niemand had een juridische maatregel


INSTRUMENTEN

- PANSS – negatief syndroom (som van N1-N7)

- Disfunctionele gedachten (bestaand uit items uit de Dysfunctional Attitudes Scale – Defeatist Performance Attitude (DAS-DPA), Beck Depression Inventory (BDI), Beck Hopelessness Scale (BHS), en Internalized Stigma of Mental Illness (ISMI)


VOORMETING N

NAMETING N

- PANSS neg

21

21

- disfunctionele ged.

21

21


BEHANDELING MET CGT

Gemiddeld hebben de cliënten 17,5 sessies ontvangen (range: 7-20) Gemiddelde duur tussen voor- en nameting: 32 weken (range: 14-48)

CGT voor demoralisatie – pilot studie in NL PANSS negatief syndroom

35

21

1: Gem=20,2 (SD=4,3) 2: Gem=14,1 (SD=5,3)

14

T=6,16 Sig=,000

28

Cohen’s D = -1,26

7 Voormeting

Nameting

CGT voor demoralisatie – pilot studie in NL Disfunctionele gedachten (demoralisatie)

Voormeting: Gem = 0,00 (SD=1,68)

Nameting:

Gem = -1,51 (SD=1,50)

T=3,84 Sig=,001

Cohen’s D = -0,95

CGT voor demoralisatie – pilot studie in NL Disfunctionele gedachten (demoralisatie)

Mediatie van de effecten op negatieve symptomen (bootstrap analyse) .

C

Y

X

A

M

B

C'

X

Y

p(A) = 0,004 p(B)=0,028 p(C’)=0,007 Mediator model: F(2,39)=11,84, p=0,0001

CGT voor demoralisatie – pilot studie in NL CONCLUSIES PILOT-STUDIE CGT bij demoralisatie lijkt binnen de 20 sessies vrij goed negatieve symptomen te kunnen verminderen bij mensen met een psychotische stoornis (within-group effect-size van 1,26). Dit effect is deels gemedieerd door een vermindering (e.s.=0,95) van disfunctionele opvattingen over cognitieve capaciteiten, prestaties en plezierbeleving. Het protocol is leerbaar en toepasbaar, en er zijn door de pilot enkele verbeterpunten opgemerkt en doorgevoerd.

CGT voor demoralisatie – pilot studie in NL CONCLUSIES PILOT-STUDIE

De exclusie van cliënten die terugtrekgedrag vertoonden vanwege positieve symptomen was niet geslaagd. Dit mogelijk anders in de toekomst. Bij cliënten waarbij langer werd doorgegaan na de nameting, werd nog meer effect bereikt. Het is een langdurig proces; eerst lijkt er cognitieve verandering plaats te vinden, en daarna langzaam steeds meer gedragsmatige verandering. Meer dan 20 sessies is wellicht toch beter.

CGT voor demoralisatie – pilot studie in NL BEPERKINGEN PILOT-STUDIE Geen controlegroep, dus verbeteringen kunnen ook door andere factoren (incl interventies) in het verloop van de tijd zijn ontstaan. Metingen waren niet blind (doch veel wel door cliënten zelf ingevuld, alsmede een instrument door therapeut)

Door deze beide factoren: waarschijnlijk overschatting van het effect

Hulpverleners: blijf optimisme en hoop uitspreken!




CGT voor negatieve symptomen en demoralisatie bij psychotische stoornissen

Recommend Documents