CAHIER 6 ONDERNEMERSVORMING DE
RESULTATEN VAN
PERIODIEK - JAARGANG 2009 -
2
HEEFT OOG VOOR ELK TALENT
JAAR DOEL- EN KANSENGROEPENBELEID
NUMMER
6
VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: Vlaams Agentschap voor Ondernemersvorming - SYNTRA Vlaanderen Johan Artois Kanselarijstraat 19, 1000 Brussel Tel. 02 227 63 93 - Fax 02 227 63 96
Periodiek - Jaargang 2009 - nummer 6
DOELGROEPENBELEID
Ondernemersvorming heeft oog voor elk talent De resultaten van 2 jaar doel- en kansengroepenbeleid
Vlaams Agentschap voor Ondernemersvorming
Vlaanderen
3
VOORWOORD Ondernemen start met een kiem, een idee, soms ook het gevoel dat je je eigen baas wil zijn. Soms groeit die kiem vanzelf, omdat hij al in goede grond gezaaid is. Soms hebben ideeën, mensen met plannen, wat extra aandacht nodig. Waar die kiem zit doet weinig ter zake, maar dat we er alles aan moeten doen om ze te laten ontspruiten staat buiten kijf. Voor de SYNTRA ligt hierin een uitdaging, om élk talent boven te halen en zo het ondernemerschap in Vlaanderen te versterken. Twee jaar geleden werd SYNTRA Vlaanderen aangesteld als draaischijf ondernemersvorming om de SYNTRA hierin te ondersteunen en de nodige partners aan te trekken. Twee jaar doel- en kansengroepenbeleid laat een amalgaam van boeiende initiatieven zien. De tijd is nu gekomen om die op een hoger niveau te tillen, nog meer te verankeren binnen het SYNTRA-netwerk en de partnerschappen te verbreden. De voorbeelden in dit cahier kunnen hiertoe zeker inspireren. Het agentschap kreeg ook de opdracht om voor scholen een wegwijs te zijn in de vele initiatieven die de ondernemingszin bij leerlingen en leerkrachten stimuleren. Van openbedrijven-dagen tot het oprichten van eigen bedrijfjes (mini-ondernemingen, leerondernemingen, …). Die zouden veel meer ingang moeten vinden in het onderwijs. ‘Ondernemend onderwijs’ gaat immers over meer dan de voorbereiding op ondernemerschap en een eigen zaak. Ondernemingszin komt je ook goed van pas in je persoonlijke leven, in het gezin, in de vrije tijd en ook in het beroepsleven als werknemer. Het stijgend succes van de ondernemersklasseweek laat zien dat er ook op dit vlak vooruitgang is. Ik wens SYNTRA Vlaanderen, het SYNTRA-netwerk en hun partners veel succes om de ingeslagen weg verder te zetten!
Frank Vandenbroucke Vlaams minister van Werk, Onderwijs en Vorming
4
DOELGROEPENBELEID
INHOUDSTAFEL 1. INLEIDING
6
2. VIJF ANKERPUNTEN
10
2.1 BEDREVEN EN GEDREVEN PARTNERS 2.2 INTEGRALE TRAJECTEN 2.3 VERLAAGDE DREMPELS VOOR EEN VERHOOGDE PARTICIPATIE 2.4 KLANTENTEVREDENHEID EN EFFECTIVITEIT 2.5 INTEGRATIE IN DE WERKING VAN SYNTRA
3. DOEL- EN KANSENGROEPEN IN DE PRAKTIJK 3.1 ONDERNEMERSZIN 3.2 INNOVATIE 3.3 SAMEN ONDERNEMEN 3.4 CONTINUÏTEIT EN GROEI 3.5 STIMULEREN, ONDERSTEUNEN EN VOLHARDEN
10 12 14 15 18
19 19 23 26 32 35
4. CONCLUSIE: DE DRAAISCHIJF VOOR MEER EN BETER ONDERNEMEN OP VOLLE TOEREN
5
38
1. INLEIDING Wat is ondernemerschap? De Europese definitie van ondernemerschap: ”Onder ondernemerschap wordt iemands vermogen verstaan om ideeën in daden om te zetten. Het omvat creativiteit, innovatie en het nemen van risico’s, en het vermogen om te plannen en projecten te beheren om doelstellingen te verwezenlijken. Ondernemerschap helpt iedereen in het dagelijkse leven thuis en in de maatschappij, het helpt werknemers zich bewust te worden van hun arbeidsomgeving en kansen te grijpen, en is de basis voor meer specifieke vaardigheden en kennis die ondernemers nodig hebben voor sociale of economische bedrijvigheid.’’ (Mededeling van 12/02/2006 rond implementatie van de Lissabonstrategie van de Europese Unie) Professor Laevers, onderwijsdeskundige en bezieler van CEGO (het Centrum voor Ervaringsgericht Onderwijs), definieert ondernemerschap als volgt: “De dispositie om in de situatie waarin men zich bevindt, ideeën te genereren over mogelijke doelen en door optimale inzet van de beschikbare middelen acties op te zetten die tot de realisatie van waargenomen kansen leiden. Ondernemerschap is gebouwd op een krachtige mix van zelfsturing en creativiteit, is aanleiding tot het verleggen van grenzen, het scheppen van iets nieuws, het creëren van iets duurzaams dat tot de kwaliteit van het leven bijdraagt.”
Een positief ondernemersklimaat leidt tot meer ondernemerschap. Daarom kreeg SYNTRA Vlaanderen op 20 juli 2006 officieel de opdracht van de Vlaamse regering om in Vlaanderen een ‘draaischijf’ voor ondernemersvorming uit te bouwen. Op deze manier draagt het Agentschap bij tot meer en beter ondernemerschap als essentiële factor in de sociaaleconomische ontwikkeling van Vlaanderen. Concreet betekent dit dat SYNTRA Vlaanderen als draaischijf voor ondernemersvorming het aanspreekpunt is voor al wie zoekt naar informatie, projecten, samenwerking of ondersteuning op het vlak van ondernemerscompetenties. Op deze manier kan SYNTRA Vlaanderen met alle geïnteresseerde partners de krachten bundelen om samen tot betere resultaten te komen ten dienste van verschillende groepen die niet of te weinig doorstromen naar zelfstandig ondernemerschap en werk.
6
DOELGROEPENBELEID
Als draaischijf verzamelt en verspreidt het agentschap SYNTRA Vlaanderen kennis, bouwt het netwerken uit en organiseert of ondersteunt het basisopleidingen en cursussen voor toekomstige en actieve ondernemers. Deze draaischijfwerking maakt deel uit van het Meerbanenplan van de Vlaamse regering. Het kenniscentrum voor ondernemerscompetenties www.competento.be vormt een concreet antwoord op de behoefte om een overzicht te maken van alle initiatieven die in Vlaanderen worden genomen op het gebied van ondernemerszin en ondernemersvorming. De draaischijf coördineert onder meer de Ondernemersklasseweek en de Infomarkt Ondernemerscompetenties in de Klas. Minstens even cruciaal is de realisatie van een doel- en kansengroepenbeleid waardoor drempels worden verlaagd en via opleiding de doorstroom naar zelfstandig ondernemerschap en werk wordt verzekerd. Daarom ontwikkelt en coördineert SYNTRA Vlaanderen in partnerschap initiatieven die doel- en kansengroepen stimuleren om succesvol deel te nemen aan ondernemersvorming. Deze initiatieven richten zich op alle mogelijke potentiële starters maar ook op gevestigde ondernemers uit kmo en hun medewerkers die zo de fundamenten van hun zaak verder kunnen uitbouwen en versterken. Na 2 jaar werking blijkt in elk geval dat de kwantitatieve en kwalitatieve resultaten en de diversiteit aan bereikte doel- en kansengroepen de initiële doelstellingen ver overtreft: allochtonen, werkzoekenden, nieuwe marktsegmenten, ondernemers en medewerkers uit kmo, met bijzondere aandacht voor micro-ondernemingen, arbeidsgehandicapten, kunstenaars, … Daarnaast wordt een zorgbeleid gevoerd ten aanzien van kortgeschoolden en specifieke trajecten voor hooggeschoolden. Bij het ontwikkelen van opleidingstrajecten gaat een bijzondere aandacht naar knelpuntberoepen. In het kader van het diversiteitsbeleid van de Vlaamse overheid wordt gewerkt aan de toenemende participatie van vrouwen aan ondernemersvorming. Deze verscheidenheid aan doel- en kansengroepen verklaart ook de veelheid aan partners die bij deze uiteenlopende initiatieven en acties betrokken zijn. Hun medewerking is in vele gevallen de cruciale succesfactor om bepaalde groepen met succes een aangepaste opleiding of begeleiding naar ondernemerschap te bieden.
