24 mei 2005
Jaarbeurs Utrecht
Cancersurvivors?! Psychologische zorg na behandeling van kanker
Sylvia Verhage Verpleegkundig specialist oncologie Jeroen Bosch Ziekenhuis, ‘s-Hertogenbosch
Naakt Kanker in Beeld Holzenspies & Taal, 2003
Opzet presentatie • Wat verstaan we onder psychische klachten? • Begrippen: cancersurvivors /distress • Welke psychosociale problemen komen voor bij de oncologische patiënt na beëindiging van de behandeling? • Definitie nazorg-kwaliteitscriteria • Verschillende vormen van nazorg • Rol verpleegkundige
Psychische klachten: verstoord evenwicht tussen draaglast en draagkracht. Draaglast: het geheel aan gebeurtenissen omstandigheden, die een belasting in het leven van de patiënt vormen. Draagkracht: het vermogen van de patiënt om zich aan deze omstandigheden aan te passen.
Distress Het geheel aan onprettige, emotionele ervaringen, die voortvloeien uit het aanpassingsproces aan de ziekte (Holland, 1999)
Draagkracht
Het aanpassingsproces aan kanker, de Jong & van Weezel, 2001
Fasen ziekteproces • Acute fase: in deze fase zijn patiënten bezig de verstoringen die de ziekte met zich meebrengt het hoofd te bieden. • Chronische fase: treedt in als de behandeling is afgerond. Patiënten met een goede prognose: ’survivors’. • Palliatief-terminale fase: patiënten moet in deze fase de dreiging van de dood een plaats geven. Strijd
Factoren Leeftijd Leeftijdsfase Persoonlijkheid Copingsstrategieën Sociale netwerk
Begeleiding
Verwerkingstaken • Ervaren van de pijn van het verlies op emotioneel niveau • Accepteren van de realiteit van het verlies op kennis- of cognitief niveau • Aanpassen aan de nieuwe situatie en oppakken nieuwe taken op gedragsniveau. (van de Wiel, e.a., 2001)
Asymetrie
Percentage genezingskansen Uterus Cervix Mamma Testis CLL Hodgkin
82 % 72 % 76 % 95 % 70 % 81%
(Terlingen, 2004)
Inzicht
Lichamelijke problemen survivors • • • • • • •
Vermoeidheid Pijn Lymfoedeem Problemen met mond en tanden Gewicht en eetgewoonten Verlies van controle over blaas en darmen Veranderingen in het seksleven
Vermoeidheid na kanker
Kenmerken 1. Treedt plotseling op 2. Extreem, uitputting 3. Herstelperiode langer (Blijenberg & Servaes, 2001)
Inkeer
Resultaten NFK enquête (600) extreem vermoeide ex-kankerpatiënten • 62 % weer aan het werk • 83 % werkte meer dan 20 uur per week, na de ziekte 21 % • 25 % heet problemen met bedrijfs- of keuringsarts • 15 % spande een rechtszaak aan
Verdriet
Afscheid
Resultaten onderzoek Verbeek (2003) 188 patiënten Aard en omvang problematiek na behandeling Psychisch • 27 % problemen levensbedreigend karakter ziekte • 42 % voelde zich niet nuttig en heeft het gevoel anderen tot last te zijn • 20 % last te hebben van aantasting lichaam, bv borstamputatie • 13 % angstig voor controles
Resultaten onderzoek Verbeek (2003) 188 patiënten Aard en omvang problematiek na behandeling Lichamelijk • Vermoeidheid 25 % • Pijn 18 % Relationeel 48 % relatieproblemen: - 31 % met partner - 26 % met vrienden en bekenden Financieel 20 % (in Schram, 2004)
Scarved beauty
Vragen met betrekking tot de zorg na de behandeling • • • •
Wie? Standaard aanbod /screening? Is het zinvol om na ontslag de zorg te continueren? Op welke manier?
Nazorg Begeleiding van patiënten die lichamelijke en of psychosociale problemen hebben na beëindiging van de behandeling. Doel: lichamelijk en geestelijk welbevinden zo optimaal mogelijk te herstellen of zonodig aan te passen in de eigen sociale omgeving. (Schram, 2004)
Kwaliteitscriteria nazorg 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Visie op zorg Competenties verpleegkundige disciplines Coördinatie van zorg Continuïteit van zorg Multidisciplinaire samenwerking Informatievoorziening Communicatie tussen zorgverleners Doelmatigheid (Schram, 2004)
Nazorgmogelijkheden • • • • • • •
Verpleegkundig nazorgspreekuur (Kronemeijer e.a., 2000) Telefonische nazorg Ontslagmanagement (van de Walle e.a., 2003) Continuïteitshuisbezoeken (van der Lans e.a, 2004) Herstel & Balans Cursus Omgaan met kanker (Grol e.a, 2001) Kortdurende oncologische psychotherapie (Wiel & van Linden van den Heuvel, 2001)
Nazorgmogelijkheden • Psychotherapeutische groepsbegeleiding voor vrouwen met borstkanker (Vos & Remie, 2001)
• Inloopavonden lotgenotencontact voor jonge vrouwen met borstkanker (BVN) • Creatieve therapie • Yoga
Pijn
What is distress?
How do you know when distress is normal or more serious? Tool to help measure your distress
Self-Assessment Questionnaire for patients /family and caregivers
How can I help myself cope with cancer? Dr. Jimmie Do…… • Rely on ways of coping that have helped you solve problems and crises in the past: talk to someone else about your illness, relaxtion, music. • Deal with cancer one day at a time and leave worries about the future behind. • Use support and self-help groups.
How can I help myself cope with cancer? Dr. Jimmie Don’t……… • Believe the old saying that cancer equals death. • Blame yourself for causing your cancer. • Feel guilty if you can’t keep a positive attitude all the time. • Suffer in silence. • Keep your worries en symptoms secret from person closest to you.
Website ACS
www.cancer.org
NCCN
www.nccn.org
Hoop
