CE-markeringen in de praktijk ei 45 3 El 1:1 N 1 I illi=111111111111111111~1~1111111111L Sinds 1998 kennen we in Europa de CE-markering voor bouwproducten. De grondslag hiervoor is de in december 1998 aangenomen Richtlijn Bouwproducten (Construction Products Directive, CP0). Na zo'n twaalf jaar werken met de richtlijn zijn er al veel producten die aan de Richtlijn moeten voldoen en dus met een CE-markering worden geleverd. Hoewel de CE-markering niet meer is weg te denken, blijkt in de praktijk dat er nog steeds vragen zijn over het aanbrengen van de CE-markering. Aan de hand van een houten kozijn wordt hier uitgelegd hoe de CE-markering in zijn werk gaat. Ook wordt kort stilgestaan bij de overgang van de Richtlijn Bouwproducten naar de Europese Verordening Bouwproducten.
n april 2011 is de Europese Verordening Bouwproducten (Construction Products Regulation, CPR) aangenomen en gepubliceerd in het Official Journal van de Europese Unie (OJEU). Na een overgangsperiode zal deze verordening medio 2013 van kracht worden. Deze overgang betekent vooral dat de CE-markering meer dwingend wordt. Het is een verordening en dus Europese wetgeving met directe werking voor de lidstaten. Aan de onduidelijkheid over het al dan niet verplichte karakter komt een einde: CEmarkering is straks verplicht. Een andere belangrijke verandering is, dat de hele levenscyclus van een gebouw nu meetelt; dus naast de gebruiksfase kunnen nu ook de producteigenschappen die van belang zijn voor de bouwfase en de sloopfase worden meegenomen (environmental product declarations), zodra hiervoor de Europese testmethoden beschikbaar zijn. Ook een belangrijke wijziging is dat de fabrikant een prestatieverklaring moet opstellen, waarvoor hij aansprakelijk is. Dat is een apart document, waarin alle informatie voor de CE-markering is vastgelegd en toegankelijk moet zijn voor alle partijen waaraan wordt geleverd. Het
1
vermelden in een productcertificaat van `Draagt CE', waar het in Nederland vaak bij bleef, mag niet dienen als vervanging van de verplichtingen van de producent ten aanzien van de CE-markering. Een fabrikant mag straks dus geen product meer voorzien van de CE-markering als hij geen prestatieverklaring voor dat product heeft opgesteld. De CE-markering is het enige merkteken dat verklaart dat een product in overeenstemming is met de aangegeven prestaties van Europees geharmoniseerde producteigenschappen. Deze eigenschappen mogen in een private kwaliteitsverklaring alleen nog maar worden vermeld als (ware het een) citaat uit de prestatieverklaring. Naast de aanscherping van de verplichtingen biedt de verordening ook een aantal vereenvoudigingen. Zo zijn procedures voor het aanvragen van Europese technische beoordelingen vereenvoudigd. Daarnaast worden aan de fabrikant opties geboden om de kosten voor testen van producten zo laag mogelijk te houden. Voor kleine ondernemingen (micro enterprises) geldt in het bijzonder dat zij voor producten met een laag risicoprofiel mogen afwijken van de geharmoniseerde normen.
FUNDAMENTELE EISEN VOOR BOUWWERKEN
De Europese Verordening Bouwproducten noemt zeven fundamentele eisen voor bouwwerken. De fundamentele eisen waaraan een bouwwerk moet voldoen zijn (voor zover van toepassing): 1. Mechanische weerstand en stabiliteit 2. Brandveiligheid 3. Hygiëne, gezondheid en milieu 4. Veiligheid en toegankelijkheid bij gebruik 5. Bescherming tegen geluidshinder 6. Energiebesparing en warmtebehoud 7. Duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen De laatste eis betreffende het duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen is nieuw ten opzichte van de eisen in de Europese Richtlijn Bouwproducten. Bouwproducten moeten in hun beoogde toepassing kunnen bijdragen aan het realiseren van bouwwerken die aan de fundamentele eisen voor bouwwerken voldoen. De producteisen die op deze manier gerelateerd zijn aan de fundamentele eisen voor bouwwerken, worden 'essentiële kenmerken van het bouwproduct' genoemd.