7
Na hun basisopleiding nemen verschillende kansengroepen zelden deel aan het uitgebreide aanbod van permanente vorming in Vlaanderen. Toch volstaan vaak een greintje extra motivatie, een schouderklopje of een rolmodel in de onmiddellijke omgeving om met succes een opleidingstraject aan te vatten. Specifieke aandacht voor de eigenheid, mogelijkheden en beperkingen moet deze mensen de kans bieden om hun talenten verder te ontwikkelen. Talentontwikkeling, ook in functie van ondernemerschap, is immers een permanente maatschappelijke keuze SYNTRA Vlaanderen sluit zich hiermee ook aan bij de competentieagenda van de Vlaamse overheid en de sociale partners. Oog hebben voor alle talenten en ze de kans geven om zich te ontwikkelen: dat is dan (ook) vanuit SYNTRA Vlaanderen de essentie van een versterkt doel- en kansengroepenbeleid . Eenvoudig is het zeker niet. Het begint al met de perceptie van het ondernemerschap. Juist daarom is het actieplan Ondernemend Onderwijs zo belangrijk. Het geeft kinderen en jongeren een genuanceerde kijk op het ondernemerschap en de vereiste competenties. Hoe breder de scoop, hoe beter. Het klassieke beeld van de eerder hoogopgeleide man die voor een traditioneel zelfstandig beroep kiest of van de allochtoon die een pitazaak opent, is veel te eng en achterhaald. Verder in dit cahier wordt dit toegelicht aan de hand van een aantal concrete cases en voorbeelden. Na goed twee jaar inzet en inspanningen van een hele reeks medewerkers binnen SYNTRA Vlaanderen, het SYNTRA-netwerk, structurele en occasionele partners blikken we met dit cahier terug op de resultaten van het doel- en kansengroepenbeleid. SYNTRA Vlaanderen krijgt in dit project de kans om roldoorbrekend te werken en boekt stelselmatig resultaten. Deze resultaatsverbintenissen zijn ook heel concreet en meetbaar opgenomen in de beheersovereenkomst van SYNTRA Vlaanderen. Jaarlijks volgden de voorbije twee jaar meer dan 2 000 cursisten uit diverse doel- en kansengroepen een aangepast leertraject. Een aantal van hen heeft inmiddels de stap naar zelfstandig ondernemerschap gezet, anderen vonden dankzij hun opleiding een nieuwe professionele uitdaging bij een werkgever. Net zoals voor SYNTRA Vlaanderen en haar partners is dit ook voor de cursisten een verhaal van talrijke successen, maar ook van vallen, opstaan en doorzetten.
8
DOELGROEPENBELEID
Voor langetermijninzichten over het ondernemende succes van de deelnemers is het nu te vroeg maar in elk geval hebben ze de weg naar ondernemersvorming nu gevonden. SYNTRA Vlaanderen dankt de Vlaamse overheid en in het bijzonder de voogdijminister voor de kans die we gekregen hebben om ons waar te maken als draaischijf ondernemervorming. De draaischijf zal met veel dynamisme en ondernemerspirit haar acties dan ook verder uitbouwen ten dienste van meer en beter ondernemen in Vlaanderen.
Luc Neyens Afdelingshoofd Draaischijf Ondernemerscompetenties
9
2. VIJF ANKERPUNTEN De ervaringen rond het werken met doel- en kansengroepen hebben geleid tot een aantal uitgangspunten die van cruciaal belang zijn bij het uitwerken van eender welk initiatief naar specifieke doel- of kansengroepen. Deze 5 ankerpunten vormden ook de basis voor SYNTRA Vlaanderen zowel bij de ontwikkeling van een strategie als bij de operationalisering van een doel- en kansengroepenbeleid.
2.1 BEDREVEN EN GEDREVEN PARTNERS Om kansengroepen optimaal te bereiken en een brede waaier van opleidingen aan te bieden, werkt SYNTRA Vlaanderen intensief samen met bedreven en gedreven partners. Door onze krachten en expertise te bundelen staan we samen sterker en zorgen we ervoor dat mensen en (overheids)middelen efficiënt ingezet worden. SYNTRA Vlaanderen staat steeds open voor nieuwe initiatieven en partnerschappen. Inmiddels werd er met SYNTRA een actieplan voor doel- en kansengroepen uitgewerkt dat integraal deel uit maakt van de samenwerkingsovereenkomst; Deze partners zijn, naast het SYNTRA-opleidingsnetwerk voor zelfstandigen en kmo, ook een brede waaier van externe partners: overheids- en onderwijsinstellingen, steden, beroepsorganisaties, sectoren, vzw’s, … tot op heden meer dan 50 verschillende organisaties. Deze samenwerking, met partners die ervaring hebben met een bepaalde doelgroep of met een welomlijnd facet van een problematiek, is cruciaal voor het welslagen van het doelgroepenbeleid. Daar waar mogelijk worden er structurele samenwerkingsverbanden opgezet. VDAB
VDAB promoot ondernemerschap als een volwaardige optie voor werkzoekenden. In dit kader worden er gezamenlijke begeleidings- en opleidingstrajecten ontwikkeld. Het zijn de werkzoekenden zelf die hun interesse aangeven voor ondernemerschap. De klant is hierbij altijd het uitgangspunt. De klant heeft uiteindelijk recht op de beste service, de beste opleiding en de beste begeleiding. Als tegenprestatie verwacht de overheid de wil om de juiste (ondernemers)competenties te verwerven. Deze samenwerking is op z’n minst een trendbreuk met het verleden waar beide Agentschappen slechts occasioneel samenwerkten. Vanaf 2007 werd deze samenwerking in een formele langetermijnovereenkomst gegoten.
10
DOELGROEPENBELEID
Professionele organisaties en sectoren
De weg naar het ondernemerschap is geen evidente weg. Dit geldt in het bijzonder voor de knelpuntsectoren. De zoektocht naar geschikte werknemers is problematisch en voor ondernemers in spe is de aantrekkingskracht al helemaal ver te zoeken. Om op dit terrein enig resultaat te boeken is het alle hens aan dek, dus alle partners mee aan boord is de enige optie en succesformule. Niemand voelt beter de hartslag van een sector dan de professionelen die er dagelijks mee in contact staan. Zij kennen de opleidingsnoden en vereiste competenties voor vakmensen en ondernemers in hun beroep. Het toeleiden van kandidaten en het aanbieden van een opleidingstraject op maat werd dan ook veelal gerealiseerd door een samenwerkingsverband van het SYNTRAopleidingsnetwerk, de sector en VDAB. SYNTRA Vlaanderen heeft hierbij een coördinerende taak. Andere partners
Specifieke deelaspecten van een traject of specifieke doelgroepen vragen een aangepaste aanpak. Er wordt samengewerkt met gespecialiseerde partners omwille van hun expertise, kennis en/of contacten met de doelgroep, ervaring, … om de klant een traject te bieden dat zo goed mogelijk aansluit bij zijn of haar specifieke noden. Het gaat dan concreet over steden en gemeenten, overheids- en onderwijsinstellingen, allochtone verenigingen, vzw’s, vrouwenorganisaties, handelaarsverenigingen, werkgevers- en werknemersorganisaties, belangenorganisaties, ondernemersloketten, …
EEN NIET-EXHAUSTIEVE GREEP UIT DE DIVERSITEIT VAN PARTNERS: A • Boek.be • BON • BOUWUNIE • BRUSSELS AGENTSCHAP VOOR DE ONDERNEMING • Centrum voor Christelijke vormingswerk • COFEP • Confederatie Bouw • CONGAZ • DBO • De Punt • Educar • EHSAL • FEBELGRA • Ho.Re.Ca VLAANDEREN • FONDS • minderhedenforum vzw • Centrum voor loopbaanontwikkeling gespecialiseerd in opleiding, coaching en informatica. • Grafoc.be, grafisch opleidingscentrum • Groep Intro • HOGESCHOOL GENT • IGO ARRONDISSEMENT LEUVEN • INTEC Brussel, MEER Kansen Op Werk • JOBLINK, Op weg naar het betere werk • Kanaal 127 • KOPA ANTWERPEN • Kunstenloket • Kunstenloket, aanspreekpunt voor zakelijk advies • Landelijke Thuiszorg VZW • LOCA Labora • LOGIS TECNO BOUW • MARKANT, netwerk van ondernemende vrouwen • MLWB VZW, moederlandse leerwerkbedrijven • NFTE, Jongeren leren ondernemen • Ondernemersatelier • Participatiefonds •
11
PMO, Personeels- en managementopleidingen voor KMO’S • STAD Gent • STAD Mechelen • Startpunt, samen zelfstandig • STEBO • SYNTRA • Top Team Business Games • UNIZO • VBB, Vlaamse Boekverkopers Bond • VDAB • VDKO • VIAC • Vlaamse Jonge Ondernemingen • VLAO, Vlaams Agentschap Ondernemen • VOKA • Vooruitzenden • Vormingsfonds voor Uitzendkrachten • Vrouw en Ingenieur • VVKSO • Vlaamse vereniging voor gemeente en OCMW • VZW Jobcentrum West –Vlaanderen • Pluspunt • Werkwinkel
2.2 INTEGRALE TRAJECTEN Een opleidingstraject bevat meerdere facetten die niet van elkaar los te koppelen zijn, maar die vaak elk toch weer een eigen aanpak vereisen. We onderscheiden hierin telkens drie grote luiken: De toeleiding
Bij de analyse van de doelgroepen werd er vastgesteld dat bepaalde groepen wel interesse hebben voor opleiding en vorming terwijl ze toch significant minder participeren. Dit heeft in de eerste plaats te maken met de manier waarop deze mensen geïnformeerd worden over het (aangepaste) opleidingsaanbod. Persoonlijk contact of een intermediaire partner die al een vertrouwensband heeft met de doelgroep, is cruciaal om de toeleiding van sommige doel- en kansengroepen succesvol te verzekeren. Dit geldt in het bijzonder voor allochtonen, kortgeschoolden, kleinhandelaars (vooral in steden) en micro-ondernemingen. Een aangepast opleidingstraject
Cursisten een aangepast opleidingstraject aanbieden, is een tweede belangrijke opdracht. Het is dan ook belangrijk om van bij de intake na te gaan of een aangepast opleidingstraject effectief zal leiden tot verhoogde succeskansen. Zo heeft het bijvoorbeeld geen zin om kandidaat-cursisten met ernstige leerproblemen of met een te beperkte kennis van het Nederlands onmiddellijk in ondernemersvorming in te schrijven. In samenwerking met de Huizen van het Nederlands of met basiseducatie kunnen sommige cursisten na een ‘zijsprong’ uiteindelijk toch deelnemen aan ondernemersvorming.
