Communicatie is meer dan spreken: Over communicatie met mensen met cognitieve gevolgen na niet aangeboren hersenletsel
Communicatie en hersenletsel: begrijpen wij elkaar? September 2010
Voorstellen
Vakantie in Letland Jij praat geen Lets en geen Russisch De hoteleigenaar geen Nederlands en geen Engels Hoe maak je duidelijk dat de buren gisteren te luidruchtig waren?
Workshopvraag • Welke functies heb je nodig om te communiceren in de gepresenteerde situatie?
Wat beïnvloedt de communicatie? • dysartrie • afasie en verbale apraxie • rechter hemisfeer communicatiestoornissen genoemd
Wat beïnvloedt de communicatie? • ziektebesef • waarnemen • aandacht • geheugen • snelheid van informatieverwerking in het brein
Afasie Een stoornis t.g.v. hersenletsel in het produceren en begrijpen van taal,
deelname aan allerlei dagelijkse gebeurtenissen lukt minder goed de sociale rol die iemand wenst vaak niet vervulbaar is.
*
Spreken
*
Schrijven
*
Luisteren
*
Lezen
Taalmodaliteiten
poes kat
p
oe
s
Adviezen bij afasie Ten aanzien van het begrijpen: • Praat in korte zinnen • Spreek rustig • Gebruik nonverbale communicatie • Tekenen • Schrijf trefwoorden op • Let op: de praktijk leert dat het begrijpen vaak wordt overschat
Adviezen bij afasie Ten aanzien van het spreken: • Stel korte gesloten vragen met 2 of meer keuzes • Stimuleer tot het maken van gebaren • Stimuleer tot tekenen/ schrijven • Zorg voor potlood, pen en papier in de buurt • Heeft de revalidant een hulpmiddel?
Rechter hemisfeer communicatiestoornissen Een stoornis in het gebruik van taal. Deze stoornissen kunnen zich op verschillende manieren uiten: - op woordniveau - ambiguïteit - figuurlijk taalgebruik - conotatie - woordvinding voor laagfrequente woorden - op zinsniveau - prosodie
Rechter hemisfeer communicatie stoornissen • op discourse / tekstniveau - Opbouw - Volledigheid - Bondigheid - Coherentie (= samenhang) - Confabulaties - Inferentie - Moraal - Humor
Adviezen bij rechter hemisfeerdysfunctie -
Wees direct Beperk de informatie Structureer wat je wilt duidelijk maken Laat de cliënt navertellen wat hij heeft begrepen
- Vat samen wat je begrijpt van de cliënt - Breng het gesprek steeds terug naar de hoofdlijn - Zorg voor een rustige omgeving - Kies een geschikt tijdstip
Dysartrie Stoornis in de spraak doordat de spieren hun werk niet doen
De spieren zelf zijn aangedaan of de aansturing van de spieren
Adviezen bij dysartrie - Laat de cliënt opschrijven wat onverstaanbaar is.
- Soms heeft een cliënt een hulpmiddel
Ziektebesef • Geen ziektebesef (voorbijganger) gesprek over de beperkingen is vrijwel niet mogelijk
• Kiem van ziektebesef (zoeker) gesprek verloopt chaotisch
• Ziektebesef en enig ziekte inzicht: helder gesprek is mogelijk
Adviezen bij ziektebesef • Haal een mantelzorger erbij • Ga naast het praten ook doen • Praat ook over onderwerpen waar geen lading op zit
Waarnemen • Cliënt mist veel informatie als er auditieve of visuele beperkingen zijn
Adviezen bij waarnemen • Visuele problemen: ook auditief aanbieden • Auditieve problemen: ook visueel aanbieden • Neglect: rode balk
Aandacht Mist informatie doordat: 1.
Moeite met je aandacht richten
2.
Volhouden van de aandacht
3.
Verdelen van de aandacht
Adviezen bij aandacht
• • •
Alles wat afleid verminderen (bv. tv uit) Ondersteun wat je zegt ook schriftelijk Denk na over: 1. 2. 3.
het aantal te behandelen onderwerpen; pauzes; wanneer heeft cliënt het meeste energie
Geheugen Als informatie niet in het geheugen is opgeslagen lastig om een gesprek over te voeren
Adviezen bij geheugen • Zorg dat een cliënt een extern geheugenhulpmiddel heeft • Strategie
Snelheid van informatie verwerking
Alles gaat trager
Adviezen bij vertraagde informatieverwerking
• Beperk het aantal onderwerpen • Hou gesprekken kort • Hou voldoende pauzes • Bedenk of groepsgesprekken passend zijn • Beperk de hoeveelheid stimuli
Communiceren in trialoog
persoon met hersenletsel
belangrijke naaste
professional
Ervaringsleren
Belangrijkste adviezen op een rij • Neem de tijd • Interpreteer het gedrag in het licht van de cognitieve beperkingen • Communiceer bij voorkeur in trialoog • Kies een geschikte locatie en tijd • Beperk en structureer de hoeveelheid informatie
Bedankt voor jullie belangstelling en inbreng
Mariëlle
