Cocreatie of coöperatie? Lieve Jacobs

Cocreatie of coöperatie? Lieve Jacobs

Nota

Deze presentatie is voor persoonlijk gebruik van de deelnemers. Ze is onvolledig zonder de mondelinge toelichting van de auteur.

Coopburo

 advies en begeleiding, zowel aan nieuwe als bestaande samenwerkingsverbanden.  vorming en ontmoeting:  Coop Workshop

 Coop Explore: BeauVent, 24 juni 2013  Coop Tour: Mondragon bis 15-19 oktober – Lille, november  Coop Event: 4 juni 2013. Verslag volgende Coop News

 Op maat

 onderzoek en ontwikkeling

Op de agenda vandaag...

... NIET

 Een hapklare handleiding voor concrete samenwerking  Een duidelijke keuze voor de enige en juiste samenwerkingsvorm ... WEL

1. Een algemene en praktische verkenning van wat samenwerken kan zijn 2. Juridische organisatie van samenwerking 3. Coöperatief ondernemen

Klassieke hoofddoelen om samen te werken

1. Verbeteren van de efficiëntie en kostenbesparingen –

... door schaalvoordelen te realiseren

2. Verbeteren van de bedrijfspositionering – –

... door het versterken van de marktpositie ... door het delen van risico

3. Benutten van complementaire competenties – –

... door uitwisseling van kennis en ervaring en verdediging van gemeenschappelijke belangen ... met de nadruk op sociale motieven

Niveaus en intensiteit van samenwerking

 Samenwerking kan betrekking hebben op verschillende niveaus:  Operationeel  Tactisch  Strategisch

 Intensiteit van samenwerking en autonomie  Niveau van samenwerking en intensiteit zijn niet per se gecorreleerd  Is toenemende intensiteit gecorreleerd met afnemende autonomie?

Kritische succesfactoren van samenwerking

1.

Overeenkomsten in de bedrijfscultuur: vertrouwen en betrokkenheid

2.

Relatieve afhankelijkheid: belang en complementariteit

3.

Coördinatie (wie doet hoe wat?) en motivatie (“wijgevoel” en goesting)

4.

Competenties en vaardigheden  ondernemerschap is de gemeenschappelijke noemer

Risico’s aan samenwerking

 Samenwerking mislukt – wie neemt wat over?  Juridische werkelijkheid: kartelvorming, mededingingsrecht, …  Concurrentiebeding en concurrentiepositie?  Samenwerking die lukt kan tot meerwaarden leiden, hefbomen geven, ...  Samenwerking die mislukt kan slechter uitdraaien dan wanneer je nooit had samengewerkt

Goede afspraken maken goede vrienden

 Grote variatie in de organisatie van samenwerkingen: van zeer losse vormen via contractuele afspraken tot aan gezamenlijke eigendom

Afspraken formaliseren?

 Formele afspraken maken of niet?

 Nood aan een rechtspersoon?

Wat is de waarde van een overeenkomst?

 Een overeenkomst is een rechtshandeling tussen twee of meer personen waarbij een partij jegens een andere zich verbindt iets te doen, iets niet te doen of iets te geven.  Gezien de overeenkomst gesteund is op de wil van de partijen strekt de overeenkomst partijen tot wet.  Een contractpartij die haar verplichtingen niet naleeft pleegt contractbreuk.

Tips voor het opstellen van een overeenkomst



Schrijf het in je taal, in eigen woorden



Beschrijf de contouren van de samenwerking: wat wel, wat niet, wat wanneer het misloopt, wanneer iemand zijn afspraken niet nakomt, …





Juridische afwerking kan een grote meerwaarde hebben



Wettelijke vereisten om geldig te zijn 

wilsovereenkomst van de partijen, partijen moeten bekwaam zijn, geoorloofde oorzaak.

Is een rechtspersoon nodig of niet?

Feitelijke vereniging Kan rechtshandelingen stellen

Neen

Bezittingen

Geen bezittingen  mede-eigendom van alle leden of eigendom van wie bewijst

Aansprakelijkheid

Leden kunnen enkel in eigen naam optreden  individueel aansprakelijk

Structuur

Vrij te bepalen

Rechtspersoon Ja  rechten en plichten, kan verbintenissen aangaan Eigen vermogen, afgebakend van het persoonlijk vermogen van de deelnemers Enkel rechtspersoon kan aangesproken worden: deelnemers zijn in eerste instantie niet gebonden in hun persoonlijk vermogen. Binnen het wettelijke kader te bepalen

