Campuskrant. 13 Reportage GEBARENTAAL AAN DE K.U.LEUVEN. Filip De Boeck over jongeren in postkoloniaal Afrika. Kindheksen in Kongo groeiend probleem

Tijdschrift Toelating gesloten verpakking 3500 Hasselt 1 - n° BC 6379

Verschijnt 3-wekelijks, uitgez. juli en aug. Afgiftekantoor 3500 Hasselt 1

België-Belgique P.B. 3500 Hasselt 1 12/39

Campuskrant erkenning: p303221

t ijdschr if t va n de k.u.leu v en — bi j l age —

personeelskrant pagina’s 10 tot 12

23 nov 2005 | nr 5 | 17de ja argang | w w w.kuleu ven.be/ck/

13

14

Reportage GEBARENTAAL AAN DE K.U.LEUVEN

Leven na Leuven HANS GEYBELS, WOORDVOERDER VAN KARDINAAL DANNEELS

Studenten

kamer

concert

Wie het moeilijk vindt om een hele avond op zijn stoel te blijven zitten tijdens een concert, kon vorige week donderdagavond zijn hartje ophalen. Tijdens de allereerste editie van Kotconcerten zetten studentenkoten in de hele stad hun deuren open. Muzikale studenten en één dito prof (met kromhoorn) vergastten de bezoekers op stemmige renaissancemuziek. Lees het verslag op pagina 18.

(© Rob Stevens)

Filip De Boeck over jongeren in postkoloniaal Afrika

Kindheksen in Kongo groeiend probleem

F

ilip De Boeck is een reiziger met een kritische blik. Met zijn antropologische analyses tracht hij al bijna twintig jaar de Kongolese en Angolese maatschappij te bevatten. “Sinds 1987, het jaar waarin ik aan de K.U.Leuven als onderzoeker begon, werk ik in Kongo. In het begin leefde ik er op het platteland aan de grens met Angola. Mijn interesse voor de diamanttrafiek tussen de twee landen bracht me later naar stedelijke gebieden.” De Kongolese hoofdstad Kinshasa, waar De Boeck nog regelmatig naar terugkeert, vormt sinds enige tijd het onderwerp van zijn doorgedreven onderzoek. Ook Francine Dal deed jarenlang praktijkervaring op in het voormalige Leopoldville. Ze werkte er samen met het Belgische Rode Kruis aan het probleem van de straatkinderen en kindsoldaten. De Boeck: “Onze ontmoeting maakt deel uit van een interfacultaire cyclus van lezingen over verschillende onderwerpen die aan de ontwikkelings-problematiek raken.” Die worden georganiseerd door CADES, de Master in Cultures and Development Studies, waaraan De Boeck verbonden is als lesgever. Eén van de meest significante evoluties in het postkoloniale Afrika van vandaag is de veranderende positie van kinderen. De Boeck vergelijkt die graag met een Rubik’s Cube, die verschillende kanten heeft. “De kinderen worden gebroken door de Afrikaanse maatschap-

Verschijningsdata Campuskrant 2005–2006 met: Alumnikrant (AK) Personeelskrant (PK)

In de miljoenenstad Kinshasa leven naar schatting 20.000 straatkinderen. “Een groot deel daarvan is er terechtgekomen nadat ze door hun familie van hekserij werden beschuldigd”, zegt hoogleraar antropologie Filip De Boeck. Tijdens een debat met psychologe Francine Dal (VUB) op 6 december kaart De Boeck het thema van kindheksen en kindsoldaten aan. “Kinderen vormen een belangrijk radertje in het moeilijke proces dat heel wat Afrikaanse steden op dit moment doormaken.” Katrien Steyaert pij, maar tegelijkertijd breken ze die zelf ook. Ze nemen een verwarrende positie in tussen heden en verleden, ze zijn evenzeer slachtoffer als dat ze ingrijpen in de samenleving. Ze hebben vaak meer autoriteit dan hun ouders: een kalasjnikov geeft een tienjarige reële macht en brengt het generatiemodel in crisis. Op die complexe figuren ent zich de culturele en sociale omwenteling die Afrika op dit moment doormaakt.” Duiveluitdrijving In Kongo vormen niet de kindsoldaten maar de ‘kindheksen’ het grootste probleem. “Sinds een tiental jaar komen heel wat kinderen op straat terecht omdat ze door hun familie als de oorzaak van ziekte of ander onheil worden beschouwd. Ze worden afgezonderd in kerken waar de duivel uit hen gedreven wordt. Hekserij vormde altijd al een onderdeel van de Afrikaanse cultuur,

nr. Verschijningsdatum

6 14 december (AK)

maar deze praktijken vinden plaats in een nieuwe, stedelijke context: er is geen solidariteit meer, de families leven in crisis en de geldlogica heeft die van de gift vervangen. Ook Kinshasa is zo op zoek naar zijn nieuwe identiteit.” Eén van de vele vragen die De Boeck tijdens het debat wil opwerpen, is of het zin heeft de straatkinderen weg te halen uit hun omgeving. “Ik heb heel wat kinderen gezien die in erbarmelijke omstandigheden leven. In eerste instantie voel je medelijden met hen, maar velen willen er niet weg. De moeilijke ruimte die de straat is, geeft hen een soort vrijheid die ze daarvoor niet kenden.” Het toont meteen de complexiteit van de materie aan. De antropoloog ziet het als zijn taak om het probleem van de ‘kindheksen’ in een ruimere context te plaatsen. “Onder invloed van de opgang van het christelijk fundamentalisme in de Verenigde

7 18 januari (AK)

8 8 februari (PK)

Staten planten radicale kerkgemeenschappen zich razendsnel voort op het Afrikaanse continent. Zij worden door heel wat ngo’s met de vinger gewezen omdat hun priesters de exorcismepraktijken toepassen op de kinderen. Ik zou die clerus eerder tot partner maken om de kinderen opnieuw te integreren. Ik zou de hekserij ook niet afdoen als bijgeloof. De nieuwe kerken brengen een toegankelijk verhaal waarin heel wat mensen antwoorden vinden die de staat hen niet kan geven. Ze dragen bij tot de overgang van een lokaal, cultureel model naar een globaal, kapitalistisch model. Dat gaat natuurlijk niet zonder slag of stoot. Maar misschien is het wel een natuurlijke transformatie die de Afrikaanse maatschappij moet doormaken. Het is een illusie te denken dat wij daar kunnen of moeten op ingrijpen. We moeten het vooral proberen begrijpen. De positie van het kind is daarbij één van de belangrijkste sleutels.” ‘Do we save street-children by keeping them away from the street?’ Filip De Boeck vs. Francine Dal. Dinsdag 6 december, 19u–21u30, Auditorium Zeger Van Hee, College de Valk, Tiensestraat 41. http://www.cades.be/pf91 Van 28 november tot 7 december kan je in de Nieuwe Valk een tentoonstelling over de millenniumdoelstellingen bezoeken. http://www.dgos.be

9 1 maart (AK)

10 22 maart (PK)

2

Met ‘gezuiverd’ EEG betere evaluatie epilepsie

3

“De universiteit is een vrijhaven”

4

Rector Vervenne over waarachtigheid en wetenschap

5 5

15 jaar PET-scan Ingenieursopleidingen na Bologna Prijzen Onderzoeksraad De Roma-zigeuners, HIV-inhibitoren & koude sterren

6 7

Prijzen Academische Stichting Leuven Kwantummechanische wetten & chemokinen

Opleidingspraktijk huisartsen vernieuwd

8

Een geschiedenis vol gaatjes

9

nieuws

23.11.2005

campuskrant

40 jaar Campus Kortrijk Naar aanleiding van het veertigjarige bestaan van de Campus Kortrijk en van haar opleiding Rechtsgeleerdheid in het bijzonder, vond op 18 november een Alumnidag Rechten plaats. Die werd opgedragen aan professor Georges Macours, één van de pioniers van de Rechtsfaculteit in Kortrijk. Na de eerste universitaire expansiewet van 9 april 1965, werd in Kortrijk de kandidatuurcampus Letteren en Wijsbegeerte opgericht. Ook Rechtsgeleerdheid behoorde hier oorspronkelijk toe, maar de opleiding kreeg later een eigen subfaculteit. Professor Georges Macours (foto rechts) doceerde er jarenlang Romeins Recht. Naar aanleiding van zijn emeritaat wilden zijn collega’s hem huldigen. Op de foto onder, vlnr: kardinaal Godfried Danneels, rector Marc Vervenne, professor Macours en zijn vrouw, campusrector Piet Vanden Abeele en Edith Van den Broeck, voorzitter Hoge Raad voor de Justitie.

(© Rob Stevens)

Inhoud

100 jaar mondzorg in Leuven

De mogelijkheden van K.U.Loket

10

De Collega’s: Sonia Teck

10

Upgrade Faculty Club

11 11

Gelijke Noemers: Patrick Wouters ZAP: bevorderingen en benoemingen

12

Sein op veilig

12 13

Horen met je ogen, spreken met je lichaam Cursus gebarentaal is succes

Leven na Leuven: theoloog Hans Geybels

14

Kamerbreed

15 16

Een leven lang: Hugo De Man Veroordeeld door het Vaticaan

17

Publicatie over proces-Ubaghs

Verslag kotconcerten Valvas Vragevuur Sofie Kees

18 19 20

Campuskrant is het driewekelijkse tijdschrift van de K.U.Leuven, bestemd voor studenten, personeelsleden en oud-studenten. Om de zes weken bevat Campuskrant een Personeelskrant, met nieuws dat speciaal voor personeelsleden interessant is. De nummers zonder Personeelskrant bevatten een Alumnikrant. Deze nummers worden verstuurdnaar alle oud-studenten die lid zijn van een alumnikring. Wie ook de andere nummerswil ontvangen, kan dat melden aan [email protected], (t) 016 32 40 15.

(© Rob Stevens)

Personeelskrant

Forum: Lessen uit een biografie

Wat is goed onderwijs? Biografieën vormen vaak boeiende lectuur. Wat werkelijk werd beleefd, beklijft meer dan wat is gefingeerd. Wie daar kon van meespreken was Richard Courant, vóór de oorlog hoogleraar in de wiskunde en directeur van het befaamde Mathematisches Institut te Göttingen, gevlucht voor de nazi’s, en opnieuw gestart in New York waar hij het Courant Institute of Mathematical Sciences oprichtte. Zijn biografie, zoals opgetekend in een reeks gesprekken door de vaardige hand van Constance Reid (Springer, 1976), blijft lezenswaard. Op drie plaatsen haalt Courant herinneringen op aan het onderwijs van zijn jeugd. Zijn vroegste herinnering is aan het König-Wilhelms Gymnasium van Breslau, nu Wroclaw, waar hij les kreeg van Erich Maschke. Die was een begenadigd lesgever, die, in weerwil van zijn beperkte mogelijkheden, een grote passie en verbeelding voor wetenschappen bij zijn leerlingen wist op te wekken. Ook ons onderwijssysteem kent tot op heden dergelijke individuen. Ze zijn niet talrijk en worden voortdurend opgejaagd door inspectie en administratie. Toch weten ze te overleven door de kracht van hun overtuiging, en hier en daar de wijsheid van een schooldirectie. Op zeventien jaar is Courant uitgekeken op het gymnasium, en volgt hij in afwachting van zijn Abitur les aan de plaatselijke universiteit (van flexibilisering gesproken). Hoewel hij daar vele voortreffelijke lesgevers ontmoet, herinnert hij zich vooral de vreselijke algebrist Jacob Rosanes. Deze man kwam naar het auditorium met in de ene hand een krijtje en in de andere hand een dampende spons. Zo zwalpte hij heen en weer voor het bord, met de linkerhand onmiddellijk uitvegend wat de rechter had opgeschreven, al wat daartussen stond met hoofd en leden bedekkend als gold het een geheime schat. Na de les kwamen de studenten bij mekaar om hun fragmentarische notities te vergelijken en te trachten de cursus te reconstrueren. Courant noteert dat

hij achteraf bekeken daaruit veel heeft geleerd, niet verwonderlijk als je weet dat bijvoorbeeld een Erich Hecke, die later zijn eigen algebra zou ontwikkelen, deel uitmaakte van dit peer teaching experiment

Als evaluatie één valkuil moet vermijden, dan is het te willen normeren wat goed onderwijs is avant-la-lettre. Of hoe barslecht onderwijs toch tot goede resultaten kan leiden. In deze tijden van evaluatie vrees ik dat collega Rosanes er onherroepelijk zou uitgaan. Zo is dat nu eenmaal. Courant stijgt geleidelijk in de ranking van de universiteiten en trekt naar Göttingen, het mekka van de toenmalige mathematisch-fysische wetenschap. Hij ontmoet er iets dat zelfs de begenadigde Maschke hem niet kon geven. Als Hilbert naar het leslokaal komt, brengt hij niet alleen begeestering mee maar ook de kracht van een oorspronkelijk intellect, direct en creatief betrokken op de leerstof. De aanwezigen zijn niet langer studenten maar getuigen. Ook dat is een vorm van leren, al is het geen begeleide zelfstudie. Tot zover enkele anekdotische overwegingen, opgetekend uit de mond van een oude man op het einde van zijn leven, als het tijd is voor de laatste evaluatie. Biografieën zijn ook vaak boeiend omdat het leven op subtiele wijze wordt geromantiseerd. Zo kunnen we doordringen tot de kern. Onderwijs is een kwestie van menselijk contact tussen lerenden. De toetssteen voor goed onderwijs is de mate waarin deze relatie tussen personen zich kan ontwikkelen. Daar is altijd sprake van rijkdom, van diverse vormen, diverse persoonlijkheden. Als evaluatie één valkuil zou moeten vermijden, dan is het wel te willen normeren wat goed onderwijs is. Professor Arnout Ceulemans Afdeling Kwantumchemie en Fysicochemie

campuskrant

nieuws

23.11.2005

3

“ ” geciteerd

Gebuisd door de buis

De Standa ard, 14.11.2005 —

Wim Van Paesschen: “Chirurgisch ingrijpen bij epilepsiepatiënten is enkel mogelijk als het gaat om zones waar de operatie geen schade toebrengt.” (© Rob Stevens)

Scrollen voor een betere pre-chirurgische epilepsie-evaluatie

Ingenieurs en artsen ‘zuiveren’ epilepsiebeelden Ongeveer één procent van de wereldbevolking — 50 miljoen mensen — lijdt aan epilepsie. Samenwerking tussen artsen en ingenieurs kan soelaas bieden. Fysicus Wim De Clercq onderzocht in zijn doctoraatswerk, onder het promotorschap van professor Sabine Van Huffel en professor Wim Van Paesschen, de (on)voorspelbaarheid van epileptische aanvallen. Hij ontwikkelde een nieuwe methode om EEG-signalen te zuiveren, wat leidt tot een verbetering van de prechirurgische evaluatie. De resultaten werden onder meer gepubliceerd in het prestigieuze medische tijdschrift The Lancet. Henk Van Nieuwenhove

N

euroloog Wim Van Paesschen werd dagelijks geconfronteerd met onzuiverheden die de evaluatie van scalp elektro-encefalografische signalen (EEGsignalen) in de helft van de gevallen onmogelijk maakten. Epilepsie is een aandoening van de grijze hersenschors en wordt gekenmerkt door steeds terugkerende kortsluitingen, die je kan zien op een EEG. Tijdens een epileptische aanval wordt het EEG-signaal echter ‘bevuild’ door spiersamentrekkingen die het gevolg zijn van bijten, kauwen of fronsen. Wim De Clercq ontwikkelde samen met ingenieur Anneleen Vergult aan de Faculteit Ingenieurswetenschappen (Departement ESAT) een algoritme om de ‘ruis’ uit te zuiveren, het beeld ‘op te schonen’ zoals dat in vakjargon heet. Door implementatie van dit algoritme in een softwaresysteem, hoeft de dokter alleen maar te scrollen om het EEG op te schonen. Opereren of niet? “Het resultaat is een belangrijke verbetering”, zegt Van Paesschen. “Vroeger was 50 procent van deze EEG-signalen onbruikbaar. Op een zeer gebruiksvriendelijke manier kunnen deze beelden nu worden opgeschoond, wat leidt tot een betere prechirurgische evaluatie.” Alleen al in Leuven, één van de vier referentiecentra voor refractaire epilepsie, dienen zich jaarlijks zo’n honderd patiënten met moeilijk te controleren epilepsie aan voor een preheelkundige evaluatie, met onder andere een ictaal EEG. Mede door het EEG kan worden uitgemaakt of deze patiënten in aanmerking komen voor een chirurgische ingreep of niet. Met de nieuwe methode kunnen in 40

procent van de gevallen de epileptische aanvallen beter gelokaliseerd worden op het EEG. Chirurgie is alleen mogelijk als

Met de nieuwe methode kunnen in 40 procent van de gevallen de epileptische aanvallen beter gelokaliseerd worden op het EEG het letsel dat de aanvallen veroorzaakt in een zone ligt waar de ingreep geen schade toebrengt. Ligt de focus in de zones die instaan voor de motoriek of de spraak, dan is het te gevaarlijk om te opereren. Veelbelovend Het grote voordeel van deze samenwerking is de wederzijdse bevruchting tussen artsen en ingenieurs, die ieder op een andere manier kijken naar beelden en signalen. “Dit werkt uiteraard verrijkend voor beide partijen”, zegt Wim De Clercq. “Zo heb ik bijvoorbeeld de beelden van het ictale EEG moeten leren lezen en begrijpen. Ik moest dus in zekere zin in de huid van de arts kruipen.” De eerste resultaten zijn veelbelovend. Het algoritme is potentieel toepasbaar op elk digitaal EEG-toestel. Er werd dan ook, met de hulp van K.U.Leuven Research & Development (LRD), een patent aangevraagd. LRD vond een geschikte licentiepartner in ANT (Advanced Neuro Technology). Zij zullen ervoor zorgen dat de technologie ook daadwerkelijk de markt bereikt. Over enkele maanden zal de software

beschikbaar zijn, voor een kostprijs die zal schommelen rond de 800 euro. En daar blijft het niet bij. Anneleen Vergult wil tijdens haar doctoraat een algoritme ontwikkelen om ook het knipperen van de ogen uit het EEG te zuiveren. Dat systeem zal ook toepasbaar zijn buiten de epilepsiewereld, bijvoorbeeld bij magneto-encefalografie, een nieuwe techniek die het mogelijk maakt de hersenactiviteit te bestuderen door de magnetische velden die opgewekt worden door de elektrische stromen in de zenuwcellen te meten. Aardbeving voorspellen Maar hoe zit het met de voorspelbaarheid van een epileptische aanval? Is zo’n aanval even moeilijk te voorspellen als een aardbeving? “Moeilijker, vrees ik”, zucht Van Paesschen. “Vijf jaar geleden dacht men dat epileptische aanvallen makkelijk te voorspellen zouden worden. Daar is men volledig van teruggekomen, en het is onmogelijk om te zeggen wanneer het wel mogelijk zal zijn.” Wim De Clercq zal als post-doc nog een jaar op dit thema verder werken. Misschien is de verpleegkundige, die dag in dag uit met patiënten met epilepsie in aanraking komt, wel het best geplaatst om een komende aanval te voorspellen. “Ik vermoed soms op basis van de gedragingen van de patiënt — zoals emotioneler en prikkelbaar zijn — dat er aanvallen op komst zijn”, zegt Guido Van Driel, verpleger op de Dienst Neurologie. “Ik denk dat hij eerder een meester is in het uitlokken van een epileptische aanval”, lacht Van Paesschen. “Als het ooit mogelijk zal zijn een robuuste voorspelling te maken van een epileptische aanval, zal dat een onverhoopt succes zijn.”

Professor Herbert Verreth (Afdeling Geschiedenis van de Oudheid) over de onnauwkeurigheden in de historische tv-reeks Rome, te zien op Canvas: “Octavianus is nooit met een paard naar Gallië getrokken en van de Blauwe Spanjaarden heb ik nooit gehoord. Een gouden legerstandaard is absurd, want die zou bij het minste geblutst zijn. Kruisiging werd gebruikt als doodstraf, en niet als foltering zoals in de serie. Ook de figuur Atia is allerminst historisch: op basis van de bronnen weten we dat ze een brave getrouwde vrouw was en niet zo’n op seks belust monster.” (…) Verreth zou zijn studenten toch aanraden voorzichtig te zijn wanneer ze naar Rome kijken. “Als ze op basis daarvan hun examen zouden maken, zouden ze serieus gebuisd kunnen zijn. Je moet alleen kijken omdat je het leuk vindt, niet omdat het historisch juist is.”

Een onwijs vet verstand Humo, 15.11.2005 —

Professor Paul De Boeck, expert in intelligentietests, over de vaststelling dat het I.Q. sterk stijgt van generatie tot generatie: “Daar is nog geen verklaring voor, alleen een paar hypotheses. Het zou bijvoorbeeld kunnen komen doordat onze maatschappij steeds complexer wordt. Alles is nu veel moeilijker dan vroeger: geld beheren, met de computer werken, gsm’en… Dat heeft tot gevolg dat we met zijn allen constant onze hersens trainen.” “Maar het kan ook liggen aan de voeding — een hypothese waar ik zelf wel iets voor voel. Onze verhoogde proteïne- en vetinname kan slecht zijn voor de gezondheid, maar ze is misschien wél goed voor ons verstand. Ten slotte heeft dat stijgende I.Q. misschien ook iets te maken met een hoger onderwijsniveau.”

