Tegen de Vettax Standpunt ingediend door: Werkgroep VWS Standpunt aangenomen op: 2008-04-16 - 19:00, te Utrecht Resolutie Vettax Standpunt ingediend door werkgroep VWS Constaterende dat: 1. overgewicht een groeiend probleem is in Nederland 2. minister Klink van VWS in 2008 de Vrije Universiteit heeft gevraagd onderzoek naar het effect van een vettax te doen (a,b) 3. de Raad voor Volksgezondheid en Zorg (RVZ) in een recent rapport de vettax als mogelijkheid noemde om overgewicht de hieraan gerelateerde ziekten te voorkómen (c) 4. wetenschappelijk onderzoek suggereert dat een vettax het aantal doden als gevolg van cardiovasculaire aandoeningen kan verminderen (d,e) 5. het effect van een vettax op de daadwerkelijke consumptie van vet eten nauwelijks is te voorspellen vanwege moeilijk in te schatten prijselasticiteit en cross-elasticiteit (e,f) 6. als de invoering van een vettax desondanks zou leiden tot het minder consumeren van vet eten, het effect hiervan op de uiteindelijke gezondheid moeilijk is te voorzien. De interacties tussen vet eten, overgewicht, cholesterolwaarden in het bloed, cardiovasculaire ziekten, enz. zijn (nog) niet geheel duidelijk, en daarmee zijn de effecten dus moeilijk te voorspellen. (f,g,h,i,j) 7. als de invoering van een vettax toch zou leiden tot minder overgewicht onder Nederlanders, dit niet automatisch leidt tot minder beroep op en daarmee uitgaven voor de gezondheidszorg. (k) 8. Een vettax, vanwege zijn regressieve karakter, de lagere inkomensgroepen in de samenleving het hardst zal treffen omdat zij proportioneel meer geld uitgeven aan eten 9. Deze zelfde lagere inkomensgroepen, niet noodzakelijk, zoals vaak gesuggereerd door voorstanders (e), ook significant ongezonder eten (l) Overwegende dat: 1. De vettax, zoals geconstateerd door de RVZ, verschillende rechtvaardigheidsbezwaren met zich meebrengt. (m)
2. De effecten van een vettax zeer moeilijk te voorspellen zijn op zowel de consumptie van vet voedsel als op de uiteindelijke gezondheid van mensen vanwege de enorme economische en medisch-biologische complexiteit van het onderwerp 3. Deze complexiteit een eventuele invoering enorm ingewikkeld zou maken 4. Deze complexiteit eerder al leidde tot uitspraken dat de vettax moeilijk tot onmogelijk is om uit te voeren, van onder andere oud-minister van VWS dhr. Hoogervorst (2005) (n), oud-staatssecretaris van financiën dhr. Wijn (2002) (o) en de RVZ zelf in 2002 (m). 5. Er slechts één effect van de vettax wel met zekerheid te voorspellen is, namelijk een nieuwe geldstroom richting de staatskas 6. Een aantal veelgehoorde argumenten van voorstanders te weerleggen zijn, zoals dat § een afname van overgewicht niet automatisch leidt tot een verminderde zorgconsumptie in de toekomst (k) § de lage inkomensgroepen, die het hardst getroffen worden, niet automatisch ook de groepen zijn die ongezonder eten (i) § de vergelijking met accijns op roken en alcohol niet opgaat, aangezien roken en alcohol, in tegenstelling tot vet eten, ook schadelijk voor anderen kunnen zijn 7. Er genoeg andere maatregelen zijn te bedenken die overgewicht kunnen tegengaan Spreekt uit dat: 1. De vettax geen gepast middel is om overgewicht en daarmee bepaalde ziekten te voorkómen 2. De overheid geen vettax moet invoeren, en ook onderzoek hiernaar dient te staken 3. De overheid andere maatregelen moet onderzoeken en daarna uitvoeren om het probleem van overgewicht te bestrijden Roept het dagelijks bestuur op deze mening aan de betrokken CDA-volksvertegenwoordigers bekend te maken en het op te roepen naar dit standpunt te handelen; verzoekt het CDJA dit standpunt wijd en zijd te verspreiden; en gaat over tot de orde van de dag. Referenties a) http://www.nu.nl/news/1247098/30/Onderzoek_naar_duurdere_vette_hap.html, © ANP b) http://vrouw.telegraaf.nl/3765015/_Baby_langer_aan_de_borst__.html, (laatste alinea)
