Dirk Jacobs
16-3-2010
INHOUD ALGEMENE INTRODUCTIE FOCUSGROEPEN
Altus
Focusgroepen
1. Wat zijn focusgroepen? 2. Gebruik van focusgroepen 3. Stappenplan 4. Nog enkele tips
Aleidis Devillé 11 maart 2010 - KHKempen
5. Voordelen en nadelen focusgroep
1. Wat zijn focusgroepen?
Onderzoekscyclus
6. Nieuwe variant: on-line focusgroepen
Paradigmatische
Dataverzamelingsmethode!
Rapportering Theorie & concepten
• Open interviews diepte-interviews • Semi-gestructureerde diepte-interviews Data analyse
• Focusgroep interviews
Keuze opties: Experiment, Onderzoeksdesign sociaalconstructivisme, comparatief, …
Probleemstelling Onderzoeksobjectieven
Keuze Onderzoeksmethode
• Gesloten/gestructureerde interviews • E.a.: participerende observatie, artikels, enz.
1. Wat zijn focusgroepen? Wat zijn focusgroepinterviews? • Focus: doelgericht gesprek, geleid door onderzoeker. • Group: in groep (4-12 personen), niet individueel • Interview: diepgaande gedachtenwissel met groepsdynamiek dat info genereert dat individueel niet haalbaar is
Dataverzameling
Keuze Steekproeftrekking
Wat zijn focusgroepen? ‘The hallmark of focus groups is the explicit use of the group interaction to produce data and insights that would be less accessible without the interaction found in a group’ (Morgan, (Morgan 1988: 12) → geen simultaan interview van verschillende individuen → groepsinteractie = geheel is meer dan de som van de delen → aandacht voor betekenisconstructie en argumentatie in interactie weerspiegelt processen van opinie-vorming
STEEKPROEFTHEORIE
1
Dirk Jacobs
16-3-2010
INHOUD ALGEMENE INTRODUCTIE FOCUSGROEPEN
2. Gebruik van focusgroepen
1. Wat zijn focusgroepen?
Traditioneel gebruikt in marketing en advertising
2. Gebruik van focusgroepen
Vandaag (ook) aangewend in onderzoek → Kennis uit kwantitatieve studies aanvullen → Attitudes en meningen nagaan → Motieven en beslissingen uitvissen → Exploratief (construeren vragenlijst) →…
3. Stappenplan 4. Nog enkele tips 5. Voordelen en nadelen focusgroep 6. Nieuwe variant: on-line focusgroepen
2. gebruik van focusgroepen? Wanneer niet gebruiken? • Verbaal zwakke groepen • Mensen in een verschillende hiërarchische verhouding (maak er dan verschillende focusgroepen van) • Te gevoelige onderwerpen (die men niet graag in groep bespreekt)
3. Stappenplan Stap 1: onderzoeksteam selecteren Stap 2: participanten selecteren Stap 3: timing + locatie bepalen Stap 4: discussiegids voorbereiden Stap 5: focusgroep interview Stap 6: gesprek opnemen Stap 7: resultaten analyseren
STEEKPROEFTHEORIE
INHOUD ALGEMENE INTRODUCTIE FOCUSGROEPEN 1. Wat zijn focusgroepen? 2. Gebruik van focusgroepen 3. Stappenplan 4. Nog enkele tips 5. Voordelen en nadelen focusgroep 6. Nieuwe variant: on-line focusgroepen
Stap 1: onderzoeksteam selectie • Training en pre-testing • (Pilootstudie) • 1 moderator = facilitator → grijpt inhoudelijk zo weinig mogeijk in → houdt h dt groep bij d de lles → dominante figuren intomen op discrete wijze → is goed voorbereid m.b.t. (ir)relevante inhouden/ m.a.w. is inhoudelijk thuis in het onderwerp • 1 waarnemer → technische hulp (cassete bedienen, etc.) → praktische zaken (licht, drankjes, etc.) → neemt notities (non-verbaal gedrag, volgorde sprekers)
2
Dirk Jacobs
16-3-2010
de accidentele steekproef: FOUT!...