Slijmvliestuig Het L a atste Nieu ws, 16.11.2005 —

Viroloog Johan Neyts geeft zijn oordeel over échte en vermeende middeltjes tegen verkoudheid. Kou vermijden: “Boter aan de galg, het helpt voor geen millimeter. Ik zou zelfs adviseren om af en toe met je autoruiten open rond te rijden. Je snuift frisse lucht op die niet door virussen bezoedeld is. Nu ja, uren en uren met te weinig kleren of natte haren in de vrieskou staan, zodat je onderkoeld raakt, is natuurlijk ook niet gezond.” (…) Geen vliegtuig of bus nemen: “Steeds een goed idee, tenminste als je geen verkoudheid krijgen prioritair belangrijk vindt. De lucht in een vliegtuig is héél droog. Slijmvliezen drogen er sneller uit, wat je ontvankelijker kan maken voor infectie. Komt daarbij dat je in zo’n vliegtuig samengepropt zit met wel tweehonderd of driehonderd anderen, van wie er allicht wel één verkouden is. Een broeihaard, net als cafés, scholen en alle plekken waar veel mensen samenkomen. Ook kussen en handje schudden met verkouden mensen zorgen voor een fel verhoogde kans.”

4

nieuws

23.11.2005

KORTNIEUWS 1.000ste student voor Kortrijk Het studentenaantal aan de Campus Kortrijk heeft half november de kaap van de 1.000 overschreden. Omdat studenten zich de laatste jaren wat later inschrijven dan vroeger, wordt het steeds moeilijker om correcte cijfers mee te delen bij het begin van het academiejaar.

campuskrant

Wetenschap en Ethiek 2006

Waarachtigheid en wetenschap In zijn openingstoespraak noemde rector Vervenne het streven naar waarachtigheid fundamenteel voor de universitaire bedrijvigheid. Wordt die waarachtigheid dan in gevaar gebracht? “Die kans bestaat,” licht de rector toe. “Er is geen reden tot paniek, maar het kan evenmin kwaad om het belang van waarachtigheid in onderzoek en onderwijs eens extra onder de aandacht te brengen, en om de mogelijke bedreigingen duidelijk te belichten.” Ludo Meyvis

Professor Paul Casaer, hoofd van het Kinderziekenhuis van de UZ Leuven, gaat met emeritaat. Als wetenschapper speelde hij een prominente rol bij de uitbouw van de ontwikkelings- en de kinderneurologie. Hij stond aan de wieg van de eerste eenheid voor kinderneurologie in Vlaanderen. Professor Casaer was voorzitter van verschillende nationale en internationale verenigingen, en maakte de voorbije elf jaar deel uit van het Bestuurscomité van de UZ Leuven en van het Bureau (dagelijks bestuur) van de Faculteit Geneeskunde. Professor Chris Van Geet zal de Dienst Kindergeneeskunde voortaan leiden.

Professor Van Langendonck met emeritaat Ook professor Jef Van Langendonck, hoogleraar socialezekerheidsrecht gaat met emeritaat. Hij stond jarenlang aan het hoofd van het Instituut voor Sociaal Recht van de K.U.Leuven. Jef Van Langendonck benaderde de sociale zekerheid niet enkel juridisch, maar ook economisch, sociaalpolitiek en filosofisch. Hij aarzelde niet om beleidskeuzes in vraag te stellen en nam vaak controversiele stellingen in. Hij was hiervoor goed gewapend: naast doctor in de rechten was hij ook baccalaureus in de economie en de wijsbegeerte. De expertise van Jef Van Langendonck werd ook over de landsgrenzen opgemerkt. Van 1976 tot 1994 was hij secretarisgeneraal van het European Institute of Social Security.

‘Vlaamse Nobelprijzen’ uitgereikt Op 22 november reikte Z.M. Koning Albert II de FWO-prijzen uit aan professor Bart De Strooper, professor Victor Moshchalkov en professor Frans van de Werf. Zie interviews in Campuskrant nr. 14 jg. 16, na te lezen in het archief op http://www.kuleuven.be/ck

Studenten openen online wetswinkel Een paar studenten van de Faculteit Rechtsgeleerdheid zijn gestart met een online wetswinkel, Juridisch Forum, een website waar mensen gratis een eerste advies kunnen krijgen over juridische problemen. De studenten worden gecoacht door twee advocaten, een notaris-medewerker en een fiscalist. http://www.JuridischForum.be http://www.wetswinkel-leuven.be

M

“

et mijn pleidooi voor waarachtigheid wilde ik aangeven dat de universiteit een ankerpunt moet zijn in een maatschappij waarin informatie zo goed als altijd vooringenomen en dus vertekend is, wellicht zelfs met een verborgen boodschap. Men wil overtuigen, verkopen, aantrekken, méér dan dat men wil informeren en kennis verspreiden. Men vermengt moedwillig verschillende genres en communicatiestijlen, waardoor nooit duidelijk is of men met de informatieverstrekking een bepaalde verborgen bedoeling heeft. Men past de boodschap aan aan de bestemmeling, ook de inhoud. Die moet werken, eerder dan prioritair betrouwbaar en waarachtig zijn. In zo’n context is het niet alleen zinvol maar zelfs essentieel om te beschikken over een soort vrijhaven, waar waarachtigheid, eerlijkheid, betrouwbaarheid enzovoort wél de allereerste prioriteit zijn. Die vrijplaats heet ‘universiteit’.” “Bestaan er ook aan de universiteit factoren die de waarachtigheid in gevaar brengen? Opnieuw, er is geen reden tot paniek maar het lijkt me verstandig om alert te blijven. Ik wijs bijvoorbeeld op de spanning die kan bestaan tussen opdrachtgever en onderzoeker in contractresearch. In hoeverre kunnen contractuele bepalingen de waarachtigheid van het onderzoek beïnvloeden? Wat doen onderzoekers wanneer zij tot conclusies komen die de opdrachtgever voor het hoofd stoten? Hoe omgaan met de spanning tussen contractueel gestipuleerde confidentialiteit en de nood tot bekendmaking van onderzoeksresultaten?” “Een andere spanningsveld heeft te maken met de keuze van onderzoeksthema’s. Kies je alleen op bedachtzame wijze voor onderzoeksgebieden waar algemeen aanvaarde methoden voor bestaan? Prima, maar dan zullen wellicht veel belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen onbesproken blijven. Omgekeerd geldt vanzelfsprekend ook dat een onderwerp kiezen alléén omdat het toevallig in is, zonder dat er degelijke onderzoeksmethoden voor ontwikkeld zijn, even gevaarlijk is.” “Ook de keiharde druk om te publiceren impliceert mogelijke gevaren voor de waarachtigheid. De kans is reëel dat men alleen onderwerpen bestudeert die zich lenen tot snelle productie van publicaties maar niet omdat die onderwerpen relevant zijn. Veel onderzoekswerk vergt een lange incubatietijd. Dat soort onderzoek dreigt dan in de kou te blijven staan. En wat doe je met onderzoek dat zo gespecialiseerd is dat het eigenlijk alleen ‘leeft’ binnen een beperkte kring van insiders? Die publiceren dan eigenlijk elkaars onderzoek, zonder dat er ernstige externe kwaliteitscontrole van bestaat.” “Onderzoek dat gecommuniceerd wordt in de media, loopt eveneens risico’s op het vlak van waarachtigheid. In hoeverre zijn resultaten bijvoorbeeld uitvergroot of sensationeler gemaakt dan ze zijn? In hoeverre worden hypothesen voorgesteld als feiten?” “Zulke vragen belangen alle onderzoekers aan. In het kader van het initi-

atief Wetenschap en Ethiek, dat enkele jaren geleden is opgestart, willen we dit jaar bijzondere aandacht schenken aan de invalshoek van de waarachtigheid in de wetenschap. Een groep, faculteit, departement of onderzoekseenheid die een initiatief wil nemen, kan daarvoor financiële en praktische ondersteuning krijgen. Het kan gaan om een lezing, debat, discussie, filmvoorstelling, videoconferentie enzovoort. Die activiteiten richten zich niet tot het grote publiek. Het is eerder ‘intern’ bedoeld, als een soort universiteitsbrede reflectie. Het Overlegcentrum voor Ethiek zal de initiatieven bekend maken.” Geïnteresseerden kunnen vóór eind december 2005 een aanvraag tot subsidiëring richten aan het Overlegcentrum voor Ethiek ([email protected]). Meer informatie vindt u op de site van het Overlegcentrum, http://www.ethics.be.

Time out

(© Rob Stevens)

Professor Casaer met emeritaat

(© Jan Van Impe)

Als je voor een firma met de naam Clock-O-Matic werkt, moet je blijkbaar enkele alpinistenkneepjes kennen. Op 8 november kon je het stuntwerk van drie technici op de toren van de Centrale Bib bewonderen. Ze demonteerden de kleine wijzer van de wijzerplaat aan de kant van het Ladeuzeplein, en een deel van het raderwerk. Het torenuurwerk van de Centrale Bibliotheek vertoont na meer dan vijfenzeventig jaar trouwe dienst immers wat ouderdomsverschijnselen. De aandrijfstangen en kogellagers lopen stroef en onregelmatig, waardoor de tijdsaanduiding niet altijd correct is, en er ontbreekt een stuk van de kleine wijzer. De werkzaamheden, die in een atelier voortgezet worden, zullen een drietal weken in beslag nemen.

campuskrant

nieuws

23.11.2005

5

Afdeling Nucleaire Geneeskunde UZ viert vijftien jaar PET-scan

PET spoort tumoren sneller op dan conventionele scan Al vijftien jaar is de Afdeling Nucleaire Geneeskunde van de UZ Leuven een internationale autoriteit op het gebied van het onderzoek met de PET-scanner. Om dat te vieren, en om een overzicht te geven van de evoluties en resultaten van het onderzoek gedurende die periode, wordt een internationaal symposium georganiseerd. Vincent Buyens

W

aarschijnlijk doet de term ‘PET-scanner’ bij weinig buitenstaanders een belletje rinkelen. Nochtans kan de geneeskunde intussen niet meer zonder dit toestel. Campuskrant vroeg professor Luc Mortelmans, hoofd van de Afdeling Nucleaire Geneeskunde, om tekst en uitleg. “De nucleaire geneeskunde is één van de jongste specialismen binnen de geneeskunde en houdt zich vooral bezig met het opsporen van ziektes en aandoeningen in het lichaam. Dat gebeurt door middel van zogenaamde tracers, een minuscule hoeveelheid stof die meestal in de aders worden ingespoten. Om die stoffen in het lichaam te kunnen volgen, wordt er een radioactief product aan toegevoegd. De gammastralen die dit product uitzendt, kunnen vervolgens gemeten worden met een gammacamera. Zo kunnen we nagaan of de ingespoten stof op een normale manier wordt opgenomen door het orgaan in kwestie en of dat orgaan dus naar behoren functioneert.” “De PET-techniek werkt grotendeels volgens hetzelfde principe, maar houdt toch een significante verbetering in. PET staat voor Positron Emission Tomography. Het verschil met de techniek die ik zonet beschreven heb, is dat PET gebruik maakt van positronstralen die zich vervolgens omzetten in gammastralen. Het grote voordeel aan die zogenaamde positronemitters is dat de werking van het gemerkte product niet verandert door de inbouw van de tracer, dat de beelden een betere resolutie hebben en dat de radioactieve werking ervan veel korter is dan bij andere tracers, waardoor de patiënt minder lang bestraald wordt.” Tumoren sneller opgespoord “De techniek wordt intussen in verschillende domeinen toegepast, maar veruit het meest in de oncologie, de studie en behandeling van gezwelziekten. Door de opname van radioactief glucose te meten, kunnen gezwellen sneller worden opgespoord dan met een conventionele CT-scan. Bovendien beperkt het toepassingsgebied van PET zich niet tot het diagnosticeren. Ook bij de behandeling van ziekten speelt ze een belangrijke rol. Zo kan in het geval van een tumor bijvoorbeeld veel sneller worden nagegaan of de gekozen behandeling, bijvoorbeeld een chemokuur, het gewenste effect heeft. Terwijl op een conventionele CT-scan soms pas na weken te zien is dat de tumor afneemt, kan via het meten van de glucose-opname veel vlugger worden achterhaald wat het effect is van de behandeling.” “In 1989 was het UZ Gasthuisberg het eerste ziekenhuis in België dat een PETscanner in het ziekenhuis zelf installeerde. Sindsdien bouwden we een enorme expertise op en nu doen we op jaarbasis vier tot vijf maal meer PET-scans binnen verschillende medische domeinen. Een recente evolutie in het onderzoek is de aandacht voor translatieresearch,

waarbij de brug geslagen wordt tussen fundamenteel en klinisch onderzoek via de techniek van de moleculaire beeldvorming.” “Al deze aspecten van het PET-onderzoek, zowel specifiek voor Leuven als meer in het algemeen, komen aan bod tijdens het symposium. De eerste dag wordt een status quaestionis opgemaakt en ontvangt de Afdeling Nucleaire Geneeskunde een Europees kwaliteitscertificaat. De tweede dag wordt gefocust op toepassingen binnen de oncologie.” PET Centre UZ Leuven 15th anniversary, International Symposium, 9-10 december, Onderwijs en Navorsing, UZ Gasthuisberg Leuven, Herestraat 49, 3000 Leuven. Inschrijven: [email protected]. ac.be, (f) 016 34 37 59. (© Rob Stevens)

Waarheen met de ingenieursopleidingen na Bologna?

Twee types ingenieur blijven nodig De bachelor-masterstructuur begint stilaan ingevoerd te raken. Toch blijven er nog heel wat vragen en twijfels over. Zo heerst er onduidelijkheid en bezorgdheid over de toekomstige ingenieursopleidingen. Daarom organiseert de Faculteit Ingenieurswetenschappen een studiedag over de invloed van de bama-hervorming op de ingenieursopleidingen. Maar vanwaar die bezorgdheid? Philippe Van Marcke

“

V

andaag kennen we in Vlaanderen twee types ingenieur: de universitair gevormde ingenieur en de hogeschoolingenieur,” vertelt professor Joris De Schutter, één van de organisatoren van de studiedag. “Iedereen is het erover eens dat er nood is aan beide types, die elk hun eigen, vaak complementaire kwaliteiten hebben en die op de werkvloer goed samenwerken. Door de bama-hervorming en de academisering van de hogescholen dreigt dat verschil tussen de ingenieursopleidingen te vervagen en de complementariteit verloren te gaan. En dat willen wij uiteraard niet.” Volgens De Schutter is er niet enkel vanuit de industrie nood aan beide opleidingsprofielen, ook voor de studenten is deze differentiatie noodzakelijk. “Je hebt bij studenten een heel gamma aan talenten en interesses. Sommigen willen zich meer wetenschappelijk en analytisch bekwamen, anderen zijn dan weer meer geboeid door de praktische toepassingen.

Daarom moet je een diversiteit aan opleidingen kunnen aanbieden. Dat is ook van belang om het aantal afstuderende ingenieurs op peil te houden. Wanneer je beschikt over een breder palet aan opleidingen, kan je beter inspelen op de technische interesses van jongeren.” Geen versnippering Dat onderscheid moet ook blijken in de titulatuur, vindt De Schutter: “Je krijgt nu een Master in de Industriële Wetenschappen voor de hogeschoolopleiding en een Master in de Ingenieurswetenschappen voor de universitaire opleiding. Beide titels liggen zeer dicht bij elkaar. Als we het erover eens zijn dat we twee complementaire opleidingen willen, dan moet dat ook duidelijk zijn in de titulatuur. Opnieuw, dat is niet enkel van belang voor de bedrijven, maar ook voor de studenten. Zij moeten goed geïnformeerd zijn over het profiel van de studie waar zij aan beginnen en waar zij terecht kunnen komen na hun studies. Die transparantie is absoluut

noodzakelijk.” Maar de academisering van de hogescholen biedt natuurlijk ook nieuwe mogelijkheden. Al waarschuwt De Schutter voor een versnippering van de onderzoeksmiddelen. “Het idee dat ook het onderwijs aan de hogescholen moet gestoeld zijn op onderzoek, mag niet leiden tot het opzetten van parallelle onderzoeksstructuren en een inefficiënt gebruik van de onderzoeksmiddelen. De opportuniteit ligt in het samenbrengen van universitaire onderzoeksgroepen en academiserende groepen aan de hogescholen. Daarbij kunnen hogescholen onder meer een belangrijke rol spelen bij het omzetten van basisonderzoek aan universiteiten in industriële toepassingen.” ‘Bama-hervorming: waarheen met de ingenieursprofielen?’ (Prof. R. Van Cauterenleerstoel), 30 november, vanaf 8u30, Campus Arenberg, Auditorium M07, Celestijnenlaan 200, 3001 Heverlee. Alle info: http://www.ftw.kuleuven.be/ vancauterenleerstoel.html

6

onderzoeksprijzen

23.11.2005

campuskrant

Op 2 december krijgen zes jonge wetenschappers een prijs voor hun onderzoek. Het gaat om de drie Prijzen van de Onderzoeksraad, de prijzen van de Academische Stichting Leuven en de Prijs Raymond Derine (nog onbekend). Op de volgende drie pagina’s leest u er alles over. De uitreiking van de Prijzen heeft plaats op 2 december van 17.30 tot 19u in de Promotiezaal, Universiteitshal. Inschrijven via [email protected] Op 1 december stellen de laureaten Peter Vermeersch, Leen Decin, Dirk Daelemans en Sofie Struyf hun onderzoekswerk voor tijdens een seminarie, van 14u tot 17u30. Inschrijven via http://www.kuleuven.be/onderzoek/onderzoeksprijzen/

De Roma in Oosten Centraal-Europa Peter Vermeersch van de Faculteit Sociale Wetenschappen won de Prijs van de Onderzoeksraad voor Humane Wetenschappen. Hij is gespecialiseerd in de problematiek van de etnische relaties in Centraal- en Oost-Europa. “Die interesse is gegroeid tijdens mijn studie Slavische filologie, en toen ik later sociale wetenschappen ging studeren, is dat nog toegenomen. Het tijdskader waarin ik studeerde, ten tijde van de val van de Berlijnse Muur, heeft me zeker beïnvloed, ook als politicoloog. Toen hing de idee in de lucht dat Oost en West heel gauw naar elkaar toe zouden groeien. Dat ging duidelijk niet zo snel…”

A

Ludo Meyvis

“

ls wetenschapper ging mijn aandacht vooral naar de relatie tussen etniciteit en politiek. In de literatuur wordt er meestal van uitgegaan dat etnisch activisme haast automatisch voortvloeit uit het bestaan van etnische scheidingslijnen in de maatschappij. Hoe meer etnische minderheden, hoe meer kans op een conflict. Maar dat is een onjuiste en al te eenvoudige visie gebleken.” “Ik heb, onder meer op basis van uitvoerige interviews met etnische activisten en ander onderzoek ter plaatse, kunnen vaststellen dat etniciteit en beleid heel erg met elkaar verweven zijn. Je kunt niet zeggen dat etnische gevoelens er zijn als een gegeven. Ze ontstaan en worden beïnvloed door

het politieke klimaat, de concrete werking van het politieke apparaat, de bestaande wettelijke, sociale en andere voorzieningen. Er is een veel grotere wisselwerking dan we dachten. Mensen profileren zich niet zozeer als etnische activisten omdat ze nu eenmaal tot die of die groep behoren, maar omdat de politieke en sociale context aanleiding geeft tot het centraal stellen van etniciteit in hun activisme.” “Ik heb me vooral toegelegd op de Roma, de zigeuners. We hebben daar vaak een wat verkeerde voorstelling van. In Centraal- en Oost-Europa leiden de Roma veel meer een sedentair leven dan bij ons, veel meer geassimileerd. Ze wonen in een bepaalde streek of stad waar ze deel willen uitmaken van het maatschappelijke weefsel. Toch worden ze meestal niet

aanvaard als medeburgers door andere groepen in de samenleving, en komen ze terecht in sloppenwijken en ghetto’s waar armoede en werkloosheid heersen.” Dé Roma? “Zowel bij activisten als in beleidskringen wordt nogal vaak gesproken over dé Roma, alsof het zou gaan om één grote, duidelijk omschreven bevolkingsgroep met even duidelijke etnische gevoelens. Zo eenvoudig is dat nochtans niet. De term ‘Roma’ is een overkoepelende naam waar lang niet iedereen zich mee identificeert. Deze mensen zijn immers niet altijd zo bekommerd om hun etniciteit. Ze maken zich eerder zorgen over de lokale problemen waarmee ze worden geconfronteerd, zoals discriminatie, werkloosheid en slechte huisvesting. In sommige gevallen noemen ze zichzelf zelfs niet eens ‘Roma’.” “Anderzijds bleek dan weer dat die overkoepelende naam duidelijk wél aansloeg in internationale organisaties zoals de Raad van Europa, de Europese Unie en de OVSE, de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa. Dààr kregen de activisten wel degelijk gehoor, zelfs in die mate dat er speciale instellingen voor de Roma werden opgericht. En dat leidde vervolgens weer tot een groeiende aandacht van de nationale overheden voor deze groep. Wat dus op lokaal vlak weinig of geen weerklank vond, werd op het internationale forum wél gehoord. Daaruit kan je concluderen dat het politieke forum waarop actie gevoerd wordt, wel degelijk relevant is en een invloed heeft op hoe etniciteit wordt beleefd.” “Mijn onderzoek heeft niet meteen de bedoeling om beleidsadvies op te leveren. Ik reik alleen instrumenten aan om etnische relaties vanuit meerdere hoeken te bekijken en etniciteit niet

(© Rob Stevens)

Prijs Onderzoeksraad Humane Wetenschappen

louter als een gegeven te beschouwen. Waar ik wel een lans voor wil breken, is aansporen tot voorzichtigheid om een beleid te voeren dat alleen etniciteit centraal stelt. Dat heb je soms met mega-projecten die zich focussen op één etnische groep. Vaak vergroten ze daardoor ongewild de afstand tussen die ene groep en de rest van de samenleving. Kleinschalige projecten die veel aandacht hebben voor hoe een problematiek lokaal wordt aangevoeld en niet enkel op etnische verschillen gericht zijn, lijken me vaak zinvoller te zijn.” “Het is in elk geval een onderzoeksdomein dat me bijzonder boeit. Ik ben er dan ook erg tevreden mee dat de Onderzoeksraad mijn werk bekroond heeft. Ik moet nog wel eens nadenken over wat ik met het geld ga doen, maar allicht zal ik een deel ervan toch wel besteden aan het aanvullen van mijn boekenkast.”

