centrum voor natuur-, milieuen plattelandseducatie Zomer-Herfst 2012 Driemaandelijks informatieblad De Paddenbroek - Achtste jaargang - nummer 26

centrum voor natuur-, milieuen plattelandseducatie

Zomer-Herfst 2012

Driemaandelijks informatieblad De Paddenbroek - Achtste jaargang - nummer 26

Inhoudstafel Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 De boerenmarkt: wissel op de toekomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Op melktournée . . . . . . . . . . . . . . . 10 Aardbeiteelt: over een traditie die zich vernieuwt . . . . . . . . . . . . . . . . 13

De Paddenbroek V.Z.W. Centrum voor natuur-, milieuen plattelandseducatie

Educatie Pajottenland / Beleef De Paddenbroek . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Geboorteboomactie Gooik . . . . . 17 Natuurhappening . . . . . . . . . . . . 18 Open-Paddenbroekdagen . . . . . . 20 Expeditie Paddenbroek . . . . . . . . 21 Sing for the climate . . . . . . . . . . 23 Fruitpersdag . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Vrijwilligerswerking . . . . . . . . . . 25 Proefveld aardappelen . . . . . . . . 25

Paddenbroekstraat 12 1755 Gooik Tel: 0497.41.22.15 of: 02.306.45.62 Website: www.paddenbroek.be E-mail: [email protected] Reservaties en agenda: [email protected]

Kyoto in het Pajottenland . . . . . . . 30 Hou je dak dicht . . . . . . . . . . . . . 34

Werkten mee aan dit tijdschrift: Katelijne Aelen Bruno Moens Piet Chrispeels Johnny Van Bavegem Erwin Vandersteen

Lid worden van onze vereniging “De Paddenbroek” doe je door 10,00 € te storten op rekening 734-0120350-79 met vermelding van naam en adres.

Verantwoordelijke uitgever: Piet Chrispeels, Paddenbroekstraat 12, 1755 Gooik

2

Voorwoord Beste lid, Deze editie is een bundeling van het zomer- en herfstnummer van ons ledenblad. De drukke periode van de vele bezoeken in de maanden mei en juni werd in juli onmiddellijk opgevolgd door de kersenpluk, waarbij onophoudelijke regenvlagen de vruchten aantastten, met veel moeizaam sorteerwerk tot gevolg om de oogst marktklaar te maken. In augustus werd gedurende een drietal weken de riem afgelegd. Bij de opstart van september kreeg het domein een flinke beurt: de hagen werden geschoren, de boomkwekerij gesnoeid, de laagstamboomgaard op de lijntjes gemaaid, ... Er restte derhalve weinig tijd om in de pen te klimmen. Dit nummer belicht verder de thematiek van de plattelandseconomie in vroegere dagen, waarbij ook De Paddenbroek betrokken was. Enkele verslagen en agendapunten van in uitzicht gestelde activiteiten doen je even halt houden bij de werking, die nu op volle toeren draait. Piet Chrispeels Voorzitter

3

De boerenmarkt: wissel op de toekomst De aanloop Meer dan een halve eeuw geleden studeerde ik op het diocesaan Seminarie in Mechelen. Mijn medestudenten kwamen uit een groot gebied, dat de provincies Antwerpen en Brabant omvatte: uit de stad en van het platteland, uit alle middens, waaronder slechts enkelen uit de agrarische sector. Zij waren volstrekt onwetend omtrent de leefcontext in land- en tuinbouw. Na elke vakantie kwam ik pardoes in een ander leven terecht: dat van de student, die naast zijn studies weinig om handen had. Dit contrast beperkte zich niet tot mijn eigen ervaring. De zonen van boeren en tuinders maakten hetzelfde mee: met het hoofd tussen de boeken, maar met het hart thuis, op de boerderij of het tuinbedrijf, kersen plukkend of bloemkolen snijdend. Onze getaande huid en onze gelooide handen spraken boekdelen over het landleven, dat ons lief was en dat wij zo moesten missen. Onze gesprekken raakten ook vaak onze gelijke gemoedsgesteltenis: blij en nagenietend van een prachtige zomer met een rijke oogst of sakkerend om het rotweer, dat het al had vernietigd. Maar nog meer trof ons de paradox, die evenwel altijd eenzelfde resultaat te zien gaf: bij een rijkelijke oogst sprak men van overproductie, en bij een mislukte van een misoogst. In beide gevallen waren de verdiensten klein; om de arbeidsdruk op het familieleven nog buiten beschouwing te laten. Onze frustratie kwam ook onze professoren ter ore. Een debat werd opgezet, dat resulteerde in het voornemen om een scriptie te plengen over het leven in land- en tuinbouw. Samen met mijn medestudent Paul Nijs, uit Nieuwrode in het Hageland afkomstig, nam ik de kans waar. Onze vertrouwdheid met de problematische situatie in het agrarisch milieu was dermate groot dat wij alle voorafgaand onderzoek achterwege konden laten. Het peilen naar oplossingen en uitwegen zat bij ons voor. Uit eigen ervaring en uit wat literatuur door onze promotor professor Herman-Emiel Mertens aangereikt, distilleerden wij twee denkpistes, die de sanering o.i. konden bewerkstellingen. Ten eerste: de coöperatie! De kleine familiale bedrijven moeten tot samenwerking bewogen worden, waarbij de “middelen” (gronden, infrastructuur (gebouwen en machines)) - met een “knipoog” naar de “ruilverkaveling” - worden samengelegd. In de grotere entiteiten kan dan aan een “extensieve” teelt gedaan worden, die veelal met aangepaste machines geplant, gezaaid en geoogst wordt, met een aanzienlijke besparing van mankracht. Elke coöperant kan zich dan intensief toeleggen op een eigen specialiteit, waarbij het familiebedrijf voluit zijn kansen krijgt en zich, zonder overbelasting qua investering en inzet, van een menswaardig inkomen verzekerd weet. Deze coöperatie voorkomt de verdere leegloop uit de agrarische sector, omdat het kleine 4

bedrijf, drager van de biologische diversiteit, leefbaar blijft. Tegelijk wordt het aanbod verzekerd van een grote verscheidenheid aan streekeigen producten (groenten, fruit, zuivel, brood, vlees, enz…), die als grondstof op het bedrijf nog verder worden verwerkt. De coöperatieve formule leek ons ook de enige uitweg om de uitdeinende schaalvergroting de pas af te snijden. Deze loopt uit op een bedrijfsvoering naar het “kolchoze”-model, dat grote investeringen vergt en dat uiteindelijk producten voortbrengt, die wij niet nodig hebben of elders gemakkelijker en goedkoper kunnen geteeld worden. Maar, wat tot vóór kort vergeten en veronachtzaamd wordt, is dat de afzet even belangrijk is als de productie. Want wat zin heeft het te produceren als de waar niet prijselijk verkocht wordt! Ten tweede: “Het meester blijven van het product.” De producent - boer en tuinder - moet de afzet zelf in handen nemen. Vanouds bestaat de “verkoop-op-het-bedrijf”: familie, buren, dorpsgenoten, enz… liepen even langs, al dan niet op een vast moment, om hun proviand in te slaan. Maar zowel de toenemende uithuizigheid van de kopers als het “onbemande erf” bemoeilijken deze uitwisseling tussen producent en consument. Andere formules moeten worden bedacht, waarbij het ganse gamma aan produkten permanent beschikbaar is. Dit kan in eigen verkooppunten - winkels - , die volgens de recentste technieken van bewaring, presentatie en verpakking de dagverse produkten te koop aanbieden. Alleen moet men in deze verkoopformule geloven en de stap van de investering en bemanning durven zetten. Even oud als de straat is de verkoop op de markt: wat men zelf niet verbruikte verkocht men op die trefplaats in het dorp. Zeker lag het initiatief ervan in handen van de producent, maar hij speelde het kwijt aan “verkopers” - marktkramers - die hun verkoopsrecht allengs wisten te beveiligen tegen de “gelegenheidsverkopers” in. Dit initiatief werd terug in handen genomen met de oprichting van de “Boerenmarkt”.