CE-markering houten kozijn Om de CE-markering te verduidelijken gaan we een voorbeeld bekijken van een houten kozijn. Op dat product is de geharmoniseerde norm NEN-EN 14351-1:2006+A1:2010, 'Ramen en deuren - Productnorm - Prestatie-eisen - Deel 1: Ramen en deuren zonder brand en rookwerende eigenschappen', van toepassing. Daarin staan de essentiële eisen waaraan een kozijn moet voldoen genoemd (zie kadertekst), Waar mogelijk zal worden aangegeven welke veranderingen er zullen zijn na het van kracht warden van de Verordening bouwproducten.
n de norm worden meerdere eisen betreffende de eigenschappen van ramen, deuren en dakramen geI noemd. Voor de CE-markering zijn deze niet allemaal van toepassing, maar alleen de essentiële kenmerken die betrekking hebben op de fundamentele eisen voor gebouwen. In de zogenoemde Annex ZA van de norm vinden we de kenmerken (producteigenschappen) en eisen waar het om gaat, te weten: Weerstand tegen windbelastingen. • Waterdichtheid. • Sterkte van veiligheidsvoorzieningen (safety devices). • Thermische eigenschappen. Luchtdoorlatendheid. Akoestische eigenschappen. Dangerous substances (stoffen waarvoor regelgeving is opgesteld).
zijn aangemeld (deze instanties bestaan onder richtlijn ook): • Aangemelde Instantie voor productcertificering. Dit is een instantie die de nodige bekwaamheid en verantwoordelijkheid heeft om volgens de vastgestelde procedure- en beheersregels een productcertificering af te wikkelen. Aangemelde certificatie-instantie voor productiecontrole in de fabriek. Deze instantie dient de nodige bekwaamheid en verantwoordelijkheid te hebben om, volgens de vastgestelde procedure- en beheersregels, een certificatie van de productiecontrole in de fabriek af te wikkelen. Aangemeld testlaboratorium. Dit is
In de bijlage ZA bij NEN 14351-1 wordt niet alleen aangegeven, welke essentiële kenmerken en bijbehorende Europese testmethoden van toepassing zijn op de productgroep. Ook is aangegeven welk systeem van AoC van toepassing is. Voor kozijnen en ramen is systeem 3 van toepassing. In het schema is te zien dat de fabrikant dus een aangemelde instantie, in dit geval een
Taken
Interne kwaliteitsbewaking van het productieproces
Systemen 1+
1
2+
3
4
x
x
x
x
x
Typeonderzoek van het product bij het begin van de productie
x
x
Fabrikant
BEOORDELING EN VERIFICATIE PRESTATIEBESTENDIGHEID (ATTESTATION
In de tabel is schematisch aangegeven wie welke werkzaamheden uitvoert.
Overzicht van de systemen voor de beoordeling en verificatie van de prestatiebestendigheid
Partijen
Deze norm is opgesteld in antwoord op een mandaat onder de RichtlijnBou wproducten. Er worden dan ook nog geen producteigenschappen met bijbehorende testmethoden in de annex Za vermeld die betrekking hebben op het duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen.
een laboratorium dat de kenmerken of prestaties van materialen of bouwproducten meet, onderzoekt, test, ijkt of op enige andere manier bepaalt.
Extra controle van in de fabriek genomen monsters volgens voorgeschreven programma
x
x
x
Eigen verklaring van fabrikant
x
x
x
Typeonderzoek van het product bij het begin van de productie
x
x
Toelatingsonderzoek van de fabriek en certificering van de interne kwaliteitsbewaking in de fabriek
x
x
Permanente bewaking, beoordeling en goedkeuring van interne kwaliteitsbewaking
x
x
Certificaat van prestatiebestendigheid
x
x
Steekproefsgewijze controle van monsters uit fabriek, markt of bouwplaats
x
x
OF
CONFORMITY, AOC)
De Verordening Bouwproducten kent evenals de Richtlijn Bouwproducten een aantal systemen voor de beoordeling en verificatie van de prestatiebestendigheid. Welk systeem daarbij moet worden gevolgd (de mate waarin derden een rol spelen) wordt door de Europese Commissie bepaald op basis van het risico van het product voor de gezondheid en veiligheid van de mens en voor het milieu. Afhankelijk van het beoordelingsniveau is bij de beoordeling en verificatie van de prestatiebestendigheid een aangemelde instantie (notified body) betrokken. Deze aangemelde instanties moeten, zoals de naam inhoudt, door de lidstaten in Brussel
Instantie voor productcertificering
Certificatieinstantie voor productiecontrole
Testlaboratorium
Toelatingsonderzoek van de fabriek en certificering van de interne kwaliteitsbewaking in de fabriek
x
Permanente bewaking, beoordeling en goedkeuring van interne kwaliteitsbewaking
x
Conformiteitscertificaat van productiecontrole
x
Typeonderzoek van het product bij het begin van de productie
x
Opmerking: De cijfers bij Systemen geven de zwaarte aan van het testregime. Systeem "I is streng, met zware inspecties door een derde onafhankelijke partij, systeem 4 is eenfabrikant eigen verklaring'. Type systeem 2 bestaat onder de Verordening Bouwproducten niet meer.