c) RVZ Signalement 07/02: "Goed patiëntschap", pagina 34. Te downloaden via www.rvz.net d) Marshall T, "Exploring a fiscal food policy: the case of diet and ischaemic heart disease" BMJ 2000; volume 320; p.301-305 e) Mytton O, Gray A, Rayner M, Rutter H. "Could targeted food taxes improve health?" J Epidemiol Community Health 2007, volume 61; p.689-694 f) Kennedy E, Offutt S "Commentary: Alternative nutrition outcomes using a fiscal food policy" BMJ 2000 volume 320 p.304-305 g) O’Rourke A, "Letters; VAT and fat; Will sales tax influence concumption", BMJ 2000 volume 320 p.1469 h) Stanley JC. "Letters; VAT and fat; Taxing single nutrient is dangerous", BMJ 2000; volume 320; p.1469 i) Ravnskov U. "Letters; VAT and fat; Evidence is contradictory", BMJ 2000; volume 320; p.1470 j) Writing group for the DISC collaboration study. "Efficacy and safety of lowering dietary intake of fat and cholesterol in children with elevated low-density protein cholesterol: the dietary intervention study in children (DISC). JAMA 1995; Volume 273:1429-1436 k) van Baal PHM, Polder JJ, de Wit GA, Hoogeveen RT, Feenstra TL, Boshuizen HC, Engelfriet PM, Brouwer WBF. "Lifetime Medical costs of obesity: Prevention no cure for increasing health expenditure" PLoS Med 2008; Volume 5(2); e29 l) Kennedy ET, Bowmans S, Powell R. Trends and patterns of fat consumption in the United States. J Am Coll Nutr 1999; volume 18; 207-212 m) RVZ Advies 2002 02/14 "Gezondheid en Gedrag" pagina 108, Te downloaden via www.rvz.net n) http://www.minvws.nl/nieuwsberichten/vgp/2005/vettax-voorlopig-van-de-baan.asp o) http://www.volkskrant.nl/binnenland/article429379.ece Notitie bij de Resolutie Vettax Gezien de complexiteit van zowel het onderwerp als de aangehaalde literatuur ter onderbouwing van het standpunt, vindt u hieronder een puntsgewijze toelichting waarin de argumenten uitgebreider besproken worden. Toelichting bij "Constaterende dat" 1. – 2. –
3. In het Signalement "Goed Patiëntschap", uitgebracht begin 2008, noemt de RVZ de vettax als een mogelijkheid om het gedrag van patiënten te beïnvloeden. Het idee is dat het overgewicht zou voorkomen en daarmee ook de hieraan gerelateerde ziekten waar met name de cardiovasculaire aandoeningen (hartaanvallen / beroertes), en suikerziekte worden bedoeld. 4. De geciteerde wetenschappelijke artikelen (d,e) maken gebruik van hypothetische economisch-medische modellen. Deze onderzoeken concluderen dat er jaarlijks een bepaald aantal doden te voorkomen zijn met het invoeren van een vettax. Overigens concentreren de onderzoeken zich, vooral wegens methodologische redenen, op het belasten van één type vet: gesatureerd vet. Er zijn zeel veel verschillende typen vet zoals onder andere saturated fatty acids, die weer onder te verdelen is in verschillende typen, en daarnaast nog bijv. unsaturated en polyunsaturated fatty acids. De effecten op cholesterolwaarden in het bloed lijken verschillend per type vet. 5. - Prijselasticiteit: Een getal dat meet hoe veel minder een product wordt gekocht als de prijs verdubbeld zou worden, bijvoorbeeld een getal van -0.125 betekent dat bij een 10% verhoging het product 12,5% minder zou worden gekocht. Uiteraard zijn deze getallen maar schattingen, het is immers moeilijk om consumentengedrag goed te voorspellen. Daarom zijn ze onderhevig aan veel discussie en lopen de schattingen van deze getallen ver uiteen (f). - Crosselasticiteit: Het fenomeen dat als een bepaald product duurder wordt, het minder gekocht wordt maar vervolgens andere, vaak vergelijkbare producten zullen worden gekocht. Welke producten dit zullen zijn is moeilijk te voorspellen, maar het is goed mogelijk dat dit dan niet-belaste of goedkopere, maar ook ongezonde producten zullen zijn. 6. Het doel van een vettax zal zijn