De oprichting Ikzelf werd als seizoensproducent betrokken bij de oprichting van drie boerenmarkten in de regio. In het kort schets ik in wat volgt de opgang van deze verkoopspunten. - De Boerenmarkt Gaasbeek Tussen 1970 en 1975 werd de regio van het Pajottenland zwaar in zijn eigenheid bedreigd door megalomane plannen van de overheid: de Hoge Snelheidstrein 5

(H.S.T. of de T.G.V.), 2 autowegen (Mons-Perkpolder (Nederland) en de A8 (Brussel-Doornik), het Europeanum (vestiging van Europese ambtenaren) in Gaasbeek, het super-stort van Brabant in Pepingen … Met hand en tand hebben wij ons in het Actie-komitee Pajottenland hiertegen verzet. Met succes: de plannen werden afgevoerd, of althans in de schuif opgeborgen! Maar wat dan? Het Pajottenland mocht geen tweede Bokrijk worden, waar de autochtonen werden aangegaapt, rondlopend op hun vervallen erf. Het project van een leefbaar platteland moest worden opgezet. De initiatiefnemers van het verzet tegen de overheidsplannen zagen bijna visionair dat de kleinschalige landbouw maar overeind kon blijven door het opgangtrekken van de tandem “productie-consumptie”. De site van Gaasbeek leek hiervoor aangewezen. Op een boogscheut van de grootstad Brussel, vlakbij het kasteeldomein en midden in het agrarisch gebied richtte men zich vanaf de lente-zomer van 1982 op een cliënteel, dat op de wandeling zich even wil laten inpakken door de landelijke sfeer, die van het hele gebeuren uitgaat. Zo werden velen wekelijks klant, die het aangename met het nuttige weet te verbinden. Sinds meer dan 25 jaar bloeit de Boerenmarkt van Gaasbeek, waar ikzelf van einde mei tot begin oktober met vruchten van het seizoen (steenfruit, klein fruit, noten, …) een kleine verkoopsstand inneem. - De Boerenmarkt Dilbeek Boerenmarkt Dilbeek kwam er op het initiatief van een plaatselijke milieugroep (de werkgroep “Kringloop”), die het idee oppikte bij VZW Plattelandsontwikkeling. Het opzet was o.a. dat zelfgeteelde, kwaliteitsvolle en dagverse producten aan een eerlijke prijs, rechtstreeks van producent-teler naar consument zouden gebracht worden. Naast de verkoop van (h)eerlijke producten was er ook veel aandacht voor milieu-, vredes- en derdewereldproblematiek. Na heel wat voorbereidende vergaderingen werd het startschot gegeven op 30 oktober 1982. De eerste weken met een tiental marktkramers, maar dit aantal groeide al snel naar twintig en meer. Velen hadden vragen bij het plotse ontstaan van dit initiatief, maar met steun van het gemeentebestuur van Dilbeek en de inzet van velen groeide de vereniging tot wat Boerenmarkt Dilbeek nu is. De Boerenmarkt van Dilbeek is werkelijk een verkoopspunt waar de klant de zaterdag tussen 9u en 12u op het plein van de Westrand te Dilbeek zijn proviand voor de komende week inslaat. Tot de laatste minuut komen haastige kopers uit de omgeving en de randstad toegesneld met bijhorende tas, die ze goedgevuld naar huis meedragen. Een greep uit het “Rapport Boerenmarkt Dilbeek” (2011): - “De meeste van je klanten bezoeken je markt reeds meer dan 10 jaar.” - “Je klanten bezoeken boerenmarkt meestal wekelijks.” - “Ze kopen: zuivel, eieren, fruit, groenten, (varkens)vlees, honing, brood en 6

gebak, fruitsap, kruiden, aardappelen, …”. Ook bloemen, planten, plantgoed, … - “Je klanten zijn algemeen gezien tevreden tot zeer tevreden over je verkoop.” - “Reden: versheid, eerlijke prijs/product, gezelligheid, oorsprong (rechtstreekse verkoop), sociaal contact, kwaliteit, dichtbij, vriendelijke bediening, authenticiteit, ambachtelijk, seizoensgebonden, ondersteuning producent.” - “Je klanten kopen vooral nog in de supermarkt. De belangrijkste redenen hiervoor zijn: tijdsgebrek, gemak, gezamelijke inkopen, openingsuren, en het feit dat je niet voor een ganse week verse producten op de markt kan kopen.” Tot slot deze opsteker: “De boerenmarkt in Dilbeek leeft! Het is een beetje vakantie door de goede sfeer en inzet.” Mijn inbreng op deze markt is ook hier seizoensgebonden, met dezelfde producten als in Gaasbeek. - Boerenmarkt Rond Punt te Gooik Het initiatief van de oprichting in 2006 ging uit van de Landelijke Gilde van Gooik met ondersteuning van de Gemeente Gooik. Ook hier werd uitgekeken naar een plaats waar de woensdagnamiddag van 15.30u tot 19u producent en consument mekaar kunnen treffen: het Rond Punt langs de drukke Edingsesteenweg. Na zijn dagtaak op weg naar huis maakt de klant hier een klein ommetje op de parking om zijn aankoop in het nabije grootwarenhuis wat aan te vullen met verse producten, door een tiental producenten aangeboden, waaronder een kraam met pannekoeken en Luikse wafels. Sporadisch sta ik hier ook met plukvers fruit. 7

De organisatie Aanvankelijk fungeerde de boerenmarkt als “feitelijke vereniging”, later als “V.Z.W.”, die als volgt wordt georganiseerd. Het bestuur, bestaande uit producenten en consumenten en gekozen op de Algemene Vergadering, neemt de kandidatuur van de toetreders in overweging, dat na het bedrijfsbezoek deze al dan niet aanvaardt. De leden dienen zich strict te houden aan het vigerende reglement, dat het basisprincipe van de verkoop van eigen geteelde of gekweekte producten vooropzet en dat ook de organisatie van de verkoop op de markt zelf regelt. De prijzencommissie, die vlak vóór de start van de markt vergadert, bepaalt de prijs van de dag, die in de regel het midden houdt tussen de groot- en kleinhandelsprijs. Een voordeel dus voor producent en consument!

Een win-win project Voor de producent is het voordeel van de Boerenmarkt dat hij zijn waar goeddeels verkocht krijgt aan een prijs, die recht doet aan de productie-kost en hem aldus een leefbaar inkomen bezorgt. Voor de consument maakt het alvast een voordeel uit dat hij dagverse, ja plukverse producten kan aankopen. Voor hem speelt verder mee dat hij op één en dezelfde markt zijn volledig proviand voor de komende week kan inslaan. Vandaar dat de leefbaarheid van de boerenmarkt pas verzekerd 8

is als een relatief groot en divers aanbod wordt ingebracht door vaste en seizoensgebonden verkopers. De afhankelijkheid van de eigen productie maakt dat er weleens in de verkoop een lacune optreedt, veroorzaakt door een misoogst, zoals dit jaar met het steenfruit gebeurd is. In dit geval moet de markt door aanvoer uit den vreemde worden bevoorraad.