x
ilT tirárag .r.••••
A dr
CE-markering
‘11..WIL '441 .7•1 pgrard Hoe afwijkend we de kozijnen ook maken, met de CEmarkering tonen we aan dat ze voldoen aart alle eisen. Foto: Nederlandse Bond van Timmerfabrikanten, Bussum.
testlaboratorium, moet inschakelen bij het typeonderzoek bij het begin van de productie (initial type testing, ITT). Alvorens de fabrikant (van kozijnen) de CE-markering kan aanbrengen, moet hij eerst de technische documentatie opstellen waarin alle zaken die betrekking hebben op het vereiste beoordelingssysteem en op de verificatie van de prestatiebestendigheid worden omschreven. Vervolgens moet hij een prestatieverklaring opstellen en hierna kan hij de CE-markering aanbrengen. De technische documentatie en de prestatieverklaring moeten, nadat het bouwproduct in de handel is gebracht, minimaal tien jaar worden bewaard. Ook wordt de fabrikant geacht procedures op te stellen voor het handhaven van de aangegeven prestaties.
Naam en adresgegevens van Fabrikant
Timmerfabriek Het Raam Postbus 11 1234 AA Kozijndorp
Jaar van aanbrengen CEmarkering
11
NEN-EN 14351-1:2006-41:2010
Europese norm
Type XYZ - Kozijn voor toepassing in woningen
Beschrijving van het product
Weerstand tegen windbelasting - Proefdruk: Klasse 2 Weerstand tegen windbelasting - Vervorming: Klasse B Waterdichtheid - onbeschut: Klasse 5A Waterdichtheid - beschut: npd Sterkte van veiligheidsvoorzieningen: npd Thermische eigenschappen: Uw = 1,7 W/(m2 K) Luchtdoorlatendheid: Klasse 3 Akoestische eigenschappen: RN (C ;Gr) = 33 (-1;5) dB
Eigenschappen
PRESTATIEVERKLARING
Zoals genoemd moet de fabrikant voor elk product dat hij met de CE-markering op de markt brengt een prestatieverklaring opstellen. Deze verklaring moet hij aan zijn afnemer overhandigen, of op papier of in elektronische vorm. Als de afnemer om een papieren versie vraagt moet hem die worden verstrekt. Bestaat de levering aan een gebruiker uit een partij van hetzelfde product, dan kan worden volstaan met een enkel exemplaar van de prestatieverklaring. De Verordening Bouwproducten biedt de mogelijkheid dat de fabrikant de prestatieverklaring op zijn website plaatst. In NEN-EN 14351-1 worden voor kozijnen onder systeem 3 de volgende zaken vermeld die de prestatieverklaring moet bevatten: • Naam en adres van de producent of zijn vertegenwoordiger in de Europese Unie. • Productieplaats. • Beschrijving van het product en het beoogde gebruik. • Kopie van de informatie die bij de CE-markering is gevoegd. Voorwaarden waaraan het product voldoet. Specifieke voorwaarden voor het gebruik.
Voorbeeld van de CE-markering zoals deze op een kozijn moet worden aangebracht.
Naam en adres van het testlaboratorium dat het typeonderzoek heeft uitgevoerd. Naam en functie van de persoon die gemachtigd is om namens het bedrijf de verklaring te ondertekenen. Essentiële kenmerken en hun prestaties in niveaus of klassen of in een beschrijving. De essentiële kenmerken waarvoor geen prestatie is aangegeven, de letters `npd' (no performance determined - geen prestatie bepaald). Opmerking: NEN-EN 14351-1 geeft geen voorschriften over de vorm van de prestatieverklaring, maar alleen over de inhoud ervan (dat kan ook niet, want de norm is niet op een mandaat van de verordening bouwproducten opgesteld). De verordening stelt hier overigens geen eisen aan voor normen. Het format voor de prestatieverklaring wordt gegeven in Bijlage EI van de verordening bouwproducten.