Prijs Onderzoeksraad Biomedische Wetenschappen

Intracellulair ingrijpen in de werking van het HIV-virus Dirk Daelemans is verbonden aan het Rega-Instituut en is gespecialiseerd in virologie en celbiologie. Hij heeft de Prijs van de Onderzoeksraad gewonnen voor Biomedische Wetenschappen. “Als bio-ingenieur voel ik mij perfect thuis in het multidisciplinaire kader van het Rega-Instituut.”

k heb na mijn doctoraat drie jaar in de States gewerkt, maar ik ben dan met een terugkombeurs opnieuw in het Rega-Instituut aan de slag gegaan. Voor mijn specifieke onderzoek is dat op wereldvlak zonder meer een van de leidende instellingen. Dit instituut heeft bijvoorbeeld een sleutelrol gespeeld bij de ontwikkeling van nogal wat producten die momenteel gebruikt worden in de behandeling van HIV.” “Mijn werk is gedeeltelijk toepassingsgericht, specifiek op het vlak van het HIV-onderzoek en op het uitwerken van stoffen die de HIV-ontwikkeling onder controle houden, maar heeft anderzijds ook fundamentele aspecten op het vlak van de virologie en de celbiologie. Beide aspecten bevruchten elkaar trouwens. Om een werkzame medicatie te maken, moet je goed weten hoe de activiteit binnen een cel verloopt. HIV maakt trouwens gebruik van de cel om zich te vermenigvuldigen.” “Ik houd me vooral bezig met de studie van de exportmechanismen van pro-

teïnen en mRNA van de kern naar het cytoplasma. HIV-virussen hebben — net als onze cellen trouwens — dat mechanisme nodig om werkzaam te kunnen zijn. Als je dat dus kunt doorbreken met een inhibitor, een stof die een bepaalde functie stopzet, bijvoorbeeld het specifieke transport van HIV, doorbreek je meteen het vermenigvuldigingsproces en voorkom je dat iemand met een HIVvirus ook aids krijgt. Zover zijn we nog lang niet, maar we vorderen.” “Ik heb me vooral gericht op het Revproteïne. Dat is als het ware een van de interfaces tussen het virus en de cel. Het zorgt er in essentie voor dat het kwalijke RNA van het HIV-virus in het cytoplasma gebracht wordt. Hiervoor maakt het gebruik van ons cellulair transportmechanisme. Je kunt de activiteit van dat proteïne op verschillende manieren beïnvloeden, onder meer door te voorkomen dat het multimeriseert, dat wil zeggen dat het zich met zichzelf bindt tot proteïne-ketens. Tot nu toe was er nog geen inhibitor gevonden om dat te voorkomen. In mijn publicaties heb ik

inzichten ontwikkeld om tot zo’n inhibitor te komen. Bovendien hebben we effectief het stramien voor een inhibitor kunnen ontwikkelen.” “Dat nucleo-cytoplasmatisch transport is niet alleen belangrijk voor het HIV-virus, maar speelt ook een sleutelrol buiten de context van HIV. Inzicht in dat proces is dus nodig om de werking van de cel goed te begrijpen. Zo hebben we aan de hand van onze studie over de interactie van HIV met de cel enkele baanbrekende ontdekkingen gedaan op het gebied van de celbiologie. Via moderne microscopie-technieken hebben we evidentie gevonden dat de Rev-binding met het cellulaire transportmechanisme niet verloopt volgens de tot dan toe gangbare opinie. Begin dit jaar zijn onze aanwijzingen bevestigd door andere onderzoeksgroepen. Dat geeft natuurlijk een bijzondere voldoening, als je merkt dat je werk gewaardeerd en bevestigd wordt.” Werk genoeg “De vermenigvuldigingscyclus van HIV doorloopt ongeveer tien essentiële stap-

(© Rob Stevens)

I

“

Ludo Meyvis

pen. Tot nu toe zijn er twintig producten op de markt die tussenkomen in welgeteld drie van die stappen. Nu, het is in principe voldoende dat je er eentje van kunt tegenhouden om het ziekteproces te stabiliseren, maar het probleem is dat het virus — dat in de drager aanwezig blijft — op de duur resistentie ontwikkelt tegen de therapie. Als je dan geen nieuwe medicatie kunt aanbieden, zet het ziekteproces zich alsnog door. De boodschap is dus dat je bezig moét blijven met het ontwikkelen van nieuwe inhibitoren, én dat je ook de meer complexe en minder evidente van de tien stappen moet durven aanpakken. Werk genoeg, dus.” “Wat ik met de prijs ga doen, weet ik nog niet. De helft wordt aan onderzoek besteed, maar de andere helft? Of wacht, we zijn aan het verbouwen… Daar zal het wel welkom voor zijn.”

onderzoeksprijzen

23.11.2005

Prijs Onderzoeksraad Exacte Wetenschappen

Spectrografische studie van koude sterren Dr. Leen Decin (Afdeling Sterrenkunde) ontving de Prijs van de Onderzoeksraad voor Exacte Wetenschappen. “Blij verrast was ik daarmee,” zegt ze. “Het is toch wel leuk als je een positieve evaluatie krijgt, als iemand je vertelt dat je in de goede richting werkt.”

I

Ludo Meyvis

“

k houd me vooral bezig met het bepalen van karakteristieken van sterren én van satellieten. Als de straling van een ster doorheen een instrument van een satelliet gaat, krijg je een zekere vervorming van je informatie. Het doel is dus om die vervorming te reconstrueren om zo terug de juiste ster-gegevens te verkrijgen. Daartoe heb ik methodes ontwikkeld. In eerste instantie heb ik dit werk gedaan voor de Short Wavelength Spectrometer-spectrograaf (SWS) van de Infrared Space Observatory-satelliet van de ESA. Dat toestel deed spectrografische analyses in het infrarood. We bereiken nu een foutenmarge van twee procent, wat zéér nauwkeurig is en beter dan oorspronkelijk verwacht.” “Voor andere instrumenten kunnen we een analoge aanpak hanteren, maar toch is het telkens wat anders: naargelang je bijvoorbeeld werkt met een hogere resolutie, een ander golflengtegebied, enzovoort, moeten ook je technieken aangepast worden. Op dat vlak heb ik inmiddels wel een behoorlijk grote expertise opgebouwd, waardoor ik gevraagd ben voor de ijking van andere ESA- en NASA-satellieten door het bepalen van de instrumentgevoeligheid. Het gaat hier om een technische

materie, die relatief weinig uitwegen biedt voor publicaties, maar die natuurlijk wel van het grootste belang is met het oog op betrouwbare gegevens. Daar staat tegenover dat je voor dit soort werk op een originele wijze vergoed wordt, namelijk in gegarandeerde waarnemingstijd: je mag die satelliet

gelmatige materie-uitstoten zijn, maar uit mijn onderzoek is gebleken dat het proces erg onregelmatig verloopt. Dat vergroot natuurlijk ons inzicht in het verloop en de structuur van dergelijke processen. Dit onderzoek gebeurt voornamelijk in samenwerking met collega’s aan de Universiteit van Amsterdam, waar ik een 20% aanstelling heb.” “De statistische aanpak maakt ook een belangrijk deel uit van mijn werk. Samen met collega’s uit de statistiek van zowel onze universiteit als het LUC, werken we voortdurend aan de verfijning van onze statistische analyse, en dit om op een objectieve manier de verschillen tussen observationele en theoretische sterspectra te bepalen, rekening houdende met zowel technische problemen op het vlak van de calibratie als met onzekerheden bij de theoretische voorspellingen. Waar we ons eerst hebben geconcentreerd op het uitdiepen en exploiteren van bestaande technieken, hebben we nu een nieuwe techniek ontwikkeld in het kader van de Bayesiaanse statistiek. Het is trouwens voor het eerst dat op zo’n niveau statistiek wordt gebruikt voor het verfijnen van instrumentele calibratie.”

“De astronomie is een echte mannenwereld, en het doet me dan ook veel deugd dat ik in een bij uitstek mannelijk domein als de kalibratie van satellieten internationaal toch erkend word als een van de betere…” dan gedurende een bepaalde tijd voor je onderzoek gebruiken. In financiële termen uitgedrukt is dat zéér goed betaald. Trouwens, ook de collega’s van het Instituut profiteren daarvan mee.” “Daarnaast richt ik me op de theoretische voorspelling van spectra van zowel de atmosfeer van als de sterrenwind rond koude geëvolueerde sterren. In eerste instantie hield ik me bezig met de steratmosferen van koude sterren, omdat die gebruikt worden voor het bepalen van de instrumentele gevoeligheid van instrumenten. De laatste twee jaar heb ik mijn blik gericht op de sterrenwinden. Tot nu toe werd aangenomen dat dit re-

Schampere opmerkingen “Ik werk op verschillende terreinen. Dat betekent dat je op de brug staat tussen heel wat disciplines en collega’s, wat ik een hele verrijking vind. Als je je vooral op theoretisch vlak beweegt, wat ik de laatste jaren toch doe, ondervind je wel het probleem dat het gaat om een onderzoeksdomein dat in publicaties minder gegeerd is. Je kunt in Nature bijvoorbeeld moeilijk een artikel kwijt dat alleen uit een computercode bestaat. Daar houden ze meer van artikels die gebaseerd zijn op observaties. Nu ja, dat is een feit waar je mee moet leven.” “Ik voel me goed bij wat ik doe. De

Prijs Academische Stichting Leuven Exacte Wetenschappen

Kwantummechanische wetten ontrafelen en uitbuiten In Pasadena, een voorstad van Los Angeles in de Amerikaanse staat Californië, werkt West-Vlaming Frank Verstraete aan het California Institute of Technology. Caltech, zoals het instituut ook wordt genoemd, is een van de meest prestigieuze technische universiteiten ter wereld. Het is geen grote universiteit, maar ze leverde in haar relatief korte bestaansperiode (gesticht in 1891) wel al heel wat Nobelprijswinnaars af. Frank Verstraete krijgt alvast de prijs van de Academische Stichting Leuven voor Exacte Wetenschappen. Joke Depuydt

H

et doctoraatsproefschrift van Verstraete heeft de titel A study of Entanglement in Quantum Information Theory en situeert zich in het gebied van de theoretische fysica. Frank Verstraete: “Meer precies de kwantummechanica. De voorbije twintig jaar is er op het vlak van controle en manipulatie van individuele deeltjes zoals atomen enorme vooruitgang geboekt. De kwantummechanische wetten die het gedrag van zulke systemen beschrijven, leiden tot heel eigenaardige fenomenen: zo kan een deeltje op hetzelfde moment op twee verschillende plaatsen aanwezig zijn. Die realiteit is inherent rijker dan deze gedicteerd door de klassieke wetten die we ervaren in de macroscopische wereld. Een natuurlijke vraag was dan ook of deze kwantummechanische fenomenen uitgebuit

kunnen worden om bijvoorbeeld veel snellere computers te construeren.” “Het gebied van de kwantuminformatietheorie ontstond in 1994 toen Peter Shor bewees dat een kwantumcomputer inderdaad op een veel efficiëntere manier — exponentieel sneller — problemen zou kunnen oplossen dan ‘klassieke’ computers. Er volgde een echte boom in het onderzoek naar de fundamentele eigenschappen van de kwantummechanica, en al heel snel was duidelijk dat het fenomeen entanglement verantwoordelijk was voor deze nieuwe mogelijkheden. Ik spitste mijn doctoraal onderzoek toe op de wiskundige beschrijving van dit begrip. Recent zagen we in dat deze technieken ook heel relevant kunnen zijn voor de beschrijving van complexe systemen zoals hoge-temperatuursupergeleiders en kwantumsystemen met to-

pologische eigenschappen, die gebruikt zouden kunnen worden om een kwantumcomputer te bouwen.” Een voorwaarde om de ASL-Prijs in de wacht te slepen, is dat het ‘bekroonde werk moet uitmunten door de originaliteit van het onderwerp, de wetenschappelijke uitwerking en/of de innoverende conclusies’. Frank Verstraete: “Onlangs bereikten we op basis van de technieken ontwikkeld tijdens mijn doctoraat een doorbraak in de beschrijving en de simulatie van sterk gecorreleerde kwantumsystemen, een van de meest actieve onderzoeksgebieden in de fysica. Dit is één van de fantastische aspecten van theoretisch onderzoek: technieken ontwikkeld voor de beschrijving van een heel specifiek probleem leiden soms tot fundamenteel nieuwe inzichten in een veel bredere context. Ik veronderstel

7

(© Rob Stevens)

campuskrant

astronomie is wel een echte mannenwereld, en dan moet je je soms wel schrap zetten tegen schampere opmerkingen, maar goed, dat leer je wel. In dat verband doet het me natuurlijk wel extra veel deugd wanneer ik in een bij uitstek mannelijk domein als de kalibratie van satellieten internationaal toch erkend word als een van de betere… Ik ben op dit ogenblik bezig met de calibratie van instrumenten aan boord van de Herschelsatelliet van de ESA, die in 2007 gelanceerd zal worden, waar ook zes collega’s van het Instituut voor Sterrenkunde aan meewerken. Voor het eerst zullen de theoretische atmosfeercodes getoetst worden en verbeterd worden door waarnemingen in het ver-infrarood.” “Wat ik met de prijs ga doen, moet ik nog even bekijken. Met het ‘eigen’ geld zouden we graag een oude telescoop kopen, die we graag een mooie plaats in ons huis zouden willen geven. Het geld dat ik aan onderzoek moet besteden, zou ik willen gebruiken om een aantal buitenlandse collega’s uit te nodigen om zo het onderzoek op het Instituut verder te stimuleren. Ook in gezinsverband is het wel eens gemakkelijker om niet zelf naar het buitenland te hoeven gaan…”

dat de jury rekening gehouden heeft met deze recente ontwikkelingen.” Verwennen De prijs is ongetwijfeld een opsteker? “Het is altijd prettig om te ervaren dat je werk en je ideeën ook gewaardeerd worden buiten je vakgebied. Aangezien deze prijs specifiek voor mijn doctoraatswerk gegeven wordt, is het ook een mooie manier om mijn promotoren, professor Bart De Moor en professor Henri Verschelde, nog eens te danken voor het vertrouwen en de vele mogelijkheden die ze me gaven.” Frank Verstreate is van plan om met de prijs zijn vrouw en kinderen eens te verwennen: “De keuze om fundamenteel onderzoek te doen is zeker heel irrationeel op financieel vlak, en het aantal uren dat een onderzoeker van huis weg is, ligt ook een pak hoger dan bij een doorsnee-loopbaan. Daar staat tegenover dat je volledig vrij bent in je denken en doen — een grote luxe — en dat je met enorm veel interessante mensen in contact komt.” Wat brengt de toekomst voor Verstraete? “Ik heb nu precies drie jaar als postdoc gewerkt, heel actieve samenwerkingen opgezet met collega’s in Caltech en aan het Max Planck Institut für Quantenoptik (Munchen), en het voorrecht gehad intensieve contacten te onderhouden met topwetenschappers aan de meest prestigieuze onderzoekscentra en universiteiten van de wereld. Misschien is het nu tijd om een eigen onderzoeksgroep uit te bouwen, in België, Europa of Amerika. Dat is één van de charmes van het leven als onderzoeker: het is zo onvoorspelbaar...”

8

onderzoeksprijzen

23.11.2005

campuskrant

Sofie Struyf wint prijs Academische Stichting Leuven voor Biomedische Wetenschappen

Geen twee chemokinen op één stoel De kans is groot dat u nog nooit hoorde van ‘chemokinen’, al stromen er constant door uw bloed. Ze spelen een belangrijke rol in de strijd van de witte bloedlichaampjes tegen infecties. Bioingenieur Sofie Struyf weet (bijna) alles over chemokinen. “Zes jaar lang werkte ik aan een doctoraat over de werking van deze eiwitten en hun interactie met het protease CD26. En dan hoor ik plots het prettige nieuws dat ik extra erkenning krijg voor die noeste arbeid: de Academische Stichting Leuven beloont mijn doctoraat met de driejaarlijkse prijs voor biomedische wetenschappen.” Struyf werkt op het Departement Microbiologie en Immunologie van het Rega-instituut onder leiding van haar promotor, professor Jo Van Damme. Jaak Poot (© Rob Stevens)

H

et woord chemokine is een samentrekking van ‘chemotactische cytokinen’: kleine eiwitten die als een soort lokstof dienen om bepaalde cellen aan te trekken naar de plaats waar zich een ontsteking of infectie voordoet. Ze spelen dus een belangrijke rol in immunologische processen. Welke cellen worden aangetrokken, hangt af van het type receptoren dat de cel op zijn oppervlak heeft. Cellen met de juiste receptor migreren in de richting van de hoogste concentratie van dat chemokine. Op die manier kunnen cellen heel gericht naar de plaats van infectie bewegen omdat daar de juiste chemokinen aanwezig zijn. Het onderzoek naar hun werking is dan ook heel belangrijk. Een betere kennis van deze stoffen helpt misschien in de strijd tegen ziekten waar de geneeskunde op dit ogenblik geen sluitende therapie voor heeft, zoals aids, reuma en zelfs kanker. Werkzaam tegen hiv...? Sofie Struyf onderzocht de interactie tussen chemokinen en het protease CD26/DPP IV in haar doctoraat Post-translationele modificatie van CC-chemokinen: regulering van celmigratie en hiv-infectie door CD26 (2002). Een protease is een enzym dat een eiwit splitst. Het is belangrijk te onderzoeken welk specifiek effect dat enzym heeft op chemokinen. Dat kan een positief effect zijn, in de zin dat het de werking van het eiwit versterkt zodat je dezelfde activiteit behoudt met lagere eiwitconcentraties. Of de werking kan negatief zijn zodat het chemokine zijn effectiviteit verliest. Een negatieve inwerking helpt om ontstekingen te stoppen. Chemokinen beschermen de mens tegen hiv omdat sommige receptoren ze gebruiken om witte bloedcellen aan te trekken die ook door het hiv-virus worden misbruikt om in die cellen binnen te dringen. “Vergelijk dat met één stoel waarop twee mensen willen zitten. Dat kan niet. Wie eerst is, wint. Als wij erin slagen om een patiënt chemokinen toe te dienen die zich als eerste vastzetten op die receptoren, dan is er geen plaats meer voor het hiv-virus.” ... of reuma? “Tot nu toe dacht men dat het voldoende was om te weten welk chemokine in een bepaalde ziekte voorkomt. Mijn onderzoek leert dat je meer moet weten. Het is belangrijk dat je ook de vorm van het chemokine kent: is het actief of inactief? Als het actief is, blijft de ontsteking, bijvoorbeeld bij een reumapatiënt. Als we het chemokine inactief kunnen maken, dan verdwijnt de ontsteking. Hier openen zich dus mogelijkheden voor de behandeling van reumapatiënten.” Sofie Struyf kreeg van professor Scharpé van de UA actieve proteasen van het type CD26. “Die zijn belangrijk omdat wetenschappers eerder al ontdekten waar dit protease zich vastzet en dat het

sommige eiwitten selectief klieft. Wij hebben in het laboratorium een infectie nagebootst om zo een grote hoeveelheid ontstekingsvloeistof met gekweekte cellen aan te maken. Daarin konden we de aanwezige chemokinen analyseren.” “We merkten dat er zowel intacte vormen aanwezig waren als ingekorte. Ver-

dere analyse van de ingekorte varianten leert dat sommige wel chemokinereceptoren binden, maar de cel niet activeren. Zij blokkeren dus de receptoren en vormen een natuurlijke rem op ontstekingsprocessen. Dit verklaart waarom een ontsteking meestal niet uit de hand loopt: ons lichaam beschikt over een autonoom

en efficiënt middel om immuunreacties onder controle te houden. Loopt het toch mis, en ontwikkelt zich reuma of kanker? Dan is een therapie mogelijk die de chemokinen doorknipt. De farmaceutische industrie kan deze informatie toepassen bij de aanmaak van ontstekingsremmers en geneesmiddelen tegen hiv.”

Opleidingspraktijk voor huisartsen vernieuwd

Een frisse wind door Blijde-Inkomststraat 15 Op 1 december wordt de vernieuwing van de opleidingspraktijk voor huisartsen in de Blijde Inkomststraat gevierd. Niet alleen de buitenkant van het gebouw werd opgeknapt, ook de leslokalen en de praktijkruimten werden vernieuwd. En een gesprek met professor Jan Heyrman van het Academisch Centrum Huisartsgeneeskunde maakt duidelijk dat niet enkel het gebouw werd opgefrist.