Het milieu-effect De korte lijn tussen productie en consumptie geeft de boerenmarkt een gunstig milieu-effect, dat geen enkele andere verkoopsformule kan voorleggen. Een kilogram kersen bv., verkocht op de boerenmarkt van Gaasbeek legt precies 14 km af; uit Turkije aangevoerd: 6.000 km! De ecologische voetafdruk is dus zeer klein of … zeer groot! De invoer uit het Zuiden kan hier heel concurrentieel zijn door de uitbuiting van de telers aldaar, of door de aanplanting van megabedrijven, waarin het fruit aan een hongerloon geplukt wordt. Op de boerenmarkten, waaraan ik deelneem, spreekt alles van orde en netheid. Na de markt hoeft de gemeentelijke dienst niet met de vuilniswagen uit te rijden om verloren verpakking en overschotten op te ruimen. Hiervan kan ik in waarheid getuigen!

De maatschappelijke relevantie De boerenmarkt is meteen een bouwsteen van een andere samenleving. De producent weet zich verantwoordelijk voor een gezond product, waarvoor de consument bereid is een prijs te betalen, die op zijn beurt het bedrijf op menselijke maat leefbaar houdt. Ze is ook een trefpunt, waar mensen van de regio mekaar ontmoeten, waar nieuwsjes worden uitgewisseld en het wel en wee van het leven gedeeld wordt. In deze werkelijkheid staande wordt de waardigheid van de mens tenvolle gediend, zich verantwoordelijk wetend voor zijn eigen gezondheid en die van zijn huisgenoten in de aankoop van wat levensnoodzakelijk is: zijn voedsel voor elke dag! Meer over de boerenmarkt: www.boerenmarktgaasbeek.be www.boerenmarktdilbeek.be www.gemeentegooik.be

9

Op melktournée Een tweegesprek met vader Gustaaf Sorgeloos (°1921) en zoon Frans. Gustaaf, je bent 91 jaar jong. Van het begin van vorige eeuw. Je hebt al enkele keren de wereld zien veranderen. Je kan het je niet voorstellen: ik heb nog aan de straat gaan kijken naar de eerste auto in Gooik. Van de dokter of baron? Wie zal het nu nog zeggen. Meer nog: er was nog geen elektriciteit en zelf had ik in mijn jongelingsjaren nog geen fiets… Een stille tijd met voetvolk op straat en wegels… Hoe ben je met de handel in melk begonnen? Mijn schoonvader Fideel Stevens, zelf een kleine boer met 3 à 4 koeien, had vóór WOII een kleine melktournée in Gooik: op het dorp en in enkele zijstraten. Tijdens de oorlog verbood de bezetter de ambulante handel, ook de melktournée... Na de oorlog, meer bepaald in 1950 begon ik zelf als boer met een melktournée. Ik had maar enkele koeien en zamelde vlug melk in bij boeren in de buurt, die een deel van hun produktie inhielden voor mij. Een kleine anekdote: bij een klein verkeersongeluk met de wagen, waarbij ik betrokken was, keerde de verzekering een aanzienlijke schadevergoeding uit. Ik kocht met het geld een 4de koe: de bluts bleef erin! De eerste tournée ging van start… In Gooik, naar Leerbeek, richting Pepingen naar Halle toe. In deze kleine stad nam ik een tournée over… Ik was gestart… Na verloop van jaren nam ik 8 tournées over. Reed met 3 kamions, in een gebied van 40 gemeenten. Om er enkele te noemen: van Gooik tot Edingen toe, richting Oost-Vlaanderen (Appelterre, Erpe Mere), Strijtem, Roosdaal, Borchtlombeek, Dilbeek. Kortom: wij bedienden 2.000 klanten. Je moet dus wel een “stroom” melk verkocht hebben… In de jaren 1980 leverde de groothandel Mik de woensdag een opligger met 1.000 bakken flessenmelk, die de maandag daarop reeds verkocht waren. Van maandag tot woensdag bevoorraadden wij ons met een kleine kamion. Je kleine handel evolueerde naar een K.M.O., die een serieus marktaandeel naar zich toehaalde. Inderdaad, met de inschakeling van de zonen nam de ambulante handel een grote vlucht. Maar er moest gewerkt worden met op het debet: 3 weddes en 800.000 BEF belastingen! Het kooppatroon van de klanten veranderde: losse verse melk, die nog gekookt moest worden, werd hoe langer hoe minder afgenomen. Flessenmelk primeerde, maar ook dit aanbod bleek te mager: wij schakelden over op “algemene voeding”. Met de verkoop aan huis van diverse dranken, salami, worsten, kaas, chocolade, 10

koekjes, conserven… Een rijdende voedingswinkel. De enkelvoudige melkhandel moest het tegen ons afleggen... Zelf gingen wij de koopwaar halen in de groothandel. Zo gingen wij met de regelmaat van een klok met een klein kamionnetje 80 kasten van elk 360 eieren halen op de eiermarkt van Kruishoutem. Ja, bijna dag en nacht waren wij op de baan … Zo hadden wij ook enkele grote klanten. Om één uitschieter te noemen: de bakkers Adolf en Wilfried Van Droogenbroeck te Pepingen bestelden met de kermis elk jaar 500 liter melk. Voor de bereiding van mattetaarten. In de 50er jaren heb ik je vaak ’s avonds laat nog melk weten ophalen bij tante Lisa en nonkel Désiré in de Paddenbroek. Bij “Brettekes” moest je laat je bestelling ophalen, want ze plukten fruit tot de duisternis inviel. In ieder geval werd er maar gemolken na de afhaling van het fruit door Jefke Verniet (Jozef De Slachmuylder, zie vorig nummer…). Gezeten in de stal op een bussel stro had ik er een plezante babbel, vooral met een taterende tante Lisa, die alle nieuwsjes van op mijn tournée gretig opnam en van de nodige commentaar voorzag. Met de verse melk (30 à 50 liter) in kruiken met afgesloten deksel, hangend aan de fiets, stapte ik dan van de Paddenbroek naar Terlo. Ja, van producent naar consument! Het leven was zwaar, maar plezant! Een commercie in ieders voordeel! Je handel paste in een heel netwerk, waarbij kleine handelaars, in combinatie met de kleine dorpswinkel een groot deel van bevoorrading op zich namen. Als dagelijks passant deelde je ook in alles wat je klanten beroerde. 11

Inderdaad, soms moesten wij bij een klant even binnen om een kast of zetel te verplaatsen, of om de brievenbus bij slecht weer leeg te maken of om een geneesmiddel van de apotheker Beaujean in Halle mee te brengen, of om even een luisterend oor te zijn bij tegenslag... Hoelang heb je de ambulante handel uitgehouden? Op mijn 59ste ben ik gestopt… Mijn zonen zetten het bedrijf verder, elk hun eigen weg uitgaande. Zoon Frans bleef van zijn 14de maar liefst 52 jaar in de stiel. Ik heb wellicht de omtrek van de hele wereld afgelopen en nog sta ik overeind. Je moet dus wel een ijzersterk gestel hebben. Dat heb ik! God zij dank, ondanks enkele zware operaties! Ik zie dat je momenteel paardenfokker bent. Ja, een uit-de-hand-gelopen hobby van een kleinzoon. Het edele Brabantse boerenpaard in alle kleuren, waarmee wij meedingen in wedstrijden en kampioenschappen. Met als topper van de stal: Anna Belle van Terlo, gekocht in Denderbelle bij de grote hengstenboer Van Langenhove. Gustaaf en Frans, van harte bedankt voor het gesprek. En altijd welkom op de Paddenbroek… Bij Brettekens, waar de geesten van de vroegere bewoners nog rondwaren.