AANBRENGEN CE-MARKERING OP PRODUCT
De CE-markering moet, voordat het bouwproduct in de handel wordt gebracht, zichtbaar, leesbaar en onuitwisbaar op het kozijn of op een etiket worden aangebracht. Als dat om wat voor reden niet mogelijk is wordt de CE-markering aangebracht op de verpakking of in de begeleidende documenten. De CE-markering wordt gevolgd door: naam en adres of een identificatiecode van de fabrikant; laatste twee cijfers van het jaar waarin zij het eerst werd aangebracht; referentienummer van de prestatieverklaring; verwijzing naar de toegepaste geharmoniseerde technische specificatie (NEN-EN 14351-1:2006+A1:2010); beschrijving van het product en het beoogde gebruik. Naast deze informatie moeten ook de relevante prestaties van het product warden vermeld, zoals genoemd in de Tabel ZA.1 van de norm.
mentatie (STD, Specific Technical Documentation) kan aantonen dat het bouwproduct voldoet aan de toepasselijke voorschriften en dat de toegepaste procedures gelijkwaardig zijn aan de procedures volgens de geharmoniseerde norm.
ZICHTBAARHEID
Vanaf het moment dat het kozijn de fabriek verlaat moet de CE-markering duidelijk zichtbaar en leesbaar zijn aangebracht. Dit kan door een etiket dat bestand is tegen weer en wind en waarvan de inkt onuitwisbaar is. Als er een CE-verplichting bestaat voor onderdelen, bijvoorbeeld hang- en sluitwerk, die in het kozijn worden gebruikt, hoeft dit niet op de prestatieverldaring en de markering van het kozijn te worden vermeld. Voor de fabrikanten van die onderdelen geldt uiteraard die verplichting wel, indien althans voor dat product CE-markering voorgeschreven is. De zichtbaarheid en de leesbaarheid van het CE-merk mogen niet negatief worden beïnvloed en er mag door dat merk geen verkeerde voorstelling van het CE-merk wordt gegeven. Vanaf juli 2013, nadat de verordening bouwproducten van kracht is geworden, moeten de fabrikanten ook een prestatieverklaring opstellen die ze aan de afnemers ter beschikking moeten stellen. Zie ook het artikel: 'CE-markering bouwproducten: wanneer verplicht en vrijwillig?', van dr. ir. Caspar van den Thillart. VEREENVOUDIGDE PROCEDURES
Naast de genoemde afwijkingen kent de Verordening bouwproducten ook enkele vereenvoudigde procedures die onder specifieke voorwaarden mogen worden toegepast, namelijk: het gebruik van geëigende technische documentatie bij het bepalen van het producttype bij het typeonderzoek (ITT); het gebruik van vereenvoudigde procedures door micro-ondernemingen bij de bepaling van het producttype, het typeonderzoek (ITT); andere vereenvoudigde procedures voor de prestatiebeoordeling. Dit wordt hieronder nader toegelicht. GEBRUIK GEËIGENDE TECHNISCHE DOCUMENTATIE
Voor het typeonderzoek mag de fabrikant: 1. Gebruikmaken van een geëigende technische documentatie waaruit blijkt dat één of meer essentiële kenmerken van het product een bepaald prestatieniveau of een bepaalde prestatieklasse halen zonder tests of berekening. 2. De testgegevens en rapporten van het typeonderzoek van een andere fabrikant gebruiken. Het moeten dan wel identieke producten zijn die op een identieke wijze worden vervaardigd en
ANDERE VEREENVOUDIGDE PROCEDURES CE-markering: noodzakelijk kwaad of toch belangrijk voor de timmerindustrie? Foto: Nederlandse Bond van Timmerfabrikanten, Bussum.