12
DOELGROEPENBELEID
Een aangepast voortraject, een schakelcursus of toegepast Nederlands helpt al heel wat cursisten vooruit. Anderen hebben ook tijdens hun ondernemersopleiding verdere ondersteuning nodig, bijvoorbeeld via een taal- en leercoach. Cursisten moeten voelen dat ze er niet alleen voorstaan. Dit is een engagement in beide richtingen: van de cursisten wordt een engagement gevraagd om extra inspanningen te leveren, vanuit het SYNTRA-netwerk wordt een aangepaste omkadering jaar na jaar verder uitgebouwd. De nazorg
De taak van SYNTRA Vlaanderen en de partners eindigt niet op de laatste lesdag of na het laatste examen. Dit is een belangrijke mijlpaal, maar voor de meeste begint het verhaal dan pas echt. Persoonlijke begeleiding is dan meer dan wenselijk. Voor cursisten bedrijfsbeheer werden ‘terugkomdagen’ georganiseerd waar ze hun persoonlijke (opleidings)noden met professionelen kunnen bespreken en invullen. Een volgende stap is het organiseren van nazorg in de vorm van begeleiding bij de opstart van een zaak. (Potentiële) starters uit de doelgroep werkzoekenden zullen vanaf 2009 via een ESF-project ‘Ondernemen Werkt’ al van deze mogelijkheid gebruik kunnen maken. Dit project is een samenwerking tussen UNIZO en het SYNTRA-netwerk.
13
2.3 VERLAAGDE DREMPELS VOOR EEN VERHOOGDE PARTICIPATIE Het is zinloos om aangepaste trajecten en opleidingen te voorzien als er achteraf andere drempels opduiken die de (verdere) deelname aan de opleiding verhinderen. Een taal- en leercoach is vaak al een belangrijk inhoudelijk zorgaspect. Dit verlaagt de opleidingsdrempel en verhoogt de kans op het succesvol verderzetten van het traject aanzienlijk. Er zijn echter nog andere drempels die vaak onderschat worden: het inschrijvingsgeld van de opleiding, de locatie waar de opleiding wordt georganiseerd (mobiliteit), het tijdstip van de opleiding (kinderopvang). Bij de erkenning van opleidingstrajecten wordt hier maximaal aandacht aan besteed. Zo is doelgroepfinanciering voor de opleidingsverstrekker vaak verbonden aan een vermindering van het inschrijvingsgeld. Sommige initiatieven worden bewust in de buurt of wijk van de doelgroep georganiseerd.
14
DOELGROEPENBELEID
2.4 KLANTENTEVREDENHEID EN EFFECTIVITEIT Tevreden klanten
De klantentevredenheid wordt gemeten aan de hand van een uniforme enquête die gebruikt wordt voor alle opleidingen. Alle partners werken hier verplicht aan mee. De resultaten van deze enquêtes leiden tot concrete verbeteracties en aanpassingen aan de opleidingstrajecten. Zo maken evaluatie en bijsturing inherent deel uit van de trajecten. De cursisten vullen een tevredenheidsenquête in die peilt naar hun tevredenheid in 4 domeinen: de manier van lesgeven, de opleiding zelf, de service, de begeleiding en informatieverstrekking en de infrastructuur van de campus. Ze geven hierbij een score op een schaal van 1 t.e.m. 10. Globaal genomen stellen we een grote tevredenheid vast. Over alle opleidingen en alle doelgroepen heen, geven de cursisten een gemiddelde score tussen 8 en 8,5 op 10.
15
Een voorbeeld van de vragenlijst: Thema’s 1. Manier van lesgeven a. Ik kon de cursus over het algemeen goed volgen b. De docenten gaven duidelijk en gestructureerd les c. Ik was tevreden over het gebruikte didactische materiaal d. De docenten zorgden voor afwisseling en maakten hun lessen boeiend e. De docenten stonden open voor vragen, opmerkingen f. Het was duidelijk wat er verwacht werd op de evaluatiemomenten en het examen 2. De opleiding a. Het programma was logisch opgebouwd b. Theorie, praktijk en oefeningen werden goed geïntegreerd in de opleiding c. De opgedane kennis en ervaring waren nuttig en bruikbaar in functie van mijn persoonlijke en professionele ontwikkeling d. De inhoud van de opleiding voldeed aan mijn verwachtingen e. Er werd bruikbaar cursusmateriaal ter beschikking gesteld f. De uitrusting van het leslokaal was aangepast aan de opleiding 3. Service, begeleiding en informatieverstrekking a. De informatie die ik nodig had, wist ik makkelijk te vinden b. De verstrekte informatie was duidelijk en correct c. Het telefonisch onthaal verliep vlot en vriendelijk d. De medewerkers van het centrum waren klantvriendelijk en behulpzaam e. We werden tijdig op de hoogte gebracht van onverwachte problemen (wijzigingen uurroosters, afwezigheid docenten, …) f. Met klachten en voorstellen tot verbetering kon je altijd bij iemand terecht g. Klachten werden ernstig genomen. 4. Infrastructuur a. Ik was tevreden over - de bereikbaarheid van de lesplaats b. … de leslokalen c. … de parkeermogelijkheden d. … het cafetaria e. … het sanitair 16
DOELGROEPENBELEID
Effectiviteit van de opleidingen
De stap naar het ondernemer worden moet weloverwogen worden gezet waarbij niet alleen de ondernemerzin een startvoorwaarde vormt maar ook ondernemerscompetenties moeten worden aangescherpt en de haalbaarheid van het project degelijk moet worden afgewogen. In deze context zijn aangepaste en integrale trajecten voor alle startende ondernemers maar zeker voor kandidaten uit kansengroepen uiterst belangrijk. Aangepaste screening en (voor)opleiding werd reeds voorzien, het naadloos aansluiten bij begeleiding tijdens en na de opstart zal hier ook deel van uitmaken. Voorlopig beschikt SYNTRA Vlaanderen over partiële cijfers voor wat betreft kansengroepen. Van de werkzoekenden die een traject bedrijfsbeheer volgden blijkt circa 16,5% ongeveer 6 maand na het beëindigen van de opleiding bedrijfsbeheer reeds officieel gestart als zelfstandige. Bijna 30% had het statuut van werkzoekende omgeruild voor werknemer. Bij een bevraging van allochtone cursisten die een specifiek traject bedrijfsbeheer volgden, was ook circa 15% reeds binnen de 6 maand opgestart. Algemeen gesteld is een termijn van 6 maand te kort om finale cijfers van effectiviteit te geven. Veel cursisten starten pas na meer dan 1 jaar op. Globale cijfers voor Vlaanderen (bron datawarehouse KSZ) geven een stijgend aantal cursisten aan die zelfstandige worden in de periode tussen 6 en 18 maand na het beëindigen van de opleiding. Voor kansengroepen en zeker voor allochtone burgers, vormt het nog niet beschikken over de nodige attesten (beroepskennis), vergunningen of de noodzakelijke lening, vaak de reden waarom nog niet werd opgestart.