12

Aardbeiteelt: over een traditie die zich vernieuwt Gesprek met Fernand De Pauw en Simonne Mertens uit Vlezenbeek Fernand, je bent een gerenomeerd aardbeikweker in het Pajottenland. Eigenlijk dicht je mij wel te veel eer toe. Mijn vader kweekte op zijn klein boerderijtje al rond 1920 aardbeien en ander klein fruit, zoals dat hier in Vlezenbeek bijna van huis tot huis het geval was. Beroepshalve was ik tewerkgesteld in de machinebouw. Pas in 1958 nam ik, onder impuls van mijn vrouw Simonne, de draad van de traditie terug op. En “ere wie ere toekomt”: het is vooral Simonne die zich vernieuwend met de aardbeiteelt tot vandaag bezighoudt. Vernieuwend? Ja, zij kweekte nieuwe variëteiten door gecontroleerde bestuiving. Wanneer de moederplant vrucht had gezet kon het experiment worden verdergezet. De aardbei werd geschild en uitgestreken op een blad vloeipapier. Eens gedroogd werd het poeder met de zaadjes erin opgeborgen en in de vroege lente uitgezaaid. Met honderden tegelijk staken de ontkiemende zaadjes hun kopje op. Je moet dan wel vele variëteiten gevonden hebben? Je mag dat wel denken, maar zo eenvoudig is dat opzoekingswerk nu ook niet. Zo moet je al een kleine 2 jaar wachten voor je nieuwelingen productief zijn, als ze ondertussen niet weggekwijnd zijn of aangetast door een ziekte. Over de jaren heen “ontdekte” zij een viertal nieuwe variëteiten, die met de bestaande konden concurreren en herhaaldelijk een “eerste prijs” wegkaapten op tentoonstellingen en fruitmarkten. Het laatste nog in 2009 op de grote aardbeidag in het Proefcentrum te Roosdaal. Om ze even op een rijtje te zetten: Sanavit, Vicoda, Vimazanta, Vimaterra… 13

Een nieuwe variëteit haalt de markt, als vorm, kleur en smaak zich onderscheiden van de bestaande variëteiten. Ook de pluktijd speelt mee: Vicoda bv. is een late variëteit, die het seizoen afrondt. Vroeg en laat op de markt zijn is een pluspunt voor de kweker. Naast de moeizame zoektocht naar nieuwe variëteiten heb je wellicht nog af te rekenen met andere minpunten. Mijn grootste probleem is de uitputting van de teelaarde. Je moet weten dat de kleine hectare waarover ik beschik, generaties lang met aardbeien wordt beplant. De grond is vergeven van de aaltjes: op 100 g aarde telde men 320 aaltjes. De bodem moest dus om de twee jaar worden ontsmet, op advies van Yves Hendrickx van het Proefcentrum in Roosdaal. Dit jaar heeft hij op een strook tageten gezaaid, die de aaltjes doen wegsterven. Hopelijk met succes! Verder heb ik een groot tekort aan water. De enkele tienduizenden liter, waarover ik in putten beschik, voldoen niet bij de teelt in overkapping. Met het gevolg dat de vruchten ondermaats blijven. Tenslotte is er het probleem van de slakken en de muizen. Zowel blad als vrucht zijn hen lief! Met zoveel inzet heb je wel een mooie oogst, die je nog moet verkopen. Want “voortbrengen en verkopen” gaan hand in hand. Aanvankelijk verkocht ik mijn fruit op de markt van Vlezenbeek, aan de tramhalte bij het café Juwet. Later werden mijn aardbeien te koop aangeboden in de Hallen der Voortbrengers (de ‘Crieé’), en laatst in de veiling van Zellik. Nu verkoop ik vooral thuis. 14

Zoals ik op de rondleiding zag, liggen je aarbeibedden er fleurig en gezond bij, klaar om de winter door te maken, en krachtig blad en bloem te zetten in de lente. Op hoop van zegen in een rijke oogst. Wel bedankt Simonne en Fernand!

Frans Van Schepdael (1896-1955): Pionier van de fruitteelt in de Paddenbroek Bij de ingang van de Paddenbroekstraat tref je een statige herenwoning (bouwjaar 1936), met in de achtertuin nog restanten van de weelderige fruittuin, die de woning omgaf. Bouwheer was Frans Van Schepdael, de oom van mijn informant Isidoor Pappaert. Als “jonkman” betrok hij de woonst met zijn zus Hermine. Deze rijzige jonge man stak op studievlak met kop en schouder uit boven zijn leeftijdsgenoten. Hij vatte dan ook de studies aan van onderwijzer. Een eind gevorderd liep hij stage in de lagere school van Strijland. Maar met het uitbreken van de oorlog (WOI) stopte hij noodgedwongen zijn opleiding. Om ze nooit meer verder te zetten. Hij stak nu het grootste part van zijn energie in de aanleg van een wijker-blijver boomgaard: 25 a groot, met een doordachte beplanting van kleinfruit (aalbes, stekelbes, aardbei…), afgewisseld met laagdragende half- en laagstam: perzik, waterkriek, pruim (Datjes, Bleu de Belgique, Reine Claude d’ Oullins), peer (Durondeau, Légipont, Jefkes, Beurré Hardy), kers (Bigareau, Witte Buiken), appel (sterappel, “eisden clompjes”)… De vraag moet gesteld wat Frans bewoog aan fruitteelt te gaan doen. Het alternatief van vele boerenzonen was uitwijken naar Wallonië of een job zoeken buiten de agrarische sector. Wie als hulp thuis bleef boeren, richtte zich op de fruitteelt. Op de schaarse gronden, die in de Paddenbroek met velen moesten gedeeld worden, kon men zich toeleggen op de teelt van soorten en variëteiten, die werk en inkomen verschaften het hele jaar rond. Bij de start kocht Frans zijn plantgoed aan bij de boomkweker De Mesmaecker in Vlezenbeek. Na verloop van tijd voorzag hij zelf in de nodige onderstammen, die hijzelf met de gewenste variëteit kon afenten. Zelfredzaam volgde hij op zondagvoormiddag de Tuinbouwschool van Lennik, waar hij het vak van fruitkweker leerde, met Georges Van Den Bergh en Victor Walravens als lesgevers met een groepje van 20 à 30 leerlingen (o.m. René Heremans, Jozef Notaert, Fil Van Schepdael…) De ligging van de fruittuin en boomgaard, bevlogen door 10 kasten bijen, als mede de vakkennis van Frans garandeerden jaar na jaar een overvloedige opbrengst. Deze oogst werd te koop aangeboden door opkopers (Frans en Jean Rooselaer?) in de Hallen der Voortbrengers te Brussel (De “Crieé”) of zelf op transport gezet via de tram aan Gooik Statie voor de markt van Vlezenbeek. Hier kreeg Frans de beste prijs. Om er enkele te noemen: aalbes: 30 fr/kg; perzik: 6,5 fr/perzik… 15

Praktisch alle dagen in het hoogseizoen trok Frans naar de markt, wat de beste binding met de opkopers maakte. Bij schaarste en met goede kwaliteit kon hij zelf de hoogste prijs bedingen. Frans was een pionier van de fruitteelt in de Paddenbroek. Hij verzekerde zich van een inkomen, en zijn boomgaard werd een biotoop met vele vormen van leven, die naar gelang van het seizoen vorm en kleur gaf aan de Paddenbroek: wit van de bloesems in de lente, rood en geel van de vruchten in de zomer, en met naakte en versteven takken in de winter.

