Burgerkracht; bezuiniging of nieuwe visie? Evelien Tonkens bijzonder hoogleraar Actief Burgerschap aan de Universiteit van Amsterdam
Burgerkracht: bal bij welke burger?
Evelien Tonkens Universiteit van Amsterdam 5 september 2012
1
Burgerkracht? Bal bij de overheid cs.(1945- 1980) Bal bij de markt (1980- 2005) Bal bij de burger (2005- 2030) Beleidsnota s 2025: weg met burgers: grillig, onbetrouwbaar, conflicten, misbruik en uitbuiting hoera voor de overheid
Hoe deze nieuwe klapgijp te voorkomen?
Burgerkracht beter doordacht: Big Society Phillip Blond (2010) Red Tory: How left and right have broken Britain and how we can fix it: Overheersing van staat en markt, ten koste van samenleving Gemeenschappen en organisaties van burgers vermalen en onteigend middels Schaalvergroting Aanbesteding Afrekenen Explosie van toezicht en controle Over elkaar buitelende hervormingen
-> Failure demand: demands on a service that stem from the failure to solve the problem in the first place, bijvoorbeeld: ik snap dit formulier niet waarom heb ik mijn toelage niet gehad? Bij lokale overheden 80%; oplossing hiervan -> 400% efficiencywinst
(Big) Society: Burgers en hun organisaties en bedrijfjes; dus vrijwilligers én professionals Blond: Big Society heeft niets te maken met bezuinigen!
2
Blonds Big Society: oplossingen: Frontlijn leiderschap: herstel van professionele verantwoordelijkheid tbv. deugdzame samenleving 2 sterke krachten herstellen: inzicht en toewijding van professionals betrokkenheid van burgers en gemeenschappen (239)
Eigenaarschap van werknemers: Iedere zelfgeorganiseerde groep professionals die denkt een alternatief model te hebben moeten de kans (en dus budget) krijgen om dit te laten zien Herstel van wederkerige civiele economie, via gedeeld eigenaarschap in civiele bedrijven
20 a 40 % goedkoper
Big Society in beleid Britse regering: 3 principes Big Society : Community empowerment: bottom up, lokale gemeenschappen meer invloed geven op diensten en voorzieningen Openbreken van publieke voorzieningen: nieuwe aanbieders kansen geven stimuleren Sociale actie: burgers stimuleren tot actieve rol bijv. als vrijwilliger
3
Big Society
Burgerkracht Nederland (Verhoeven en Tonkens 2013)
Primaat bij frontlijn: professionals en burgers
Primaat bij burgers: professionals alleen voor zeer kwetsbaren
Probleem primair moreel: professionals gedemoraliseerd en vermalen;
Probleem primair institutioneel: professionals te grote rol, ten koste van actieve burgers
Empowerment: burgers meer macht en zeggenschap
Verantwoordelijkheid: burgers moeten verantwoordelijkheid nemen
Schuld bij overheid, positief over burgers; overheid moet ze meer zeggenschap geven
Schuld bij burgers: moeten zich beter gedragen;
UK: Voorbeelden van maatschappelijke initiatieven (in geest van Big Society maar vaak buiten overheid om) Honderden Trusts: Locality, The Scarman Trust, Westway Development Trust, Action Acton Trust;. Organisaties van de gemeenschap, gevestigd in de gemeenschap en geleid door de gemeenschap. Betrokken in de economische, fysieke en sociale vernieuwing/revitalisering van een bepaald gebied . Onafhankelijk , bottom up, zoeken samenwerking met andere private, vrijwillige en publieke sectoren. zelfvoorzienend of streven daarnaar; geen privaat streven naar winst. Alle opbrengsten vloeien terug ten bate van de gemeenschap. (ontleend aan Patrick van Beveren, gem Amsterdam)
The good gym: jongeren knappen rennend klussen op: helpen ouderen met bijvoorbeeld boodschappen doen en sporten zelf intussen; Casserole: Kook wat extra, en voed daarmee ook je buurvrouw of buurman Superhero supply store: Kinderen krijgen les in schrijven van journalisten en schrijver in de buurt; vanwege bestemming pand winkel verplicht; met verkoop superhero-spullen verdienen ze nu veel geld voor lessen The George and Dragon: pub door dorp overgenomen, nu met bibliotheek en winkel The people ssupermarket: supermarkt, overgenomen door vrijwilligers; wie minimaal 4 uur per maand vrijwilligerswerk doet, krijgt er korting opboodschappen; veel gedoe met belastingen, want wordt als bedrijf gezien (deels ontleend aan: Joost Beunderman, Compendium for the civic economy)
4
Big Society Audit (door denktank Civil exchange, mei 2012) Er is behoefte aan lokale betrokkenheid in geest van BS: 75% van de Britten vindt het belangrijk om lokale besluitvorming te beïnvloeden 50% denkt dat ze hun omgeving kunnen verbeteren door actief te worden (tegenover slechts 30% die denkt dat ze via de politiek de UK kunnen beïnvloeden)
1. 2. 3. 4.
