STAD IN DE KIJKER
Burgemeester Vincent Van Quickenborne en schepen Wout Maddens - Kortrijk
DIMENSION
© Klaas Verdru
“Wij geven de binnenstad een compleet nieuw gezicht”
20
STAD IN DE KIJKER
Kortrijk verliest inwoners. Niet meteen het ideale scenario voor een ambitieuze stad. Burgemeester Vincent Van Quickenborne: “Door hun perifere ligging verliezen bijna alle West-Vlaamse steden terrein. Maar de bevolkingsprognoses gaan uit van een ongewijzigd beleid. We moeten van Kortrijk een interessante propositie maken. Uit een studie van vier jaar geleden bleek dat mensen uit Gent en Antwerpen Kortrijk percipieerden als vrij provincialistisch en een beetje blasé. Dat imago moeten we keren. Vandaar dat we momenteel met heel wat knappe koppen een projectie maken van Kortrijk 2025. Waar wil de stad over tien jaar staan? Hoe brengen we dat aan de man?” “We beschikken over sterke troeven. Binnen de Eurometropool zetten we, samen met Doornik en Lille, in op de NoordFranse markt van twee miljoen consumenten en tal van economische en culturele initiatieven. In Vlaanderen zijn we de enige stad met een rivier - de Leie, de golden River - pal in het centrum, waarlangs zich tal van ontwikkelingskansen aanbieden. Door de verhuizing van een politiecommissariaat, drie ziekenhuissites en meerdere oude bedrijventerreinen komen er langs het water de komende jaren een twaalftal sites voor ontwikkeling vrij. Daar ligt de toekomst van Kortrijk, want wonen aan het water is een wereldwijde tendens in de grotere steden.” “De vergunningen en centen zijn er om de binnenstad een compleet nieuw gezicht te geven. Op Campus Kortrijk Weide, het voormalige NMBS-entrepot met douanegebouwen, bouwen we een nieuwe stadswijk met een stadspark, een hogeschoolcampus, een fuifzaal en een Olympisch zwembad. Het station en zijn omgeving worden de komende tien tot twaalf jaar fundamenteel gewijzigd, goed voor een investering van 150 miljoen euro. De verlaging van de Leieboorden aan de Broeltorens zal de aantrekkingskracht van ons historische stadscentrum verhogen. Op die belangrijke verkeersader voor de internationale distributie over water is er voortdurend beweging. Bovendien is de Leie relatief smal, wat de beleving van oever tot oever ten goede komt. Tegen 2018 zal ook de laatste nieuwe brug voor voetgangers, de Reepbrug,
afgewerkt zijn en is de Nieuwe Leie helemaal af. Eindelijk, want deze zomer vieren we met het evenement De Grote VerLeieding dat de Leiewerken 20 jaar geleden van start zijn gegaan.”
Waar haalt u het geld voor al die projecten, nu alle gemeenten met een financiële strop zitten? Burgemeester Van Quickenborne: “We hanteren een strikt besparingsplan. Op de personeelsaantallen besparen we meer dan 10%. De werkingskosten mogen slechts met 1% per jaar stijgen, dus onder inflatie. Op een tweetal sectoren na zijn de dotaties bevroren. Daardoor is ons investeringsbudget groter dan dat van de vorige legislatuur en kunnen we geld vrijmaken voor projecten van de stad en van het OCMW, dat onder meer een nieuw woonzorgcentrum en een sociaal restaurant zal bouwen. We sluiten ook partnerships. Voor het station werken we onder andere samen met de NMBS en de Vlaamse overheid, voor de Leieboorden met Waterwegen en Zeekanaal, en voor het zwembad met een DBFMO-partner. De vier nieuwe ondergrondse parkings van ons autonoom stedelijk parkeerbedrijf PARKO worden in PPS gerealiseerd, en de DBFM Scholen van Morgen heeft in onze stad maar liefst acht projecten.”