Nawoord Op zondag 26 augustus interviewde ik Isidoor. Gezeten in zijn zetel vertelde hij zijn verhaal. Hij haalde er zelfs het fotoboek van de familie bij. Nadien bezorgde hij mij de handgeschreven lijst van de fruitbomen in de boomgaard van zijn oom Frans (zie afdruk). Op 13 september overleed hij thuis, omringd door zijn naaste familie. Onze vereniging verliest in hem een lid en sympathisant, ikzelf een vriend en informant.

16

Educatie Pajottenland+ Beleef de Paddenbroek Geboorteboomactie Gooik Ook dit jaar vond op zondag 13 mei de geboorteboomactie van de gemeente Gooik plaats. Het gemeentebestuur zette op het domein de Paddenbroek alle borelingen van 2011 in de kijker. Net zoals andere jaren kregen de borelingen een fruitboom aangewezen die zal groeien op ons domein. Al de borelingen werden samen met hun ouders, broers en/of zussen, grootouders,... uitgenodigd op een receptie. Vervolgens waren de jaarlijkse toespraak van burgemeester Doomst, schepen Baert en van Piet Chrispeels, bezieler van de Paddenbroek. Daarna de wedstrijd van kind en gezin waar 3 jonge trotse papa's voor het snelst een baby(pop) moeten verversen. De winnaar kreeg een mand streekproducten cadeau. Onder leiding van Piet, trokken we met de ganse groep aanwezigen, zo'n 250 man sterk, de boomgaard van De Paddenbroek in. Op zoek naar de boom van elke boreling. Dit jaar waren er meer dan 40 borelingen aanwezig. Zoals elk jaar is hier ook weer een balonnenwedstrijd aan verbonden. Per boreling werd er een ballon losgelaten en de ballon van het kind, die het verste vliegt, wordt beloond met een lekkere taart op zijn eerste verjaardag. En de laatste tussenstop voor we terugkeerden voor nog een drankje, is de klassieke groepsfoto in de boomgaard.

17

Natuurhappening brengt bezoekers in vervoering. (27 mei 2012) Voor het 2de jaar op rij organiseerde Natuurpunt Pajottenland een Natuurhappening op het domein De Paddenbroek, dit jaar met als thema vervoer. Hoe kan het ook anders met een oude tramroute vlak naast het domein. De Heemkundige Kring van Gooik pakte zelfs uit met een heuse tentoonstelling over de tram die vanuit het station te Leerbeek vertrok, op weg naar Ninove, langs de mooie natuur in Gooik,

Oetingen en Vollezele. Sommigen lieten zich in vervoering brengen op een tochtje met de huifkar of bezochten de Nostalbus. Het weer, de ambiance, de omgeving en natuurlijk ook het grote aantal bezoekers maakten deze 2de editie meer dan geslaagd. Het begon ‘s morgens al om 10 uur met een Pajots getinte natuur.brunch. Het was smullen van heerlijke streekgerechten in de boomgaard. Voor wie het 18

om 10 uur nog te vroeg vond om al te brunchen, kon eerst mee op stap met een geleide wandeling naar de Kesterheide. Vanuit Halle waren er door de fietsersbond georganiseerde fietstochten richting De Paddenbroek met als eindstation, de heerlijke brunch. Doorlopend kon je genieten van animatie, springkasteel, vlindertjes schilderen, imkerij,... Tal van standen van o.a. vzw Dorp, de Groentelaer, Pajottenlander, Velt, Geitjesweelde, Natuurpunt Nationaal, Duizendblad, de Heemkundige Kring van Gooik waren aanwezig. Verder ook een tentoonstelling en projectie van prachtige natuurfoto's door de natuurfotografen Pajottenland. Nieuw was de officiële inwandeling van het struikroverspad. Dit is een educatief en avontuurlijk pad in en rond het domein. Al wandelend neem je deel aan een zoektocht die je, zonder je het beseft, onderdompelt in de Pajotse wereld. De winnaars van deze zoektocht werden bekendgemaakt op de fruitpersdag.

Als afsluiter was er een leuk live-muziekoptreden van “The Mighty Campfire Punks” en tussendoor kwam de directeur van Natuurpunt Nationaal, Chris Steenwegen, nog een speech geven over ‘De prachtige Kesterheide’. Met deze meer dan geslaagde editie bewees Natuurpunt dat rust, natuur en animatie hierrond best hip kunnen zijn.

19

Open-Paddenbroekdagen In de maanden juli en augustus beslisten we met het bestuur om De Paddenbroek om de 14 dagen zondags open te stellen voor bezoekers. Het waren vooral de bestuursleden Jef Camerlinckx en Tijs Boelens die het voortouw namen. Zo konden de bezoekers o.a. kennis maken met ons domein, maar ook met het nieuwe struikroverspad, de vlinderwandeling en het fruitlabyrinth. Na een wandeling of fietstocht naar de Kesterheide en omgeving, konden de bezoekers natuurlijk ook eventjes uitrusten met een Paddenbroeksapje of een lekker Tongsneydertje. Wie wou kon ook gewoon zalig genieten van de rust en de natuur, de groententuin, de compostsite of even gaan kijken naar de bijen. Natuurlijk kon je bij Jef of Tijs ook altijd terecht om wat uitleg te krijgen over Paddenbroek en Kesterheide en zoveel meer. In totaal waren we 4 zondagen open, waarvan 2 tamelijk mooie dagen en 2 druilige, regenachtige dagen. Toch mochten we 139 bezoekers verwelkomen. Bij deze mogen we vooral onze 2 vrijwilligers niet vergeten te bedanken om dit mogelijk te maken.

(foto Marc Colpaert)

20

Expeditie Paddenbroek In de grote vakantie van dit jaar organiseerde het educatief centrum De Paddenbroek in samenwerking met het Fithuis van Lennik een groots avonturenkamp. Het was de derde keer dat we samenwerkten, maar deze keer was het thema ‘Expeditie Paddenbroek’ voor kinderen vanaf 4 jaar tot 12 jaar. Meer dan 50 jongelui schreven zich in voor de 5-daagse om er deel te nemen aan allerlei leuke, natuurlijke spelletjes. Vijf dagen lang werkten we met de jongeren rond avontuur en overleving. Zo leerden de kinderen opnieuw sjorren en maakten er een echt sjorparcours en bootscamp en 2 voetbaldoelen mee. Op de poel maakten de oudste een vlot waarmee ze de overkant probeerden te bereiken. De voorlaatste dag mocht al wie avontuurlijk aangelegd was op De Paddenbroek blijven overnachten in hun eigen zelf opgezette tentje.

21

De kids maakten als avondmaal zelfgemaakte pizza's met beleg naar ieders eigen smaak. Onder leiding van Katelijne en Rolf werden de pizza's gebakken in de bakoven van De Paddenbroek. We hadden meer dan genoeg voorzien, maar de pizza's vielen zo in de smaak dat de begeleiders zich tevreden moesten stellen met restjes en korstjes. Na het spetterende kampvuur vertrokken de oudsten in kleine groepjes voor een nachtelijke zoektocht langs Lombergbos. 's Anderdaags waren de oogjes van de meeste kinderen nog heel klein, maar al snel was iedereen toch aan het ontbijt. Iedereen was blij, voldaan van avontuur en vooral moe. Met hun expeditie-diploma op zak trokken de kinderen samen met hun ouders naar huis.