E

nkele jaren geleden werd er nog gesproken over een diepe crisis in de huisartsgeneeskunde, maar ondertussen is men al heel wat gevorderd in het genezingsproces. Waar in 2003 enkele academici zich naar aanleiding van de begroting nog afvroegen of België nog wel huisartsgeneeskunde wenste, wil professor Heyrman vandaag vooral spreken over de resultaten van een doorgedreven opfrisoperatie in zowel de opleidingen als het onderzoek. De opleiding tot huisarts heeft tegenwoordig een andere pedagogische invulling dan pakweg tien jaar geleden. “Van het klassieke patroon van lesgeven, blokken en examens zijn we naar een constructivistisch leermodel gegaan”, legt professor Heyrman uit. “In het zevende jaar, bijvoorbeeld, moet de student 45 trajecten doorlopen waarbij een grote diversiteit aan methodes wordt gehanteerd: seminaries, discussieforums, voordrachten, stage, enzovoort. Elke student volgt een eigen individueel traject.” Hoest Heyrman grapt dat de meeste mensen zich niet kunnen voorstellen wat onderzoek binnen zijn vakgebied zou kunnen inhouden. Hoe besteden veertig huisartsonderzoekers elk jaar meer dan één miljoen euro? “Aan de ene kant hebben we de voorbije jaren aan klassiek klinisch epidemiologisch onderzoek gedaan. We proberen het medisch gedrag van de huisarts strikt wetenschappelijk te onderbouwen. Daarvoor hebben we bijvoorbeeld in opdracht van de Vlaamse Regering een databank gemaakt waarin — betreffende bijna een miljoen patiëntenjaren — de diagnoses en behandelingen van dokters en de voorgeschreven

(© Rob Stevens)

medicatie worden opgenomen.” “Aan de andere kant hebben we ook gewerkt aan een nieuwe afdeling voor gezondheidszorgonderzoek. We willen de organisatiemodellen van de gezondheidszorg wetenschappelijk staven en uitzoeken hoe we de efficiëntie van huisartsen kunnen optimaliseren. Zo hebben we momenteel, samen met de universiteit van Luik, een project lopen rond dementie, en is er ook gestart met een groot Leuvens diabetesproject waarbij we 2.500 patiënten van 122 huisartsen opvolgen. We volgen ook depressiepatiënten, astmapatiënten, enzovoort.” De opleidingspraktijk, die nu dus vernieuwd is, kent een lange traditie. Al sinds 1974 kan je op de Blijde Inkomststraat 15 als patiënt terecht bij een huisarts die ook academisch ondersteund wordt. Momenteel behandelen zes huisartsen, die verbonden zijn aan de universiteit, er hun privépatiënten. Je moet er als patiënt wel rekening mee houden dat in het gebouw heel wat studenten een deel

van hun opleiding krijgen. Dat betekent dus de mogelijkheid dat twee paar ogen tot diep in je keel kijken en twee paar oren aandachtig luisteren naar je hardnekkige hoest. Heyrman: “Het hele programma is — ook ruimtelijk — geënt op de praktijk. We staan met onze voeten in het veld.” De opleidingspraktijk staat ook meteen model voor de schaalvergroting die in de toekomst een belangrijk punt op de agenda van de artsen zal blijven. “De helft van de artsen heeft momenteel nog een solopraktijk. Tien jaar geleden kon je voor alles bij één arts terecht, nu willen de meeste huisartsen niet meer in hun eentje een praktijk runnen. Het is ook wettelijk verplicht om je als huisarts aan te sluiten bij een huisartsenkring, een netwerk van dokters in je buurt. Vele dokters hebben zich intussen gegroepeerd in netwerken of groepspraktijken. Het zal echter nog een moeizame evolutie worden en die schaalvergroting blijft voor ons één van de grote uitdagingen van de toekomst.” (sr)

campuskrant

geschiedenis

23.11.2005

9

Honderd jaar mondzorg in Leuven

De verhalen van mijn bijna tandeloze grootmoeder over akelige tangen en enorme hoeveelheden kruidnagel, maakten van mijn tandarts niet meteen de populairste persoon in mijn kindertijd. Dergelijke verhalen liggen geworteld in de geschiedenis van de tandheelkunde, maar zullen gezien de hedendaagse technieken definitief uit de nachtmerries van kinderen gebannen kunnen worden. Dit jaar viert de Leuvense tandartsenopleiding haar honderdjarig bestaan. Een uitstekende gelegenheid om met professoren De Laat, Vanherle en van Steenberghe even terug te duiken in de geschiedenis en vooruit te blikken naar de toekomst van de mondzorg… Sara Reymen

T

oen onze universiteit in 1905 startte met een opleiding tandheelkunde, vervulde zij hiermee een voortrekkersrol in België. Tot dan toe werd tandheelkunde niet onderwezen aan de Belgische universiteiten: met gebitsproblemen ging je naar een kwakzalver, een vakman of in het beste geval de huisarts. Met een pijnlijke kies moest je tot ver in de twintigste eeuw naar de foor. Daar boden charlatans voor een klein prijsje hun diensten aan. Van verdoving was amper sprake en het tromgeroffel dat je geschreeuw moest overstemmen, kreeg je er dan ook gratis bij. Het contrast met het heden kan niet groter zijn: wie nu kiest voor een opleiding in de tandheelkunde krijgt een brede vorming, gaande van theorie over klinische praktijk tot het aanleren van de juiste attitudes tegenover patiënten. In tegenstelling tot een halve eeuw geleden wordt ook niet meer alleen de pijn verholpen door de tand te trekken of het abces open te snijden, maar wordt de tand nu ook hersteld. Bovendien wordt de hele mondholte bekeken, niet meer alleen de tand. De tijd van de kwakzalverij is anno 2005 definitief voorbij. Lachgas Net als in andere takken van de geneeskunde, kenmerkt de ontwikkeling van de tandheelkunde zich door een voortdurende aaneenschakeling van vernieuwing, specialisatie en integratie. Reeds in de negentiende eeuw had de tandheelkunde een belangrijke rol in het ontdekken, ontwikkelen en gebruiken van lachgas, de voorloper van de algemene anesthesie. De lokale verdoving maakte een bredere waaier van behandelingen mogelijk en extractie was niet meer altijd nodig. Tanden werden vanaf dan eerder verzorgd en behouden dan getrokken. Later konden kinderen dankzij de orthodontie met een goed in elkaar passend en mooi ogend gebit opgroeien. Ook op het gebied van tandvervanging ging men vooruit: in plaats van uitneembare prothesen begon men te werken met kronen en bruggen, die veel meer de natuurlijke gebitssituatie nabootsen. Zelfs in zones waar geen ‘brugpijlers’ meer voorhanden zijn, kan tegenwoordig gedacht worden aan implantaten die via integratie in het bot nieuwe steunpijlers voorzien. Ook de stap naar preventieve mondzorg is ondertussen gezet: men streeft ernaar het gebit te behouden voor de volledige levensduur. Professor Vanherle herinnert zich nog andere tijden: “Toen ik studeerde was dat zeker niet het geval. Het RIZIV betaalde een prothese al terug vanaf 50 jaar, omdat men er van uitging

dat de meeste mensen dan toch al een tandeloze mond hadden…. Door allerlei nieuwe ontwikkelingen is daar gelukkig verandering in gekomen. Het probleem van cariës bij kinderen, bijvoorbeeld, is met een derde verminderd, en op dit ogenblik is zestig procent van de kinderen onder de zes jaar quasi cariësvrij.” Witte tanden Er is dan wel veel vooruitgang geboekt, maar niet alle problemen zijn opgelost. Professor van Steenberghe: “De publieke opinie moet dringend veranderen. Niemand laat het na zijn hart regelmatig te laten nakijken, maar de mond blijkt voor velen van minder belang. Eén derde van de bevolking gaat nog steeds niet regelmatig naar de tandarts. Eén vijfde van de kinderen, vooral uit een socio-economisch zwakkere omgeving, heeft nog veel last van tandbederf.” “Om een echte mentaliteitswijziging tot stand te brengen, moet er dan ook nog veel gebeuren. Voor de overheid is mondzorg recent wel een prioriteit geworden, zeker nu men inziet dat een slechte mondgezondheid ook de algemene gezondheid beïnvloedt. Ontstekingen van het tandvlees en het onderliggende kaaksbeen veroorzaken hart- en vaatproblemen, vroeggeboortes en mogelijk ook diabetes en reuma. Spijtig genoeg is het budget voor mondzorg in België slechts de helft van het budget in de ons omringende landen.” Ook de nieuwe ontwikkelingen op het vlak van restauratieve tandheelkunde zijn aan niemand voorbij gegaan. De tandpastaglimlach op de cover van een tijdschrift, het gerestaureerde gebit van de volledig omgebouwde dame of heer in programma’s als Beautiful… ze motiveren tegenwoordig vele patiënten om naar de tandarts te gaan voor een nagelnieuw, en vooral stralend wit, gebit. “Als mensen daardoor tot bij de tandarts raken, waar hun echte probleem kan worden aangepakt, is dat nog niet helemaal negatief”, zegt professor De Laat, “maar toch is het geen goede evolutie. We moeten erover waken dat het budget van de gezondheidszorg niet naar dat soort cosmetische ingrepen gaat, en dat patiënten vooral de noodzaak inzien van een gezond gebit.” Slechts departement In het begin van de opleiding werkten professoren als Van Mosuenck en Van de Vyver helemaal alleen of met enkele medewerkers. Dankzij de diversificatie binnen het vakgebied en de ontwikkeling van het wetenschappelijk onderzoek is de toestand de laatste decennia fundamenteel veranderd. De inzet van professor De Bondt en zijn opvolgers

(© ingezonden)

Van charlatans en kruidnagel tot tandpastaglimlach zorgde ervoor dat de verschillende deelgebieden en specialisaties hun eigen plaats, onderzoek en evolutie kregen. Vooral in de laatste decennia kregen de Leuvense onderzoekslaboratoria en medewerkers internationale faam. Het aantal publicaties bedraagt op dit moment ongeveer 75 procent van de tandheelkundige onderzoeksoutput in Vlaanderen en ook de klinische activiteit is sterk gestegen tot jaarlijks 50.000 consultaties. Ondertussen kan men rekenen op zeventien voltijdse stafleden, meerdere laboratoria die aan de top meedraaien en een moderne en geïntegreerde opleiding. Dat tandheelkunde slechts een departement blijft binnen de Faculteit Geneeskunde is dan ook een doorn in het oog van professor van Steenberghe: “In tegenstelling tot de meeste landen, waar tandheelkunde een aparte faculteit is, hebben wij niet veel autonomie binnen de universiteit.” Mondzorg Van Steenberghe pleit voor de benaming ‘mondzorg’ in plaats van tandheelkunde. “Een gezonde mond en een goede algemene gezondheid gaan immers hand in hand. Zowel bij hart- en vaatziekten als orgaantransplantaties

en chemotherapie is een snel en grondig op punt stellen van de intraorale gezondheid van levensbelang. De evolutie naar meer interactie tussen huisarts, tandarts en specialisten is bij ons duidelijk ingezet en wordt ook benadrukt tijdens de opleiding. In de praktijk is er echter nog verbetering mogelijk. Dikwijls stopt de algemeen tandarts bij de keel, terwijl de huisarts bij de keel begint en de mond overslaat. De tandarts moet eigenlijk een mondarts worden.” Hoewel een terugblik op honderd jaar mondzorg in Leuven natuurlijk veel complexer is dan het behandelen van een gaatje, toont het volgende voorbeeld de verregaande ontwikkelingen in het vakgebied aan. Wie in de helft van de vorige eeuw met een gaatje naar de tandarts trok, had een grote kans om met een tand minder de praktijk te verlaten. Kleinere gaatjes werden gevuld met een zwart metaalachtig materiaal. Vandaag wordt er nog zo weinig mogelijk tandweefsel weggenomen en kiest men voor een geplakte tandgekleurde vulling, zodat niemand ziet dat je mogelijkerwijs teveel gesnoept hebt. En wat over vijftig jaar? Als gaatjes dan überhaupt nog bestaan, zullen die via weefselregeneratie volledig kunnen worden hersteld…

– advertentie –

����������������������������� ����������������������������������������������������� ��������� ��������������������������������������������������������������������������������������������� ��������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������������������������� 191 landen ondertekenden een akkoord om tegen 2015 de armoede in de wereld te halveren. Voer samen met de Vlaamse Noord-Zuidbeweging actie om de politici aan hun belofte te herinneren én de lat hoger te leggen. Armoede moet de wereld uit! www.detijdloopt.be

10

zeswekelijkse

bijlage voor personeel

23.11.2005

campuskrant

–personeelskrant – Ontdek de mogelijkheden van K.U.Loket

H

et zijn maar enkele voorbeelden van de toepassingen binnen K.U.Loket. Éen voor één hebben ze als doel de gegevens in de centrale databanken te ontsluiten voor meer gebruikers en de papieren afhandeling van administratieve transacties terug te schroeven tot het minimum. Sinds dit academiejaar geven ook studenten hun individueel studieprogramma (ISP) door via hun K.U.Loket. Er wordt met andere woorden een gigantische hoeveelheid gegevens via deze weg geregistreerd in de centrale SAP-databank. In samenwerking met de diensten en de gebruikers werkt het Anemoon-team voortdurend aan nieuwe projecten en ontwikkelingen. Het houdt er tevens een nauwgezette ‘boekhouding’ op na. Vragen als ‘welke toepassingen worden door welke gebruikers en hoe frequent gebruikt?’ zijn interessant om te weten waar er nog gesleuteld moet worden om het gebruik van het K.U.Loket te optimaliseren. We spraken met enkele Anemoon-medewerkers en staan even stil bij de cijfers. Rondklikken “Het K.U.Loket is gepersonaliseerd voor elke eindgebruiker: een professor doceert een aantal opleidingsonderdelen, maar is tevens onderzoeker en vaak ook nog eens diensthoofd van verschillende medewerkers. Tegelijkertijd beheert hij ook de kredieten van zijn onderzoeksprojecten. In het K.U.Loket van die professor zullen meer mogelijkheden voorhanden zijn dan bij de wetenschappelijk medewerker die net afstudeerde en werkzaam is op een project. Wordt

In 2002 werd de webtoepassing ‘Mijn gegevens’ gelanceerd en zo maakten de meeste personeelsleden voor het eerst kennis met hun K.U.Loket. Sindsien kunnen ze de eigen gegevens in de centrale personeelsdatabank vlot controleren én makkelijk wijzigen. Deze actie werd ondertussen gevolgd door een hele reeks toepassingen: verlof aanvragen, je doctoraatsonderzoek samenvatten, je cv updaten, je onderzoeksprojecten en samenwerkingen aanvullen, de redactie van je syllabi verzorgen, bezetting van lokalen consulteren, het lijstje van studenten voor een bepaald opleidingsonderdeel opvragen,… Hedwig Bogaerts

de professor op een bepaald moment bijvoorbeeld ook programmadirecteur, dan krijgt hij nog meer toepassingsmogelijkheden, die in veel gevallen ook

delegeerbaar zijn naar administratieve medewerkers.” “Dit maakt dat je de gebruikscijfers van de toepassingen niet zonder meer

met elkaar kunt vergelijken. Maar toch mag je gerust onder de indruk zijn van het feit dat reeds 7.253 personeelsleden dit jaar al een wijziging doorgaven via de toepassing ‘Mijn gegevens’. Dat heeft natuurlijk ook veel te maken met de mobiliteitsbevraging, waar meer dan 75% van de bevraagden op reageerde. Ook ‘Mijn verlof’ was een geslaagde operatie: er werden dit jaar al 48.610 verlofaanvragen of annulaties via het K.U.Loket gedaan. Het aantal geboekte opleidingsonderdelen in de ISP-toepassing is natuurlijk ook duizelingwekkend: 286.237.” “Andere applicaties worden misschien minder massaal gebruikt, maar bieden wel interessante mogelijkheden: 1.392 gebruikers consulteerden bijvoorbeeld samen 27.600 keer ‘Mijn studenten’. Een docent vertelde ons dat hij steevast het lijstje studenten van zijn opleidingsonderdeel downloadt en de foto’s bestudeert om zijn studenten bij naam te leren kennen nog voor ze examen afleggen. Beroepskostenformulieren worden ook bijna allemaal via het K.U.Loket afgehandeld. Ook het aantal geactiveerde cv’s klimt gestaag: 967 cv’s zijn ondertussen zichtbaar via de K.U.Leuven Wieis-wie-databank. We kunnen nog wel even doorgaan met het opsommen van de toepassingen en de cijfers, maar eigenlijk raden we iedereen aan om eens in zijn K.U.Loket rond te klikken en de vele mogelijkheden te verkennen.” Op deze webpagina vind je een volledig overzicht van de K.U.Loket-toepassingen die momenteel beschikbaar zijn: http://www. kuleuven.be/sapredir/kuloketinventaris

Wie is de man of vrouw achter die sympathieke stem die u zo vaak aan de lijn hebt?

de Collega’s 24

Of wie schuilt er achter de persoon met wie u een intensieve mailrelatie onderhoudt?

In deze rubriek proberen we een gezicht te plakken op die collega met wie u zo goed samenwerkt, maar die u op straat straal voorbij zou lopen.

door TIM VUYLSTEKE

(© Rob Stevens)

In de vorige aflevering van De Collega’s stuurde professor Bart Vanreusel ons naar het Gebouw De Nayer, waar we Sonia Teck (46) ontmoeten, administratief medewerkster aan de Faculteit Bewegings- en Revalidatiewetenschappen (FaBeR).

“Op 1 september begon ik aan mijn achtentwintigste jaar op het Sportkot. Nadat ik mijn A1-diploma Secretariaat Moderne talen had behaald in 1978, kon ik vrijwel meteen aan de slag in de bibliotheek van het toenmalige Instituut voor Lichamelijke Opleiding (ILO). Het Instituut sprak me aan omdat ik toen zelf nog volleybal speelde. Van de bibliotheek wist ik op dat moment nog niets af, maar al doende vond ik er mijn weg.” “Werken in de bibliotheek werd mij na enkele jaren toch iets te rustig. Toen professor Dirk Van Gerven voorzitter werd van het ILO, heeft hij mij de kans geboden zijn secretaresse te worden, en die heb ik dan ook met beide handen gegrepen. Mijn taken: het bijhouden van een personeelsbestand — aflopende mandaten, nieuwe aanwervingen, bevorderingen, samenstelling van raden... — en het opvolgen van de financiële verrichtingen van

het Instituut. Toen het ILO later een faculteit werd, was ik de vaste secretaresse van de opeenvolgende decanen.” “Vorig jaar verhuisde de decaan naar het Gymnasium, waar hij nauwer kon gaan samenwerken met de administratief secretaris. Ik verkoos echter in het Gebouw De Nayer te blijven werken, dat na al die jaren een tweede thuis was geworden. Nu verleen ik de drie departementsvoorzitters administratieve ondersteuning, en ook voor de algemene doctoraatscommissie volg ik de administratieve beslissingen op.” “Ik vind het nog steeds bijzonder elke dag in deze aangename omgeving te kunnen werken. Het FaBeR-personeel is zeer spontaan en vriendelijk. Maar het is vooral de rust waar ik zo van hou. Als het hier binnen even te druk wordt, zit ik zo in het groen.” “Ik werk dan wel aan FaBeR, zelf sport ik weinig. ’s Zomers durf ik wel-

eens op de fiets te klimmen of een uurtje te tennissen, en elke winter ga ik skiën, maar dat is het zowat. De rest van mijn vrije tijd breng ik door met mijn echtgenoot en mijn twee dochters, of met een spannend boek. En als het weer meezit, kan je me af en toe ook wel in de tuin vinden.” Over welke collega wil Sonia zelf wat meer te weten komen? “Ik heb het gevoel dat ik de afgelopen weken Kristel Gijbels, personeelsconsulente van de Groep Biomedische wetenschappen, heel vaak heb moeten lastigvallen met vragen van allerlei aard. Ze is altijd zeer vriendelijk en behulpzaam. Ik vraag me af hoe ze dat blijft volhouden in deze toch wel drukke periode van aflopende mandaten en nieuwe aanwervingen.” In de volgende Personeelskrant proberen we voor een antwoord op die vraag te zorgen.

campuskrant

(5)

–personeelskrant –

23.11.2005

GEL I J K E NOEM ER S

Ooit al tot uw grote verbazing moeten vaststellen dat u niet de enige Jan Pieters of Piet Janssens bent aan onze universiteit? En vraagt u zich dan ook al jaren af wie die illustere collega die dezelfde naam draagt als u wel mag zijn?