Met de wisseling van de meerderheid zijn er ook enkele initiatieven gesneuveld. Burgemeester Van Quickenborne: “We hebben de geplande nieuwe bibliotheek naast het Conservatorium afgeblazen omdat dit project niet op het gepaste moment kwam. Eerst willen we de stationsomgeving aanpakken en op het Conservatoriumplein een muziekcentrum bouwen waar, een primeur voor Vlaanderen, alle genres en aspecten van muziek aan bod komen, opleidingen inbegrepen. Kortrijk is een echte kweekvijver voor jonge muziekgroepen. Voor dat muziekcentrum hebben we een budget van 4 miljoen euro uitgetrokken. De bestaande bibliotheek is intussen gerenoveerd en de werking gedigitaliseerd.” Schepen Wout Maddens: “Op Campus Kortrijk Weide hebben we het geplande politiecommissariaat geschrapt en gekozen voor een stadsdeel met een grote belevingsfactor, waar plaats is voor economie, onderwijs, een zwembad en een stadspark van 2 hectare. Het huidige politiecommissariaat verhuist naar de gebouwen van de hogeschool HOWEST aan de Oudenaardsesteenweg, die leeg komen zodra de school naar haar nieuwe site bij Campus Kortrijk Weide verkast.”
Woontorens met hoge ambities Opmerkelijk is de keuze voor hoogbouw, vandaag een gevoelig thema. Burgemeester Van Quickenborne: “We streven naar betaalbaar wonen, naar districts waar alle leeftijden een plek vin- » DIMENSION
De Stadsmonitor die de ontwikkeling, leefkwaliteit en gezinsvriendelijkheid van de 13 Vlaamse centrumsteden analyseert, legt voor Kortrijk enkele pijnpunten bloot. In een dubbelgesprek met burgemeester Vincent Van Quickenborne en schepen Wout Maddens, bevoegd voor alles wat met bouwen en wonen te maken heeft, gaan we dieper in op die zwakke punten en natuurlijk op de ambitieuze stadsvernieuwingsplannen van de beleidsploeg.
21
© Wienerberger
© BURO II & ARCHI +I
STAD REPORTAGE IN DE KIJKER
01
02
DIMENSION
den, en naar een heterogene mix van grondgebonden woningen, appartementen en inderdaad drie woontorens. Als stadsbestuur moet je risico’s durven te nemen. Omdat die nieuwe kathedralen sterk het beeld van onze stad zullen bepalen, eisten we duurzame toparchitectuur die we hebben ingebed in het groen en omgeven door een mix van andere woningtypes. Voor hun K-Tower, die ruim 66 meter hoog zal worden, nemen Koramic en Van Roey architect Philippe Samyn onder de arm. Voor de twee woontorens op de Blekerij werkt ontwikkelaar Ghelamco samen met Andrew Bromberg van Aedas, een mondiaal top 5-architectenbureau uit Hongkong. De stad heeft altijd aandacht gehad voor sterke architectuur op een openbare ruimte die mooi in evenwicht is met de omgeving. Denk maar aan de vernieuwing van de Tacktoren of aan de ingrepen van Bernardo Secchi op de Grote Markt en Hoog Kortrijk. Daar willen we verder op bouwen.” Schepen Maddens: “Voor de hoogbouwprojecten zijn wij niet over een nacht ijs gegaan maar hebben we een dynamisch ontwikkelingskader opgesteld. Naarmate de Leiewerken vorderden en de mooie publieke ruimte zichtbaar werd, belandden er voorstellen voor de te ontwikkelen sites op mijn bureau. Daarin dook steevast een landmark op. Om alles in goede banen te leiden, hebben we samen met Bob Van Reeth bekeken hoe we dat konden aanpakken. Bob was verder niet bij de ontwikkeling betrokken en kon dus onbevangen zijn inbreng leveren. De stad en de intercommunale Leiedal hebben dan samen met het bureau HUB de visienota ‘De Leie maakt de stad’ opgemaakt, met uitspraken over wat op de drie kilometers kade kan worden gebouwd. Waar na onteigeningen woonblokken waren geamputeerd, hebben we die hersteld. Aan de twee uiteinden hebben we geopteerd voor hoogbouw in een open landschap. Hoewel het RUP Kortrijk Weide ook drie torens bevat, hebben we besloten die deze legislatuur niet te bouwen maar de voorkeur te geven aan een stadspark.