17
2.5 INTEGRATIE IN DE WERKING VAN SYNTRA Het doel- en kansengroepenbeleid moet een essentieel en inherent deel uitmaken van het opleidingsbeleid van het SYNTRA-opleidingsnetwerk voor vorming van zelfstandigen en kmo’s. Trajecten en opleidingen worden na een experimentele fase maximaal in het reguliere aanbod opgenomen en betoelaagd volgens de normale financieringsregels voor het SYNTRA-netwerk. De cursisten ontvangen eveneens een erkend diploma of getuigschrift van de Vlaamse overheid. Het Agentschap SYNTRA Vlaanderen kan haar engagementen op het vlak van doelgroepenbeleid maar waarmaken voor zover ze hiervoor kan rekenen op de steun en medewerking van haar grootste partner: het SYNTRA-opleidingsnetwerk. De beheersovereenkomst, zeg maar ‘contract’ tussen SYNTRA Vlaanderen en de Vlaamse regering, wordt vertaald in samenwerkingsovereenkomsten met de verschillende erkende SYNTRA. Hierbij wordt rekening gehouden met regionale accenten en aandachtspunten. De centra engageren zich hierin om hun inspanningen voor kansengroepen voort te zetten en te versterken en om nieuwe trajecten, opleidingen en methodieken te ontwikkelen. Ze zullen hiervoor ook partnerships aangaan met andere actoren zoals de regionale VDAB-kantoren en de sectoren. Voor een aantal opleidingen voor kansengroepen blijft steeds een extra doelgroepfinanciering noodzakelijk om ze voor de opleidingsverstrekker organiseerbaar te houden en om aan de criteria van laagdrempeligheid voor de cursist te beantwoorden.
18
DOELGROEPENBELEID
3. DOEL- EN KANSENGROEPEN IN DE PRAKTIJK Naast de vijf ankerpunten die de rode draad doorheen het doel- en kansengroepenbeleid vormen, willen we het beleid inhoudelijk illustreren aan de hand van 5 thema’s. • Ondernemerszin voor alle initiatieven die de ‘goesting’ om te ondernemen moeten aanwakkeren. • Innovatie voor alle projecten waarbij vernieuwing de kerngedachte is. • Samen ondernemen toont projecten waarin samenwerking met ondernemende partners de sleutel tot succes is. • Continuïteit en groei staat symbool voor projecten die focussen op het consolideren of uitbreiden van talenten, competenties en kennis. • Stimuleren, onderdersteunen en volharden focust op de moeilijkheid maar ook de mogelijkheid om projecten tot een goed einde te brengen. Op basis van concrete voorbeelden, operationaliseren we in dit hoofdstuk deze thema’s. Het betreft hoofdzakelijk cases uit het voorbije werkjaar. Een greep uit een veelvoud van acties en initiatieven.
3.1 ONDERNEMERSZIN Het actieplan Ondernemend Onderwijs van de Vlaamse overheid is een gecoördineerde strategie om de ondernemingszin te stimuleren, ondernemende competenties aan te scherpen en het ondernemerschap te promoten. Het actieplan moet scholen en leerkrachten helpen om ondernemend gedrag en ondernemerschap te stimuleren. Het actieplan omvat een veelheid van initiatieven die ervoor moeten zorgen dat ondernemen de nodige aandacht krijgt in het onderwijs. Zo is er onder meer Competento.be (het kenniscentrum voor het vormen van ondernemerscompetenties), de Ondernemersklasseweek, de brugprojecten Onderwijs-Economie, de leerondernemingen van UNIZO, de mini-ondernemingen van Vlajo, de openbedrijvendagen van Voka en verschillende initiatieven rond het attest bedrijfsbeheer. Het actieplan formuleert vier actielijnen die door hun aard, omgang en diepgang echte hefbomen zijn om ondernemen in onderwijs op het voorplan te brengen. Zowel ‘ondernemerszin’ als ‘ondernemerschap’ komen complementair aan bod. 1. Beleidskader van het actieplan ondernemend onderwijs; 2. Infomarkt/Ondernemersklasseweek/Competento; 3. Disseminatie en validering van Vlaamse en internationale projectresultaten. 4. Inhoudelijke vernieuwing van het programma bedrijfsbeheer (methodiek/kwalificatiestructuur).
19
De actielijnen richten zich in de eerste plaats naar het leerplichtonderwijs maar ook het hoger onderwijs wordt geappelleerd. Essentieel voor het welslagen van dit actieplan is de samenwerking tussen partners die elk vanuit hun eigen invalshoek de actielijnen aantrekkingskracht en daadkracht verlenen. De participatie van de overheid, het brede onderwijsveld, SYNTRA Vlaanderen, de werkgeversorganisaties, de ondernemers en de pers vormen dé kritieke succesfactor bij uitstek. SYNTRA Vlaanderen heeft hierbij een stimulerende, informerende en coördinerende functie waarbij het samenbrengen van relevante partners cruciaal is.
20
DOELGROEPENBELEID
Ondernemersklasseweek 2008
De Ondernemersklasseweek wil projecten rond ondernemerschap in het onderwijs bundelen en onder de aandacht brengen. De belangrijkste doelstellingen zijn: • ondernemen stimuleren in het onderwijs via contacten tussen onderwijs en bedrijfsleven, en dit voor alle onderwijsniveaus; • netwerkvorming tussen onderwijs en bedrijfsleven vergemakkelijken; • positieve beeldvorming rond ondernemen bevorderen; • sociale cohesie versterken (o.a. via rol ouders-ondernemers); • bestaande initiatieven breder kenbaar maken; • de leerlingen die kiezen voor een opleiding tot zelfstandige beter voorbereiden; • tijd creëren voor leerkrachten om in de klas rond ondernemerschap te werken.
Tijdens deze week wil de Vlaamse overheid in zoveel mogelijk campussen, scholen of klassen ‘Ondernemerschap’ extra in de kijker zetten. Initiatieven kunnen in de volledige leerlijn georganiseerd worden: van kleuter tot en met het hoger onderwijs. En dat in alle mogelijke studierichtingen, al dan niet vakoverschrijdend. Het thema van de tweede editie was ‘Zin voor initiatief’ en de klemtoon lag op het eigen initiatief van de scholen. De eerste editie werd inhoudelijk nog sterk gestuurd door de aanbieders. SYNTRA Vlaanderen coördineert de veelheid aan initiatieven in het kader van de Ondernemersklasseweek. De website www.competento.be is hierbij het informatieplatform waar alle initiatieven aangeboden worden.
Ja, wij zijn een creatieve school en nemen deel aan de ONDERNEMERSKLASSEWEEK 2009
Piep op www.competento.be Tijdens de Ondernemersklasseweek willen we in zoveel mogelijk campussen, scholen of klassen “Ondernemerschap” extra in de kijker zetten. Het thema van deze derde editie is “Creativiteit en Innovatie”. Initiatieven kunnen in de volledige leerlijn georganiseerd worden: van kleuter tot en met het hoger onderwijs. En dat in alle mogelijke studierichtingen, al dan niet vakoverschrijdend.
Piep op www.competento.be voor een overzicht van alle acties, instrumenten en evenementen. De Ondernemersklasseweek 2009 kwam tot stand met de medewerking en steun van velen: aanbieders van methodieken en instrumenten, de onderwijsinspectie en de pedagogische begeleiders van de verschillende onderwijskoepels. De Ondernemersklasseweek kadert binnen het actieplan Ondernemend Onderwijs, een initiatief van Vlaams minister van Onderwijs, Frank Vandenbroucke en Vlaams minister van Economie en Ondernemen, Patricia Ceysens.
21
De Ondernemersklasseweek heeft een toenemend succes. Dat blijkt duidelijk uit de forse stijging van het aantal deelnemende scholen, leerlingen en leerkrachten. De volgende editie vindt plaats tussen 9 en 13 maart 2009. Het thema is ‘Creativiteit en innovatie’.
Aantal deelnemers aan de Ondernemersklasseweek 2007-2008 40 000
38 383
35 000 30 000
27 419
25 000 2007 20 000
2008
15 000 10 000 4 750
5 000
0
332
1 020
1 002
Scholen
Leerlingen
22
Leerkrachten
DOELGROEPENBELEID
3.2 INNOVATIE SYNTRA Vlaanderen stimuleert meer en beter ondernemen en streeft daarbij op elk vlak naar vernieuwing. Bestaande opleidingen worden voortdurend verbeterd en nieuwe ideeën worden vertaald in nieuwe methodieken, instrumenten en doelgroepen. Daarvoor trekken we ook steeds de meest geschikte partners aan. Klanten die willen leren ondernemen staan altijd voorop. We onderzoeken hun noden en dokteren oplossingen uit die in de praktijk toepasbaar zijn. Talentvorming ernstig nemen betekent maximaal rekening houden met de noden van de klant en daarvoor een aangepast opleidingsaanbod inclusief zorg en begeleiding voorzien. Meegaan met bestaande evoluties en oog hebben voor vernieuwing is hierbij de boodschap.