I

Informaticus Patrick: “Ik krijg dan weer vooral reclame voor medische toestellen in mijn inbox. Weet je, ik heb al tientallen ‘verwarringen’ meegemaakt, ook met andere naamgenoten uit mijn dorp. Maar de leukste K.U.Leuven-verwarring was toen ik per vergissing de loonfiche van een naamgenoot kreeg — ik weet nu niet meer of het deze Patrick was of die derde collega over wie ik het had. Ik dacht: ‘Tiens, ik heb blijkbaar een goede maand gehad.’ Maar dat klopte dus niet. Geen opslag…”

n deze rubriek brengen we de naamgenoten onder het K.U.Leuven-personeel samen, en confronteren we hen met hun niet zo unieke identiteit. In deze vierde aflevering komen Patrick Wouters en Patrick Wouters aan bod. De eerste werkt op de ICT-dienst van de Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen (links op de foto), de tweede is professor Anesthesiologie. CK: Wat is uw functie aan de K.U.Leuven? Informaticus Patrick: “Ik moet ervoor zorgen dat de mensen aan onze faculteit optimaal gebruik kunnen maken van informatie- en telecommunicatietechnologieën. Concreet betekent dat dat ik af en toe de helpdesk moet bemannen, en dat ik verantwoordelijk ben voor het beheer van de servers.” Professor Patrick: “Ik werk op de Afdeling Anesthesiologie van de Faculteit Geneeskunde. Mijn werk bestaat erin patiënten door operaties te loodsen en ervoor te zorgen dat ze daar geen verwikkelingen op korte of lange termijn aan overhouden. Ik moet onder meer de hart- en longfunctie bewaken en ondersteunen, bloedverlies compenseren en de lichaamstemperatuur op peil houden. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, moet een anesthesist meer

11

(© Rob Stevens)

doen dan ‘operatiepatiënten in slaap doen en weer wakker maken’. Het gaat in mijn geval vooral om chirurgische ingrepen bij hartafwijkingen. Voor de universiteit verricht ik trouwens onderzoek in het domein van de hartaandoeningen, en ik geef ook les.” CK: Was u er zich van bewust dat u een naamgenoot hebt hier in Leuven? Informaticus Patrick: “Ik wist het al,

ja. Vroeger waren we zelfs met drie. Toen was de verwarring nog groter.” Professor Patrick: “De e-mailadressen vormen het grootste probleem, want de mensen letten blijkbaar niet op de domeinnamen als ze iemand opzoeken in de databank. Nu goed, het heeft ook zijn voordelen, want dankzij alle mails over IT-problemen die ik de afgelopen jaren kreeg, heb ik Patrick toch wat beter leren kennen.”

CK: Zou u willen ruilen met uw collega? Informaticus Patrick: “Neen. Mijn job is mijn jeugddroom, én ik heb drie fantastische collega’s. Meer moet dat niet zijn.” Professor Patrick: “Het is altijd leuk iets nieuws te proberen, maar ik vrees dat ik te weinig weet over computertechnologie. Het zou een te grote investering zijn. Anderzijds heeft Patrick waarschijnlijk betere werkuren. Op operatiedagen moeten we vaak van zeven tot zeven aanwezig zijn, en hebben we soms niet de tijd om te eten.” Informaticus Patrick: “Bij ons is dat inderdaad beter. Tegenwoordig werken wij meestal van acht tot vijf. Alleen bij noodsituaties moeten we weleens ’s avonds of in het weekend opdraven.” (tv)

Upgrading van Faculty Club positief onthaald

Tafelen van de bovenste plank Eind vorig jaar investeerde Faculty Club al in culinaire kwaliteit door de unieke samenwerking met Restaurant Arenberg. Dit voorjaar kon ook het investeringsproject voor de upgrading van de vergaderzalen en het restaurant van start gaan. Het resultaat is een eigentijdse en stijlvolle Faculty Club waar zakelijkheid en warmte een perfect huwelijk sluiten. Riet Evers

D

e culinaire verfrissing kreeg uiteraard voorrang op de andere vernieuwingen”, zegt Tine Verhelst, directeur van Faculty Club. “Er is kwaliteit op het bord nodig alvorens je aan het bord zelf begint te denken.” Maar in april dit jaar was het eindelijk zover. Interieurarchitect Vittorio Simoni had de eer om Faculty Club nieuw leven in te blazen. En met succes. “Het interieur is nu wat strakker zonder aan gezelligheid in te boeten. Voorheen stonden hier heel wat planten en hingen er veel schilderijen aan de muren. Die hebben we allemaal weggehaald om zo de eigenheid van het gebouw meer tot zijn recht te laten komen. De soberheid hebben we gecombineerd met warme grijze en bruine kleuren. Ook de sfeerlampen en het nieuwe bestek en tafellinnen geven het geheel meteen een sfeervolle toets.” Met de ietwat strakkere lijn van het interieur verliest Faculty Club ook de zakelijke kant niet uit het oog. “Het interieur begon er nogal oubollig uit te zien, en dat wilden we toch graag anders. Een eigentijds interieur in een eeuwenoud historisch kader kan perfect. Het gebouw

(© Rob Stevens)

“

zelf vertoonde overigens ook al enkele jaren wat mankementen. Er was schade aan de muren, de wanden hadden ook dringend een nieuwe laag verf nodig en het sanitair was te beperkt. Nu zijn er ook voorzieningen voor mindervalide personen, er is draadloos internet, en enkele zalen werden voorzien van airconditioning en geluidsisolatie.” À la carte Wie zin heeft om tijdens de week te dineren of een glas te drinken in Faculty Club, is ook meer dan welkom. De trendy loungebar en vernieuwde grillroom lenen zich daar perfect toe. “In het restaurant kan je opnieuw à la carte eten. We hebben het à la carte-restaurant een tijdje gesloten omdat het niet rendabel was en we prioriteit gaven aan het herwin-

nen van een culinaire hoogstaande kwaliteit, wat met Arenberg@FacultyClub perfect gelukt is. Nu loop het opnieuw prima. Tijdens de zomermaanden kan je ook buiten eten op het terras. Laat ons zeggen dat het een soort brasseriestijl is. Je kan het bijvoorbeeld houden bij één gerecht en een glaasje wijn. Het hoeft geen volledig menu te zijn.” Aan de reacties van de gasten en het personeel te horen, is de vernieuwde Faculty Club een schot in de roos. “We krijgen behoorlijk wat complimenten. Koppels die bij ons hun huwelijksfeest willen geven, zijn tegenwoordig erg gecharmeerd door onze zaal. Ook de zakenmensen die hier regelmatig verblijven, merken het verschil. En zeker niet onbelangrijk: ook voor het personeel is het veel aangenamer werken. Zij houden

natuurlijk ook van mooi bestek, nieuwe borden en een stijlvolle werkomgeving. Je voelt dat de opwaardering een nieuwe dynamiek met zich meebrengt.” Volgende zomer zal ook het Convent van Chièvres worden aangepakt. De zalen zullen ruimer worden, er komt airconditioning, draadloos internet en ook het sanitair wordt uitgebreid. De volledige upgrading van Faculty Club zal in september volgend jaar voltooid zijn. De feestelijke heropening van Faculty Club vindt plaats op vrijdag 2 en woensdag 7 december. Info: (t) 016 32 95 10 of [email protected]. Het artikel over Arenberg@FacultyClub dat verscheen in Campuskrant jg. 16 nr. 9 kan je nalezen in het archief op http://www. kuleuven.be/ck

12

–personeelskrant –

23.11.2005

campuskrant

Bevorderingen, benoemingen en aanstellingen ZAP voor het academiejaar 2005-2006 Bevorderingen Gewoon hoogleraar Rechtsgeleerdheid Sophie STIJNS Bernard TILLEMAN ETEW Hans DEWACHTER Jan DHAENE Luc SELS Frederik SPIEKSMA HIW Rudi VISKER Letteren Jan HERMAN Dirk SACRE Peter VAN DEUN Harco WILLEMS Psych. en ped. wetenschappen Filip DE BOECK Pol GHESQUIERE Interfac./interuniv. instituten Jean BINON Wetenschappen Koen CLAYS Luc DE MEESTER (per 1.10.2006) Walter LAURIKS Ingenieurswetenschappen Geert DEGRANDE Hildegarde HEYNEN Guy VANDENBOSCH Albert VERLINDEN Bio-ingenieurswetenschappen Freddy DELVAUX Geneeskunde Dominique SCHOLS (BOF) Karin SIPIDO Anne-Mieke VANDAMME Johan VAN ELDERE Bartholomeus VAN MEERBEEK (BOF) Jan WOUTERS Farmaceutische Wetenschappen Patrick AUGUSTIJNS Roger BUSSON Bewegings-& Revalidatiewet. Werner HELSEN Buitengewoon hoogleraar Rechtsgeleerdheid Geert VERVAEKE Geneeskunde Pierre DELAERE Thomas D’HOOGHE Martin HIELE Robert PARIDAENS Jacques PIRENNE Eric VAN CUTSEM Peter VANDENBERGHE Christel VAN GEET Geert VERLEDEN Bewegings-& Revalidatiewet. Luc VANHEES Hoogleraar Godgeleerdheid Didier POLLEFEYT Joseph VERHEYDEN ETEW Luc LAUWERS

Sein op welzijn

Monique SNOECK Hylke VANDENBUSSCHE HIW Antoon BRAECKMAN Letteren Jan BAETENS Philip VAN PEER Marc VAN VAECK Psych. en Ped. Wetenschappen Herman BAERT Agnes DE MUNTER Luc GOOSSENS Dirk HERMANS Maria LEIJSSEN Wetenschappen Koen BINNEMANS Karel DEKIMPE (BOF) Johan HOFKENS (BOF) Manuel SINTUBIN (BOF) Filip VOLCKAERT Ingenieurswetenschappen Yolande BERBERS Wim DESMET (BOF) Bert LAUWERS Koenraad VAN BALEN Jan VERMANT Bio-ingenieurswetenschappen Bruno CAMMUE Dirk SPRINGAEL Geneeskunde Frank CLAESSENS Johan NEYTS (BOF) Yicheng NI Rufin VOGELS Jean WILLEMS Deeltijds hoogleraar HIW Guido VANHEESWIJCK Letteren Mark REYBROUCK Wetenschappen Alain DASSARGUES Geneeskunde Ingele CASTEELS Patrick DUPONT Nadine ECTORS Karin HAUSTERMANS Paul HERIJGERS Hendrik ROELANDTS Tania ROSKAMS Dirk VAN RAEMDONCK Iwona WLODARSKA Farmaceutische Wetenschappen Guy VAN DEN MOOTER Hoofddocent Godgeleerdheid Bert BROECKAERT Peter DE MEY Rechtsgeleerdheid Geert VAN CALSTER (BOF) ETEW Nancy HUYGHEBAERT Sociale wetenschappen Marc HOOGHE HIW Bart PATTYN Letteren Reinhilde MEYLAERTS

Patrick PASTURE Psych. en Ped. Wetenschappen Margareta LACANTE Wetenschappen Constant GIELENS Ingenieurswetenschappen Philip DUTRÉ Frederik MAES (BOF) Erik TOORMAN (BOF) Bio-ingenieurswetenschappen Ivo VANKELECOM Geneeskunde Willem ANNAERT (BOF) Adrianus VAN PELT Kristin VERBEKE Thomas VOETS (BOF) Deeltijds hoofddocent Rechtsgeleerdheid Maria WYCKAERT Letteren Gustave JANSSENS Psych. en Ped. Wetenschappen Ides NICAISE Wetenschappen Etienne STEURBAUT Ingenieurswetenschappen Farid AL-BENDER Jan MAERTENS Luc MAERTENS Peter VAN PUYVELDE Bio-ingenieurswetenschappen Nadine BUYS Geneeskunde Bert AERTGEERTS Gunnar BUYSE Kristina CASTEELS Maria DEBIEC-RYCHTER Sabina DE GEEST Jan DE LEPELEIRE Michel DELFORGE Robert HIERNER Sandra NUYTS Gert VAN ASSCHE Vincent VANDER POORTEN Koenraad VAN LAERE Chris VERSLYPE Bewegings-& Revalidatiewet. Arnold MICHELS Filip STAES Ann SWILLEN Thierry TROOSTERS Benoemingen en aanstellingen Gewoon hoogleraar Ingenieurswetenschappen Luc DE RAEDT (BOF) (per 1.10.2006) Geneeskunde Antoon DE LAAT Buitengewoon hoogleraar Centrale diensten Melvyn COLLIER Ingenieurswetenschappen Herman MAES Luc VAN DEN HOVE Geneeskunde Johan KIPS Catherine VERFAILLIE (BOF)

Thierry ZEYEN Hoogleraar Rechtsgeleerdheid Letizia PAOLI HIW Igor DOUVEN (BOF) Psych. en Ped. Wetenschappen Detlef BALSCHUN (BOF) Filip DOCHY Wetenschappen Patrick DE CAUSMAECKER Rony KEPPENS Michael WÜBBENHORST Bio-ingenieurswetenschappen Theodoor NIEWOLD Deeltijds hoogleraar Geneeskunde Frank VAN DEN HEUVEL Hoofddocent Rechtsgeleerdheid Marie-Francine MOENS (BOF) Dirk VAN DAELE ETEW Katia CAMPO Wilfried LEMAHIEU HIW Russell FRIEDMAN Letteren Reinhilde MEYLAERTS Wetenschappen Steven DE FEYTER Frederik DENEF Vladimir MATVEEV Wim VAN DEN ENDE Nicole VAN LIPZIG Ingenieurswetenschappen Hendrik BLOCKEEL Johan DRIESEN Dominique SCHREURS Hans VAN OOSTERWYCK Peter VAN PUYVELDE Bio-ingenieurswetenschappen Jan DIELS Christine KIRSCHHOCK (BOF) Jos VAN ORSHOVEN Geneeskunde Jan COOLS (BOF) Johannes CREEMERS (BOF) Kris DIERICKX Ghislaine GAYAN-RAMIREZ Paul PROOST (BOF) Annemieke VERSTUYF Farmaceutische Wetenschappen Sergei STRELKOV Deeltijds hoofddocent K.U.Leuven Campus Kortrijk Wim MALFAIT Bio-ingenieurswetenschappen Jan VANDERBORGHT Geneeskunde Stephan CLAES Bewegings-& Revalidatiewet. Wim LAGAE Docent Rechtsgeleerdheid Jeroen MAESSCHALCK Evelyne TERRYN ETEW

Schaaf-, snij- en scheurwonden

Wij van de Campuskrant-redactie hebben wel eens last van een ‘papierpijntje’: onze hoogsteigen vertaling van een ‘paper cut’. Buitenproportioneel in paniek bellen wij dan naar Idewe, waar men ons op een rustige toon telkens het volgende vertelt… Bij lichte schaaf- en snijwonden reinig je de omgeving van de wonde met water en zeep. Ontsmet de wonde met behulp van kompressen en een ontsmettingsmiddel, en dek de wonde af. Raadpleeg een arts als je niet gevaccineerd bent tegen tetanus. Bij ernstige snij- en scheurwonden stelp je onmiddellijk de bloeding door rechtstreeks op de wonde te drukken. Breng het getroffen lichaamsdeel in hoogstand, en raadpleeg een arts of gespecialiseerde hulp. Interesse in een erkende cursus eerstehulpverlening? Meer info bij Idewe: http://www.kuleuven.be/admin/lp/ niv2/bd-k00.htm

Laurens CHERCHYE Roel LEUS Kristien SMEDTS Sociale wetenschappen Hans BRUYNINCKX Stefaan FIERS Stephan KEUKELEIRE Letteren Caroline MACE Ilse SCHOEP Kris VAN HEUCKELOM (per 1.10.2006) Psych. en Ped. Wetenschappen Rianne JANSSEN Wetenschappen Olivier HONNAY Anton VAN ROMPAEY Gert VERSTRAETEN Ingenieurswetenschappen Susan SHANNON Bio-ingenieurswetenschappen Jeroen LAMMERTYN Bert SELS Farmac. Wetenschappen Pieter ANNAERT Veerle FOULON Deeltijds docent Godgeleerdheid Thomas KNIEPS ETEW Bart BAESENS Liesje DE BOECK Bart VAN LOOY Sociale wetenschappen Aniana DECLERCQ Mario PANDELAERE Valeria PULIGNANO Martine VAN REGENMORTEL Koen VERHOEST Letteren Stephane DONDEYNE Filip VERMEYLEN Psych. en Ped. Wetenschappen Joke VANDENABEELE Ingenieurswetenschappen Anne BEELDENS Benjamin GEEBELEN Luc SCHUEREMANS Johan STEELANT Bio-ingenieurswetenschappen Dirk LIPS Geneeskunde Graciela ANDREI Maria BOGAERTS David CASSIMAN Erna DEWIL Herlinde DUMEZ Rik LORIES Alex MAES Ann MERTENS Wim VANDENBERGHE Peter VERHAMME Séverine VERMEIRE Hans WILDIERS Bewegings-& Revalidatiewet. Albert DE CUYPER Anna DEVREESE

Congresmateriaal Het congresmateriaal werd verhuisd van het Magazijn Boetiek naar het Centraal Magazijn Heverlee. Alle bestellingen van congresmateriaal dienen voortaan via SAP te worden besteld bij CMA.

Fotografiewerk De Aankoopdienst heeft een raamcontract afgesloten met fotograaf Rob Stevens. Voor info: helpdesk aankoopdienst: (t) 016 32 84 00, http://www.kuleuven. ac.be/admin/fd/niv3/ ca-k01.htm

campuskrant

studenten

23.11.2005

13

Cursus gebarentaal is groot succes

Horen met je ogen, spreken met je handen De dienst Studieadvies organiseerde afgelopen maand voor de eerste keer een cursus gebarentaal. In vijf lessen konden studenten en andere geïnteresseerden zich de beginselen van de Vlaamse Gebarentaal (VGT) eigen maken. Ines Minten

E

“

en gebarentaal is een echte taal met eigen woorden, structuren en een grammatica”, legt docente Kathleen Vercruysse uit. “Ze ziet er alleen anders uit. Bij gesproken talen gebruik je je oren om de taal waar te nemen en je stem om ze te spreken. Bij gebarentalen gebruik je je ogen om te ‘horen’ en je handen en lichaam om te ‘spreken’.” Als je als leek iemand vlot gebarentaal ziet babbelen, sta je versteld van het tempo waarin mimiek en tekens elkaar opvolgen. “In gebarentaal kun je handig gebruik maken van simultaneïteit en van de ruimte. Daardoor kun je er even snel in praten als in een gesproken taal.” Kathleen Vercruysse is doof geboren en leerde in de kleuterklas gebarentaal van een doof vriendje. Afgelopen voorjaar studeerde ze af in Deaf-studies en sociologie aan de Gallaudet University in Washington, DC. “In de Verenigde Staten zijn doven en slechthorenden perfect geïntegreerd. Ze krijgen er gelijke studie- en carrièrekansen. Europa heeft op dat vlak nog een weg te gaan. Ik wil me inzetten om iedereen hier duidelijk te maken hoezeer wij als doven altijd door de maatschappij opzij geschoven worden. Onterecht, want behalve horen kunnen we echt wel alles! Het wordt bovendien hoog tijd dat de Vlaamse Gebarentaal officieel erkend wordt. Helga Stevens — zelf ook doof — ijvert daarvoor in het parlement. Zowel de doven en slechthorenden zelf als mensen met een perfect gehoor moeten beseffen dat wij niet minder waard zijn — we zijn alleen een

(© Rob Stevens)

tikje anders.” Katrijn Claes werkt aan het onthaal van de dienst Studieadvies. Zodra ze van de cursus hoorde, heeft ze zich ervoor ingeschreven. “Ik heb geen dove of slechthorende mensen in mijn onmiddellijke omgeving. Maar gebarentaal heeft me altijd geïntrigeerd. Ik vond de cursus super. Uiteraard kun je geen enkele taal vlot spreken in amper vijf lessen, maar het was in elk geval een goed begin. Als ik nu gebarentaal zie op tv, kan ik toch een beetje volgen wat er gezegd wordt. Er blijft in elk geval iets van hangen.” Barbara Artoos (21, studente Germaanse talen) wilde al jaren gebarentaal leren, maar de meeste cursussen

zijn te intensief om met een voltijdse studie te combineren. “Ik was er dus snel bij voor deze lessen”, vertelt ze. “We hebben vooral goed op de basis geoefend: de vingerspelling. Daar raak je al een heel eind mee. Als je een woord niet kent, kun je het gewoon spellen.” “Voor de rest leerden we vooral woordjes en een aantal korte vragen en antwoorden, de typische standaardzinnetje zoals ‘Hoe heet je?’, ‘Waar woon je?’ waarmee je in elke taal begint”, beaamt Anke Boey (20, Germaanse talen). Frustrerend Een heel aantal studenten schreef zich in omdat gebarentaal later nuttig kan zijn voor hun job. “Bovendien ben ik

leidster in de chiro en zit er een doof jongetje in mijn groep. Met hem communiceren was niet altijd eenvoudig. Als hij naar het toilet wilde, begrepen we niet wat hij bedoelde. Nu zal ik hem in elk geval tijdig naar de wc’s kunnen brengen”, zegt Hanna Belmans (18, logopedische en audiologische wetenschappen). Kristien Hermans (22, orthopedagogiek) wilde gebarentaal kennen omdat ze vrijwilligerswerk doet in een gezinscentrum voor mensen met een handicap. “Ik merkte dat het moeilijk is om contact te maken met iemand die je niet kan horen. Het moet erg frustrerend zijn als je omgeving niet begrijpt wat je wil zeggen.” Annelies Van Calster (22, orthopedagogiek) wil later graag werken met mensen met een handicap. “Gebarentaal is moeilijker dan het lijkt”, vindt ze. “Vooral de juiste mimiek bij de gebaren vond ik niet simpel.” Volgens Karolien Bex (23, Orthopedagogiek) zou een basis gebarentaal gerust in het lessenpakket ingebouwd mogen worden: “Ik heb de cursus met veel interesse gevolgd en kijk al uit naar de vervolgcursus in maart!” Voor deze eerste editie oversteeg de vraag alvast het aanbod. Katrijn Claes: “Ik denk dat we probleemloos nog enkele beginnerscursussen kunnen vullen. Er hebben wel vijf keer meer geïnteresseerden gebeld dan er plaatsen waren in de les.” Voor meer info over nieuwe cursussen: Dienst Studieadvies, (t) 016 32 43 11, http://www.kuleuven.be/studieadvies