22
Op alle andere plekken hebben we richtlijnen voor de gabarieten vastgelegd.” “Uiteraard blijven we voor andere projecten in de stad onze ‘woningtypetoets’ hanteren, een lijst met concrete vragen om te bepalen waar grondgebonden woningen aangewezen en waar appartementen mogelijk zijn. Met dit instrument voorkomen we dat er appartementen verrijzen op plekken waar de korrel daar niet voor geschikt is. Deze ‘woningtypetoets’ werkt.” Burgemeester Van Quickenborne: “Om de kwaliteit van de architectuur te bewaken, overwegen we nu de oprichting van een commissie die ons begeleidt bij de beoordeling van voorstellen en projecten.” Schepen Maddens: “Een dergelijke commissie kan stedenbouwkundige afwegingen maken en tegelijkertijd nagaan hoe we het best omspringen met ons erfgoed en architectuur, gezien de interesse voor projecten op tal van beeldbepalende sites in ons historische centrum. Bedoeling is dat het een dynamische reflectiekamer wordt met een adviserende bevoegdheid, die zich niet tevreden stelt met compromissen maar zelf uitgesproken ideeën aanbrengt en het debat verrijkt. Zo voorkom je ook dat alle druk komt te liggen op onze stedenbouwkundige ambtenaren. Maar het debat over die commissie en haar eventuele samenstelling moet nog beginnen.”
Betaalbaar wonen voor iedereen De prijzen voor huizen en appartementen in Kortrijk zijn het laagst van alle centrumsteden, maar de kwaliteit van die woningen laat te wensen over. Burgemeester Van Quickenborne: “Een groot deel van het patrimonium dateert van na de Tweede Wereldoorlog en is inderdaad verouderd. Maar de laatste drie jaar zijn we bezig aan een sterke inhaalbeweging.”
STAD IN DE KIJKER
Schepen Maddens: “We zetten sterk in op renovatie en streven naar ‘Iedereen renoveert’ als de Kortrijkse vertaling van het Vlaamse beleid. Jaarlijks trekken we een budget van 1,2 miljoen euro uit voor renovatiepremies. Momenteel praten we met plaatselijke bedrijven uit de bouwsector over samenwerkingsmogelijkheden. Een belangrijk instrument is onze renovatiebegeleiding. Zowel eigenaars als huurders kunnen bij ons aankloppen voor die dienstverlening. Onze renova-
© ABSCIS ARCHITECTEN
“We zetten sterk in op renovatie en streven naar ‘Iedereen renoveert’ als de Kortrijkse vertaling van het Vlaamse beleid. Jaarlijks trekken we een budget van 1,2 miljoen euro uit voor renovatiepremies.”
03
tiebegeleiders komen desgewenst aan huis, geven adviezen over veiligheid, energie en duurzaamheid en maken mensen wegwijs in de premies. Zo willen we inwoners bereiken die uit eigen beweging de stap naar renovatie niet zouden zetten, wat meteen ook goed is voor architecten, aannemers en leveranciers. We onderzoeken ook of we de private huurmarkt kunnen stimuleren door de oprichting van een marktverhuurkantoor, dat zich richt tot kandidaat-huurders die net uit de boot vallen voor een sociale woning.” “Ook via ons autonoom stedelijk ontwikkelingsbedrijf SOK werken we aan betaalbaar wonen. SOK beschikt over een rollend grondfonds om leegstaande en te renoveren woningen te kopen, te renoveren en weer op de markt te brengen, en over een fonds voor langlopende erfpacht- en huurcontracten. Een ander initiatief is het kavelproject. In de eerste fase kocht SOK woningen in een verkommerde wijk aan de spoorweg. Die huizen werden voor een haalbaar bedrag doorverkocht aan jonge gezinnen, die zich engageerden om de woning te slopen en er een nieuwe te bouwen tegen 6% btw in samenwerking met een architect uit een op voorhand samengestelde pool. Zo hebben we de bouw van woningen gestimuleerd die tonen hoe je kunt omspringen met ruimte in een stadswoning, en inspirerend kunnen zijn voor iedereen die de verhuizing naar Kortrijk en wonen in de stad overweegt, los van het kavelproject. Intussen hebben we het project uitgerold in een tweede wijk en willen we nog een derde gebied afbakenen.” “Wat sociale huisvesting betreft, is er een ambitieus ‘reconversieprogramma’. Er is natuurlijk de CO2-neutrale wijk
»
01. Door de teloorgang van oude industrieën telt Kortrijk heel wat leegstaande industriële gebouwen die op herbestemming wachten. Een voorbeeldproject is de restauratie, renovatie en herbestemming van de oude droogloodsen Koramic tot kantoorgebouw voor de Wienerbergergroep. Bij de renovatie respecteerde Lens° Ass Architecten zoveel mogelijk het karakter van het oude gebouw. 02. Een belangrijk project is de duurzame renovatie van de wijk Drie Hofsteden door BURO II & ARCHI +I. Twee gebouwen met respectievelijk 102 en 108 sociale appartementen krijgen een nieuwe gevelarchitectuur en worden energetisch gerenoveerd om te voldoen aan de laagenergienorm. Verder worden de appartementen ruimer door de aanpassing aan de huidige oppervlaktenormen in de sociale huisvesting. 03. Het DBFM-programma Scholen voor morgen (ver)bouwt niet minder dan 8 scholen in Kortrijk. De verbouwing van het Guldensporencollege (het vroe-
©Thomas Depaepe
gere Sint-Amandscollege) verloopt in samenwerking met Abscis Architecten. Voor de 2e-graadschool komt er een nieuwbouw met speelplaats en fietsen-
04
spanning van 90 meter.