23
Methodiek taal- en leercoaching
Het Europees Sociaal Fonds ondersteunt het Vlaamse beleid met betrekking tot meer en beter werk. Het is een van de vier belangrijkste structuurmaatregelen van de Europese Unie. SYNTRA Vlaanderen is piloot voor de ESF-oproep Ondernemingsvorming. Een van de actielijnen is de taal- en leercoach. Deze ‘taal- en leercoach’ is een nieuwe functie binnen het SYNTRA-netwerk. Hiervoor werd in samenwerking met VDAB een competentieprofiel uitgewerkt. Deze medewerker moet eventuele taal- of leermoeilijkheden efficiënt aanpakken en heeft een ondersteunende functie vóór, tijdens en na de lessen. De docent kan de coach ook inzetten om het lesgeven aan een heterogene klas beter onder de knie te krijgen. Het competentieprofiel vormde ook de basis voor de praktische opleiding van de taalen leercoach. De taal- en leercoaches vormen samen een TLC-team dat door SYNTRA Vlaanderen wordt ondersteund. Verhoogde slaagkansen en kennisdeling De coach werkt in de SYNTRA-campus samen met de cursuscoördinator, de docent en andere lokale actoren. Om knelpunten te bespreken en de samenwerking te optimaliseren, wordt regelmatig overlegd. E-bedrijfsbeheer
E-bedrijfsbeheer is een ESF-project ingediend door SYNTRA West, in samenwerking met SYNTRA Vlaanderen. De andere centra, EHSAL en de Hogeschool Gent zijn partners. Binnen het project werd een e-cursus basiskennis bedrijfsbeheer ontwikkeld, met de haalbaarheidsstudie als rode draad. De cursus combineert het afstandsleren met begeleidingsmomenten op de campus. Inhoudelijk verschilt E-bedrijfsbeheer niet van de gewone opleiding. Cursisten die slagen, krijgen hetzelfde getuigschrift.
E-Bedrijfsbeheer Toets de haalbaarheid van jouw (ondernemings)project via e-learning
In tegenstelling tot een gewone cursus bedrijfsbeheer, bieden de docenten digitale ondersteuning. De cursisten kunnen online vragen stellen over de haalbaarheidsstudie en het examen. Na elke module wordt een face-to-facecoachingsessie georganiseerd. SYNTRA West, Hogeschool Gent en EHSAL/HONIM testten de cursus in het najaar van 2007 en bereikten samen 153 cursisten. Uit hun 2008136-3-luikje E-BBH-OK.indd 1
24
11-08-2008 16:23:13
DOELGROEPENBELEID
evaluatieformulieren blijkt dat de opleiding een voltreffer is. Vanaf september 2008 bieden alle campussen de cursus aan. Vernieuwing op diverse fronten E-bedrijfsbeheer is de eerste digitale cursus van het SYNTRA-opleidingsnetwerk. Via het Learning Management System (LMS) van VDAB kunnen alle SYNTRA-campussen de cursus aanbieden. De combinatie van online leren en face-to-facecoachingsessies verandert de taak van de docenten. Ze moeten vooral vragen van cursisten beantwoorden, in discussie treden en de reflectie stimuleren. De vragen van de cursisten blijken diepgaander en pertinenter te zijn. Met E-bedrijfsbeheer richt SYNTRA Vlaanderen zich ook tot een nieuwe doelgroep: hooggeschoolde cursisten zonder economische vooropleiding. Competentiegericht opleiden
Competentiegericht opleiden mikt op het verwerven van ondernemerscompetenties in plaats van inhouden of vakken. Deze methodiek schenkt meer aandacht aan de persoonlijke en individuele ontwikkeling van de cursisten. Ze krijgen meer verantwoordelijkheid en worden sneller met de beroepsrealiteit geconfronteerd. Deze aanpak wordt ook vanuit het beleid gestimuleerd, zoals blijkt uit het nieuwe KB van 2007 over het programma van de opleiding basiskennis bedrijfsbeheer. De opleiding basiskennis bedrijfsbeheer reikt meer aan dan de nodige kennis en de juiste vaardigheden of inhoudelijke competenties. Er wordt ook gestreefd naar een integratie van kennis, vaardigheden en attitudes met als doel meer en beter gevormde ondernemers aan de start te brengen. Er wordt met andere woorden gewerkt rond ondernemerscompetenties. Drie stappen SYNTRA Vlaanderen maakte de voorbije twee jaar werk van een generiek ondernemersprofiel, een aanpak van competentiegericht opleiden en de daarbij behorende tools. De overgang naar competentiegericht opleiden verloopt in drie stappen. 1. Een externe expert, de sectorcommissie bedrijfsbeheer en de beroepscommissie bedrijfsbeheer verwerkten de inhoudelijke en generieke ondernemerscompetenties in het curriculum van bedrijfsbeheer. 2. De tweede stap is de vertaling van het competentiegericht curriculum in lesmethodieken. 3. Vanaf 2009 wordt gewerkt aan een betere integratie van de zelfreflectie bij de cursist en het afstemmen van de evaluatie.
25
3.3 SAMEN ONDERNEMEN Samenwerken met bedreven en gedreven partners is een voorwaarde voor het welslagen van de missie van het doelgroepenbeleid. Toeleiding, opleiding, begeleiding of nazorg: partners zijn in elke fase onmisbaar. Partnerschappen zijn nog meer cruciaal bij acties ten aanzien van allochtonen of initiatieven die zich richten naar ondernemers en medewerkers uit knelpuntberoepen. De cultuur voor het volgen van opleiding en vorming is minder ingeburgerd of evident waardoor een geslaagde toeleiding naar ondernemersvorming slechts mogelijk is dankzij de steun en inzet van verschillende partners.
26
DOELGROEPENBELEID
Toeleiding allochtonen en nieuwkomers
Om meer allochtonen en nieuwkomers naar ondernemerschap te leiden, werkt SYNTRA Vlaanderen samen met intermediaire en professionele organisaties. Deze partnerschappen laten toe om informatie uit te wisselen en het beleid en de markt beter op elkaar af te stemmen. Bovendien zorgen ze er mee voor dat de doelgroep beter geïnformeerd wordt. De doelgroep allochtonen participeert minder aan onderwijs, is moeilijker bereikbaar en kampt vaak ook nog met taal- en of leerproblemen. Daarom zijn extra initiatieven om hen te ondersteunen bij het behalen van een attest bedrijfsbeheer noodzakelijk. Lokale acties SYNTRA Vlaanderen organiseerde samen met SYNTRA Brussel een infosessie voor onthaalbureaus en tewerkstellingsorganisaties, zoals Brussel Onthaalbureau, Tracé Brussel, Actiris en de VDAB. De deelnemers kregen er uitleg over het aanbod, met specifieke aandacht voor asielzoekers en nieuwkomers. Het is de bedoeling dat ze die informatie aan hun doelgroep doorgeven. In Antwerpen werden er twee infosessies gegeven: één voor het Bedrijvenloket en één voor het toeleidingsplatform voor allochtonen. Er waren ook meer gerichte acties voor specifieke groepen. Zo werden via het Belgisch-Russische platform en andere kanalen zoveel mogelijk mensen geïnformeerd over de mogelijkheid van een opleiding bedrijfsbeheer met Russische ondersteuning. In Gent informeert SYNTRA Vlaanderen samen met de dienst Economie om allochtonen over de ondernemersvorming om zowel de participatie als het ondernemerschap te bevorderen. In de provincie Limburg wordt reeds gedurende langere tijd succesvol samengewerkt met het Steunpunt Buurtopbouwwerk (Stebo). Doelgroep allochtonen: aantal cursisten per initiatief Opleiding
Aantal cursisten
Schakelcursus toegepast Nederlands
23
Cursus bedrijfsbeheer met taalondersteuning
300
Andere opleidingen
371 Totaal
694
27
Winnen op het winkelpunt
Uit gesprekken met het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserij Marketing (VLAM) bleek dat (te) veel startende bakkers snel over kop gaan, omdat hun kennis en vaardigheden op het bedrijfsmatige vlak ontoereikend zijn. Het VLAM ontwikkelde daarom sessies ‘Winnen op het winkelpunt’. Deze sessie duurt 4 uur en maakt bakkers wegwijs in de wereld van de marketing, zodat ze hun marktpositie kunnen versterken. VLAM en SYNTRA Vlaanderen sloten hiervoor een samenwerkingsovereenkomst. Bakkers zien er brood in In 2008 werd de opleiding gratis aangeboden in achttien SYNTRA-campussen. In totaal goed voor 84 cursisten: zelfstandige bakkers, medewerkers in een bakkerij en bakkers in spe. Twee op de drie deelnemers waren vrouwen, een logisch gevolg van het feit dat het meestal de bakkersvrouw is die de winkel runt. De infosessies worden wellicht in 2009 voorgezet. Knelpuntberoep: Assistent in de slagerij
Het Provinciaal Verbond der Slagers West-Vlaanderen meldt dat er weinig startende slagers zijn. De stap naar het beroep is vaak te groot en de bestaande slagerijen hebben nood aan medewerkers die verkoopstaken met ateliertaken kunnen combineren. Om beide problemen aan te pakken, ontwikkelden SYNTRA Vlaanderen, SYNTRA West, de VDAB en het Provinciaal Verbond de opleiding ‘Assistent in de slagerij’. De opleiding is gratis om de drempel voor gemotiveerde cursisten zo laag mogelijk te maken. Ze omvat vijf weken verkoopstechnieken en praktijkoefeningen en vier weken stage. Cursisten volgen drie modules van de ondernemersopleiding slager. Wie daarna de volledige opleiding volgt, krijgt daarvoor vrijstelling.