Student Bram Lousbergh:

Personeelslid Gery Gerits:

Bewijzen dat doven universiteit aankunnen

Graag meer kansen op de arbeidsmarkt

Bram Lousbergh is negentien en studeert psychologie. Toen hij tweeëneenhalf was, kreeg hij hersenvliesontsteking. Als gevolg daarvan verloor hij zijn gehoor aan één kant voor 100%, aan de andere kant bijna volledig. “Ik heb dus het ‘voorrecht’ dat ik weet wat geluid is en al kon praten voor ik doof werd. Daardoor ben ik ook opgegroeid in een volledig horende wereld”, vertelt hij. Zijn verhaal verschilt dus grondig van dat van mensen die gebarentaal gebruiken en naar een dovenschool zijn geweest. “De groep doven en slechthorenden is erg heterogeen, maar daar staan mensen nauwelijks bij stil”, vindt Annelies Kusters, een vriendin van Bram, die net als hij oraal is opgevoed, dus met spreken en liplezen. Ze is pas vorig jaar gebarentaal beginnen leren. Bram vindt dat zijn doofheid voor relatief weinig problemen heeft gezorgd in zijn kindertijd. “Tijdens mijn puberteit zat ik wel met mezelf in de knoop. Maar geldt dat niet voor elke tiener? Het moeilijkst vond ik communicatie met leeftijdgenoten. Contacten leggen lukte vlot, maar ze onderhouden was andere koek. Ik kan niet telefoneren en vijftienjarigen

Gery Gerits werkt in de centrale bibliotheek. Hij verzorgt er de technische ondersteuning en logistiek. Gery werd doof geboren, ging tot zijn twaalfde naar een dovenschool en sloot daarna aan bij een horende klas. Sommige mensen kijken vreemd op als Gery hen vertelt dat hij hen helemaal niet kan horen. Aan zijn uitspraak is het alvast niet te merken. “Ik heb het grote geluk dat ik heel goede stembanden heb — beter dan de meeste dove mensen — én dat ik heel goed kan liplezen. Als je langzaam spreekt, me duidelijk maakt waar je het over wil hebben en me goed aankijkt terwijl je praat, zal ik het gesprek probleemloos kunnen volgen. Nu en dan zal ik je misschien vragen om iets te herhalen, maar daar blijft het bij.” Toch lijkt niet iedereen die spelregels te willen of kunnen vatten. “Soms raak ik aan de praat met iemand die blijft ratelen en vreemd opkijkt als ik vraag om iets nog een keer te zeggen. Tegenwoordig haak ik in zulke situaties af. Ik ga gewoon weg. Ik kan het toch niet blíjven uitleggen?” Op het werk ondervindt Gery vrij weinig hinder van zijn doofheid. “Alleen een overleg met meer dan twee collega’s kan ik moeilijk volgen. Liplezen is op zich al vreselijk moeilijk, omdat elke lip

redeneren al eens: ‘Hem kunnen we niet berei(© Rob Stevens) ken, dus nodigen we hem niet uit.’ Gelukkig is mijn omgeving samen met mij volwassener geworden, zodat zulke situaties nog maar zelden voorkomen.” Bram wou absoluut naar de universiteit. “Ik wou bewijzen dat doven en slechthorenden dat niveau best aankunnen.” Om de lessen te kunnen volgen, maakt hij gebruik van FM-apparatuur. De prof draagt een microfoontje, Bram heeft een ontvanger, die verbonden is met zijn hoorapparaat. “Tegelijk concentreer ik me op het lipbeeld van de prof. Notities nemen kan ik dus niet”, legt hij uit. “Voor elke eerste les vertel ik de prof wie ik ben en waarom ik de apparatuur nodig heb. Tot nu heeft niemand daar problemen van gemaakt. Ook de reactie van mijn medestudenten is positief. Bij het begin van mijn eerste academiejaar heb ik voor iedereen een korte voorstelling van mezelf gegeven in de PDS. Dat werkte duidelijk drempelverlagend.” (im)

anders is. Maar als je verschillende mensen tegelijk (© Rob Stevens) moet proberen te volgen, wordt het helemaal hopeloos.” In de maatschappij is wat meer kennis over en begrip voor de dovenwereld op zijn plaats. “Neem nu het recente nieuwsbericht dat het aantal tolkenuren voor doven voor dit jaar is opgebruikt”, zegt Gery. “Wat als je naar de notaris moet of met je zieke kind naar het ziekenhuis en je hebt niemand die kan vertalen wat er gezegd wordt? Voor veel doven wordt het einde van het jaar een ramp.” Chatten Volgens Gery hebben doven en slechthorenden het vandaag aan de ene kant gemakkelijker dan twintig jaar geleden, dankzij de opmars van nieuwe communicatiemidddelen als e-mail, chat en SMS: “Aan de andere kant hebben ze het moeilijker op de arbeidsmarkt. Er wordt veel belang gehecht aan telefoneren en vergaderen. Veel werkgevers lijken ook bang om doven een kans te geven.” (im)

14

interview

23.11.2005

Leven na Leuven

campuskrant

Hans Geybels, theoloog en woordvoerder van kardinaal Danneels

“ Als je constant dingen moet verkondigen die je niet zinnen, dan zit je met een probleem ” (© Rob Stevens)

Begin april volgde theoloog Hans Geybels (34), wetenschappelijk medewerker aan de Faculteit Godgeleerdheid, Toon Osaer op als woordvoerder van kardinaal Danneels. De timing kon beter: Geybels mocht aan de slag een week na het overlijden van paus Johannes-Paulus II. Inmiddels kent hij het klappen van de zweep al aardig en brengt hij nuances aan waar de media zo graag zwart-wit berichten. Over de nieuwe paus bijvoorbeeld: “Ratzinger is niet zomaar een reactionair, hij is een intellectuele conservatief, en tussen die twee zit een wereld van verschil.” Interview Wouter Verbeylen We hebben afgesproken in de bibliotheek van Godgeleerdheid, waar Hans Geybels nog een klein kantoortje heeft. Sinds zijn aanstelling is hij nog steeds voor twintig procent wetenschappelijk medewerker in Leuven. “Omdat ik het zo graag doe, en omdat het toch niet onbelangrijk is in mijn nieuwe job.” Maar laat er geen misverstanden over bestaan: woordvoerder van de kardinaal is wel degelijk een fulltime job — ons gesprek wordt ettelijke keren onderbroken door een dringend telefoontje. “Ik heb geschiedenis gestudeerd, na lang twijfelen: een diploma rechten zou meer werkzekerheid bieden, maar uiteindelijk heb ik toch maar gekozen voor wat ik graag deed. Het was een rustige studententijd, zonder veel problemen. Alleen met mijn thesis ging het mis: ik had een cultuurhistorische verhandeling geschreven, een visie op de contrareformatie, en blijkbaar viel toen een andere benadering dan de louter historisch-kritische methode niet in de smaak. Ze werd niet aanvaard, ik had een thesisjaar aan mijn broek — mijn nieuwe thesis ging over de eerste bisschop van Mongolië — en ik slaagde alsnog met grote onderscheiding.” “Ik ben toen in het hoger onderwijs beland, maar door een herstructure-

ring moest ik na een jaar alweer op zoek naar ander werk. Ik kwam in het technisch en beroepsonderwijs terecht, waar ik godsdienstles gaf. Na één schooljaar was ik helemaal op. Ik voelde de nood om opnieuw te gaan studeren.” “Ik begon een studie godsdienstwetenschappen. Waarom? Het heeft me altijd geïnteresseerd. Van huis uit was ik gewoon katholiek, niet meer dan een ander. Veel jongeren verliezen hun geloof in hun puberteitsjaren en bij mij is dat ook even het geval geweest, maar het is teruggekomen. Na godsdienstwetenschappen kon ik met één aanvullend jaar theoloog worden, en daarna heb ik een doctoraat gemaakt over de geschiedenis van de religieuze ervaring (dat onlangs gepubliceerd werd bij Uitgeverij Pelckmans — red.).” Het water in Vorig jaar maakten enkele collega’s uit de faculteit Geybels attent op de vacature van woordvoerder van de kardinaal, en hij waagde zijn kans. “Het was helemaal niet zeker hoelang ik nog onderzoek kon blijven doen, dat was één reden. Een positieve motivatie was dat ik in de keuken van de Kerk zou werken, toch wel een heel bijzondere opdracht. Voor de faculteit nam ik al een paar

pershonneurs waar, ik had dus al een beetje ervaring. Ik mocht op gesprek komen en ik werd aangeworven.” “Ik ben nog jong, ja, ik verschil een paar generaties met kardinaal Danneels. Maar dat is toch veel minder van belang dan de ideeënovereenkomst tussen ons beiden, en die is er zeker. De kardinaal is ook niet wat je noemt een extreem man. En het is niet nodig dat we altijd honderd procent overeenkomen. Als ik al ooit eens een standpunt moet vertolken dat niet het mijne is, dan speelt daar de professionaliteit van mijn job. Maar als je als woordvoerder constant dingen moet verkondigen die je niet zinnen, dan zit je met een probleem. Je kan het niet vergelijken met een pr-functie bij een bedrijf, waar het ethisch niet echt veel uitmaakt welk product ze maken — of het moest de productie van foie gras

persconferentie: hij leek de nieuwe paus openlijk af te keuren. “Die persconferentie van de kardinaal heeft men totaal verkeerd ingeschat. Heel Vlaanderen dacht nadien: Danneels is tegen de nieuwe paus. Zijn openingszin was nochtans: ‘We hebben de beste paus gekozen.’ Maar plots werd iedereen blijkbaar psycholoog, luisterden ze niet meer naar wat de kardinaal zei, maar interpreteerden ze zijn lichaamstaal. En ik kan het zelfs niemand kwalijk nemen: de kardinaal was erg moe, en met de selectie van beelden die de Vlaamse televisie heeft uitgezonden, kon je niet veel kanten op. Ik kwam nadien nog een Waalse journalist tegen die ook op die persconferentie was geweest en die zei ook pertinent: ‘Zoals de Vlaamse pers het heeft voorgesteld, zo wás het niet.’”

“Tegenover de beeldvorming in de media staat de Kerk vaak machteloos. De media hebben hun eigen dynamiek, en waarheidsgetrouwheid staat daar niet altijd op de eerste plaats.” op ambachtelijke wijze zijn (lacht).” “Op 2 april overleed de paus en op 11 april moest ik beginnen. Dat betekende dus: het water in en zwemmen. Van rustig in mijn job groeien was plots geen sprake meer. Toon Osaer, mijn voorganger, was al vertrokken naar Kerk+Leven en de paar weken tussenin zouden ze wel overleven, tot de paus dus stierf. Toon is toen even teruggeroepen: hij ging mee naar Rome en ik moest op het aartsbisdom de zaken waarnemen. Mijn eerste grote wapenfeit was meteen de inauguratie van de nieuwe paus in Rome.” De beste paus Na de verkiezing van Benedictus hield kardinaal Danneels een opgemerkte

“Benedictus is natuurlijk een heel andere persoonlijkheid dan zijn voorganger. Johannes-Paulus had een enorm charisma, maar ook Benedictus heeft een sterke uitstraling, weliswaar van een heel andere soort. Hij is de man van de verdieping: weg met de uiterlijkheden, terug naar de essentie. Hij heeft me ook al geweldig verrast met zijn beleid. Ratzinger is niet zomaar een reactionair die de klok wil terugdraaien, hij is een intellectuele conservatief, en tussen die twee zit een wereld van verschil. Hij heeft de laatste zes maanden al meer in beweging gezet dan de vorige paus in de laatste tien jaar.”  pagina 15

campuskrant

studenten

23.11.2005

 pagina 14 “Tegenover de beeldvorming in de media staat de Kerk vaak machteloos. De media hebben hun eigen dynamiek, en waarheidsgetrouwheid staat daar niet altijd op de eerste plaats. Ze hebben vooral aandacht voor slecht nieuws, voor wat choqueert, wat curieus is. De Kerk haalt vooral het nieuws met zaken die haar zogenaamd conservatieve of dictatoriale karakter in de verf zetten.” “Onlangs was er weer de kwestie van homoseksualiteit bij seminaristen: vanuit Rome is er officieel niets gepubliceerd. Heel vaak worden er ideetjes in een Italiaanse krant gelanceerd door één of andere geestelijke, maar officieel is dat allemaal niet. Het homo-document wordt nu al drie jaar ‘gepubliceerd’, en telkens weer krijgen we telefoontjes wat onze mening daarover is, maar hoe kan ik nu een mening geven over iets wat er niet is? (zucht) We geven commentaar als het verschijnt. Soms is het wel frustrerend, dat je zo weinig aanhoord wordt, dat de media zo gemakkelijk hun eigen waarheid verkondigen. En wees maar zeker: als ze mij morgen op een leugen betrappen, sta ik overmorgen op straat.”

DE

KAMER

 Adres: Tiensestraat 87  Ligging: gelijkvloers, tuinkant  Grootte: 16 m2  Huurprijs: 210 euro per maand  Aantal studenten: vier (allemaal jongens — eigenlijk is er plaats voor zes)  Inboedel: bed, bureau, pc, kleerkast, wastafel, boekenrek, stofzuiger, staande lamp, twee zetels, twee gitaren

“Ach, laat ze de Kerk maar aanvallen. De publieke opinie zal zich daardoor zeker niet tegen ons keren, integendeel. Maar dan moeten ze wel de bal spelen, en niet de man.” Blote borst Hans Geybels is meer dan alleen woordvoerder. Hij moet mee het mediabeleid en de mediastrategie van de Kerk waarnemen. “Het héle mediabeleid: dat gaat van de onderhandelingen met de algemene media, over de publicaties van de bisschoppenconferentie, tot het misbruik van religieuze symbolen in reclame.” Wat dat laatste betreft: een paar weken geleden was er die rel rond de affiche van het toneelstuk Onze Lieve Vrouw van Vlaanderen, waarop Maria met ontblote borst te zien was. “Wanneer moet de Kerk reageren en wanneer niet? Ze moet reageren als er heel veel gelovigen reageren, als zij zich gekwetst voelen. Maar dat is niet altijd evident: die affiche van dat toneelstuk had al heel wat reactie uitgelokt, groeperingen als België en Christenheid en het Vlaams Belang hadden zich voor de kar gespannen en de media over zich heen gekregen, en als wij dan officieel reageren

DE

BEWONER

 Naam: Nicolas Kesteloot  Leeftijd: 22  Studierichting: eerste licentie Communicatiewetenschap  Woonplaats: Wemmel  Lief: Sylvie, sinds het voorjaar van 2003  Geslaagd?/!: Dit is mijn vijfde jaar als student. Ooit volgde ik TEW aan de K.U.Brussel, maar ik had al snel door dat economie niet mijn ding was. Het jaar erop ben ik hier dan pol&soc komen studeren, en die richting ligt me veel beter. Als ik mijn diploma heb, wil ik nog een bijkomende opleiding regie volgen, want regisseur worden is mijn grote droom. Dat is trouwens ook de reden waarom ik voor de specialisatie Communicatiewetenschap heb gekozen: alles wat audiovisueel is, heeft me altijd al heel erg aangetrokken. Ook het onderwerp van mijn verhandeling wil ik in die richting zoeken. Ik weet nog niet precies wat het wordt, maar

KAMER

BREED Om de drie weken belt onze man in de straat aan bij een willekeurig Leuvens studentenkot, en onderwerpt een kamer én haar bewoner aan een grondig onderzoek. Deze keer hielden we halt in de Tiensestraat, maar wees op je hoede, want onze reporter verlegt voortdurend zijn terrein. Volgende keer belt hij misschien wel bij jou aan! (© Rob Stevens)

is dat slechts olie op het vuur. Maar de bisschoppen hebben toch een brief geschreven naar de makers van het stuk, met de simpele vraag: ‘Waarom gebruik je dat soort affiche terwijl je weet dat ze heel veel mensen raakt?’” Polsslag “In september ben ik naar de Wereldjongerendagen in Keulen geweest, dat was een enorme openbaring. Ik was vooral verrast door de geloofskwaliteit van de aanwezigen: dat was geen kwezelarij, dat waren veertienhonderd Vlaamse jongeren die ernstig over de verdieping van hun geloof nadachten. En ondertussen werden zij constant lastig gevallen door journalisten met vragen over condoomgebruik…” “Op de Wereldjongerendagen was de Vlaamse delegatie relatief groot, maar het was dan ook dichtbij. Over twee jaar in Sydney zal het misschien anders zijn. Over de toekomst van de Kerk in het algemeen ben ik optimistisch, maar bij ons moet je realistisch zijn: de Kerk is hier nog niet aan het einde van haar terugval. Het is nog steeds een afbrokkelende meerderheidskerk.” Is het dan niet hoog tijd dat de Kerk eigentijdser wordt, bijvoorbeeld door

het zou om een soort onderzoek gaan naar de filmische representatie van een maatschappelijke of historische problematiek.  Hobby’s: gitaar (ik heb er wel twee op mijn kot, maar ben toch slechts een amateur — ik heb het op eigen houtje geleerd), filmen en computermontage (ik probeer wat montageprogramma’s te doorgronden als voorbereiding op die regisseursopleiding, maar ook wat dat betreft ben ik — voorlopig nog — een amateur). Verder steek ik geregeld een handje toe bij onze scouts.  Hoezo dit kot?: Toen ik vier jaar geleden na mijn tweede zit in Brussel naar Leuven verhuisde, had ik dringend een kot nodig. Ik ging lukraak aanbellen bij een aantal eigenaars, en dit was de eerste kamer die me beviel. Ik ben hier dus al vrij lang — en ik blijf ook nog wel een tijdje — maar ik vind wel dat de huisbaas vrij slordig is. Sommige zaken die drie jaar geleden al hadden moeten worden aangepakt, blijven maar aanslepen.

15

vrouwen tot het priesterambt toe te laten? “Wees nu eerlijk: als morgen vrouwen en gehuwde mannen priester mogen worden, denk je echt dat de kerken dan weer vol gaan zitten? Dat soort hervormingen moeten niet met valse argumenten afgedwongen worden, ze moeten theologisch bediscussieerd worden.” “Natuurlijk zijn er mankementen aan de Kerk, maar momenteel is de wereld meer aan bezinning toe dan de Kerk. De kloof tussen wereld en Kerk zal de komende jaren misschien nog toenemen, maar wordt het geen tijd dat de wereld eens haar eigen polsslag gaat voelen?” ‘Het goddelijk gevoel. Een geschiedenis van de religieuze ervaring’ van Hans Geybels werd uitgegeven bij Uitgeverij Pelckmans, Kapellen, 2005, 263 p.