berging. De gebouwen voor de 3e-graad (zie beeld) worden gerenoveerd en uitgebreid met twee nieuwe vleugels en met een schoolrestaurant.
04. Zicht op de nieuwe Noordbrug, die de oude Gerechtshofbrug vervangt. De door het studiebureau Greisch ontworpen 120 meter lange stalen
DIMENSION
tuikabelbrug heeft een pyloonhoogte van 26 meter en een middenover-
23
© Gerald Van Rafelghem
STAD REPORTAGE IN DE KIJKER
05
“Zonder te vervallen in extremen maken we de stad autoluw door te kiezen voor duurzaam parkeren ondergronds, voor autovrije pleinen, te beginnen met de Grote Markt, en voor een verlaging van de Leieboorden aan de Broeltorens.” Venning, waar via nieuwbouw en renovatie 30 extra woongelegenheden tot stand kwamen. Momenteel worden de appartementen van de wijk De Drie Hofsteden gestript en energetisch gerenoveerd. In Bissegem wordt de wijk De Knok afgebroken en vervangen door gestapelde en in elkaar geschoven woningen. Om als stad de regiefunctie inzake wonen beter te kunnen invullen, gaan we na of we de vijf bestaande sociale-huisvestingsmaatschappijen kunnen fusioneren. Gemakkelijk zijn dergelijke besprekingen niet, maar als eerste tussenstap die de kandidaat-huurders meteen zullen ervaren, streven we nog dit jaar naar een enkel inschrijvingsloket voor alle maatschappijen.”
Werk en inspraak Met K kreeg Kortrijk een prestigieus shoppingcentrum in het hart van de stad, maar ook een groot aantal leegstaande commerciële panden.
DIMENSION
Burgemeester Van Quickenborne: “Daarvoor hebben we het project Kortrijk Zaait in de steigers gezet. We geven eigenaars de keuze: of een leegstandsheffing betalen, of hun pand voor drie, zes of twaalf maanden tegen een lage prijs verhuren aan ondernemers. Zo zijn intussen 13 panden ingepalmd door ondernemers die enkele maanden kunnen experimenteren en een markt opbouwen, om dan naar de reguliere huurmarkt te stappen. Samen met Immo Ceusters en de groep Quares maken we een studie over de commerciële cityplanning. Pleinen waar weinig activiteit is, trachten we zuurstof in te pompen door de aankoop van bepaalde panden. In bepaalde straten streven we naar een concentratie van een bepaalde activiteit
24
zoals food of fashion, met aandacht voor sfeer en beleving. Zo willen we nieuwe zaken naar Kortrijk halen. We leggen de link tussen het historische Kortrijk en shopping door te investeren in nieuwe bewegwijzering en door de organisatie van koopweekends met een koopzondag elke eerste zondag van de maand, waarmee we ook op de Franse consument mikken.”