Assistent in de slagerij najaar 2008
SYNTRA Vlaanderen financiert de docentenkosten en de infrastructuur. Het Provinciaal Verbond zoekt slagers voor de stage die de stagiair 150 euro betalen. De VDAB bekostigt het vlees en REO Veiling sponsorde de kruidenmengelingen. Ook de promotie wordt gemeenschappelijk opgenomen via folders en affiches. De opleiding wordt gepromoot via beurzen en lichtkranten en de rekrutering verloopt via de VDAB. Een mooi voorbeeld hoe samenwerking in de praktijk een bijzondere toegevoegde waarde creëert, zeker als het verwerkte vlees geschonken wordt aan Poverello. 28
DOELGROEPENBELEID
Vatbaar voor herhaling Het traject werd in het najaar van 2007 georganiseerd. De twaalf cursisten waren langdurig werkzoekenden en medewerkers van slagerijen. Acht cursisten behaalden het getuigschrift en zeven werkten na afloop in de sector. In 2009 wordt de opleiding opnieuw georganiseerd. De Landsbond zal instaan voor de contacten met de ondernemers-slagers. Verschillende campussen hebben hun interesse al laten blijken. Knelpuntberoepen: aantal cursisten per opleiding cursusjaar 2007-2008 Opleiding
Aantal cursisten
Aspirant-gastheer
7
Assistent in de slagerij
8
Elektriciteit
20
Halfautomatisch lassen
6
Opleiding i.s.m. VLAM
84
Inleidende module lassen
150
Offsetdrukker
4
Sectorkennis mobiliteit
9
Taalcoach schilder
17
Vrouwelijke programmeur
16 Totaal
319
Nazorg met partners
De trajecten voor werkzoekenden, in samenwerking met VDAB, maken inmiddels deel uit van de reguliere werking. Ook de trajecten bedrijfsbeheer voor allochtonen met een taalachterstand zijn ingeburgerd. De meeste cursisten uit kansengroepen blijken na het behalen van hun getuigschrift nood te hebben aan extra begeleiding. SYNTRA Vlaanderen pleit daarom voor nazorg. Een goed voorbeeld is de ‘Terugkomdag’ om de evolutie van de cursisten op te volgen en hen een bijkomende service aan te bieden. In een drietal presentaties worden thema’s rond begeleiding en financiering toegelicht, telkens met specifieke aandacht voor kansengroepen. Nadien maken de deelnemers op een infomarkt kennis met regionale en Vlaamse organisaties die rond ondernemerschap werken. De (ex-)cursisten of inmiddels (potentiële) starters kunnen informatie verzamelen en netwerken.
29
Antwerpen bijt de spits af Antwerpen beschikt over een groot potentieel aan kansengroepen. Juist daarom organiseerde SYNTRA Vlaanderen er de eerste trajecten voor doel- en kansengroepen en nu ook de eerste ‘Terugkomdag’ voor een 30-tal kandidaat-ondernemers. Het initiatief wordt in 2009 uitgebreid naar de andere provincies.
ONDERNEMER, JE STAAT NIET ALLEEN! Infodag voor startende ondernemers over begeleiding en financiering
SYNTRA_uitnodiging.indd2-3 2-3
05-12-2007 15:57:53
Samenwerking met steden, kleinhandel en kmo’s
Uit een enquêtering van een onafhankelijk onderzoeksbureau in opdracht van SYNTRA Vlaanderen, blijkt dat slechts 49 procent van het personeel in ondernemingen met maximaal 5 werknemers een opleiding volgt. Van de zelfstandigen zonder personeel volgt amper 26 % een opleiding. Vooral tijdsgebrek zou de boosdoener zijn. SYNTRA Vlaanderen werkt nauw samen met steden om samen een toegevoegde waarde te bieden op het vlak van vorming en opleiding binnen stadskernen en winkelstraten. Met de Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten (VVSG), centrummanagers en (inter)professionele organisaties sporen we de noden op, bouwen we bestaande trajecten uit en concretiseren we nieuwe initiatieven. Om zoveel mogelijk deelnemers aan te trekken, moeten de opleidingen kort zijn, aansluiten op de bedrijfsen winkeluren en georganiseerd worden in de buurt. Leven in de Antwerpse Abdijstraat In het najaar van 2007 werkten SYNTRA Vlaanderen, de stad Antwerpen, SYNTRA-AB en de voorzitter van de Winkeliersvereniging Abdijstraat een eerste project uit. De Abdijstraat wordt gekenmerkt door winkelketens, groente- en fruitwinkels, belwinkels, pitazaken, enzovoort. De Winkeliersvereniging wil er opnieuw een aantrekkelijke winkelstraat van maken. Een docente van SYNTRA-AB bezocht als ‘mysterieshopper’ de straat en de winkels. De winkeliers werden vervolgens uitgenodigd voor de opleidingsavond ‘Hoe meer bijverkoop in de winkel realiseren?’. Op basis van de bevindingen van de mysterieshopper, kregen de cursisten suggesties ter verbetering, aangevuld met getuigenissen van allochtone en autochtone handelaars. Dit leidde tot een unieke ervaringsuitwisseling en er groeide een samenhorigheidsgevoel. Er waren 47 handelaars aanwezig en de avond werd door iedereen positief beoordeeld.
30
DOELGROEPENBELEID
Overlegtafel economie Samen met de ‘Overlegtafel economie’ van de VVSG, met vertegenwoordigers lokale economie van een 30-tal steden, onderzoekt SYNTRA Vlaanderen nieuwe samenwerkingsmogelijkheden. Intussen zijn er al gesprekken met Genk en Mechelen en breiden we onze samenwerking met Antwerpen uit. De projectleider Winkelcentramanagement Detailhandel van de Stad Antwerpen gaf de opdracht om in samenwerking met SYNTRA Vlaanderen een 5-tal opleidingen te organiseren voor detailhandelaars.
31
3.4 CONTINUÏTEIT EN GROEI Het doelgroepenbeleid heeft niet alleen nood aan innovatie, maar ook aan continuïteit. Vernieuwende trajecten krijgen in de experimentele fase steeds een doelgroepenfinanciering. Indien financieel haalbaar worden ze nadien opgenomen in de reguliere outputfinanciering. Sommige initiatieven vereisen echter blijvende ondersteuning, zoals bepaalde specifieke trajecten voor werkzoekenden, kortgeschoolden en allochtonen. Daarom streeft SYNTRA Vlaanderen naar samenwerkingsovereenkomsten met de organisaties die nauw bij deze doelgroepen betrokken zijn. SYNTRA Vlaanderen probeert eveneens om succesvolle lokale of regionale trajecten te verruimen naar andere regio’s in Vlaanderen. Ze vormen een voorbeeldfunctie en zijn een bron van inspiratie. Nieuwe trajecten worden bijgestuurd en breiden uit naar anderen regio’s en partners. De voorgestelde cases tonen aan dat het bestendigen van bestaande initiatieven meer inhoudt dan het klakkeloos herhalen van succesverhalen. Zakelijk en ondernemend denken voor kunstenaars
Het statuut van kunstenaar laat toe om een zelfstandige activiteit uit te oefenen zonder het getuigschrift basiskennis bedrijfsbeheer. Veel kunstenaars beschikken echter over te weinig kennis om met succes een eigen zaak te starten. In samenwerking met SYNTRA en het Kunstenloket ontwikkelden we daarom de opleiding ‘zakelijk en ondernemend denken voor kunstenaars’. De opleiding van 120 uur omvat de modules marketing, communicatie en juridische aspecten en een financieel-boekhoudkundig luik. Het experiment startte in het cursusjaar 20072008 en wordt ook in 2008-2009 voortgezet.
"Als kunstenaar zakelijk en ondernemend denken” is van alle tijden. Mozart, Michelangelo, Rubens, Goethe … Ook de oude meesters dachten zakelijk en ondernemend!