 Kotleven: We eten geregeld samen, we ontspannen ons samen tijdens de examens, en we kijken soms samen naar een film. Natuurlijk ken ik de jongens die hier al langer zitten wat beter dan de anderen, maar de sfeer zit hier echt wel goed.  Uitgaansleven: Bijna elke avond ga ik iets drinken met vrienden of met mijn vriendin, en ook aan de snookertafel en in de bioscoop kan je me soms aantreffen. Op fuiven kom ik de laatste jaren dan weer heel wat minder vaak.  Gitaren: Een van de twee gitaren op mijn kamer is een oude gitaar van iemand anders die ik heb kunnen ‘recycleren’. Omdat er een paar schrammetjes op zaten, heb ik ze herspoten, in het zwart. Achteraf is gebleken dat die gitaar eigenlijk van een vrij duur merk was, maar door die verf is ze volledig naar de knoppen. Ze klinkt echt afschuwelijk nu. Als ik speel, gebruik ik dan ook meestal mijn andere exemplaar. (tv)

16

interview

23.11.2005

campuskrant

Een leven lang Ingenieur Hugo De Man

Omgaan met complexiteit Professor Hugo De Man, burgerlijk ingenieur en vele jaren een van de drijvende krachten achter IMEC, vindt van zichzelf dat hij op een gelukkig moment in de geschiedenis actief is geweest. “Ik heb een aantal echt grensverleggende ontwikkelingen van in de wieg kunnen meemaken. Als je daar dan ook een beetje toe kunt bijdragen, is dat een kwestie van studie en werk, natuurlijk, maar toch ook een kwestie van geluk. Als ik nù aan het begin van mijn loopbaan zou staan, zou die allicht heel anders verlopen.” Interview Ludo Meyvis Twee mentoren “Twee personen hebben mijn werk ingrijpend beïnvloed, alle twee heel visionair van aard. De eerste is zeker wijlen Roger Van Overstraeten, die IMEC gedurende zovele jaren echt gemaakt en gedragen heeft. Toen ik in 1965 aan mijn wetenschappelijke loopbaan begon, eerst bij professor Pietermaat en daarna bij Van Overstraeten, stond de micro-elektronica nog in haar kinderschoenen. Van Overstraeten was kort voordien teruggekeerd uit Stanford, waar hij onderzoek gedaan had rond halfgeleiders, nog altijd de fysische basis van de hedendaagse chip. In 1958 was het prototype daarvan ontwikkeld bij Texas Instruments. Toen Van Overstraeten met die kennis terugkeerde naar Leuven, was dat dus werkelijk héél geavanceerd. Mijn doctoraat, onder zijn leiding, ging over het stroomverloop in dioden. Eigenlijk was het meer fysica dan engineering, maar dat hele fundamentele fysische inzicht blijft ook vandaag meer dan ooit belangrijk. Uiteraard heeft hij mijn visie ook sterk bepaald toen ik met hem ben meegegaan naar IMEC.” “De tweede persoon die mijn beroepsleven sterk beïnvloed heeft, was Don Pederson, hoogleraar in Berkeley. Ik heb als postdoc twee jaar bij hem gewerkt, van 1969 tot 1971. Hij verrichte toen pionierswerk op het gebied van de simulatie van elektronische schakelingen en van computergesteund ontwerp of CAD. Ook dat moest toen nog echt gemààkt worden. Het was ook nodig, want terwijl de eerste chips misschien vijf of tien transistoren hadden en dus tamelijk eenvoudig ontworpen konden worden, voorzag Pederson dat, door fotolithografische verkleining van de transistorafmetingen, de chip steeds complexer zou worden, en dus niét meer met klassieke methoden zou kunnen ontworpen worden.” “Je moet rekenen dat een beetje chip momenteel meer dan één miljard transistoren kan bevatten, tegenover tien pakweg dertig jaar geleden. De complexiteit is dus met een factor 100.000.000 toe-

(© Rob Stevens)

genomen. Eigenlijk zou je dus kunnen zeggen dat mijn huidige werk honderd miljoen keer moeilijker is dan toen ik begon. Dat is geen boutade: omgaan met snel en sterk toenemende complexiteit is mijn werk. Dat vergt dus naast het bedenken van zeer gesofisticeerde productiemethoden ook de inschakeling van de steeds krachtiger computers die ermee gefabriceerd worden. Die ondersteunen dan op hun beurt weer de nieuwe ontwerpmethodieken voor de volgende generatie computers. Eén van de manieren om dat te doen is te werken met grotere bouwstenen en systemen te beschrijven op een steeds hoger abstractieniveau. Eén voor één een miljard transistoren aanbrengen op een klein stukje silicium gààt immers niet. We werken dus met functionele eenheden die nu al tien- tot honderdduizenden transistoren bevatten. Verder kan je zoiets alleen realiseren door het productie- en het ontwerpproces anders in te delen. Je hebt dus specialisten nodig op elk terrein, die wel nog kunnen communiceren met wie onmiddellijk ‘boven’ of ‘onder’ hen staat, maar die niet meer het volledige proces hoeven te overzien. Dat laatste is het werk van een nieuw soort systeemarchitecten — en daar reken ik mezelf bij.” “Je hebt in elk vakgebied specialisten nodig die de kleinere maar belangrijke details voor hun rekening nemen, maar je hebt ook een nieuw soort ‘generalisten’ nodig, die het hele systeem overzien en die ook oog hebben voor de plaats van het geheel in de wetenschap en in de wereld. Ook aan die aspecten moet de opleiding van onze toekomstige ingenieurs aangepast worden, iets waar ik me steeds erg voor ingezet heb aan onze Alma Mater.”

de van de happy scaling heb mogen meemaken. Op de micrometer-schaal hebben de factoren die ik net noemde, het mogelijk gemaakt om in enkele decennia telkens de grenzen flink te verleggen. Denk maar aan de wet van Moore, één van de oprichters van Intel, die zegt dat, door schaling van de transistor-afmetingen, de technologie elke achttien maanden verdubbelt in kracht, maar ook in complexiteit.” “Maar, nu we onder de honderd nanometer-grens gedoken zijn begint de kwantummechanica een grote rol te spelen en staan we voor grote uitdagingen. De werking van een transistor kon tot nu toe steeds verbeterd worden door een isolerend laagje siliciumoxide steeds dunner te maken, maar we hebben nu een ‘dikte’ van twee nanometer bereikt, of de dikte van enkele atoomlagen. Buiten het feit dat zoiets moeilijk reproduceerbaar is, tunnelen de elektronen daar gewoon door en het is duidelijk dat het heel erg moeilijk wordt om daar nog grote verbeteringen in aan te brengen. We bereiken de grenzen van wat fysisch mogelijk is. Maar dat betekent niet dat we aan het einde van de evolutie zijn. Er wordt nu intensief gewerkt aan de vervanging van siliciumoxide door hafniumoxide, dat die nadelen niet heeft, maar dat jammer genoeg ook veel moeilijker te bewerken is. Als dat lukt, beginnen we aan een nieuwe periode van ontwikkeling, en dan kan de geldigheid van de wet van Moore zeker nog een tiental jaren blijven bestaan.” “Toen ik met mijn werk begon, kon je met wat extra inspanning nog wel een en ander realiseren. Maar al gauw bleek dat werkelijk grote stappen voorwaarts de capaciteit van een universitair labo eigenlijk begonnen te overstijgen, alleen al om financiële redenen. Om je een idee te geven: een halvering van de

“Mijn werk is honderd miljoen keer moeilijker geworden”

Van micro- naar nano-elektronica “Ik heb het geluk gehad dat ik de perio-

schaal, van 90 naar 45 nanometer, kost ongeveer 50 miljoen euro aan ontwikkelingskost. Dan heb je geen universitaire omgeving nodig, maar een combinatie van universitaire onderzoeksgerichtheid en een commercieel-industriële aanpak waarbij de hoge onderzoekskosten verdeeld worden over de industriële partners. Dat is IMEC.” “Op gebied van ontwerp voltrok zich in de jaren 70 een tweedeling in de signaalverwerking. Er was een groep die analoog werkte, dus met niet-gecodeerde informatie, zoals die zich in de buitenwereld aandient, en een groep die digitaal werkte. Die laatste groep, waar ik me gaandeweg bij aangesloten heb, zet elk signaal eerst om in een code, een getal, een digit, vooraleer ermee aan de slag te gaan. Let wel: beide vormen van signaalverwerking zijn even essentieel, en in beide vakgebieden heeft Leuven een vooraanstaande rol.” “Om schaalredenen was het echter nodig om in het begin van de jaren 80 een splitsing door te voeren. Analoog onderzoek gebeurt sindsdien hoofdzakelijk in ESAT, digitaal vooral in IMEC. Toen ik de overstap naar IMEC maakte, in 1984, zaten we al aan ongeveer 300.000 transistoren per chip. Dat was in een universitaire omgeving niet langer haalbaar. Bij IMEC werkten we natuurlijk dichter bij de industrie. Ik heb me altijd goed thuisgevoeld in beide sferen, universitair zowel als industrieel. De combinatie van een aanzienlijke lesopdracht en mijn onderzoeks- en organisatiewerk bij IMEC was niet altijd evident, maar ik heb ze alle even graag gedaan.” “De verschillen tussen beide werelden moeten er zijn. Er zijn onderzoekers nodig die, zonder aan praktische toepassingen te denken, onze inzichten vooruit helpen. En er zijn mensen nodig die de brug slaan tussen onderzoek en toepassing. Wat fundamenteel onderzocht moet worden, kàn je niet voorspellen. Vaak is wat nu niet fashionable is, over enkele jaren van het grootste praktische belang.  pagina 17

campuskrant

maatschappij

23.11.2005

17

Nieuwe kijk op veroordeling 19de-eeuws Leuvens filosoof door Vaticaan

“Ubaghs was een filosoof van wereldformaat” Hoewel oud-student Johan Ickx nu al jaren in Rome verblijft, is far niente voor hem een leeg begrip: nadat hij enige tijd in de Vaticaanse archieven van de Inquisitie werkte onder (toen nog) Kardinaal Ratzinger werd hij archivaris van de Penitenziaria Apostolica, het oudste tribunaal van het Vaticaan. Sinds de stichting van het instituut in de dertiende eeuw had geen enkele leek hem dat voorgedaan. Maar Ickx is Leuven nog niet vergeten. Vijf jaar na zijn doctoraatsverdediging aan de pauselijke Università Gregoriana heeft Ickx zijn proefschrift over het Leuvense proces-Ubaghs in boekvorm uitgebracht. De publicatie, die Ickx op uitnodiging van collega-archivaris Jan Roegiers toelicht, nuanceert het bestaande beeld van de veroordeling van filosoof Ubaghs in 1866 en dringt aan op eerherstel: “Ubaghs was een filosoof van wereldformaat: het is onterecht dat hij al die tijd is doodgezwegen” Els Spaas

God en censuur Lijnrecht tegenover die progressieve figuren stonden de jezuïeten. Ickx, zelf oud-student van de K.U.Leuven én een jezuïeteninstituut: “De jezuïeten hadden de steun van bisschop Montpellier van Luik. Het is door het toedoen van díe groep reactionairen, die sowieso niet gelukkig waren met de nieuwe universiteit, dat de Indexcongregatie zich negatief uitspreekt over Ubaghs’ doctrine. De censuur uit 1837, een eerste aanzet tot de aanklacht in 1843 en de veroordeling in 1866, richt zich tegen vermeende traditionalistische

 pagina 16 Dat hebben we hier aan den lijve ondervonden. In het begin van de jaren 90 werd bij IMEC onderzoek gedaan rond het feit dat het niet zozeer het rekenwerk is dat zorgt voor vertraging en energieverbruik bij signaalverwerking, maar wel het feit dat er informatie opgehaald en gestockeerd moet worden. Een tijdlang kreeg onderzoek daarrond echter nauwelijks aandacht. Nu blijkt dat dit van het grootste belang is voor de ontwikkeling van nieuwe toepassingen.” Ambassadeur “Als ingenieur zit je natuurlijk altijd wat op de brug. Je hebt de zuivere wetenschap nodig, maar je moet ook denken aan de rendabiliteit. Die zuivere wetenschap hoeft niet eens technisch te zijn. We maken nu duidelijk de overgang mee van een technologisch gedreven maatschappij naar een maatschappijgedreven technologie. Dan komen er sociologische aspecten kijken bij het werk dat we doen, haast filosofische zelfs. Naarmate we meer en meer intelligentie in onze omgeving stoppen, in

stellingen, maar in werkelijkheid was Ubaghs’ logische benadering van het Godsbestaan het struikelblok.” “Ubaghs zou verkondigd hebben dat het godsbestaan niet rationeel bewijsbaar is. Maar bij die stelling hoorde een belangrijke nuance: Ubaghs maakte onderscheid tussen een bewijs a priori en a posteriori, wat gemakkelijkheidshal-

geesten bezig, maar de doctrine heeft ook en vooral de krachtlijnen voor de ontwikkeling van het moderne katholicisme getekend: het bood een belangrijk tegengewicht voor bepaalde conservatieve krachten.” De inmenging van zwaargewichten uit het Vaticaan is ook merkbaar in het eigenlijke proces. Ickx: “De expo-

Johan Ickx: “Het model van Ubaghs heeft de krachtlijnen voor de ontwikkeling van het moderne katholicisme getekend.” ve werd genegeerd — óók in het verdere onderzoek dat een welwillende paus op voorspraak van aartsbisschop Sterckx laat heropstarten.” De keuken van het Vaticaan “Die houding van de paus geeft al aan dat het een verkeerde voorstelling van de feiten is om de verhoudingen te reduceren tot een spanning tussen Leuven en Rome. De universiteit, die bij de afwikkeling van het proces intern verdeeld geraakte, had een machtige lobby in Rome. Er waren zelfs figuren in de curie die de ideeën van Ubaghs niet ongenegen waren.” “Toen puntje bij paaltje kwam, is Ubaghs dan toch te licht bevonden: de sympathisanten in de curie moeten geoordeeld hebben dat het filosofisch model, het discours dat Ubaghs had ontwikkeld, waardevoller was dan Ubaghs zelf. En het model hééft een grote invloed gehad: niet alleen op academisch niveau hield het in de hele wereld de

ons huis, onze kleding, ons transport, zal dat nog meer het geval worden. Die ambient intelligence heeft duidelijk enorme economische mogelijkheden, maar tegelijkertijd zal je ook rekening moeten houden met heel menselijke en maatschappelijke overwegingen. Het is niet voor niets dat er in het NatLab van Philips een ‘huis van de toekomst’ staat, volgepropt met de meest geavanceerde toepassingen, waaraan gewerkt wordt door ingenieurs, maar evengoed ook door sociologen. Samen bestuderen ze daar hoe de mens reageert op de slimme omgeving van de toekomst.” “Ik heb tijdens mijn loopbaan een ontwikkeling meegemaakt naar een steeds grotere verwevenheid van sferen. Het is begonnen met een technologische doorbraak op het vlak van de halfgeleiders. Die doorbraak had een ‘platform’ nodig om economisch echt belangrijk te worden. Dat platform was de pc. Zonder pc zou de software-industrie nooit de omvang hebben gehaald die ze heeft. Een en ander leidde dan weer tot een sociologisch fenomeen van het grootste belang – het Internet. Momenteel maken we allicht een nieuwe drive mee, in de vorm van de nieuwe vorm

sés waarin de Leuvense professoren ter verdediging hun visie op theologie en filosofie uiteenzetten, waren niet in Leuven maar in Rome geschreven, onder toezicht van figuren uit de curie. De bijdrage van de professoren zelf bleef beperkt tot hun handtekening!” “Het proces heeft er in de jaren 1860 voor gezorgd dat ook institutioneel de posities rond de Heilige Stoel zijn gaan schuiven. Het diplomatisch weerwerk van aartsbisschop Sterckx bracht onregelmatigheden aan het licht op het hoogste niveau. Die leidden tot het ontslag van het hoofd van de Indexcongregatie en een onherstelbaar gezichtsverlies voor de Index. Vanaf dat moment worden gewichtige filosofische en theologische processen elders gevoerd.” Het slachtoffer De nieuwe invalshoeken die Ickx introduceert, heeft hij te danken aan zijn ontdekking van enkele verdwenen archieven. Ickx: “Na de vernedering heb-

van alomtegenwoordige communicatie en netwerking. Die zal nieuwe vragen stellen aan de technologie, en nieuwe gevolgen hebben voor de maatschappij, en nieuwe mogelijkheden voor de economie. Alles hangt aan elkaar…” “Wat ik nu ga doen, nu ik emeritus ben? Tja, ik heb net een nieuw bureau gekregen hier bij IMEC, dus zal ik daar ook wel nuttig gebruik van maken. Misschien valt de agendadruk een beetje weg, maar dat betekent niet dat ik geen taken meer zie, integendeel. Ik zie mijn eigen rol een beetje als die van consulent. Ik denk dat ik een beetje inzicht heb in hoe het hele systeem in elkaar past, en daar kan IMEC wellicht zinvol gebruik van maken. Naarmate alles complexer wordt, heb je mensen nodig die het overzicht op het geheel en op de buitenwereld behouden. En dat wil ik blijven doen. Noem het misschien een soort ambassadeursfunctie, IMEC vertegenwoordigen in de buitenwereld, en de verwachtingen van die buitenwereld naar IMEC vertalen…” 

(© Rob Stevens)

D

e nieuwe Belgische staat bestaat amper vier jaar wanneer Gerard Casimir Ubaghs als jonge intellectueel begint te doceren in een nog nieuwere universiteit: het enthousiasme dat de geschiedenis rond 1830 bepaalde, zinderde nog na. Ickx: “In 1834 werd de eerste Katholieke Universiteit opgericht: eerst gebeurde dat in Mechelen maar al na een jaar verhuisde de instelling naar Leuven. De stichters, aartsbisschop Sterckx en een piepjonge rector De Ram, stonden bekend als liberalen: belichamingen van het credo ‘l’union fait la force’ van de revolutie. Het klimaat in Leuven was er een van openheid en veerkracht.” “De ideeën van Ubaghs pasten perfect in die tijdsgeest. Met als basis de filosofie van Lamennais ontwikkelde hij een discours waarin filosofie en religie elkaar ontmoetten: hij sprak over geloof met een terminologie die tot dan gebruikelijk was voor filosofische kwesties.”

ben de professoren in Leuven hun documenten over de zaak vernietigd, en wat overbleef ging op in de brand van de bibliotheek. De zoektocht naar bronnen leidde me uiteindelijk naar Doornik: daar vond ik een correspondentie tussen Ubaghs en kanunnik Labis, een neef van de bisschop van Doornik. Ook die zag Ubaghs als een soort feniks van de filosofie. Ook in Romeinse archieven vond ik materiaal dat onmisbaar is voor inzicht in de rol van Ubaghs zelf. Ik vond er de verbeterde boeken van Ubaghs: collages van zijn latere gedachten waarvan lang werd aangenomen dat ze niet meer bestaan.” “In die documenten komt Ubaghs naar voren als echte ‘studax’, die zich wou concentreren op zijn studie. De veroordeling bezorgde hem zware gewetensproblemen. Het was nooit zijn bedoeling geweest om aan politiek te doen, laat staan om op zere tenen te trappen. Toen zijn studie plotseling in het oog van een politieke storm terechtkwam, gehoorzaamde hij Rome en deed afstand van zijn ideeën.” “De geschriften laten zien dat Ubaghs zich niet bewust was van de volledige draagwijdte van de hele zaak. De tweestrijd in Leuven en het machtsspel tussen het hoofd van de Index en de Mechelse aartsbisschop hebben zich volledig over zijn hoofd afgespeeld. Aan het einde van de hele zaak wilde hij gewoon in vrede sterven.” “Ironisch is dat de Index die laatste boeken wél positief beoordeelde. Slechts één kanttekening werd erbij gemaakt: de opmerking ging over hetzelfde ontologische probleem over God waardoor Ubaghs verworpen werd. Ubaghs had dan wel zijn ongelijk toegegeven — zijn ideeën kon hij niet verraden.” ‘La Santa Sede tra Lamennais e san Tommaso d’Aquino. La condanna di Gerard Casimir Ubaghs e della dottrina dell’Universita Cattolica di Lovanio 1834-1870’ van Johan Ickx verscheen als nummer 56 van de Collectanea Archivi Vaticani.

18

cultuur

23.11.2005

campuskrant

Museumsite voor één avond kunstencocktailbar

Soirée Excentrique

A

“

Professor Piet Sercu haalde voor de eerste editie van de Kotconcerten zijn kromhoorn van onder het stof vandaan. (© Rob Stevens)

Eerste editie Kotconcerten vrij succesvol

Een kwartet in je kot Ooit al eens een blazerskwartet zien spelen met op de achtergrond de kever van Fabre ‘by night’ en een magnifiek verlichte Centrale Bibliotheek? Het kon vorige week donderdag, tijdens de eerste editie van de Kotconcerten. Studenten en personeelsleden brachten tussen acht en halftien op vijf verschillende studentenkamers — verspreid over de hele stad — een heel arsenaal aan stemmige renaissancemuziek ten gehore. Tim Vuylsteke

D

e wandeling begon in het Groot Begijnhof met celliste Gabriella Strümpel, en eindigde twee uur later op het Martelarenplein, waar de Interfak Big Band om tien uur de avond afsloot met een gevarieerd concert waarin ze onder meer jazzy interpretaties brachten van renaissancedansen die elders op het parcours al te horen waren. Na afloop vatten we enkele diehard-concertgangers die de hele kotentocht van begin tot einde gevolgd hadden bij de kraag, en vroegen hen hoe het geweest was. Professor Jozef Van Langendonck van de Afdeling Arbeids- en Sociale Zekerheidsrecht: “Ik vind deze Kotconcerten een uitstekend initiatief. De formule is heel plezierig: je staat zeer dicht bij de muzikanten terwijl ze spelen, en tussen de nummers door kan je al eens samen lachen of een babbeltje met hen slaan. Dit mag voor mij dus zeker vaker georganiseerd worden. Misschien toch een minpuntje: het was eigenlijk vrij toevallig dat ik iets over de Kotconcerten vernomen had, dus de publiciteit kan zeker nog beter. Bovendien was het voor de bezoekers niet op elke kamer meteen duidelijk wat van hen verwacht werd: mochten we meteen binnen, of moesten we nog even wachten?” Kris Hermus van ESAT van zijn kant klaagt dan weer niet over een gebrek aan publiciteit. “Nee, maar ik volg de cultuurinformatie van de universiteit — via de nieuwsbrief en de website — dan ook op de voet. Net omdat ik erover gelezen had, verwachtte ik een massale volkstoeloop, maar die bleef gelukkig uit, want dan zouden vijf verschillende locaties toch wat weinig geweest zijn. Maar nu was alles perfect: de kleine groepjes toeschouwers zorgden voor een aparte sfeer. Wat me wel opviel, is dat er in verhouding minder studenten

waren. De gemiddelde leeftijd van de bezoekers lag vrij hoog.” Welk ensemble sprak Kris het meest aan? “Zonder twijfel de blazers op het Ladeuzeplein, omdat die de rijkste bezetting hadden — een van de muzikanten speelde nota bene op een kromhoorn — en omdat zij ook het langst speelden.” Weinig concurrentie De kromhoorn — een tenorkromhoorn volgens de folder — was uiteraard ook ons niet ontgaan. We konden dan ook niet anders dan de muzikant in kwestie, professor Piet Sercu, in de jaren zeventig en tachtig bekend van de folkgroep 1544 en de Ijslandsuite, om een verantwoording vragen. Professor Sercu: “Ach, die kromhoorn heeft gewoon een leuke klank — heel typisch voor de renaissanceperiode — en op die manier heb ik ook weinig concurrentie. Als je viool speelt, moet je al heel goed zijn voor het publiek enthousiast is, maar

met mijn kromhoorn heb ik dat probleem niet.” “Waarom ik reageerde op de oproep? Toen ik die vorig jaar onder ogen kreeg, was het alweer een tijd geleden dat ik nog muziek gemaakt had, en dit vond ik wel een mooie gelegenheid om de draad weer op te pikken. Dat mijn medemuzikanten allemaal studenten waren, maakte me weinig uit.” Emilie Van Laer (derde lic Rechten) maakte dan weer deel uit van het strijkerskwartet dat een kot in de Diestsestraat muzikaal opfleurde. “Ik reageerde eind mei op een oproep in de e-Nieuwsbrief, en een aantal weken geleden werd ik samengebracht met mijn collega-muzikanten. We hadden niet zoveel tijd om goed op elkaar ingespeeld te raken, maar alles is uiteindelijk vlot verlopen. Ik vond dit kotconcert best wel bijzonder, vooral omdat we ons tijdens de pauzes tussen de mensen konden begeven om samen met hen een glas te drinken.”