om invloed uit te oefenen op een complex systeem van interacties tussen overgewicht, cholesterolwaarden in het bloed, gerelateerde ziekten en vet eten. Dit systeem wordt echter nog maar gedeeltelijk begrepen en medisch onderzoeken trekken vaak tegenstrijdige of onverwachte conclusies. Enkele standpunten die uit onderzoek naar voren komen zijn dat a. overgewicht veroorzaakt wordt door vele factoren, en niet alleen door vet eten, denk bijvoorbeeld aan een tekort aan beweging (f,g). Een vettax zou zich slechts op één factor richten. b. de relatie tussen het eten van verschillende typen vet, de cholesterolwaarde in het bloed, overgewicht en cardiovasculaire aandoeningen zoals atherosclerose een bijzonder complex geheel is waarin gesatureerd vet slechts één van de vele factoren is (h. Zo is er nog veel discussie en onderzoek gaande over de rollen die verschillende typen vet spelen in dit complexe geheel. c. de directe relatie tussen vet eten en cardiovasculaire aandoeningen niet bewezen is, In 35 onderzoeken werd in 29
daarvan geen relatie gevonden tussen een vet dieet en het krijgen van een hartaanval (i) d. een studie in kinderen aantoonde dat het aanpassen van het dieet van kinderen geen effect had op de LDLcholesterolwaarden in het bloed, een belangrijke indicator voor de kans op cardiovasculaire aandoeningen (j) 7. Voorstanders van een vettax wijzen, naast het voorkomen van ziekte, dat minder overgewicht ook tot minder uitgaven voor de gezondheidszorg zal leiden, en er dus ook een financiële winst te boeken valt met de vettax. Echter, Nederlands onderzoek concludeert aan dat dit op zijn minst discutabel is: zij concluderen zelfs dat minder overgewcith tot meer uitgaven voor gezondheidszorg zal leiden door een langere levensverwachting van de bevolking met daarmee een toename van vele ouderdomsziekten, zoals kanker. (k) Hoewel een langere levensverwachting uiteraard een positief effect zou zijn (maar wij betwijfelen dat een vettax zal leiden tot minder overgewicht), is het financiële argument van de voorstanders dus weinig solide. 8. – 9. Het is bekend dat mensen in lagere inkomensgroepen vaker een hartaanval krijgen. Voorstanders gebruiken vaak het argument dat deze groepen ook het ongezondst eten, en, mede omdat een vettax de lagere inkomensgroepen het hardste raakt, er hier dus een groot effect bereikt kan worden. Amerikaans onderzoek toont echter aan dat er geen significant verschil is in het eetpatroon tussen de hogere en lagere inkomensgroepen. (l) Dit suggereert dat ook bij de lagere inkomensgroepen vele andere factoren dan vet eten een rol spelen bij het ontstaan van overgewicht en cardiovasculaire aandoeningen. Toelichting bij "Overwegende dat" 1. In 2002 bracht de RVZ een Advies uit genaamd "Gezondheid en Gedrag". Op pagina 108 wordt hier kort de vettax behandeld, en worden verschillend rechtvaardigheidsbezwaren genoemd van een vettax: bepaald ongezond gedrag wel maar ander ongezond gedrag niet belasten, de meerderheid betaalt voor ongezond gedrag van de minderheid, een vettax treft de lagere inkomensgroepen harder, en de autonomie en keuzevrijheid van met name de lagere inkomensgroepen komen in het gedrang. (m) 2. zie de toelichting bij "Constaterende dat" punt 5 en 6 3. Het invoeren van een vettax zou enorm complex zijn, en vele vragen zouden beantwoord moeten worden: welke voedingsproducten met welke typen vet wel en welke niet belasten? Hoe zorg je dat je niet onbedoeld producten gaat belasten die men niet wil belasten (denk bijvoorbeeld aan melk)? Veranderen we niet ongewenst voedings-gewoonten van consumenten die we niet willen veranderen? 4. –
5. – 6. – 7. Denk aan andere maatregelen die de overheid zou kunnen nemen zoals het stimuleren van meer bewegen, meer gym op school, of de bevolking bewustmaken van de gevolgen van overgewicht.