die uit identieke componenten bestaan. Dat de fabrikant toestemming moet hebben van die andere fabrikant lijkt duidelijk. Wel blijft de andere fabrikant verantwoordelijk voor de nauwkeurigheid, betrouwbaarheid en bestendigheid van die testresultaten. In de NEN-EN 4351-1 wordt dit het principe van gedeeld typeonderzoek (shared ITT) genoemd. 3. Testgegevens van de toeleverancier gebruiken mits aan voorwaarden is voldaan. De fabrikant voegt de componenten samen volgens nauwkeurige instructies van de leverancier. Voorwaarde is dat de toeleverancier het geheel van de samengevoegde componenten reeds heeft getest volgens de relevante geharmoniseerde technische specificatie en de rapporten van het typeonderzoek voldoende gedetailleerd zijn. Uiteraard moet ook hiervoor de andere fabrikant of leverancier de toestemming hebben gegeven voor het gebruik en blijft deze verantwoordelijk voor de nauwkeurigheid, betrouwbaarheid en bestendigheid van die testresultaten. Bij dit systeem van getrapt typeonderzoek (cascading ITT) moeten de fabrikanten dezelfde typen componenten gebruiken als die door de toeleverancier werden gebruikt in het typeonderzoek. GEBRUIK VEREENVOUDIGDE PROCEDURES MICRO-ONDERNEMINGEN
Micro-ondernemingen zijn ondernemingen met minder dan tien werknemers en waarvan de omzet niet meer dan a miljoen euro bedraagt. Zij mogen bij een bouwproduct dat voor het typeonderzoek onder de systemen 3 en 4. valt, de bepaling van het producttype vervangen door methoden die afwijken van die in de toepasselijke geharmoniseerde norm. Ook mogen ze bouwproducten waarop systeem 3 van toepassing is, behandelen overeenkomstig de bepalingen die gelden voor systeem 4. Voorwaarde is wel dat de onderneming met specifieke technische docu-
Als producten afzonderlijk of als maatwerk in een niet-seriematig productieproces warden vervaardigd in antwoord op een specifieke bestelling voor toepassing in één geïdentificeerd bouwwerk, mag de fabrikant in plaats van de voorgeschreven prestatiebeoordeling het toepasselijke systeem vervangen door een technische documentatie (STD). Uit deze technische documentatie moet wel blijken dat het product aan de voorschriften voldoet en dat de gebruikte procedures gelijkwaardig zijn aan de procedures volgens de geharmoniseerde norm. GEVOLGEN NEDERLANDSE KOZUNINDUSTRIE
Van deze vereenvoudigde procedures kan de Nederlandse kozijnindustrie gebruik maken. De leden van de Nederlandse Bond van Timmerfabrikanten maken in principe al gebruik van gedeeld typeonderzoek (shared ITT). Ze hebben gezamenlijk onderzoek uitgevoerd naar de eigenschappen en prestaties van houten kozijnen en voorschriften opgesteld in de KVT (Kwaliteit van Timmerwerk). In Nederland zijn er verschillende kleine ondernemingen die gebruik kunnen maken van de vereenvoudigde procedures voor microondernemingen. Door kleine aannemers worden veel kozijnen in eigen beheer gemaakt voor kleine projecten. Het betreft dan vaak kozijnen voor een enkele nieuwe woning of voor vervanging in een bestaande woning. ECWINS
Omdat het voor fabrikanten kostbaar kan zijn om elk type kozijn te beproeven is er tussen mei 2006 en juni 2010 een Europees onderzoeksproject uitgevoerd om te komen tot een eenvoudigere methode voor het bepalen van de essentiële eigenschappen van kozijnen. Dit heeft geresulteerd tot een softwaretool waarmee de essentiële eigenschappen kunnen worden bepaald door middel van berekeningen en analyses. In het project is een inventarisatie gemaakt van de verschillende Europese kozijntypen die vervolgens zijn geanalyseerd en in componenten onderverdeeld. Als belangrijke componenten werden, naast de afmetingen en de houtmaten, vastgesteld: het glas en de glasdichting, de
luchtdichtingsprofielen, verbindingen, bediening en hang- en sluitwerk. Uit de typen is een selectie gemaakt van ruim vijftig kozijnen die zijn beproefd op de voor CE-markering belangrijke eigenschappen. Op basis van de resultaten is er een softwaretool ontwikkeld waarmee vier eigenschappen van de kozijnen kunnen worden berekend (weerstand tegen windbelasting, geluidsisolatie, thermische isolatie en sterkte van de veiligheidsvoorzieningen) terwijl de waterdichtheid en luchtdoorlatendheid worden voorspeld door middel van een intelligente tool. Onderdeel van deze tool is een database waarin van de beproefde kozijnen de proefresultaten en de genoemde componenten met hun eigenschappen zijn opgenomen. Verder worden ook alle nieuwe, berekende, kozijnen opgenomen, Op deze manier kunnen de gegevens in de database worden gebruikt voor het bepalen van de eigenschappen van nieuwe kozijnen (typeonderzoek of ITT). Aan het project, dat was geïnitieerd door het Duitse `Fachverband des Tischlerhandwerks' uit Noordrijn-Westfalen, hebben dertig partijen deelgenomen, te weten: tien Europese brancheverenigingen, vijftien mkb's en vijf Europese universiteiten en onderzoeksinstituten (Technische Universiteit Delft, de universiteit van Sopron in Hongarije, TNO, VTT uit Finland en het Italiaanse CNRIvalsa). Meer informatie zie: www.ecwins.eu.