Zakelijk en ondernemend denken voor kunstenaars
De opleiding werd in drie regio’s georganiseerd en bereikte 44 cursisten die meestal meerdere modules volgden. SYNTRA Vlaanderen zorgde voor de financiering en een folder. Het Kunstenloket organiseerde een opleidingsdag voor de docenten, stond in voor de promotie en nam deel aan de evaluatie. Vlaams Agentschap voor Ondernemersvorming
20070719-SYNTRA_kunsten02.indd 1
Vlaanderen
06-06-2007 12:19:11
32
DOELGROEPENBELEID
Verwachtingen ingelost Voor de meeste cursisten is deze opleiding een springplank voor hun carrière. De juridische module scoort het minst: de link met de eigen leefwereld van de deelnemers is te zwak. Dit werd in overleg met het Kunstenloket bijgestuurd. De docenten van deze module krijgen een specifieke bijscholing van het Kunstenloket en tijdens één les van elke juridische module zal ook een expert recht van het Kunstenloket aanwezig zijn. Volgend cursusjaar wordt de opleiding opnieuw georganiseerd in SYNTRA Brugge, Aalst en Hasselt. Toeleiding van werkzoekenden naar ondernemerschap
Dankzij het groeiend partnerschap met de VDAB zetten jaarlijks ongeveer 600 werkzoekenden, na een eerste screening (ENTRE-spiegel), verdere stappen naar het ondernemerschap. De opleiding is gratis voor de cursist en de trajecten houden rekening met de beroepservaring, de kennis van het Nederlands en de scholingsgraad. Zo voorziet SYNTRA Vlaanderen aangepaste voortrajecten voor lager geschoolden en is er aandacht voor nazorg. Na minder dan een jaar heeft bijna één op vijf deelnemers de stap naar het ondernemerschap gezet. Hand in hand Mensen uit kansengroepen bouwen een replica van de Belgica, het stoomschip waarmee Adrien de Gerlache op het einde van de 19de eeuw naar Antarctica trok. Dit is wellicht het meest opvallende samenwerkingsproject van SYNTRA Vlaanderen en de VDAB. Maar ook op andere terreinen slaan we de handen in elkaar: de strategie ten aanzien van sectorconvenanten, het beleid voor arbeidsgehandicapten, taal- en leercoaches, uitwisseling van gegevens via databanken, het gebruik van elkaars infrastructuur. Bij talentontwikkeling is de erkenning van eerder verworven competenties en kwalificaties (EVC/EVK) essentieel. Voor enkele beroepen in de bouwsector en elektro stippelden we al maattrajecten uit voor cursisten die bij de VDAB een beroepsopleiding volgden. Dit EVC/EVK-beleid zorgt ervoor dat meer mensen minder extra opleiding moeten volgen, sneller voor ondernemerschap kiezen en hogere slaagkansen hebben.
33
Nederlands in de winkelstraat
Nederlands in de winkelstraat is een korte opleiding die het gebruik van Nederlands in winkels in de hoofdstad maar ook in andere Vlaamse steden promoot. De doelgroep zijn werknemers en zaakvoerders van kmo’s. SYNTRA Vlaanderen wil met deze opleiding werknemers in de verkoop meer troeven bieden. Er is bijzondere aandacht voor allochtonen, zowel bij de rekrutering als tijdens de opleiding zelf. In Brussel kwam er een samenwerkingsverband tot stand tussen het Huis van het Nederlands Brussel, SYNTRA Brussel, UNIZO, VOKA, UCM, Atrium, Vitrines, Beci, Fedis en andere belangstellenden, zoals de apothekersbond. De partners informeren en sensibiliseren hun publiek. SYNTRA Brussel zorgt voor de opleiding. Gestage groei, ook bij Competento
Het online kenniscentrum voor het vormen van ondernemende competenties is in de eerste plaats gericht op onderwijs- en opleidingsverantwoordelijken, de pedagogische begeleiders, de opleiders en de lesgevers van onderwijs- en opleidingsverstrekkers. Het biedt een overzicht van het aanbod aan ondernemersvorming. Het bevat een inventaris van de bestaande tools, methodieken en technieken om ondernemerszin en ondernemerschap te stimuleren. En dat op alle onderwijsniveaus. Competento beschikt ook over een uitgebreide databank van rapporten en beleidsdocumenten. Competento in cijfers • bijna 250 items in de database • 130 evenementen • meer dan 230 links naar relevante bijkomende info • gemiddeld 53 unieke bezoekers per dag • 3 nieuwsbrieven per jaar met meer dan 500 abonnees Sterk netwerk Om het netwerk van Competento te versterken, overlegt SYNTRA Vlaanderen regelmatig met de aanbieders van initiatieven, het onderwijsveld en de pedagogische begeleidingsdiensten. Deze netwerkfunctie zal in de toekomst nog versterkt worden met een leernetwerk. Competento is eveneens een belangrijk informatieplatform in het kader van de Ondernemersklasseweek.
34
DOELGROEPENBELEID
3.5 STIMULEREN, ONDERSTEUNEN EN VOLHARDEN De ontwikkeling van een nieuw beleid en het aanboren van nieuwe doelgroepen of regio’s stuiten geregeld op moeilijkheden. Een volgehouden strategie, oog voor de eigenheid van de doelgroep of de sector en een mens- en taakgerichte aanpak zijn noodzakelijk om toch succes te boeken. Ook de partners van SYNTRA Vlaanderen moeten daarvan doordrongen zijn. De meeste initiatieven van het doelgroepenbeleid zijn succesvol. Toch lukt het niet altijd om een project positief af te ronden. De cases die we hier bespreken, illustreren hoe moeilijk het soms is om de gewenste resultaten te boeken. Instroom allochtonen in ondernemersvorming
Vlaanderen heeft weinig starters en bengelt op dit vlak nog te ver aan de staart van het Europese peloton. Op middellange termijn moet het actieplan Ondernemend onderwijs het tij helpen keren. De perceptie van het ondernemen moet worden bijgestuurd: de Belg heeft relatief weinig vertrouwen in ondernemers, die keihard moeten werken maar nauwelijks bestaanszekerheid hebben. Het aantal starters wordt positief beïnvloed door de allochtone bevolking, waarvan een aanzienlijk deel het ondernemen in het bloed heeft. www.fast.be
” SYNTRA GEEFT ME EEN DUWTJE IN DE RUG”
De juiste spirit is belangrijk, maar de kennis van bedrijfsbeheer en reglementeringen zijn dat evenzeer. De meeste allochtone potentiële starters moeten via een opleiding of de centrale examencommissie eerst nog het attest Bedrijfsbeheer behalen. Afgezien van enkele goed georganiseerde bevolkingsgroepen in de grootsteden, blijken deze onaangeboorde talenten jammer genoeg moeilijk bereikbaar. De belangrijkste hindernissen zijn het gebrek aan organisatie van hun gemeenschap, het ontbreken van geschikte gesprekspartners, de moeilijke communicatie, de negatieve onderwijservaring en de maatschappelijke achterstelling. Kani, 32 jaar, volgt een bijscholing beleggingsadviseur bij SYNTRA.
Je hebt de nodige vakkennis en je wil een zaak beginnen ? Onze opleiding bedrijfsbeheer geeft je een vliegende start. Je wil nieuwe technieken en ontwikkelingen leren kennen ? Onze bijscholingen
spijkeren je kennis bij. Je wil je bedrijf doen groeien en je medewerkers motiveren ? Onze opleidingen op maat doen letterlijk wonderen. Zeg maar, iedereen met ondernemersbloed zit bij SYNTRA goed. Meer op syntra.be
35
Niet van een leien dakje De infosessies in de regio’s Waasland, Leuven en Mechelen waren niet altijd even succesvol. Dit ondanks een goede voorbereiding samen met vertegenwoordigers van de stad, allochtonenorganisaties en andere instellingen, en ondanks een lage instapdrempel voor de infosessies. In Mechelen leek een wijkhuis de beste keuze, maar de eerste sessie lokte amper een tiental belangstellenden. We verhuisden dan naar twee Mechelse moskeeën, verstuurden een uitnodiging in het Arabisch en zorgden voor een tolk. Er kwamen hoofdzakelijk oudere en uitsluitend mannelijke deelnemers op af. Echte potentiële starters werden dus slechts beperkt bereikt. Om anderstaligen een maattraject te kunnen aanbieden, is bovendien een test van de kennis van het Nederlands nodig, wat soms als bedreigend of zelfs discriminerend wordt ervaren. Toch beweegt er door deze initiatieven in bijvoorbeeld Mechelen op dit terrein iets. Onze gesprekspartners leerden het aanbod beter kennen. Zij zijn de doorgeefluiken van informatie binnen hun organisatie of gemeenschap. Uiteindelijk levert dat meer spontane vragen naar opleiding op en de participatie stijgt. Volgehouden inspanningen en het inschakelen van vertrouwenspersonen en rolmodellen: op langere termijn boeken we zo toch nog positieve resultaten. Opleidingen voor de boekenbranche
In samenwerking met Boek.be, de vereniging van Vlaamse uitgevers, importeurs en verkopers van boeken, wil SYNTRA Vlaanderen opleidingen voor de boekenbranche aanbieden. Als opwarmer wou Boek.be starten met de tweedaagse opleiding ‘Sturen op cijfers’ voor zelfstandige boekhandelaars en hun medewerkers. Deze opleiding zou één keer worden georganiseerd om ze vervolgens in een groter modulair opleidingspakket te integreren. SYNTRA Vlaanderen zou de opleiding financieel ondersteunen en zelfstandigen konden gebruikmaken van BEA-cheques. Geen bestseller De opleiding was gepland in februari, traditioneel een rustige periode in de sector. Een mailing naar de leden van Boek.be en promotie via de website leverde slechts vier deelnemers op. De vervolgopleiding omvatte de bestaande opleiding filiaalhouder/ uitbater handelszaak en een extra module voor boekhandelaars. De belangstelling was echter zo klein dat deze vervolgopleiding niet verder uitgewerkt werd. Boek.be dreef intussen zijn onderzoek naar de noden van zijn leden op. Een van de conclusies is dat boekhandelaars belangstelling hebben voor een opleiding rond diefstalpreventie. Volgend cursusjaar wordt deze opleiding aangeboden.