Samengevat

 Identiteit en continuïteit + nood aan een eigen en afgelijnd vermogen (investeringen, personeel, ...)  rechtspersoon  In hoofdzaak commerciële of handelsactiviteiten?  vennootschap in plaats van vzw  Risico op extra of bijkomende aansprakelijkheid  beperkte aansprakelijkheid

De grenzen van de vzw

Een vzw mag enkel bijkomstig handelsactiviteiten stellen Een vzw mag geen direct of indirect voordeel nastreven voor haar leden

Een vennootschap kan handelsactiviteiten stellen OF Een vennootschap streeft een direct of indirect voordeel na voor haar leden/vennoten OF

Een vzw werkt niet met inbreng van eigen kapitaal

Een vzw kan geen vermogen opbouwen ten voordele van haar “leden”

Bij een vennootschap brengen vennoten kapitaal in OF

Een vennootschap kan vermogen opbouwen ten voordele van haar vennoten

Non-profit Overheidsinstelling

VZW

Profit

VSO

Vennootschappen CVBA

BVBA

NV

Vennootschap met sociaal oogmerk is een vennootschap…

… met uitzondering van 9 bepalingen: S.O. Winstoogmerk

1. Nauwkeurige omschrijving sociaal oogmerk 2. Bijzonder jaarverslag 3. Geen of beperkt vermogensvoordeel nastreven 4. Beperking vermogensvoordeel NRC 5. Hoe wordt de winst besteed?

6. Besteding van overschot na vereffening Personeel Participatie

7. Hoe kan personeel vennoot worden? 8. En opnieuw uittreden indien niet langer personeel? 9. Niemand meer dan 10% van aanwezige stemmen in de algemene vergadering

Zie de artikelen 661 – 669 Wetboek Vennootschappen

Welke vennootschapsvorm kiezen?

 VOF: geen beperking van de aansprakelijkheid  BVBA: besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid  NV: naamloze vennootschap met beperkte aansprakelijkheid  CVBA: coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid

Wat zijn coöperaties? Coöperaties zijn…

“…jointly owned and democratically controlled organizations, designed to meet the socio-economic needs of their members (ICA, 1995).”

 Drievoudige relatie van de aandeelhouders: 1. Focus: verstrekken van voordelen aan haar gebruikers 2. Eigendom van haar gebruikers 3. Wordt gecontroleerd door haar gebruikers

Verschil met andere ondernemingen?

 „Doelmaximalisatie‟: gemeenschappelijke behoefte

 3-voudige relatie van de leden/vennoten/coöperanten/ aandeelhouders:  Samen gebruikers

 Samen eigenaars  Samen (be)stuurders

 Variabel naast vast kapitaal: Behoefte => vrije toe- en uittreding

Troeven die bij uitstek voorbehouden zijn aan de coöperatie

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

8. 9.

gebruikers participeren economisch in de coöperatie de coöperatie wordt democratisch bestuurd door haar leden het sociale doel kan verankerd worden in de statuten zeggenschap kan losgekoppeld worden van financiële inbreng het eigenaarschap is gericht op de realisatie van de doelstelling, eerder dan op het winstoogmerk: marktniches het verzamelde kapitaal is lokaal verankerd je kan samenwerken (schaalvoordelen en marktmacht) met behoud van je identiteit een coöperatie opereert binnen een internationaal gedragen kader van waarden en normen je hebt veel juridische vrijheid  maatwerk

1. Gebruikers participeren economisch in de coöperatie en 2. besturen democratisch

• Milcobel is een coöperatie van melkveehouders • 3.300 vennoten  1,1 miljard liter melk per jaar  boter, kaas, ijs, melkpoeder en consumptiemelk  884,5 miljoen euro omzet (2011) • vennoten  9 regionale ledenkringen  algemene vergadering  raad van bestuur = 14 verkozen leden + 1 externe bestuurder • Doel: “als coöperatie van melkveehouders, de door de melkveehouders geproduceerde melk af te nemen en activiteiten te ontwikkelen met betrekking tot de verwerking en commercialisering van zuivelproducten met als oogmerk een duurzame afzet van de melk te garanderen aan de melkveehouders (…)”

3. Het sociale doel kan verankerd worden

Doel van Streetwize CVBA-SO: •

•

Ontwerp, ontwikkeling, productie, marketing, aankoop, verkoop, opvolging, begeleiding, reparatie, verbetering, optimaliseren en maximaliseren van mobiele schoolborden voor straathoekwerk wereldwijd (…) (…) alle commerciële, industriële, financiële, roerende of onroerende handelingen verrichten in rechtstreeks of onrechtstreeks verband (…)

Het sociale oogmerk dat de vennootschap nastreeft bestaat in: • • •

Maximale financiële en materiële ondersteuning te geven aan projecten die voor straatkinderen worden opgezet en voor mensen in noodsituaties in het algemeen (…) De winst die voortvloeit uit de activiteiten van de onderneming zal als middel beschouwd worden om het vooropgestelde doel te realiseren. Overeenkomstig de wet zullen de vennoten geen of een beperkt vermogensvoordeel nastreven.