22

Sing for the Climate De Gooikse Paddenbroek kleurde zondag 23 september 2012 rond drie uur nog wat grauw en de regen viel aarzelend uit de lucht. Maar toen initiatiefnemer Jos Bellemans van het 11.11.11-comitié het woord nam klaarde de hemel helemaal uit. Hij riep het publiek op om uitermate hard mee te zingen met het klimaatlied. En dat gebeurde ook prompt. Toen voorzanger Kris Baert de algemene repetitie van het lied inzette, sloeg de vlam meteen in de pan. De zon kroop erdoor en dat was erg symbolisch. Het klimaat warmde meteen voldoende op om er een zeer sfeervolle namiddag van te maken. Het lied ging er pijlsnel in. Daarna begonnen Kris Baert en zijn twee muzikanten aan een tiental zeer meezingbare kleinkunstnummers. Ook die nummers van o.a. Boudewijn De Groot, Jan De Wilde, Urbanus en Noordkaap werden vrolijk meegezongen. En toen kwam de apotheose. Het definitief inzingen van het lied ‘Sing for the climate’. En als het niet in openlucht was geweest, dan was de boel gegarandeerd afgebroken. Binnenkort kunnen de 300 meezingers zichzelf zien op een videofilmpje dat wereldwijd zal worden verspreid. En daar hielden ze duidelijk rekening mee tijdens het zingen. De gezangen klonken hard en enthousiast. Kris Baert moest nog maar weinig moeite doen om de decibels van de gezangen nog wat op te drijven. Dat intussen in de wandelgangen al werd vernomen dat Philippe Gilbert wereldkampioen was geworden, dat maakte de sfeer er nog wat feestelijker op. Bron: Editiepajot

23

Fruitpersdag Op 13 oktober, een druilige, natte zaterdag werd er op Paddenbroek toch 5.000 kg fruit geperst. Goed voor meer dan 3.000 liter appel(peren)sap. Iedereen weet ondertussen al dat 2012 geen schitterend fruitjaar was. Toch schreven weer velen in om hun appels en peren tot sap te laten persen. De fruitopbengst van Paddenbroek was dit jaar ook veel minder waardoor we maar 300 liter konden laten persen. Dit jaar konden we ook geen fruit tentoonstellen, maar dankzij Patrick Heyerick, onze pomoloog en snoeier, bezorgde hij ons toch nog meer dan 50 soorten uit zijn eigen boomgaard.

24

Vrijwilligerswerking op De Paddenbroek De Paddenbroek krijgt meer en meer bekendheid in Vlaanderen. Dit brengt heel wat werk met zich mee. Adminidtratief moet er heel wat geregeld worden, maar ook het domein moet er onderhouden bijliggen. Dankzij heel wat helpende handen kunnen we de bezoekers een aangenaam bezoek aanbieden. Het afgelopen jaar hebben meer dan 2.000 leerlingen, afkomstig van scholen uit het Pajottenland, de Zennevallei, Brussel en omstreken, een educatief pakket gevolgd op De Paddenbroek. Gelukkig kunnen we beroep doen op onze Paddenbroek-gidsen om de leerlingen een leerrijke, keileuke dag te bezorgen. Elk kind gaat hier met een grote glimlach terug naar school. We willen hierbij al onze vrijwilligers bedanken die “ieder op zijn/haar manier” op De Paddenbroek kwam helpen of ons kwam ondersteunen. Nen dikke merci!! Ben jij ook geïnteresseerd in onze werking of in de natuur, het milieu of platteland in het Pajottenland en je wil een steentje bijdragen aan de ontwikkeling van ons educatief centrum, aarzel dan niet om ons te contacteren.

Proefveld aardappelen Doordat ons proefperceel met graansoorten toe was aan teeltafwisseling beslisten we om eens verschillende variëteiten aardappelen te planten. Door het slechte, natte voorjaar stelden we het planten steeds maar uit. Het werd later en later op het seizoen en het plantsoen moest dringend in de grond geraken. Toen begin mei het weer het eindelijk eens toeliet, sloegen we met een paar mensen de handen in elkaar en plantten we bijna 100 kg aardappelen op één dag, allemaal door handenarbeid. Het werk loonde, want de dag erna begon het weeral flink te regenen. Er werden 19 soorten aardappelen geplant, gekende en minder gekende soorten. De volgende soorten werden aangeplant: Frieslander, Biogold, Charlotte, Ratte, Desirée, Raja, Agria, Nicola, Sarpo Mira, Berber, Rode eersteling, Witte eersteling, Gloria, Blauwe congo, Catriona, Shetland Black, Schwarze Ungarin en Pink Fir Apple. Door het slechte voorjaar en de late 25

aanplant werd er eigenlijk niet veel opbrengst verwacht. Het uitdoen van de patatten vergde natuurlijk weer eens een serieuze handenarbeid, maar het werk loonde. Tegen alle principes in, bleek de opbrengst meer dan de moeite waard. Wie eens een speciale soort van onze aardappelen wil proeven, dat kan! Ze zijn bij ons te koop per kg (zolang de voorraad strekt) en je krijgt er tevens onze bevindingen per ras bij. Zeker de moeite waard om eens een nieuw aardappelras te proeven en eventueel zelf eens aan te planten.

Wist je datje :Wij zijn dan wel de uitvinders van de friet, maar de bakermat van de aardappel is Peru. De lokale boeren hebben er meer dan 3.000 variëteiten ter beschikking, maar toch verdienen ze het zout niet op hun inheemse patatten. 26

27

28

Verkoop fruitbomen 14 € / 18 € voor leden van De Paddenbroek 20 € / 24 € voor niet-leden (De prijs is afhankelijk van de maat/dikte/leeftijd van de boom) Lijst van fruitbomen:

beschikbare

Appels Cwatresse Double Elstar Gloster Grijze reinette Gris de Braibant Jacques Lebel Karmijn de Sonneville Notarisappel Paradijsappel Pondappel President Van Dyvoet Radoux Reine de Reinettes Reinette de Blenheim Reinette de Chènée Reinette de France Reinette Descardre Reinette Sans Pareille Royal Gala Trezeke Meyers Winter Banana Er zijn ook nog diverse kersen-, peren- en pruimenvariëteiten verkrijgbaar, maar slechts in zeer beperkte aantallen. Zijn eveneens te verkrijgen: laagstam mispel en plantgoed (1 à 1,5 m) van els. 29

Kyoto in het Pajottenland² gaat verder! Na het aflopen van onze Pajottenland+-subsidiëring voor het Kyoto in het Pajottenland-project hebben we vanuit de Paddenbroek even gezocht naar de financiële middelen voor een verderzetting van onze duurzame energiepijler. We hebben ze gevonden! Via een samenwerking met de provincie Vlaams-Brabant, Pajottenland+, de 15 gemeenten van het Pajottenland (tussen Asse en Halle), het ACV en het ACW verbond Brussel, Halle, Vilvoorde, KWB en OKRA Pajottenland, de lokale woonwinkels, Pajopower en Rescoop.be hebben we een nieuw project opgericht: Kyoto in het Pajottenland². De ² verwijst hier naar de exponentiële verbetering die we in onze streek willen realiseren rond duurzame energie. Ons werkingsgebied neemt toe van 7 naar 15 gemeenten en van 20.000 naar 100.000 gezinnen. Voor dit werkingsgebied gaan we, gecoördineerd vanuit de Paddenbroek, concrete acties uitvoeren rond duurzame energie voor alle gezinnen. Waarom duurzame energie? We moeten ons eerst afvragen waarom we rond duurzame energie zouden moeten werken? Kijken we naar onze berekening van de energiekost voor alle 100 000 gezinnen in hun woning, dan bemerken we dat deze enorm is.