UUR KULtUUR

Zefiro Torna en Triatu Zefiro Torna is een vocaal-instrumentaal ensemble dat authenticiteit met originaliteit combineert. Het ensemble kiest voor historische instrumenten en een historische benadering van de uitvoering, maar voegt daar op een eigenzinnige manier elementen aan toe uit literatuur, theater, hedendaagse en etnische muziek. Slagwerkgroep Triatu is een van de drie debuutensembles die geselecteerd werden voor ‘Gouden Vleugels 2004-2005’. In deze kamermuziekwedstrijd werd het uitbundige percussietrio samen

met hun mentorensemble Zefiro Torna bekroond met de ‘Klara Tandem Trofee’ voor het meest beklijvende koppelconcert. Voor UUR KULtUUR doen zij dit nog eens over, al zingend, roepend en fluisterend, en met een fascinerend instrumentenarsenaal gaande van vedels en luiten tot sax, xylofoon en Japanse tempelklokken. 7 december, 22u, Predikherenkerk, Onze-Lieve-Vrouwstraat. Elk UUR KULtUUR is gratis. http/www.kuleuven.be/cultuur, (t) 016 32 03 40

ls je studenten vraagt waar de Leuvense museumsite ligt, zullen velen je het antwoord schuldig moeten blijven”, zegt Lesja Vandensande. Samen met zes andere studenten wil zij daar verandering in brengen door op donderdag 24 november in het museum een vurige cocktail van dans, theater, film en fotografie te schenken. Autrement dit: une Soirée Excentrique. “Wij organiseren de Soirée op vraag van en in samenwerking met de vzw AmuseeVous”, vertelt Vandensande. “Die ken je misschien van de Werchteractie: wie dit jaar naar Rock Werchter ging, kon met het armbandje ook gratis binnen in een aantal musea. Dat was een overrompelend succes, en de Soirées zijn een vervolg hierop. Ze vinden plaats in drie steden: de Soirée in Antwerpen trok achthonderd bezoekers, die in Gent zestienhonderd, dus hebben wij in Leuven wel iets te bewijzen (lacht).” Het concept: een avond lang — gratis ! — genieten van creaties van Leuvense kunstenaars uit uiteenlopende disciplines, die zich lieten inspireren door het museum en hun stad. “We hebben ze bijna volledig carte blanche gegeven, en we zijn zelf erg benieuwd naar de resultaten. Elke kunstenaar vertrekt vanuit het onderwerp ‘Leuven’. Hoe ze dat hebben ingevuld, zien we donderdag. Op de benedenverdieping van het museum zal je terechtkunnen voor kortfilms en fotografie, op de eerste verdieping vinden verschillende performances plaats.” Vanaf 22u nemen Leuvense muzikanten — het poppy Seismic, het stevigere The Vags, een akoestische Tom Helsen, en het swingende Lokomotiv — het in Alma 2 over van hun collega-artiesten. Met een toegangsbewijs van het museum kan je voor 2 euro naar de concerten. Wie het museum overslaat, betaalt 4 euro meer. De goede verstaander weet wat te doen… (rvh) Soirée Excentrique, 24 november, vanaf 19u30, Museumsite, Savoyestraat 6. Optredens vanaf 22u in Alma 2, Van Evenstraat 2C. Info: http://www.amuseevous.be

De eerste vijftien Campuskrantlezers die zich op 24 november vanaf 19u30 met dit artikel aanmelden op de museumsite, krijgen een gratis duoticket voor de optredens!

campuskrant

valvas

23.11.2005

Doctoraten Wetenschappen 4 nov., Frederik Vervaecke, Influence of the Geometric and Electronic Structure of (bi)Phenyl-Based Self-Assembled Monolayers on ProjectileInduced Desorption. 9 nov., Arnoud Jacobs, The Quantum E(2) Group. 21 nov., Valentin Kozlov, WITCH, a Penning Trap for Weak Interaction Studies. 22 nov., Elke Neven, Genetic Mouse and Tadpole Models to Study Angiongenesis and Lymphangiogenesis. Ingenieurswetenschappen 4 nov., Christopher Wolf, Multivariate Quadratic Polynomials in Public Key Cryptography. 18 nov., Thành Truong, The Mechanical Performance and Damage of Multiaxial Multi-ply Carbon Reinforced Composites. 22 nov., Oxana Chamirian, Co and Ni-Based Silicides for sub-45nm CMOS Technologies. 23 nov., Guilherme Lujan, Advanced Gate Concepts for sub-45nm Devices. Hoger Instituut voor Wijsbegeerte 10 nov., Salomon Terreblanche, Reconsidering Humane Social Ideals. Prophetic Hope in Emmanuel Levinas and Ernst Bloch. 21 nov., Alexander Rosenthal, Crown Under Law: Richard Hooker, John Locke and the Scholastic Origins of Modern Constitutionalism. Psychologie en Pedagogische Wetenschappen 15 nov., Marc Craps, Multipartijsamenwerking en lokale gemeenschappen. Leren uit ontwikkelingsinitiatieven voor een duurzaam beheer van de natuurlijke hulpbronnen in de Andes. 2 dec., Jan Vanrie, Bistability and the Perception of Depth in Point-Light Actions. Geneeskunde 7 nov., Karel De Gendt, Use of Androgenreceptor Knockout Models in the Study of Androgen Action in the Testis. 8 nov., Marc De Soete, Intra-Oral Micorbiological Shifts Due to Periodontal Therapy. 22 nov., Xin Zhang, Feline Esophageal motor Patterns in Health and Esophagitis: A model for Understanding Human GERD-Related Motility Disorders. Bio-Ingenieurswetenschappen 4 nov., Greta Gelders, Structure and Properties of Maltodextrins and their Lipid Inclusion Complexes. 14 nov., Griet Heuvelmans, Catchment Scale Water Quantity Impact Analysis related to Life Cycle Assessment for Forestry and Agriculture. 16 nov., Stijn Wuyts, Racemisatie en dynamische kinetische resolutie door middel van heterogene katalyse. 21 nov., Gaëlle Hastoy, Synthesis and Characterization of Bifunctional Zeolite Catalysts for Long Paraffin Skeletal Isomerization.

Benoemd of onderscheiden Farmaceutische Wetenschappen 10 nov., Frank Bosmans, Treasures from Nature: Animal Toxins as Pharmacological Tools for Studying VoltageGated Na+ Channels. Letteren 21 nov., Jan De Beenhouwer, De Gallo-Romeinse terracottastatuetten van Belgische vindplaatsen in het ruimer kader van de Noordwest-Europese terracotta-industrie.

Doctor Nathalie Charlier, professor Johan Neyts en doctor Pieter Leyssen, allen verbonden aan de Afdeling Virologie en Chemotherapie, zijn de laureaten van de Prijs Studiecentrum Prinses Joséphine Charlotte 2005. Deze prijs is in het bijzonder bestemd voor wetenschappelijk onderzoek inzake virologie. De prijs werd op 3 november uitgereikt door het FWO en bedraagt 12.500 euro. Doctor An Smets, postdoctoraal onderzoeker aan het Departement Linguïstiek, kreeg op 20 oktober de driejaarlijkse prijs Dr. Frans Jonckheere van het Belgisch Comité voor de geschiedenis van de Wetenschap voor haar doctoraatsthesis ‘Des faucons’: les quatre traductions en moyen français du ‘De falconibus d’Albert le Grand. Analyse lexicale d’un dossier inédit’.

In Memoriam De universitaire gemeenschap neemt afscheid van Professor Karel De Clippeleir, ere-hoogleraar aan de Faculteit Wetenschappen geboren op 17 mei 1921 en overleden op 10 november 2005

[ taal ] TiP

19

Sara Brouckaert

Spa, Spaër, Spast “Geachte mevrouw, ik heb een vraagje waar ik al een hele tijd mee zit: een inwoner van Gent is een Gentenaar, een inwoner van Brussel een Brusselaar, maar hoe noemen we een inwoner van Spa? Een Spanaar?” Tja, en dan zit je daar. Mijn taalgevoel zegt me dat ‘Spanaar’ wel heel erg onwaarschijnlijk is, maar wat is dan wel het goede antwoord? Meteen schieten een aantal mogelijkheden door mijn hoofd. Een Spatel? Spagaat? Spadril? Ik ben op onderzoek uitgegaan. Inwonersnamen worden op verschillende manieren gevormd. Laat ik maar beginnen bij de suggestie van de vraagsteller en het voorbeeld volgen van de Brusselaar en de Gentenaar. Bij geografische namen betekent de afleiding -enaar: inwoner of bewoner van —; iemand die afkomstig is van —. Zowel -aar, -enaar als -er zijn dan mogelijk. De eerste twee komen hoofdzakelijk bij geografische namen uit Nederland en België voor, het achtervoegsel -er ook veelvuldig bij uitheemse namen. Laat ik de drie mogelijkheden eens toepassen op ons woord. Het resultaat is dan Spaar, Spaënaar of Spaër. Of misschien Spanaar, zoals de vraagsteller zelf suggereerde. Dat zou dan overeenkomen met Breda, waar de inwoners Bredanaars, Bredaënaars of Bredaërs heten. Toch vind ik Spaar, Spaër, Spaënaar noch Spanaar ergens terug, wat doet vermoeden dat ik niet op het juiste spoor zit . Naast de uitgang -er komt natuurlijk ook -der voor, zoals bij Almere (Almeerder). Dat levert dan iets op als Spader. Neen, niet echt waar ik naar op zoek ben. Maar ik geef niet op. Er zijn nog tal van andere manieren om tot een inwonersnaam te komen. Misschien eens een kijkje nemen bij andere namen op –a? Een inwoner van China is een Chinees, dan zou iemand uit Spa een Spees moeten zijn, toch? Hmm, lijkt me niet. De uitgang –ees is weggelegd voor uitheemse namen zoals Canada (Canadees), Ghana (Ghanees) en Rwanda (Rwandees), maar niet voor ons Spa. Verder zoeken dan maar. Vertrekken van andere namen op –a lijkt me trouwens geen slechte methode. Enkele van die namen zijn Costa Rica, Dominica en Gambia. Als daar Costa Ricanen, Dominicanen en Gambianen wonen, wat zo is, dan wonen er in Spa Spanen. Maar ik weet natuurlijk beter en zoek naarstig voort. Een hele tijd later, na een schier eindeloze lijst met plaatsnamen te hebben overlopen, weet ik alvast zeker hoe een inwoner van Spa níet heet. Het is geen Spaander, geen Sparing, Spaling of Spaarling, geen Spar of Sparijn. Ook Spast komt niet in aanmerking. Ik moet besluiten, beste lezer, dat er gewoon geen naam ís voor een inwoner van Spa. Een inwoner van Spa is gewoon een inwoner van Spa, voilà. En zo zijn er tientallen plaatsnamen waarbij geen specifieke inwonersnaam hoort. We hebben het ook over een ‘inwoner van Kuala Lumpur’ of een ‘inwoner van Walcheren’. Soms is dat nu eenmaal beter.

stropdas

30,–

Mijn taaltip voor deze keer, beste lezer: onthoud dat de meerderheid van de inwonersnamen in België en Nederland eindigt op -aar, -enaar of -er. Als u niet precies weet hoe een inwonersnaam gevormd wordt of als er gewoon geen bestaat voor een bepaalde plaats, probeer er dan niet zelf een te maken maar gebruik een omschrijving. Ook volgens de Algemene Nederlandse Spraakkunst is dat soms gewoon de beste oplossing. U zult maar eens in Zeveren of Oudewater wonen.

world.wide.wetenschap Ludo Meyvis Campuskrant offreert u handenvol populariserende of, als we het echt niet laten kunnen, zelfs heel ernstige wetenschappelijke sites, rijp voor uw voetnoten. Sociobiologie Sociobiologen zijn rare (maar serieuze) kwieten. Ze breiden de concepten die Darwin aandroeg voor de evolutie van het lichaam uit naar inzichten in de ontwikkeling van het gedrag en de geest. Boeiend, intrigerend, maar omstreden. Er worden debatten voor en tegen gevoerd waarbij het niet veel scheelt of men ramt elkaar wetenschappelijk de harses in. Vinden wij leuk. http://home1.gte.net/ericjw1/sociobiology.html

www.kuleuven.be/boetiek/

oude markt 13, leuven tel 016 32 40 16 open 10.00–12.00 uur en 14.00–16.00 uur

Cognitieve wetenschappen Om de graaizucht van wetenschappelijke uitgevers een hak te zetten, worden Open Access-initiatieven genomen, waar wetenschappers zelf hun teksten deponeren. Een mooi voorbeeld is Cogprints, waar psychologen, linguïsten en neurowetenschappers hun producten kwijt kunnen. Resultaat: dui-zen-den stuks wetenschap, van de voor niet. Eat your heart out, Elsevier, Springer & co. http://cogprints.org/ Meer links en vorige afleveringen vindt u terug op onze website: http://www.kuleuven.be/ck/

20

de buitenkant

23.11.2005

campuskrant

Vragevuur

in BEELD

Sofie Kees (22), tweedejaars bachelor in de archeologie

Buikdansen tussen Eufraat en Tigris

(© Rob Stevens)

CirCOS Ter gelegenheid van zijn twintigste verjaardag organiseerde het Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen (COS) op 5 en 6 november twee circusmatinees voor de patiëntjes en hun familie, en voor medewerkers, hulpverleners en sponsors. Circus Monelly vermaakte in totaal een duizendtal mensen met de traditionele ingrediënten: adembenemende acrobatie, knotsgekke clowns en verrassende dierenacts. De medewerkers van het COS hadden zichzelf voor de gelegenheid ook tot clowns omgetoverd. Het COS is een ambulant diagnostisch centrum voor kinderen — meestal tussen nul en zeven jaar oud — met een vermoeden van of risico op een ontwikkelingsvertraging of –stoornis. (In Campuskrant nr. 2 van dit jaar vindt u een artikel over het COS). http://www.uzleuven.be/20jaarCOS

(© Rob Stevens)

Bloed plaatje Als we de titel van de nieuwe plaat van Ronny Mosuse moeten geloven, is het ‘Altijd oktober’. Maar het was wel degelijk november, meer bepaald 15 november, toen Mosuse zich meldde in College De Valk om een zakje van zijn O-positief bloed te laten tappen. Hij is dan ook peter van ‘Bloedserieus’, het jaarlijkse initiatief waarmee de studentenkringen Medica en LBK het bloedgeven willen aanmoedigen. Op 15 en 16 november vonden er bloedafnames plaats, en verder stonden een quiz, filmvoorstellingen, een optreden van Mosuse en een ‘Blood on the dancefloor’ TD op het programma.

colofon campuskrant C a mpusk r a nt Driewekelijks tijdschrift van de K.U.Leuven R edactie Ine Van Houdenhove (hoofdredacteur), Ludo Meyvis, Reiner Van Hove, Wouter Verbeylen Redactieadres Oude Markt 13, 3000 Leuven (t) 016 32 40 18 (f) 016 32 40 14 [email protected]

Redactiesecretariaat Véronique Limbourg, (t) 016 32 41 84 [email protected] Adreswijzigingen (personeel en externen) Inge Verbruggen, (t) 016 32 40 15 [email protected] Adreswijzigingen (oud-studenten) Erik Gobin, (t) 016 32 40 02 [email protected] Losse medewerkers Hedwig Bogaerts, Sara Brouckaert, Vincent Buyens, Sara Callens, Joke Depuydt, Riet Evers, Ines Minten, Jaak Poot, Els Spaas, Katrien Steyaert, Philippe Van

— Wat wilde je worden toen je klein was? ‘Verpleegster, juffrouw… de typische meisjesdingen dus. Tijdens de laatste jaren van de lagere school ben ik me voor geschiedenis beginnen te interesseren. Had je me toen gevraagd in welke tijd ik had willen leven, dan had ik waarschijnlijk het Oude Rome of het Oude Egypte geantwoord. Maar nu weet ik dat het leven voor de meeste vrouwen geen pretje was in die periodes.’ — Wat is het grootste misverstand dat over jouw studiedomein bestaat? ‘Wij zijn Indiana Jones niet, en evenmin zitten we de hele dag op onze knieën voorwerpen schoon te wrijven met een tandenborstel. Bij archeologie denken de meeste mensen ook meteen aan piramides en tempels, maar kleine, schijnbaar onbenullige vondsten kunnen zeker even waardevol zijn. Ik droom er dus ook niet van om zoveel mogelijke gouden voorwerpen op te graven — een vondst doen die een belangrijk nieuw inzicht oplevert: dát moet fantastisch zijn.’ — Met wie zou je wel eens een goed gesprek willen voeren? ‘Da’s een moeilijke. Moet het een bekende persoon zijn? Ik zou het liefst praten met een gewoon iemand uit de periode vanaf het Neolithicum tot 500 na Christus. Dat tijdvak interesseert me het meest. Ik zou heel alledaagse dingen willen weten: wat eet hij, welk werk doet hij, welke kleren draagt hij, …’ — Wat is echt belangrijk in dit leven? ‘Het zal wel geen origineel antwoord zijn, maar familie en vrienden zijn het allerbelangrijkst, en dan vooral mijn zusje, omdat ik weet dat zij me voor de rest van haar leven nodig zal hebben. Ik heb ook veel mensen rond me nodig. Een uurtje alleen zijn gaat natuurlijk wel, maar het mag toch niet te lang duren. Daarnaast vind ik respect, voor alles en iedereen, heel belangrijk. Ik heb een hekel aan mensen die geen respect tonen voor hun medemensen, dieren, of het milieu.’ — Wat wil je nog leren in dit leven? ‘Voor mijn studie ben ik nu Oud-Hebreeuws aan het leren, en er zijn nog veel andere talen die me interesseren: Akkadisch, Soemerisch, Aramees, Turks, Arabisch… dat wordt een hele boterham, ik weet het (lacht). Ik ben dit jaar ook begonnen met een cursus buikdansen. We leren nu de basisbewegingen, en het zal nog wel even duren voor ik er echt goed in ben.’ — Wie of wat betekende de belangrijkste wending in jouw studentenleven? ‘Dat was ongetwijfeld professor Van Lerberghe, van wie ik les kreeg over het Oude Nabije Oosten. In het middelbaar onderwijs krijg je weinig te horen over Syrië, Palestina en Mesopotamië. De Eufraat en de Tigris, veel verder reikte mijn kennis niet. Dankzij professor Van Lerberghe heb ik toch voor de specialisatie Oude Nabije Oosten gekozen. Hij gaf heel aangenaam les, met veel verhaaltjes en weetjes — hij heeft zelf ook lange tijd in Irak gewoond.’ — Als je morgen de Lotto wint, wat doe je dan? ‘Ik zou het geld gelijk verdelen onder mijn moeder, mijn vader, mijn broertje, mijn zusje en mezelf. Met mijn deel zou ik een wereldreis maken. Voor de rest zou ik geen zotte dingen doen. O ja, ik zou me zeker wel een Mini Cooper aanschaffen, zo’n schattig en hip autootje! Ik twijfel wel nog over de kleur. Waarschijnlijk zwart. Of nee: blauw. Of zou ik toch een witte nemen? (lacht)’ — Welk boek ligt er op jouw nachtkastje? ‘Dode zielen van Gogol. Het gaat over een man die dode lijfeigenen — waarvoor de landheer nog belastingen moet betalen — opkoopt. Wat hij er precies mee gaat doen, weet ik nog niet: ik ben nog maar halverwege. Ik heb het wel voor die Russische klassiekers — Schuld en Boete is één van mijn lievelingsboeken. Daarnaast ligt ook de Bijbel op mijn nachtkastje. Binnenkort moet ik Genesis in het Oud-Hebreeuws kunnen lezen, en daar wil ik me toch wat op voorbereiden.’ — Welke vraag wil je schrappen? ‘Met wie zou je wel eens een goed gesprek willen voeren?’ — Welke nieuwe vraag wil je erin? ‘Wat zou je veranderen als je leider werd van dit land?’

Marcke, Henk Van Nieuwenhove, Tim Vuylsteke Vormgeving Catapult Lay-out en zetwerk Wouter Verbeylen, Reiner Van Hove Fotografie Rob Stevens Cartoons Joris Snaet Oplage 18.000 ex. Drukwerk Concentra Uitgeversmaatschappij NV, Hasselt

Reclameregie Véronique Limbourg, (t) 016 32 41 84 [email protected] uitgever Ronny Vandenbroele, Oude Markt 13, 3000 Leuven Copyright artikels Artikels kunnen overgenomen worden mits toestemming van de redactie. Het volgende nummer verschijnt op 14 december. Suggesties voor artikels zijn welkom op het redactieadres. Campuskrant op internet: www.kuleuven.be/ck/

(© Rob Stevens)

Interview Reiner Van Hove