Ondanks haar status van West-Vlaamse studentenstad verliest Kortrijk jonge gezinnen. Ook inzake kennisintensieve en creatieve beroepen scoort de stad ondermaats, hoewel het ontwikkelen van games net een van de onderwijstroeven is. Burgemeester Van Quickenborne: “Onze twee hogescholen en twee universiteiten - samen goed voor 10.000 studenten - moeten meer onderlinge bondgenootschappen sluiten, zodat ze minder afhankelijk worden, want dat laatste is het recept bij uitstek om mensen te verliezen. Momenteel worden ze door de verzuilde moederhuizen in Gent en Leuven nog te gemakkelijk beschouwd als een opstapje naar een andere universiteit. De stad doet inspanningen om die samenwerking te bevorderen. Enkele instellingen liggen aan de rand van de stad op campus Hoog Kortrijk, maar we trachten de studenten ook naar het centrum te halen. HOWEST komt in zijn totaliteit naar Campus Kortrijk Weide, en als het van mij afhangt wordt het huidige gerechtsgebouw in de toekomst een campus of uitvalsbasis voor een van de scholen. Steeds meer studenten zakken vandaag al naar het centrum af, wat de horeca en de handelszaken op die assen ten goede komt.” “Daarnaast willen wij met bedrijven uit de streek zoals Van De Wiele, Barco, Van Marcke en LVD en met spelers als Telenet Idealab en KBC Start it een starterscultuur uitbouwen. We willen ons baseren op het model van EuraTechnologies in Lille, een van de economische groeipolen van Noord-Frankrijk. In een omgebouwde textielfabriek huizen daar momenteel 150 bedrijven, waaronder IBM met 1.000 medewerkers.” “Met tewerkstelling in eigen streek en een aangenaam leefklimaat willen we jonge gezinnen hier houden of aantrekken. Barco bouwt een nieuwe maatschappelijke zetel van 50 mil-
06
© Stad Kortrijk
joen euro. Van Marcke trekt een nieuw distributiecentrum van 60 miljoen euro op. We beschikken over bedrijventerreinen en over familiale en andere groeibedrijven. Aantrekkelijk zijn het water, de speelpleinen en de compacte stad waar je te voet van de ene kant naar de andere kunt. We maken de stad autoluw door te kiezen voor duurzaam parkeren ondergronds, voor autovrije pleinen, te beginnen met de Grote Markt, en voor een verlaging van de Leieboorden aan de Broeltorens. Dat alles zonder te vervallen in extremen. De auto wordt niet geband uit het centrum. Zo voerden we het systeem Shop & Go in, goed voor 250 slimme parkeerplaatsen waar je een halfuur gratis mag parkeren zonder ticket of sms. De kleinhandelaars zijn absoluut pro. Kortrijk kan op die manier op elk moment van de dag de zekerheid geven dat er bovengrondse parkeerplaatsen vrij zijn in het hart van de stad.” “We geven onze burgers ook inspraak, waarvoor we specifieke software ontwikkelen en uitstekend scoren in de Stadsmonitor. Veertig zondagen per jaar gaan we van deur tot deur. Kortrijkzanen krijgen een budget waarmee ze per wijk of buurt zelf keuzes kunnen maken via een budgetgame. We hebben een meldpunt plus app voor zaken als hondenpoep, sluikstorten of losliggende trottoirtegels. Zo proberen we het vertrouwen en de fierheid weer te herstellen, want daar schortte het toch aan. Er gebeurde hier in het verleden heel wat, zeker op het vlak van architectuur, maar dikwijls ging het over de hoofden van de mensen heen. Er was te weinig verbinding met de inwoners.” (Door Colette Demil & Staf Bellens)
© Jaspers-Eyers
STAD IN DE KIJKER
07
05. In opdracht van de sociale huisvestingsmaatschappij Goedkope Woning realiseren BURO II & ARCHI+I in samenwerking met UGent (monitoring), E-ster (energieprestaties), evr-Architecten (masterplanning), Ingenium (lokaal warmtenet) en Jos Dumoulin (omgeving en infrastructuur) de CO2-neutrale wijk Venning. De klemtonen liggen op het besparen van energie, een verantwoord materiaalgebruik, een groene omgeving en een hechte sociale cohesie. Zo heeft elk appartement een voordeur die uitgeeft op een open overdekte gaanderij, die als binnenstraat fungeert. De wijk krijgt een eigen warmtenetwerk dat werkt op biomassa (houtschilfers). 06. Vanaf volgend jaar concentreert Barco alle activiteiten in de nieuwe Barco-campus op het Kennedypark. Jaspers-Eyers Architecten opteerde voor een spectaculair cirkelvormig hoofdgebouw met daarnaast meerdere lagere strakke units, een grote waterpartij en groene assen. 07. Volgend jaar starten de werken voor de heraanleg en de verlaging van de Leieboorden. De verlaagde Leieboorden moeten de aantrekkingskracht van het historische stadscentrum verhogen en het contact met het water
Desvigne in samenwerking met Atelier JPLX en het studiebureau Arcadis. 08. Naadloos vloeit het door Souto de Moura en SumProject ontworpen crematorium over in de omgeving en in het landschap. Het ceremoniegebouw ligt verzonken in het glooiend terrein, is uitgevoerd in beton en kreeg een groen dak.
08 DIMENSION
Leie-arm werd uitgewerkt door de Franse landschapsarchitect Michel
© Stijn Bollaert
versterken. Het concept voor de heraanleg van de kades van de Oude
25