Elk jaar geven we in onze streek allemaal samen 266.000.000 € uit aan het energieverbruik in onze woning, 188.000.000 € aan de verwarming door mazout of gas en 78.000.000 € aan elektriciteit. Omgerekend per gezin is dit 2.660 € in totaal of 1.880 € aan verwarming en 780 € aan elektriciteit. Een enorm bedrag dat bovendien onmiddellijk uit onze streek en uit ons land verdwijnt in de portefeuilles van 30

de olie- en gaslanden uit het Midden-Oosten en Rusland en de grote elektriciteitsproducenten uit Frankrijk en Nederland. Een laatste conclusie: deze energieprijzen zijn op 2 jaar tijd met 35 % gestegen, onze lonen jammer genoeg niet. Vandaar het Kyoto in het Pajottenland²-project: de jaarlijkse verarming van de Pajotse gezinnen door hun energieverbruik in de woning drastisch beperken door in te zetten op duurzame energie via energiebesparing en hernieuwbare energie. Acties rond duurzame energie De duurzaamste energie is de energie die we niet verbruiken. Hier is nog een enorm potentieel in het Pajottenland. Via isolatie van het dak of de zoldervloer, de muren en via hoogrendements dubbel glas kunnen we allemaal samen heel veel energie en dus ook geld besparen. Een berekening leert ons dat we hier tot 75.000.000 € per jaar kunnen besparen: 38.000.000 € via het warmteverlies via het dak, 26.000.000 € via het warmteverlies via de muren en 11.000.000 € via het warmteverlies via de ramen. Om alle Pajotse gezinnen te informeren over isolatie en om hen daadwerkelijk over de streep te trekken om deze te plaatsen, organiseren we elk najaar een grote informatie- en samenaankoopactie in de 15 gemeenten van het Pajottenland. Zie voor de lopende informatie- en samenaankoopactie het volgende artikel. De komende jaren willen we dit herhalen voor muurisolatie en hoogrendementsbeglazing. Acties rond hernieuwbare energie Ook rond hernieuwbare energie willen we concrete acties voeren om de Pajotten weer de controle te geven over de productie van stroom, de verdeling van de opbrengsten hiervan en het bepalen van een juiste prijs hiervoor. 31

We willen vanuit het Kyoto in het Pajottenland²-project samen met Pajopower en Rescoop.be een lokale energiecoöperatieve oprichten, naar het voorbeeld van en in samenwerking met Ecopower. Hier kunnen alle Pajotten samen investeren in lokale hernieuwbare energieprojecten zoals windenergie, PV op scholen, waterkracht, biomassa en aardwarmte. Zo beheren we allemaal samen hernieuwbare energie-installaties, verdelen de opbrengst van de stroomproductie onder alle Pajotse gezinnen en beslissen we allemaal op een democratische manier over de elektriciteitsprijs. Op deze manier willen de 78.000.000 € die we momenteel elk jaar aan het buitenland geven voor ons elektriciteitsverbruik investeren in de vele hernieuwbare energiemogelijkheden in onze eigen streek. Onze toekomstige energiesituatie Met deze acties willen we de jaarlijkse verarming van onze streek door het energieverbruik van alle 100.000 gezinnen op een duurzame manier een halt toeroepen.

In totaal willen we elk jaar 153.000.000 € in onze eigen streek houden. 75.000.000 € door energie te besparen en dus meer over te houden voor andere zaken en 78.000.000 € door te investeren in lokale coöperatief beheerde hernieuwbare ener32

gie-installaties waar alle Pajotten rechtstreeks bij betrokken zijn. Tegelijk bereiken we ook belangrijke ecologische doelstellingen. We sparen zo de verbranding uit van 81.000.000 liter mazout of evenveel m³ gas per jaar en de overeenkomstige CO2-uitstoot van 300.000 ton. Door de productie van elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen vermijden we eveneens jaarlijks de stockage van 1.000 kg hoogradioactief afval. Kyoto in het Pajottenland²: duurzame energie voor alle Pajotten!

Want het is onze energie! Meer informatie bij Bruno Moens in de Paddenbroek of via [email protected], via 02.306.45.62 of op www.kyotoinhetpajottenland.be.

33

Hou je dak dicht Informatie en samenkoopactie over dak- en zoldervloerisolatie in het Pajottenland De eerste actie die de Paddenbroek organiseert in het kader van haar Kyoto in het Pajottenland² is een informatie- en samenaankoopcampagne voor dak- en zoldervloerisolatie. Deze actie wordt georganiseerd vanuit het Educatief centrum de Paddenbroek vzw in samenwerking met de 15 gemeenten van het Pajottenland, de provincie VlaamsBrabant, Opbouwwerk Pajottenland vzw, ACV-ACW Verbond Brussel, Halle, Vilvoorde, KWB Pajottenland, OKRA, 3 Wplus, de Woonwinkel van het Pajottenland, het Woonloket Noord-West-Brabant, het Regionaal Woonbeleid Noord-Pajottenland, de netbeheerders Infrax en Eandis en het energieadviescentrum van Dialoog vzw. We gaan op zoek naar een duurzame oplossing voor dak- of zoldervloerisolatie voor de 100.000 gezinnen van de 15 Pajotse gemeenten. Een korte toelichting: Energie en geld besparen Via onze daken verliezen we gemiddeld jaarlijks 26 % van onze warmte. Als we deze daken op een goede manier isoleren, kunnen we deze energie- en dus ook financiële verliezen drastisch beperken. Stel dat we jaarlijks 2.000 liter mazout verbruiken voor verwarming, dan kunnen we met goede dakisolatie hier makkelijk 20 % of 400 liter mazout op besparen. Tegen 0,90 € per liter mazout, betekent dit een jaarlijkse besparing van 360 €. Bovendien zijn er momenteel nog heel wat premies en fiscale aftrekmogelijkheden die deze investering uiterst rendabel maken zodat deze renovatie gemiddeld binnen het jaar terugverdiend wordt. Na deze periode hebben we voor de rest van de levensduur van uw woning pure winst. Informatieavonden over dak- en zoldervloerisolatie In elke gemeente van het Pajottenland organiseren we daarom een informatieavond over dak- en zoldervloerisolatie. Zie het overzicht hieronder met alle data en locaties. 34

Informatieavonden dak- en zoldervloerisolatie, telkens om 20 u. In samenwerking met Dialoog vzw en met de steun van het netbedrijf Infrax. Datum (20 u.) Dinsdag 16/10/2012