Stap 2: participanten selectie • 4 à 12 personen • Homogene groepen (naar bijv. sociale status, leeftijd, kennis mbt onderwerp,…) → geeft info over verschillende soorten groepen die j achteraf je ht f kkan vergelijken lijk → min of meer zelfde socio-economisch milieu per groep • Deelnemers kennen elkaar best niet vooraf (= vermijden kliekjes, inside-jokes, etc.) • De gesprekleider kent de leden niet vooraf • Je kan mensen afschrikken met ‘deelname aan een focusgroep’, formuleer eventueel laagdrempeliger
Selectie participanten Steekproef = weloverwogen doelgericht! – Homogene groepen in functie van onderwerp – Speciale gevallen kunnen interessant zijn – Bewuste selectie en geen ongecontroleerde selectie
• Accidentele steekproef = ruwe selectiemethode gebaseerd op gemakkelijke identificatie van de respondenten
Steekproef: zo weloverwogen mogelijk & systematisch ZO WELOVERWOGEN MOGELIJK • Bewust geselecteerde cases • Op basis van criteria i.f.v. de onderzoeksvraag • Hoe meer criteria, hoe meer cases
Doelgerichte steekproef
Soorten steekproeven A. Toevalssteekproeven (statistisch verantwoord) B. Theoretische steekproeven (theoretisch verantwoord) SNEEUWBALSTEEKPROEF - keten van informanten - voor moeilijk toegankelijke groepen - tot theoretische saturatie bereikt werd
=
selectie op specifieke elementen van de populatie
Aandachtspunt: A d ht t kwal-kwant k lk t denken d k verlaten!
DOELGERICHTE STEEKPROEF - selectie i.f.v. de onderzoeksvraag - diepgang (niet representativiteit) nagestreefd - verschillende types mogelijk…
STEEKPROEFTHEORIE
3
Dirk Jacobs
16-3-2010
Steekproef: zo weloverwogen mogelijk & systematisch niet selecteren op afhankelijke variabele! 1. beperkte spreiding op onafhankelijke variabele -
Zeer duidelijke OV ifv zeer duidelijke AV Dominante OV Invloed van secundaire OV’n?
2. Confounding van onafhankelijke variabele
Steekproef: zo weloverwogen mogelijk & systematisch ZO SYSTEMATISCH MOGELIJK • Goed geplande selectie; geen ongeplande selectie! - Opletten voor elite-vertekening - Hoe meer variabelen je interesseren, hoe meer onderzoekseenheden je nodig hebt
• Non-respons vermelden en analyseren
Intermezzo: theoretische saturatie • algemene stelling: doorgaan tot de theoretische saturatie bereikt wordt • mijn stelling: beter doelgericht en systematisch trekken dan doorgaan tot de theoretische saturatie
Non-respons Belang v/h registreren v/d non-respons Æ Ook in kwalitatief onderzoek! Æ Niet zozeer: hoeveel weigeringen Æ Maar wel: welke karakteristieken hebben de weigeraars gemeenschappelijk (elite-
– Zelfde fouten bij nieuwe trekking – Wie zegt wanneer theoretische saturatie bereikt is?
vertekening?)
Æ Eventueel informatie uit de respons Vb. jonge hooggeschoolden & gentrification
Stap 4: Discussiegids voorbereiden
Stap 3: timing + locatie bepalen Aandacht voor: • Geschikte locatie → niet te groot en niet te klein → niet bedreigende (liefst vertrouwde) omgeving → goede akoestiek in de ruimte; rustig zonder storing • Positionering van de zitplaatsen → alle deelnemers moeten elkaar kunnen zien → ‘dominante’ deelnemers: naast moderator → ‘verlegen’ deelnemers: tegenover moderator • Timing: check goed concurrerende activiteiten • Goed tijdstip (files en reisduur) • Duur: 1 à 2 uur
STEEKPROEFTHEORIE
• • • •
Op voorhand Te behandelen topics en issues Enkele items uitdiepen Ruimte voor onvoorbereide relevante issues • …
4
Dirk Jacobs
16-3-2010
Stap 5: het interview aankomst van de deelnemers • Bij aankomst: small talk! – Heb tijd bij aankomst – Opname apparatuur op voorhand uitgetest – Kom goed op tijd
Stap 5: het interview Begin van het interview • • • •
Verwelkom de deelnemers nu officieel in groep Stel moderator (jezelf) en observator voor Verduidelijk doel en onderzoek gg spelregels p g Uitleggen – – – –
Opname van gesprek Anonieme verwerking Geen goede of foute antwoorden Niet door elkaar spreken
• Praktische afspraken – Gsm afzetten – Rokers…
• Rondje: kennismaking deelnemers – Stelt mensen op hun gemak – Link naam – stem op tape is duidelijk
Stap 5: het interview Opbouw vragen • Openingsvraag • Eerste vraag = ice-breaker – Stel een niet-bedreigende vraag
• • • •
Introductievraag Overgangsvragen Sleutelvragen Afrondingsvragen – Niet vergeten: “zijn er nog elementen?...”