Klasse onbeschut (A
1A
2A
3A
4A
SA
6A
7A
8A
9A
Exxx
Proefdruk in Pa
(0)
(50)
(100)
(150)
(2001
(250)
(300)
(450)
(600)
('600)
Klasse beschut (B)
1B
2B
3B
48
58
6B
7B
Proefdruk in Pa
(0)
(50)
(100)
(150)
(200)
(250)
(300)
C. Sterkte van veiligheidsvoorzieningen (safety devices) Veiligheidsvoorzieningen, zoals doorvalbeveiligingen en bevestigingspunten voor schoonmaakwerkzaamheden moeten, als ze zijn aangebracht, gedurende 60 seconden een belasting van 350 N kunnen weerstaan. Deze belasting moet op de meest ongunstige plaats van het element worden aangebracht. De ondergrens van de sterkte, moet worden aangetoond door proeven volgens NEN-EN 14609 of NEN-EN 948, of door berekening (threshold value).
D. Thermische eigenschappen De warmtedoorgang van kozijnen kan worden afgeleid uit de norm NEN-EN 150 10077-1, berekend volgens NEN-EN 150 10077 of gemeten volgens NEN-EN 150 12557. De gemeten of berekende waarde voor de warmte doorgang, U, wordt weergegeven in W/(m2.1<) (dec la red value).
E. Luchtdoorlatendheid Dok voor de luchtdoorlatendheid moet men een klasse declareren. Oe klassen zijn afhankelijk van de opgelegde druk. Er moeten twee proeven worden uitgevoerd, één met een positieve druk en één met een negatieve druk. Oe luchtdoorlatendheid kan worden bepaald volgens NEN-EN
AFKORTINGEN
1026. De klassen zijn:
•
CE: Conformité Européenne (in overeenstemming met de Europese
•
CPD: Construction Products Directive (Richtlijn Bouwproducten)
regelgeving)
•
Klasse Maximale proefdruk (Pa)
1
2
3
4
150
300
600
600
50 of 12,50
27 of 6,75
9 of 2,25
3 of 0,75
CPR: Construction Products Regulation (Verordening Bouwproducten) ITT: initial type testing (typeonderzoek bij het begin van de produc-
Referentie luchtdoorlatendheld bij 100 Pa
m3 / (h-m2), of m3/(h-m)
tie) •
Npd: no performance determined (geen prestatie bepaald)
•
OJEU: Official Journal van de Europese Unie
F. Akoestische eigenschappen De geluidisolatie die wordt bepaald volgens NEN-EN150140 wordt
•
STD: Specific Technical Documentation (specifieke technische docu-
vermeld als een gedeclareerde waarde als R„, (C;Ctr) in dB.
mentatie) G. Dangereous substances Uit het product mogen gedurende de hele levenscyclus geen stoffen vrijkomen die een risico vormen voor de hygiëne, gezondheid en veiligheid
FUNDAMENTELE EIGENSCHAPPEN
en mogen geen buitengewoon grote invloed uitoefenen op de milieuk-
A. Weerstand tegen windbelastingen
of het vrijkomen van toxische gassen.
waliteit of op het klimaat. Voorbeeld zijn de emissie van formaldehyde De weerstand tegen windbelasting moet worden vermeld in de vorm van een klasse. Deze klasse, die afhankelijk is van de opgelegde druk en van
Als het voor de toepassing niet nodig is kan de producent opgeven dat
de optredende vervormingen, kan worden bepaald volgens NEN-EN 12211
één of meerdere eigenschappen niet zijn bepaald door de vermelding
of worden berekend. NEN-EN 14351-1 vermeld de volgende klassen:
van NPD (no performance Oeterrffined).
Klassen
Proefdruk in Pa
Klassen Vervorming
1
2
3
4
5
Exxxx
400
800
1200
1600
2000
> 2000
A 51/150
B
C
/200
/300
D
B. Waterdichtheid Gok de waterdichtheid moet werden vermeld in de vorm van een klasse. De klassen, die afhankelijk zijn van de opgelegde druk worden onderverdeeld in klassen voor niet-beschutte ramen en voor beschut aangebrachte ramen. De waterdichtheid kan worden bepaald volgens NEN-EN 1027. De klassen zijn:
Sjef Kickken is eigenaar van '