4. Zeggenschap kan los van financiële inbreng Investeerders van de vennootschap Personeel van de vennootschap Bezielers van de vennootschap

KAPITAAL

RAAD VAN BESTUUR

SPONSORS

geen mandaat

x D

geen mandaat

xC

1 mandaat

200 B

4 mandaten levert voorzitter Financiers van de vennootschap

2.500 A

2 mandaten

1 onafhankelijk

5. Eigenaarschap is gericht op realisatie doelstelling: marktniches

• Startkapitaal:125 aandelen van 150 EUR • Vennoten brachten 748 aandelen in van 150 EUR  heeft voor GEC een hefboomfunctie gehad • Onbeperkt aantal personen – vandaag 200 coöperanten • Initiatief kan niet enkel vrijblijvend gesteund worden • Waarom zou je vennoot worden? • Geen dividend - nieuwe vennoten zijn altijd welkom! • Uittreding mogelijk • Statuten voorzien mogelijke wachttijd van twee jaar • Wat je terugkrijgt = nominale waarde

6. Het verzamelde kapitaal is lokaal verankerd • Overname van een bedrijf  akkoord nodig van de eigenaar(s) • Eigenaar = 43.000 vennoten; dit zijn mensen die gaan voor “samen investeren in hernieuwbare energie” • Hoe wordt de stem van deze eigenaars gehoord?  via de algemene vergadering  komt geldig samen ongeacht het aantal aanwezigen  beslissen met ¾ meerderheid  300 vennoten is een pak volk !

7. Je kan samenwerken – marktmacht en schaalvoordelen - met behoud van je identiteit

• 3 organisaties uit de gehandicaptenzorg en één gespecialiseerde opleidings- en begeleidingsdienst • Spreken af rond welke aspecten van hun werking ze gaan samenwerken: administratieve en logistieke processen, onderzoek en ontwikkeling, diversiteitsbeleid en zorgstrategische commissie

8. Een coöperatie opereert binnen een internationaal gedragen kader van waarden en normen 1. Autonomie en onafhankelijkheid

2. Aandacht voor de gemeenschap 3. Vrijwillig en open lidmaatschap 4. Economische participatie door de leden 5. Democratische controle door de leden 6. Onderwijs, vorming en informatieverstrekking

7. Coöperatie tussen de coöperaties

9. Maatwerk # categorieën aandeelhouders

Één categorie

Vier categorieën: A, B, C en D

Één categorie

Aanvaarding nieuwe vennoot

Door de raad van bestuur (storting)

Door de raad van bestuur (brief)

Door de algemene vergadering

Uittreden kan

Per periode van 6 jaar

Na minstens 3 jaar + opzeg 1 jaar - niet voor C vennoten - max.1/10 netto actief/jaar

Aangetekende brief naar AV – specifieke regeling

Kapitaal terug na uittreding

Nominale instapbedrag

Waarde kapitaal Aantal aandelen min reserves

Waarde kapitaal Aantal aandelen

Vergoeding op kapitaal

Beperkt tot max. rentevoet KB erkend voor NRC

Beperkt tot max. rentevoet KB – sociaal oogmerk

Niet beperkt

1 vennoot = 1 stem

1 aandeel = 1 stem niemand meer dan 10% aanwezige stemmen

1 vennoot = 1 stem

Stemrechten A.V.

Volgens een econoom…

…leent een coöperatie zich in het bijzonder om:  persoonlijke betrokkenheid te realiseren  te reageren op een falen van de markt  te zorgen voor een lokale verbondenheid met het aandelenkapitaal  schaalvoordelen te realiseren  om te ondernemen met een bekommernis in de breedte en een trouw in de tijd

Volgens een socioloog…

… is coöperatief ondernemen een manier van ondernemen, gebaseerd op het coöperatieve gedachtegoed:  samen sterk, samen kunnen we meer dan alleen  een vrijwillige toetreding en open lidmaatschap  een organisatie met medezeggenschap, democratisch bestuurd  een organisatie waar kapitaal beperkt vergoed wordt…

Volgens een jurist…

… is een coöperatie:  één van de vennootschapsvormen uit het Wetboek van Vennootschappen  een vennootschap met als voornaamste kenmerk het variabel kapitaal  een eerder onbekende rechtsvorm  een ondernemingsvorm met een grote statutaire vrijheid

[email protected] 016/27.96.88 www.coopburo.be