Stap 5: het interview aandachtspunten moderator • • • • • • • • • • • •
Stel open vragen (wat? waar? welk? hoe?) Vermijd ‘ja’ of ‘neen’ vragen Herhaal de vragen Vraag naar details Herhaal de antwoorden (check goed begrip) Gebruik neutrale commentaren Controleer de discussie Gebruik non-verbale gedragingen Onderbreek en re-focus de discussie Controleer (eventueel minimaliseer) de groepsdruk Maak gebruik van pauzes Bedank voor de deelname op het einde van het gesprek
• Samenvatting (vraag om bevestiging)
Stap 5: het interview aandachtspunten moderator Let op volgende opmerkingen en gedragingen van deelnemers: • Inconsistente opmerkingen – vraag dan naar preciese bedoeling
• Vage of cryptische opmerkingen – peil naar preciese bedoeling
• Vraag eventueel per deelnemer naar reactie of voorkeur – Waarom: mensen cijferen zichzelf makkelijk weg in groep
STEEKPROEFTHEORIE
Stap 6: Gesprek opnemen • • • •
Rapporteur Audiocassettes (videotapes) Goede apparatuur Goede positionering van de participanten • Aanvullen met geschreven notities • Non-verbale gedragingen noteren
5
Dirk Jacobs
16-3-2010
Stap 7: Resultaten analyseren • Analyseer, vergelijk en contrasteer de resultaten per categorie van focusgroep • Kwalitatieve analyse → zelfde als open interviews
INHOUD ALGEMENE INTRODUCTIE FOCUSGROEPEN 1. Wat zijn focusgroepen? 2. Gebruik van focusgroepen 3. Stappenplan 4. Nog enkele tips 5. Voordelen en nadelen focusgroep 6. Nieuwe variant: on-line focusgroepen
4. Nog enkele tips • • • • • • • • • • • •
Gepersonaliseerde uitnodiging bel participanten vlak voordien nog eens op Anticiperen op last minute afzegging Zorg voor goede bewegwijzering Naamkaartjes Organisatie (voorzien van contactinfo, cassettes, batterijen, …) Nuttiging van voedsel geeft pos. effect Zorg voor een goede sfeer tijdens het gesprek Flexibel t.o.v. groep Niet over tijd gaan Afronding: dankwoord Afronding: kleine beloning voorzien
5. Voordelen focusgroep • • • • • •
Diepte en waarde van informatie Meerdere personen tegelijkertijd Lage kostprijs Snelle resultaten Flexibele format Groepsdynamieken bestuderen
STEEKPROEFTHEORIE
INHOUD ALGEMENE INTRODUCTIE FOCUSGROEPEN 1. Wat zijn focusgroepen? 2. Gebruik van focusgroepen 3. Stappenplan 4. Nog enkele tips 5. Voordelen en nadelen focusgroep 6. Nieuwe variant: on-line focusgroepen
5. Nadelen focusgroep • Geen kwantitatieve data – Niet generaliseerbaar – Niet representatief
• Soms moeilijk analyseerbaar • Dominante deelnemers • Bias!
6
Dirk Jacobs
16-3-2010
INHOUD ALGEMENE INTRODUCTIE FOCUSGROEPEN 1. Wat zijn focusgroepen? 2. Gebruik van focusgroepen
6. Nieuwe variant: on-line focusgroep •mensen ontmoeten elkaar niet in levende lijve, maar discussiëren in chatroom •moderator is ‘operator’
3. Stappenplan 4. Nog enkele tips 5. Voordelen en nadelen focusgroep 6. Nieuwe variant: on-line focusgroepen
•5 tot 8 participanten (vooraf gerecruteerd volgens bepaald profiel) •meerdere chatsessies met verschillende groepen •Opgelet! Uitval van bepaalde groepen in de samenleving!! •Laaggeschoolden/bejaarden/…
Aanbevolen literatuur Babbie, E. (2001) The Practice of Social Research. 9th Edition. Belmont: Wadsworth/Thomson Learning. Bloor, M., Frankland, J., Robson, K. & Thomas, M. (2000) Focus groups in social research. London: Sage. B Bryman, A A. (2001) S Social i lR Research hM Methods. th d O Oxford: f d OUP OUP. Fern, E.F. (2001) Advanced Focus Group Research. Thousand Oaks, London & New Delhi: Sage Publications. Hansen, A. et. al. (1998) Mass Communication Research Methods. London: MacMillan Press.
Aanbevolen literatuur Morgan, D. & Krueger, R. (1997) Focus Group Kit. (volumes 1-6) London: Sage. Morrison, D.E. (1998) The Search for a Method. Focus Groups and the Development of Mass Communication Research. Luton: Luton Press. Morse, S.M. (1994) Critical Issues in Qualitative Research Methods. Thousand Oaks: Sage Publications. Swanborn, P. (2002) Basisboek sociaal onderzoek. Amsterdam: Boom. Vaughn, S., Shay Shumm, J. & Sinagub, J. (1996) Focus group interviews in education and psychology. London: Sage.
STEEKPROEFTHEORIE
oefening: onderzoek naar biculturele relaties Drie focusgroepen: • gehuwde of samenwonende vrouwen zonder kinderen • gehuwde of samenwonende vrouwen met kinderen • gescheiden vrouwen met of zonder kinderen
7