36
DOELGROEPENBELEID
37
4. CONCLUSIE: DE DRAAISCHIJF VOOR MEER EN BETER ONDERNEMEN OP VOLLE TOEREN De naakte cijfers van 2 jaar doel- en kansengroepenbeleid
Vooropgesteld aantal cursisten bij aanvang
Aantal cursisten 2006-2007
Aantal cursisten 2007-2008
Allochtonen
250
519
694
Werkzoekenden bedrijfsbeheer
400
688
535
Voortraject kortgeschoolden
100
120
189
Knelpuntberoepen
100
291
319
Nieuwe marktsegmenten
100
184
108
50
geen cursus ingericht
147
Vrouwen
100
102
28
Kmo
150
geen cursus ingericht
96
Kansarmen
150
132 (151)
geen cursus ingericht (*)
1 400
2 055
2 116
Doelgroep
Hooggeschoolden
Totaal
* Geen specifieke initiatieven voor kansarmen maar wel bijzondere aandacht bij elke andere doelgroepbenadering.
38
DOELGROEPENBELEID
Een hoger toerental voor de toekomst
SYNTRA Vlaanderen speelt een sleutelrol in de competentieagenda van de Vlaamse regering en maakt als draaischijf voor meer en beter ondernemen een speerpunt van talentontwikkeling. Die klemtoon op talentontwikkeling voor allen komt uiteraard sterk tot uiting in het doel- en kansengroepenbeleid. SYNTRA Vlaanderen wil dit beleid de volgende jaren zowel in de breedte als in de diepte verder uitgebouwen. In de diepte om meer mensen binnen de bestaande doel- en kansengroepen te bereiken. In de breedte om nieuwe doel- en kansengroepen te bereiken. Dit impliceert onder meer een nog ruimer regionaal aanbod en een geoptimaliseerde zorg voor de cursisten. De Vlaamse overheid geeft hiervoor een krachtig signaal via de verbintenissen die ze met SYNTRA Vlaanderen aangaat in het kader van de beheersovereenkomst. SYNTRA Vlaanderen kan deze engagementen echter maar realiseren met de medewerking van een brede scoop aan partners waarbij het SYNTRA-opleidingsnetwerk een bijzondere plaats inneemt. Een actieplan van het SYNTRA-netwerk om de deelname en de output van kansengroepen aan ondernemersvorming te verhogen én zelfstandigen en medewerkers uit kmo en micro-ondernemingen sterker te laten participeren, is een belangrijke stap in de goede richting. Het SYNTRA-netwerk moet borg staan om de maatschappelijke doelstelling van talentontwikkeling voor allen ook om te zetten in een economische finaliteit. De toegevoegde waarde van persoonlijke ontwikkeling is des te groter als mensen dankzij hun opleiding een eigen zaak kunnen starten, kunnen doorgroeien in hun job als kmo-medewerker of een vaste baan vinden, … SYNTRA is doordrongen van deze ondernemersspirit: door een competentiegerichte aanpak en door praktijkgerichte opleidingen, gedoceerd door vakmensen. Dit actieplan samen met het SYNTRA-netwerk is van primordiaal belang. Daarnaast zijn er vijf aandachtspunten voor de toekomst van het doel- en kansengroepenbeleid voor Vlaanderen.
39
1. Optimalisering van de initiatieven ten aanzien van de belangrijkste kansengroepen: allochtonen, werkzoekenden en kortgeschoolden. Naast het bedrijfsbeheer gaat de aandacht ook naar knelpuntberoepen. In de volgende jaren willen we deze kansengroepen ook na hun basisvorming inspireren en stimuleren tot verdere vorming. Er zal extra aandacht gaan naar meer participatie van zaakvoerders en medewerkers uit micro-ondernemingen, 50-plussers, arbeidsgehandicapten en sociale economie (activiteiten coöperaties). 2. SYNTRA Vlaanderen wil een voortrekkersrol spelen in het competentiegericht uitwerken van specifieke opleidingen voor kansengroepen. De opstartmodule voor kortgeschoolde werkzoekenden wordt al als experiment aangeboden. Dit kadert in de competentieontwikkeling van alle actoren (begeleiders, docenten, cursisten, … ), die een speerpuntactie vormt voor SYNTRA Vlaanderen. 3. De introductie van de taal- en leercoach is een belangrijke stap voorwaarts in het zorgbeleid. De coach versterkt het bestaande SYNTRA-opleidingsteam van docenten en coördinatoren. SYNTRA Vlaanderen doet een beroep op externe en interne expertise voor de ontwikkeling van nieuwe methodieken en instrumenten die de taal- en leercoach meer armslag moeten geven. 4. Samenwerking blijft het ordewoord bij uitstek voor de operationalisering van het doel- en kansengroepenbeleid. Een dertigtal formele en minstens evenveel informele samenwerkingsovereenkomsten leverden onze klanten een grote toegevoegde waarde op. Het motto is dan ook “wat we samen doen, doen we beter”. Uitgangspunten hierbij zijn: de complementariteit en de specifieke expertise van de partners, een ondernemende attitude en de klant die centraal staat. SYNTRA Vlaanderen wil onderzoeken hoe de erkende en betoelaagde vormingsactiviteiten van professionele en interprofessionele organisaties nauwer kunnen aansluiten bij talentontwikkeling voor doel- en kansengroepen. 5. Extra aandacht moet ook gaan naar de stimulerende, faciliterende en coördinerende rol van SYNTRA Vlaanderen bij het opzetten van specifieke initiatieven voor zelfstandigen, micro-ondernemingen en hun medewerkers. Deze groep is vaak erg kwetsbaar. Vele ondernemers en medewerkers komen uit kansengroepen en participeren heel weinig aan opleiding en vorming. Aangepaste, laagdrempelige trajecten worden meer dan ooit de uitdaging.
40
DOELGROEPENBELEID
De draaischijf treedt op als drijvende kracht voor ondernemende projecten van het SYNTRA-netwerk en tal van gedreven en bedreven partners. Alle kwaliteitsvolle initiatieven voor talentontwikkeling in het kader van ondernemersvorming staan recht evenredig met een sterkere maatschappelijke integratie en economische participatie. SYNTRA Vlaanderen neemt met het doel- en kansengroepenbeleid zijn verantwoordelijkheid op om ook diegenen voor wie het ondernemerschap niet de meest evidente keuze is, net die extra stimulans te geven, net die omkadering te voorzien en dat specifieke traject uit te stippelen dat het meeste kansen op succes geeft. Niet iedereen die ondernemersvorming volgt hoeft ondernemer te zijn of te worden. Talentontwikkeling moet vooral leiden tot persoonlijke ontplooiing in functie van meer en betere kansen op de arbeidsmarkt. Vandaag gaat in Vlaanderen nog te veel talent verloren, zeker bij doel- en kansengroepen. De draaischijf draait op volle toeren om samen met alle partners het tij te keren.
41
COLOFON De cahiers van het Vlaams Agentschap voor Ondernemersvorming – SYNTRA Vlaanderen gaan dieper in op een aantal thema’s die betrekking hebben op het werkingsgebied van het agentschap. De cahiers kunnen op een eenvoudig verzoek worden verkregen en staan online op www.syntravlaanderen.be. Mits bronvermelding mag eruit geciteerd worden. Reeds verschenen: Cahier 1 - Doelmatigheid van het SYNTRA-netwerk Cahier 2 - Integrale kwaliteitszorg, effectiviteitsmeting en klantentevredenheidsstudie Cahier 3 - Oprichtingsdecreet van het Vlaams Agentschap voor Ondernemersvorming - SYNTRA Vlaanderen en de memorie van toelichting Cahier 4 - Beheersovereenkomst tussen de Vlaamse regering en het Vlaams Agentschap voor Ondernemersvorming - SYNTRA Vlaanderen Cahier 5 - Leren en Werken, de leertijd vanuit de praktijk Cahier 6 - Ondernemersvorming heeft oog voor elk talent. De resultaten van 2 jaar doel- en kansengroepenbeleid
MEER INFO? Surf naar www.syntravlaanderen.be
42
Vlaams Agentschap voor Ondernemersvorming
Vlaanderen
