21-04-15
Probleemgedrag bij niet aangeboren hersenletsel
Plaatsbepaling • Matser: Aantal patiënten met traumatisch hersenletsel is drie maal zo hoog als het aantal mensen met schizofrenie, bipolaire stoornissen en paniekaanvallen te samen • Prismant: jaarlijks 100.000 patiënten
A.Nouws Druten
• De oorzaak van NAH is niet altijd spectaculair • Misdiagnostiek: pschygologiseren
Oorzaken van hersenletsel § schedeltrauma: traumatisch hersenletsel § cerebrovasculaire accidenten
(herseninfarcten/bloedingen) § cerebrale hypoxie (hartstilstand, bijnaverdrinking) § cerebrale infecties (herpes simplex encephalitis, neurolues) § intoxicaties
Gevolgen van hersenletsel Cognitieve stoornissen § executieve functiestoornissen (problemen met planning en organisatie, inzicht) § geheugenstoornissen § andere cognitieve functiestoornissen (taalstoornissen, visuospatiële stoornissen, stoornissen van gnosis en praxis)
Indeling gevolgen Basissymptomen § direct § indirect Aanpassingssymptomen § adaptief § maladaptief
Gevolgen van hersenletsel Gedragsverandering § stoornissen in aandrift, ‘arousal’ en motivatie § stoornissen in inhibitie en regulatie Veranderd bewust-zijn en zelfbeeld § verlaagd bewustzijn § veranderingen van het zelfbeeld § veranderingen van het sociale zelf
1
21-04-15
Gedragsverandering
Gedragsverandering
§ moeheid en afgenomen belastbaarheid
§ dwangmatigheid en rigiditeit
§ traagheid en concentratiezwakte
§ herhalingsgedrag
§ initiatiefverlies en apathie
§ snel geprikkeld, agressief soms
§ ongestructureerd chaotisch gedrag
§ ontremd sexueel gedrag § catastrofereacties
Veranderd bewust-zijn Onderscheid maken tussen: § Gedrag dat begrepen moet worden als compensatiepoging § Gedrag dat destructief en disfunctioneel is voor de patiënt Vraagt veel vakkennis, tact en geduld
Veranderd bewust-zijn q Op een derde niveau kan men onder
bewust-zijn verstaan: zich bewust zijn van ongeschreven sociale wetten en zich realiseren dat andere mensen andere wensen en verwachtingen hebben. Men zou hier ook kunnen spreken van “het sociale zelf.”
q verlaagd bewustzijn: acute fase q veranderd zelf-bewustzijn: § wezensverandering: pt herkennen zich na
het ongeval soms niet meer terug, letterlijk en figuurlijk § verminderd inzicht in de eigen mogelijkheden en beperkingen § geen ziektebesef of ziekte-inzicht.
Conclusie:geen ziekte q In principe gaat het hier om een vorm van
blijvende invaliditeit, en niet om een ziekte waarvoor een effectieve behandeling bestaat. q Verbetering is alleen te verwachten via aanpassings- en compensatiestrategieën
2
21-04-15
Oliver Sacks
De laatste hippie
• Een ziekte is nooit alleen maar een verlies of een
overmaat. Er bestaat altijd een reactie van de kant van het getroffen organisme of individu om de eigen identiteit te herstellen, te vervangen, aan te vullen en te bewaren, op welke manier dan ook.
• Dit is een heel persoonlijk gebeuren
M. Parkinson
De positie van de tweede in rang
3
21-04-15
Let op!
Een kwestie van hard werken
• Veranderingen kunnen direct het gevolg zijn
van de ziekte maar zijn mogelijk ook (deels) te verklaren als een aanpassingsstrategie ter compensatie van de beperkingen
• Symptomen wil men begrijpen of terugdringen • Aanpassingsstrategieën willen we stimuleren en
optimaliseren
Het paradigma van het normale brein
Niets is vanzelfsprekend § Met woorden bereik je niet iedereen § Besluiten nemen en kiezen is niet zo
Blinde vlekken
Niets is vanzelfsprekend
gewoon § Vergeten is iets anders als vergeten te herinneren § Klopt dat wel: als je iets echt wilt dan gebeurt het ook?
Afnemende Daadkracht
§ Zelfcontrole is niet altijd vanzelfsprekend § Inzicht kan op vele manieren verstoord zijn § -------------------------------------------------§ -------------------------------------------------§ -------------------------------------------------§ --------------------------------------------------
4
21-04-15
Aandachtspunten bij het contact § Voortdurende dreiging van falen
Uitgangspunten voor contact en behandeling
§ Een neiging tot vermijden of afweren
Werkzame relatie kan alleen ontstaan als: § Wij bij hen invoegen omdat we weet hebben van beperkingen § Wij ons gespreks- en denktempo aanpassen § We niet louter op zoek naar mankementen maar naar de aanpassing en zelfbeleving (geen geprecodeerde DSM blik)
Soms kunnen we helpen: § Bij de aanpassing: acceptatie bevorderen, hulpmiddelen aanreiken of strategieën § Helpen met zelven(bewust-zijn) met elkaar de ‘organische vertekening’ bespreken. Hoe werken die hersens nu en wat heeft dat voor gevolgen?
Ga niet te vroeg oefenen ,vragen, adviseren. Maar begin altijd met het onderzoeken van de beleving. Daar moet je bij aansluiten. Vaak zijn patiënten met hersenletsel zelf niet of niet goed meer in staat om een zelf(beeld) te creëren uit dat wat ze ervaren. En dat leidt dan weer tot non aanpassing.
§ Gedoemd tot afwachten en lijdzaamheid § Neiging tot controle, egocentriciteit en
dwangmatigheid § Geen reserves daardoor altijd op scherp § Er is al gauw te veel spanning
Behandeling • De kern van de behandeling wordt dan
gevormd door samen met de patiënt de nieuwe zijnswijze(organische vertekening) van de patiënt te verkennen. • Dat is echt een soort van gemeenschappelijke reis waar je als hulpverlener ‘voorbereid onvoorbereid’ moet instappen.
5
21-04-15
Aanbevelingen • Minder testen, meer ontmoeten • Anders testen, meer uitleggen • Minder classificeren, meer syndromale beschrijving • Nooit louter substraat- of testonderzoek – – – –
Eerst onderzoek van het zelf Dan de geest (functies) Dan het substraat Dan het advies
Probleemgedrag bij niet aangeboren hersenletsel
A.Nouws (
[email protected]) www.nouwshulpbijparkinson.nl Druten
6