Maar Big Society dreigt te mislukken: Gebrek aan visie en coördinatie Bezuinigingen Verhouding private organisaties -lokale publieke initiatieven Ongelijkheid
Ongelijkheid: Wie zijn die actieve burgers? UK: 36% van de volwassenen verricht: 87% van al het vrijwilligerswerk 81% van alle donaties aan goede doelen 77% van alle participatie in civiele organisaties
Zijn hoger opgeleiden van middelbare leeftijd, actief religieus, manager of professional minstens 10 jaar wonend in dezelfde buurt
Deze civiele kern woont niet in probleemwijken Publieke dienstverlening in probleemwijken heeft grootste gebrek aan financiering, mn. voor diensten aan achtergestelde groepen Nederland: vergelijkbaar beeld
5
Wie zijn die actieve burgers in de zorg? (Nederland)
Goed functionerende netwerken van mantelzorgers, professionals en vrijwilligers rond 1 patiënt bestaan uit: minstens 1 hoger opgeleide mantelzorger met organisatorische, sociale en bureaucratische vaardigheden, tijd en achtergrond in de zorg (Tonkens et al. Op zoek naar weerkaatst plezier)
Begeleiding AWBZ -> Wmo: effect op cliënten: willen niet meer hulp vragen aan familie maar doen het toch bij gebrek aan alternatief (Lopend onderzoek Ellen Grootegoed) Onderlinge hulp in de wijk: Onderlinge hulp hulpbehoevenden (onderzoek Lilian Linders) mensen die (wel eens) contact hebben met mensen met psychiatrische problemen hebben werkervaring in de zorg, of zelf (familieleden met) geschiedenis in psychiatrie (Lopend onderzoek Femmianne Bredewold)
Wie zijn actieve bruggenbouwers in de wijk? Niet: Jonge economische middenklasse, want weinig tolerant, weinig toegankelijk en toerustend, druk met eigen toekomst Wel: 1. Onderwijzeressen 2. Creatieve klasse (kunstenaars bijv.) 3. Moeders op scholen 4. Overige sociale professionals (zorg, politie) (Veldboer en Van der Graaf 2007; Uyterlinde, Engbersen en Lub 2007)
6
Wat bindt vrijwilligers? Flexibiliteit vanuit organisatie Goede training en supervisie Heldere taken, duidelijke verantwoordelijkheden Opdrachten die aansluiten bij eigen motivatie Leuke groep Erkenning Autonomie Goede werkrelaties = ongeveer alles wat gewone werknemers ook bindt
Wat bindt vrijwilligers? Bemoedigende en ontmoedigende factoren buurtbemiddelaars Rotterdam (onderzoek Groenendijk en Linthorst 2010) Bemoedigend:
Ontmoedigend:
Deel uitmaken van groep Maandelijkse groepsbijeenkomst
Solistisch werken; Slechts enkele groepsbijeenkomsten per jaar
Eigen gebouw: eigen plek, hoe sjofel ook
Geen ontmoetingsplek
Goede leiding
(slechte leiding)
Kleine schaal (4000/ 17.000)
Grote schaal (50.000/ 88.000)
Gezien en gewaardeerd worden
Anonimiteit
Iets leren
(geen aandacht voor leren)
Anderen daadwerkelijk kunnen helpen
Mislukte bemiddeling
7
Burgerkracht? Bal bij overheid cs.(1945- 1980) markt (1980- 2005) burgers (2005- 2030)
Beleidsnota s 2025: weg met burgerkracht, hoera voor de overheid Om dit te voorkomen nodig: evenwichtige, doordachte combinaties van overheid, markt en burgers! Civic core niet overvragen Samenwerking professionals burgers; niet afschuiven Actieve burgers steunen, geen burgerkracht verordonneren Ongelijkheid: erkennen en compenseren
6-9-2012
8