Gemeente / Locatie Pepingen Zaal naast de bib, Trapstraat 1a Bellingen Dinsdag 23/10/2012 Lennik Zaal Ons Huis, Markt Sint-Kwintens-Lennik Dinsdag 06/11/2012 Herne Parochiaal centrum, Lindestraat 15 Herne met KWB Dinsdag 13/11/2012 Galmaarden Heerenzaal Baljuwhuis, Kammeersweg 2 Galmaarden Dinsdag 20/11/2012 Gooik GC De Cam Schuur, Dorpsstraat 67 a Gooik Donderdag 22/11/2012 Halle Oude Post, Kardinaal Cardijnstraat z/n Halle Dinsdag 27/11/2012 Bever Polyvalente zaal basisschool, Kerkhove 14 Bever Dinsdag 04/12/2012 Roosdaal Parochiezaal, Abeelstraat 83 Kattem met KWB Dinsdag 11/12/2012 Beersel Trouwzaal, Alsembergsteenweg 1046 Beersel Inschrijven via 02.359.17.17 of [email protected] Woensdag 12/12/2012 Ternat CC De Ploter Polyvalente zaal, Kerkstraat 4 Dinsdag 08/01/2013 Liedekerke GC De Warande Polyvalente Zaal, Opperstraat 29 Dinsdag 15/01/2013 Asse Oud Gasthuis, Gemeenteplein 26 Asse Woensdag 23/01/2013 Dilbeek Raadzaal gemeentehuis, Gemeenteplein 1 Dilbeek Dinsdag 29/01/2013 Sint-Pieters-Leeuw Colomazaal kasteel, Jozef Depauwstraat 25 St.-P.-Leeuw Dinsdag 05/02/2013 Affligem Dr. Tistaertzaal, Bellestraat 99 Affligem Op deze informatieavond geven onafhankelijke deskundigen van het energieadviescentrum van Dialoog, ook wel het steunpunt duurzaam bouwen van de provincie Vlaams-Brabant genoemd, meer informatie over de technische kant van deze aanpak. Tegelijkertijd zullen de lokale gemeentelijke woonconsulenten meer informatie geven over de geldende premies en fiscale ondersteuningsmogelijkheden voor dak- en zoldervloerisolatie en over de mogelijkheden voor het afsluiten van quasi 35

renteloze leningen voor renovaties via het Federaal fonds ter Reductie van de Globale Energiekost (FRGE). Informatiesessies voor doe-het-zelvers over isolatie dak en zoldervloer Aansluitend organiseren we 4 afzonderlijke informatiesessies over het zelf op een deskundige manier isoleren van het dak of de zoldervloer. Tijdens deze sessie krijgen alle deelnemers meer praktische informatie over isolatie- en luchtdichtingsmaterialen en hoe we deze kunnen aanbrengen. Aangezien het isoleren van een dak of een zoldervloer andere uitdagingen en dus ook vragen oproept, organiseren we per gebouwdeel een afzonderlijke informatiesessie, zie hieronder. Informatiesessies doe-het-zelf isoleren dak-/zoldervloer Telkens te Educatief centrum de Paddenbroek, Paddenbroekstraat 12 Gooik. Inschrijven (20 €) via [email protected] of 02.306.45.62 Zaterdag 16/03/2013 10-13 u Dakisolatie Zaterdag 16/03/2013 14-17 u Zoldervloerisolatie Maandag 18/03/2013 19.30-22.30 u Dakisolatie Woensdag 20/03/2013 19.30-22.30 u Zoldervloerisolatie We demonstreren in ons educatief centrum in kleine groep (max. 20 personen) deze technieken en materialen ook op een voorbeeldmodel. Vragen zijn uiteraard heel welkom. De vergoeding voor deze sessies bedraagt 20 €. Inschrijven kan via [email protected] of 02.306.45.62. 36

Individuele onafhankelijke begeleiding Tegelijk kunnen alle Pajotten door de energiedeskundige van het Educatief centrum de Paddenbroek hun woning laten inspecteren voor de plaatsing van dak- of zoldervloerisolatie. We komen dan langs en kijken eerst met een thermografische camera naar de huidige warmtelekken van het dak of de zoldervloer. Vervolgens bekijken we het dak of de zoldervloer en bekijken welke isolatie het beste is. We berekenen hierbij het warmte- en vochtverloop in het dak of de zoldervloer. Tegelijk maken we ook een financiële berekening van de kost en besparing die met de isolatie kan bekomen worden. Zo heeft elke Pajot een duidelijk overzicht van de mogelijkheden van isolatie voor zijn/haar woning. Voor deze begeleiding vragen we in totaal 60 € per woning. Voor meer vragen zie de Paddenbroek. Samenaankoop dak- en zoldervloerisolatie Samen met deze informatieverstrekking organiseren we vanuit de Paddenbroek ook een samenaankoop voor isolatiemateriaal om zelf te plaatsen of voor de plaatsing van het isolatiemateriaal via aannemers. We bekijken via een onafhankelijke begeleidingscommissie de voorwaarden van lokale handelaars en aannemers en maken een keuze uit de beste voorwaarden. Deze handelaars en aannemers stellen vervolgens tijdens 11 contactavonden hun materialen, aanpak, garanties en prijzen voor aan alle Pajotten. Deze kunnen door deze handelaars of aannemers vervolgens een gratis offerte laten opmaken voor het dak of de zoldervloer. De contactavonden gaan door op de volgende dagen: Contactavonden handelaars en aannemers dak- en zoldervloerisolatie, telkens om 20 u. Datum Gemeente / Locatie Maandag 07/01/2013 Gooik (voor inwoners Gooik, Lennik, Pepingen) GC De Cam Schuur, Dorpsstraat 67 a Gooik Maandag 14/01/2013 Herne (voor inwoners Herne, Galmaarden, Bever) Parochiaal centrum, Lindestraat 15 Herne met KWB Donderdag 24/01/2013 Halle Stadhuis, Oudstrijdersplein 18 Halle Woensdag 30/01/2013 Roosdaal Parochiezaal, Abeelstraat 83 Kattem met KWB Maandag 04/02/2013 Liedekerke GC De Warande Polyvalente Zaal, Opperstraat 29 Maandag 18/02/2013 Beersel Trouwzaal, Alsembergsteenweg 1046 Beersel 37

Dinsdag 19/02/2013

Ternat CC De Ploter Polyvalente zaal, Kerkstraat 4 Dinsdag 26/02/2013 Asse Oud Gasthuis, Gemeenteplein 26 Asse Woensdag 13/03/2013 Dilbeek Raadzaal gemeentehuis, Gemeenteplein 1 Dilbeek Dinsdag 19/03/2013 Sint-Pieters-Leeuw Colomazaal kasteel, Jozef Depauwstraat 25 St.-P.-Leeuw Dinsdag 26/03/2013 Affligem Dr. Tistaertzaal, Bellestraat 99 Affligem Vanuit de actie volgen we de opstelling van de offertes en de uitvoering van de werken nauwlettend op zodat we goed uitgevoerde isolatiewerken kunnen garanderen. Op deze manier willen we ervoor zorgen dat alle Pajotten er de komende jaren, alvast wat hun dak betreft, er warmpjes in zitten.

Meer informatie bij Bruno Moens in de Paddenbroek of via [email protected], via 02.306.45.62 of op www.kyotoinhetpajottenland.be.

38

39

November

België - Belgique P.B. 1755 Gooik BC 10460 P508461

Kijk, zei ze, kijk omhoog. Boven hen vloog een groepje wilde ganzen in gestrekte vlucht voorbij. Tot zij verdwenen waren bleef het stil en ook daarna bleven zij zwijgen Heb je gezien had hij haar willen vragen, heb je gezien, hoe zij met slechts één letter november kunnen schrijven? Uit 'Voor de gelegenheid' van Willy Martin

40